آیین تکریم و معارفه دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی روز گذشته در تالار ایوان شمس تهران با حضور غلامحسین اسماعیلی رئیس دفتر رئیس‌جمهور، محمدعلی زلفی‌گل وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، یوسف نوری وزیر آموزش و پرورش، اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی، مصطفی رستمی رئیس نهاد نمایندگی مقام‌معظم‌رهبری در دانشگاه‌ها، دکتر محمدمهدی طهرانچی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی، جمعی از مقامات کشوری و لشکری، روسای دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه، شخصیت‌های فرهیخته علمی و فرهنگی برگزار شد. محمدرضا مخبردزفولی، دبیر اسبق و عضو فعلی شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به اینکه برخی ۴۰ سال است تصورشان این است که یک توهم دشمن برای خودمان درست می‌کنیم، این طرز تفکر را نادرست دانست و گفت: «واقعا با انقلاب اسلامی دشمنی می‌شود و این جریان و جنگ حق و باطل تا حضور حضرت حجت ادامه خواهد داشت و به‌طور حتم باطل رفتنی است.» مخبردزفولی در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه سعیدرضا عاملی، دبیر سابق شورای عالی انقلاب فرهنگی انصافا دانشمندی برجسته و شخصیت تاثیرگذار فرهنگی و بین‌المللی است، تجلیل از او را تجلیل از علم و فرهنگ دانست و اظهار داشت: «در این مسابقه دو امدادی روزی یک عزیزی مسئولیت دارد و چون همدلی وجود دارد، مسئولیت را در این دو امدادی به مسئول بعدی می‌سپارد. پیام این اتفاق تلاش به‌منظور افزودن بر ساخته و داشته‌های مسئول قبلی است.»
وی همچنین گفت: «امروز به‌نوعی روز تجلیل از جناب خسروپناه دبیر جدید شورای عالی انقلاب فرهنگی است؛ چراکه مسئولیت استمرار این علم و حرکت را با توانمندی بیشتر و تلاش و کوشش برجسته‌تر پذیرفت.»
عرصه فرهنگ نیازمند جهادی همه‌جانبه و هوشمندانه است
دکتر محمدمهدی طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در مراسم تجلیل و معارفه دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه بعد از جنگ جهانی و با شروع جنگ سرد، علم و فرهنگ در خدمت حکمرانی نظام سلطه درآمد، گفت: «در این دوران سیاست علم و سیاست فرهنگ به‌عنوان بخشی از سیاست عمومی و جامعه علمی و فرهنگی سلطه پیدا کرد و از این طریق اتفاقاتی در دوران جنگ سرد رقم خورد. با پایان جنگ سرد و ورود به قرن بیست‌و‌یکم، نظام سلطه و به‌عبارتی آمریکا به‌عنوان پیشرو تمدن غرب، با چالش‌هایی مواجه شد.»
وی با بیان اینکه جنگ سرد انگیزه‌ای بود تا هزینه‌ها و به حرکت درآوردن دانشمندان و جامعه‌شناسان برای حاکمیت نظام سلطه را تقویت می‌کرد، اظهار داشت: «با پایان یافتن جنگ سرد، آمریکا که به دنبال ساخت دهکده جهانی و جهانی‌سازی بود، تعاریف جدیدی را تحت عنوان جنگ جهانی علیه تروریسم و علم برای امنیت را ارائه داد تا بتواند حاکمیت خود را حفظ کند. آمریکا در این راستا برای یکپارچه‌سازی و حاکمیت یکپارچه، دستاورد فناورانه خود را در فضای مجازی وارد عرصه اجتماع کرد و بسیار بی‌محابا با بهره‌گیری از قدرت علم و فناوری خود، به‌دنبال این است که فرهنگ‌های دیگر را حذف کرده و به یکپارچگی جهانی و حاکمیت نظام سلطه دست پیدا کند.»
رئیس دانشگاه آزاد خاطرنشان کرد: «در این میان مانع بزرگ نظام سلطه، حرکت امام خمینی(ره) بود. پس از پایان جنگ سرد، حرکت بزرگی توسط امام(ره) در ایران و منطقه اتفاق افتاد. شاید بیش از سه دهه از کنفرانس تهران که با حضور روزولت، استالین و چرچیل برگزار شده بود تا نظامات جدید جهانی توسط آنها طراحی شود، نگذشته بود که حضرت امام(ره) نامه‌ای به گورباچف نوشت و پیشاپیش پایان جنگ سرد را اعلام کرد و درواقع این نقطه از جهان برای غرب به‌عنوان نقطه‌ای که جغرافیای حاکمیت غرب را دچار تزلزل کرده، مطرح شد.»
دکتر طهرانچی با اشاره به اینکه حرکت ایران اسلامی به‌سمت تمدن و تمدن‌سازی توسط امام(ره)، با رهبری خردمندانه، حکیمانه و عالمانه مقام‌معظم‌رهبری تثبیت شده است، گفت: «این تمدن‌سازی برای غربی که علم و ارزش را مبنای سیاست علم و فرهنگ خود گذاشته بود و ارزش و اعتبار خود را از جامعه و فرهنگ نظام سلطه می‌گرفت و نتیجه آن فقر در فرهنگ بود، حرکت جدیدی پیش آورد؛ حرکتی که مبتنی‌بر عام و حکمت بود. امام خمینی(ره) در شروع انقلاب اسلامی با ساختار‌هایی که تاسیس کرده بود، به‌دنبال پیاده‌سازی یک نظام علمی، حکمی یا مبتنی‌بر علم و حکمت بود که بتواند انقلاب را در دهه‌های پیش رو از خطرات در امان بدارد.»
وی افزود: «ایجاد ساختار سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در کنار ساختار ارتش، ایجاد ساختار شورای نگهبان در کنار ساختار مجلس شورای اسلامی و ایجاد ساختار مجمع تشخیص مصلحت نظام، ایجاد ساختار جهاد سازندگی و... ازجمله اقداماتی بود که تضمین‌کننده حرکت علمی و حکمی کشور بود. یکی از این ساختار‌های بسیار مهم ساختار شورای عالی انقلاب فرهنگی بود؛ چراکه نظام سلطه از مسیر علم و فرهنگ و سیاست علم و فرهنگ، سلطه خود را به‌دنیا حاکم کرده و درصدد بود سبک زندگی خود را بر جوامع حاکم کند. درمقابل این نگاه، لازم بود یک حرکت ساختارمند در نظام جمهوری اسلامی خلق شود تا بتواند سیاست علم و سیاست فرهنگ را برمبنای علم و حکمت بنیان‌گذاری کند.»
عضو هیات‌امنای دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه متاسفانه این روز‌ها می‌بینیم که برخی دوستان در درون کشور نکاتی درخصوص ساختار و جایگاه شورای عالی انقلاب فرهنگی مطرح می‌کنند، تصریح کرد: «این دوستان باید بدانند که ساختار شورای عالی انقلاب فرهنگی تضمین‌کننده حرکت صحیح کشور به‌سمت تمدن نوین اسلامی است. درست است که هر‌حرکتی فراز و فرود‌هایی دارد، اما اصل این ساختار دارای جایگاهی بسیار مهم است.»
دکتر طهرانچی خاطرنشان کرد: «برخی اغتشاشات اخیر، درواقع حمله به ارکان فرهنگی کشور بود. اغتشاشاتی که در سال ۱۳۶۰ صورت گرفت، حمله به ارکان سیاسی کشور بود. در آن زمان رئیس‌جمهور، نخست‌وزیر، رئیس دیوان عالی کشور و برخی وزرا به شهادت رسیدند، اما دیدیم که در اغتشاشات اخیر، حمله به ارکان علم و فرهنگ مطرح است. در این اغتشاشات، دانشگاه و فرهنگ خیابان و زیست مردم مورد هجمه قرار گرفت و دستاورد‌های دشمنان در این مقوله‌هاست. اینجاست که جایگاه قرارگاه فرهنگی و تعبیری که رهبر فرزانه قبل از اغتشاشات برای شورای عالی انقلاب فرهنگی ترسیم کرده بودند، بیشتر مشخص می‌شود.»
رئیس دانشگاه آزاد با تاکید بر اینکه در‌حال‌حاضر نیازمند یک حرکت بسیار منسجم درمقابل حمله به ارکان فرهنگی هستیم، گفت: «باید به‌جای بی‌عملی، کنشگری فعال و فرماندهی فعال در همه عرصه‌های نظام علم و فرهنگ، از پیشرفت علمی تا تقویت تعلیم‌و‌تربیت، از رفتارسازی اجتماعی تا سبک زندگی اسلامی را در پیش بگیریم. درواقع باید جهادی همه‌جانبه و هوشمندانه داشته باشیم.»
وی ضمن آرزوی توفیق برای عاملی گفت: «دکتر عاملی با سلامت نفس و سعه صدر مدیریت می‌کرد که برای بنده بسیار درس‌آموز بود. امیدواریم از تجاربی که در این مدت به دست آورده، همچنان در شورای عالی انقلاب فرهنگی استفاده کرده و به‌صورت هم‌افزا در دوره‌ای که مقرر شده دوره حرکت تحولی شورای انقلاب فرهنگی باشد، به دکتر خسروپناه کمک کند.»
دکتر طهرانچی با اشاره به حضور خسروپناه در دانشگاه آزاد گفت: «ایشان در چهار سال گذشته به‌عنوان معاون علوم انسانی و هنر در دانشگاه آزاد اسلامی فعالیت داشت. زمانی که قرار شد ما در دانشگاه آزاد تحول ایجاد کنیم، از امام خمینی(ره) یاد گرفتیم که تحول ابتدا باید از ساختارها شروع شود. بر همین مبنا معاونت علوم انسانی و هنر را تاسیس کردیم. درواقع به‌جای قالب معاونت آموزشی و پژوهشی، معاونت‌های موضوعی تاسیس شد تا یکپارچه نظام دانشگاه راهبری شود. در این میان دکتر خسروپناه به‌عنوان فردی که نماد علم دینی بود و با دانشگاه، فرهنگ، علوم انسانی و اسلامی و هنر بسیار خوب آشنا بود، دعوت بنده را پذیرفت و در سمت معاونت علوم انسانی و هنر دانشگاه خدمات ارزنده‌ای انجام داد.»
وی ادامه داد: «دکتر خسروپناه پرچمی را در دانشگاه آزاد برافراشت و توفیقات بسیاری حاصل کرد. بنیان‌سازی و انسجام‌بخشی‌ای که ایشان داشت، سرمایه‌ای است برای حرکت‌های آینده حوزه علوم انسانی و هنر دانشگاه که باید قدر آن را دانست. برای ایشان در مسئولیت جدید آرزوی توفیق دارم.»
غفلت از مشارکت مردمی مانع حکمی‌سازی شورا خواهد شد
عبدالحسین خسروپناه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی تاکید کرد: «هنگامی ما شورای عالی انقلاب فرهنگی حکیمانه خواهیم داشت که عقلانیت، مشارکت نخبگانی و مشارکت مردمی با یکدیگر به کار گرفته شوند و غفلت از مشارکت توده‌های مردمی ما را از حکمی‌سازی شورا بازمی‌دارد.»
خسروپناه با بیان اینکه در طول سال‌های اخیر اقدامات بزرگی در حوزه‌های علم و فرهنگ در شورای عالی انقلاب فرهنگی انجام شده است، هدف اصلی شورای عالی انقلاب فرهنگی را حکمی‌سازی علم، فناوری و فرهنگ دانست. این به معنای پیوند حکمت با علم، پیوند حکمت با فناوری و پیوند حکمت و فرهنگ است.»
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی ادامه داد: «وقتی سخن از حکمت به میان می‌آید، یعنی علم، فناوری و فرهنگ باید مبتنی‌بر عقلانیت و با مشارکت حداکثری نخبگان باشد. علم و فرهنگ باید مبتنی‌بر نظریه‌پردازی باشد.»
وی با بیان اینکه گاهی دچار تفریط و افراط در این خصوص شده‌ایم، افزود: «امثال ابن‌سینا و فارابی سنت حکمی علم را پایه‌گذاری کرده‌اند که ما باید درس‌آموز آن باشیم.»
وی گفت: «ما گاهی اوقات گرفتار عمل‌زدگی می‌شویم و از پشتوانه نظری تصمیمات غافل می‌شویم و در‌عین‌حال نیز در دوره‌هایی گرفتار نظریه‌زدگی می‌شویم و همواره بدون اینکه دنبال عمل باشیم دنبال نظریه‌پردازی هستیم و دغدغه عمل نداریم. این درحالی است که حکمت پیوند نظر و عمل با یکدیگر است.»
دبیر جدید شورای عالی انقلاب فرهنگی تاکید کرد: «همه مسئولان کشور باید نسبت به جایگاه قرارگاهی شورای عالی انقلاب فرهنگی باورمند باشند و صرفا به لفظ آن اکتفا نشود.»
قدرت سرمایه اجتماعی مهم‌ترین قدرت کشور است
سعیدرضا عاملی، دبیر سابق شورای عالی انقلاب فرهنگی در مراسم روز گذشته گفت: «ما وارد عصر جدید انقلاب شدیم، جدید در لیبرال به‌معنای بازبودگی و لائیک بودن است، اما جدید در کلام مقام‌معظم‌رهبری به معنای حیات دادن به غیرت اجتماعی و مواجهه با دنیای استکبار است.»
عاملی اضافه کرد: «مشکلات و چالش‌هایی داریم. دوران بارداری ملت ایران طولانی بود اما وقتی انقلاب متولد شد، جنگ و فشار اتفاق افتاد و همچنان این مسیر ادامه دارد. چیزی که در چالش‌ها باعث موفقیت می‌شود سرمایه عظیمی است که آن را حفظ می‌کند.»
دبیر سابق شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: «منطق الگوریتمی در جهان حکمفرماست و اجتماعی شدن فرزندان در این فضا اتفاق می‌افتد.»
عاملی بیان کرد: «شورا مدعی است مجری، نهادهای فرهنگی کشور هستند. هدایت فرهنگی مهم است، بنیان هدایت فرهنگی در آموزش‌وپرورش و وزارت علوم است، اگر فرهنگ قوی داشته باشیم بسیاری از حوزه‌ها اعم از جهاد دانشگاهی، وزارت ارشاد، وزارت علوم سازمان تبلیغات قوی می‌شوند.»
وی با بیان اینکه نوآوری باید در‌جهت مشارکت جمعی باشد، ادامه داد: «توسعه اشتغال باید در فرهنگ صورت گیرد، اعتماد اجتماعی محصول اعتماد ما به مردم است، قدرت سرمایه اجتماعی مهم‌ترین قدرت کشور است، همبستگی ملی و تقویت حس عضویت اجتماعی بسیار مهم است. با عرصه بزرگ دشمنی مواجه هستیم، دشمن جنگ ترکیبی را پیش گرفته است، باید قدرت رسانه‌ای کشور را تقویت کنیم.»
در حوزه فرهنگ و فرهنگ عمومی به‌خوبی پیش نرفتیم
محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز در سخنانی اظهار داشت: «از دکتر عاملی تشکر می‌کنم؛ چراکه بحث تحول را به سرانجام رساندند. دکتر خسروپناه فهم بالایی از آرای رهبری دارند و امیدواریم در این مسیر تحولی موفق باشند.»
وی ادامه داد: «حرکت علمی زمانی به سرانجام می‌رسد که با اجماع نخبگی باشد و شورای عالی انقلاب فرهنگی به‌عنوان یک نهاد سیاستگذار به چنین اجماعی نیاز دارد.»
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: «شورا در دوره فعالیت خود در علم و فناوری به‌خوبی عمل کرده است، اما در حوزه فرهنگ و فرهنگ عمومی به‌خوبی پیش نرفتیم. در دوره تحولی جدید گرایش بیشتر به این حوزه است و دکتر خسروپناه نیز صاحب‌نظر در حوزه فرهنگ است، ما امیدوار هستیم در این زمینه اتفاقات خوبی بیفتد.»
حکمرانی فرهنگی در گام دوم نیازمند ایده‌های طلایی است
رضا غلامی، رئیس موسسه مطالعات فرهنگی اجتماعی وزارت علوم در این مراسم اظهار کرد: «هر‌چه زمان بیشتری گذشت ژرف‌اندیشی و دلسوزی به نظام از سوی دکتر عاملی نمایان‌تر شد، اقدامات هوشمندانه‌ای برای ارتقای دبیرخانه صورت دادند که ان‌شاءالله زمینه‌ساز ارتقای دبیرخانه خواهد شد.»
وی ادامه داد: «جناب دکتر خسروپناه جزء دانشمندان برجسته در حوزه دین‌شناسی هستند و همواره مورد مراجعه فعالان فرهنگی بودند.»
رئیس موسسه مطالعات فرهنگی اجتماعی بیان کرد: «ما در حکمرانی فرهنگی در گام دوم نیازمند ایده‌های طلایی هستیم که از متن شناخت عمیق برمی‌خیزد. ما هم‌اکنون شکاف اجتماعی داریم و نمی‌توان آن را نفی کرد اما باید برای آن تدبیر داشته باشیم. به انسجام فرهنگی نیاز داریم و نیازمند همزبانی فرهنگی در سطح ملی فرهنگی هستیم، برای اینکه محقق شود باید بازسازی عقلانیت اجتماعی اسلامی صورت گیرد. این بازسازی فقط بعد نظری ندارد بلکه نیازمند عمل است.»
چشم اندازهای حرکت فرهنگی از سوی شورا ترسیم شود
ایمان افتخاری، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز در این مراسم با تجلیل از دکتر عاملی و خوشامدگویی به دکتر خسروپناه اظهار کرد: «برای اینکه به‌سمت قله‌های فرهنگی حرکت کنیم باید چشم‌اندازها از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی ترسیم شود؛ چراکه جامعه انتظارش این است که چشم‌اندازهای جدید ترسیم شود. بخشی از حس ناکارآمدی در جامعه ناشی از این است که برخی از چشم‌اندازهایی که ۲۰ سال پیش ترسیم شده، محقق نشده است. باید بتوانیم در این زمینه فعالانه‌تر عمل کنیم.»
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: «تغییر خلقیات نسل جوان، کانال‌های ارتباطی، چابک‌تر شدن نهادهای فرهنگی از جهت ابزارهایی که استفاده می‌کنند از مختصات فضای جدیدی است که باید به آن توجه شود.»