ندا اظهری، مترجم:نظام رتبه‌بندی در دنیا با هدف ارزیابی عملکرد دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی دنیا در حوزه‌های مختلف پایه‌ریزی شدند که با ایجاد‌ انگیزه در دانشگاه‌ها، فرصتی را برای رشد بیشتر آنها فراهم می‌کنند و نیز بازار رقابتی را هم برای دانشگاه‌ها ایجاد می‌کنند تا بتوانند برای جذب دانشجوی بیشتر با هم به رقابت بپردازند. رتبه‌بندی‌های مختلفی در سطح جهان مشغول به کار هستند که یکی از معروف‌ترین آنها پایگاه رتبه‌بندی «سایمگو» است که با توجه به پایان یافتن سال 2022، اقدام به انتشار تازه‌ترین رتبه‌بندی دانشگاه‌ها و موسسات جهان کرده است. در این رتبه‌بندی در مقایسه با رتبه‌بندی سال گذشته وضعیت دانشگاه‌های ایران اوضاع به‌مراتب بهتری پیدا کرده و جایگاه بالاتری را به خود اختصاص داده‌اند. 

نگاهی به دانشگاه‌های جهان

از میان 4364 دانشگاهی که مورد ارزیابی قرار گرفته‌اند، رتبه‌بندی 2022 پایگاه «سایمگو» به دسته‌بندی برترین‌ها پرداخته است. طبق این برآورد، چهار دانشگاه برتر دنیا مانند سال 2021 به ترتیب دانشگاه هاروارد، دانشکده علوم پزشکی هاروارد، دانشگاه شینهوآ و دانشگاه استنفورد هستند که همچنان باقدرت جایگاه‌های اول تا چهارم دنیا را در رتبه‌بندی سایمگو حفظ کرده‌اند. رتبه پنجم دنیا از آن دانشگاه آکادمی علوم چین است که در سال 2021 در رتبه 12 دنیا قرار داشت و امسال با 7 پله صعود خود را به جایگاه پنجم رسانده است. موسسه فناوری ماساچوست (MIT) نیز در رده ششم برترین‌های جهان قرار گرفته که نسبت به سال گذشته یک پله کاهش داشته است. دانشگاه ژجیانگ چین در رده‌بندی 2022 به‌عنوان هفتمین دانشگاه برتر دنیا شناخته شده که از رتبه دهم در سال گذشته سه پله صعود کرده است. در این رده‌بندی، دانشگاه آکسفورد که غالبا در رده‌های بالای جهانی قرار می‌گیرد رتبه هشتم دنیا را از آن خود کرده که دو پله نسبت به سال 2021 عملکرد نزولی داشته است. دانشگاه شانگهای ژیاتونگ چین رده نهم را از آن خود کرده که در سال گذشته در رده 14 دنیا قرار داشت و رشد قابل‌توجهی پیدا کرده است. سرانجام دانشگاه هاپکینز که در رده‌بندی 2022 در جایگاه دهم قرار گرفته، سال گذشته در رده هفتم دنیا قرار داشت که با سه پله نزول مواجه شده است. 

ایران، رتبه چهارم خاورمیانه

آخرین رتبه‌بندی سایمگو درحالی منتشر شده که دانشگاه علوم پزشکی تهران در رده چهارم منطقه خاورمیانه قرار گرفته است. این درصورتی است که در رده‌بندی 2021، این دانشگاه در رده هشتم منطقه قرار داشت. در این رتبه‌بندی، دانشگاه تل‌آویو رژیم‌صهیونیستی و دانشگاه علم و فناوری شاه عبدالله عربستان‌سعودی مانند سال گذشته به‌ترتیب در رتبه اول و دوم منطقه جا خوش کرده‌اند. در سال 2022 دانشگاه شاه سعود در رده سوم قرار دارد که نسبت به رتبه پنجم سال گذشته دو پله صعود داشته است. دانشگاه علوم پزشکی تهران همان‌طور که گفتیم در رده چهارم و موسسه علوم «ویزمان» رژیم‌صهیونیستی نیز با یک پله نزول نسبت به سال 2021، در رتبه پنجم قرار گرفته است. در رتبه‌بندی اخیر سایمگو، دانشگاه تهران که در رتبه‌بندی 2021 در رده نهم جدول قرار گرفته بود، در سال 2022 با یک پله نزولی به رده دهم رسید. به‌طورکلی، در جمع 10 دانشگاه برتر خاورمیانه، دو دانشگاه از ایران، چهار دانشگاه از رژیم‌صهیونیستی، سه دانشگاه از عربستان‌سعودی و از ارمنستان و قطر نیز هر کدام یا یک دانشگاه حضور دارند. 

حضور 33 واحد دانشگاه آزاد اسلامی 

در جدیدترین رتبه‌بندی سایمگو در سال 2022، حدود 33 واحد دانشگاه آزاد اسلامی حضور داشته‌اند که نسبت به 27 واحدی که در رتبه‌بندی سال گذشته حضور داشتند، 6 واحد به این جمع اضافه شده است که بیانگر بهبود عملکرد واحدهای دانشگاه آزاد در یک سال گذشته است. واحد علوم‌وتحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی در این رتبه‌بندی در جایگاه 647 دنیا قرار دارد که نسبت به رتبه 711 سال 2021، قریب به  64 پله رشد داشته اما در رده‌بندی کشوری، یک پله سقوط کرده به‌طوری که سال 2021 رتبه 22 و سال 2022 رتبه 23 را از آن خود کرده است. علاوه‌براین، واحد خمینی‌شهر با رتبه 662 نسبت به رتبه 715 سال گذشته 53 پله رشد کرده اما در مقیاس کشوری روندی نزولی داشته به‌طوری که از جایگاه 23 در سال گذشته به رده 31 در 2022 رسیده است. سومین واحد دانشگاه آزاد کشور، واحد لاهیجان با رتبه کشوری 41 و رتبه جهانی 675 است که نسبت به رتبه 724 جهانی سال قبل 49 پله صعود کرده اما با رتبه 25 کشوری در سال گذشته 16 پله کاهش داشته است. واحد تبریز هم که سال گذشته 71 کشور بود، امسال با کسب رتبه چهارم بین واحدهای دانشگاه آزاد، به رتبه 49 کشوری رسیده و از طرفی از رتبه جهانی 794 با 107 پله صعود به رده 687 رسیده است. در ادامه، واحد علوم پزشکی دانشگاه آزاد تهران که سال گذشته در این رتبه‌بندی حضور نداشته، امسال در رده 702 جهانی و 64 کشوری و نیز رتبه پنجم بین واحدهای دانشگاه آزاد را از آن خود کرده است. 

بهبود رتبه دانشگاه‌های ایران در سایمگو

در جدیدترین رتبه‌بندی پایگاه سایمگو که به‌تازگی منتشر شده، 185 دانشگاه و موسسه ایرانی حضور دارند که بسیاری از آنها از نظر جایگاه، نسبت به سال 2021 ارتقا پیدا کرده و وضعیت مطلوب‌تری را پشت سر می‌گذارند. در رتبه‌بندی 2022، به ترتیب دانشگاه علوم پزشکی تهران با 70 رتبه صعود نسبت به سال 2021، از رتبه 394 به 324 و دانشگاه تهران هم با 80 پله صعود از رده 482 به 402 دنیا رسیدند. در رده‌بندی امسال، دانشگاه علوم پزشکی مشهد مانند سال گذشته سومین دانشگاه برتر کشور شد با این تفاوت که از نظر رتبه‌بندی جهانی، در سال 2022 با 64 پله صعود از رتبه 561 به رتبه 497 دنیا رسیده است. دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی شهید بهشتی که در سال گذشته در رتبه 585 قرار داشت، در سال 2022 با 75 پله صعود در رده چهارم کشور جای گرفت. همچنین دانشگاه تربیت مدرس هم با 71 رتبه صعود از رتبه 602 دنیا در سال گذشته به رتبه 531 در رده‌بندی جدید رسید و در همان جایگاه پنجم کشور باقی ماند. دانشگاه علوم پزشکی تبریز هم که در سال گذشته در رده 617 قرار داشت، در سال 2022 حدود 81 پله صعود داشت و به رتبه 536 جهانی و ششم کشوری رسید. دانشگاه علوم پزشکی شیراز هم که سال گذشته در رده 634 جهان بود، در سال 2022 با 92 پله صعود به رتبه 542 جهان رسید و مانند سال گذشته در رده هفتم کشور قرار داشت. دانشگاه علوم پزشکی ایران هم با کسب رتبه 564 در سال 2022، از رتبه 660 با 96 پله رشد مواجه شده و از رده 10 به رده 8 کشوری رسیده است. نهمین دانشگاه کشور در رتبه‌بندی سال 2022 به دانشگاه فناوری شریف با رتبه 576 رسیده که نسبت به رتبه 645 سال گذشته 69 رتبه کاهش داشته و در سطح کشوری هم از رتبه 8 سال گذشته به رتبه 9 تنزل داشته است. همچنین دانشگاه فناوری امیرکبیر هم با رتبه 580 در سال 2022 نسبت به رتبه 654 حدود 74 رتبه ارتقا داشته اما نسبت به سال گذشته که در رده 9 کشوری قرار داشته، در سال 2022 رده 10 کشوری را از آن خود کرده است. 

رتبه دانشگاه‌های ایران از منظر پژوهشی

در کنار رتبه‌هایی که پایگاه سایمگو از جایگاه دانشگاه‌ها منتشر کرده، آنها را از منظرهای مختلف با شاخص‌های متفاوتی هم بررسی کرده است به‌طوری که رتبه‌بندی‌های پژوهشی، نوآورانه و اجتماعی دانشگاه‌ها را نیز مدنظر قرار داده است. رتبه‌های جهانی دانشگاه‌های ایران را که در کل حوزه‌ها کنار بگذاریم به جایگاه آنها در بخش‌های دیگر می‌رسیم که با جزئیات بیشتری نسبت به تعیین رتبه آنها در حوزه‌های مختلف نگاه شده است. در شاخص پژوهشی، دانشگاه علوم پزشکی تهران که نخستین دانشگاه کشور در بخش پژوهشی است در سطح جهانی رده 160 را در اختیار دارد که نسبت به رتبه 174 سال 2021 حدود 14 رتبه ارتقا داشته است. بعد از آن، دانشگاه تهران در رده دوم کشوری و رده 205 جهانی قرار گرفته که نسبت به رتبه 216 سال گذشته، 11 رتبه بهبود داشته است. سومین دانشگاه کشور از آن دانشگاه علوم پزشکی مشهد است که یک رتبه رشد داشته و در سطح جهانی نیز با 12 پله صعود از جایگاه 293 در سال 2021 به رتبه 281 رسیده است. اما دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی شهید بهشتی که سال گذشته سومین دانشگاه کشور بود، سال 2022 با یک پله نزول به رده چهارم رفته و از نظر جهانی نیز با یک پله رشد، از 290 به 289 رسیده است. در رتبه‌بندی 2022، دانشگاه علوم پزشکی شیراز که سال گذشته رتبه 7 کشوری را در اختیار داشت، با دو پله صعود به رده پنجم کشور رسیده و از نظر جهانی نیز با 21 پله صعود از رتبه 321 در سال 2021 به رده 300 در سال 2022 ارتقا یافته است. 

رتبه دانشگاه‌های ایران از منظر نوآوری

در رتبه‌بندی پایگاه «سایمگو» از منظر نوآوری، دانشگاه علم و فرهنگ با رتبه جهانی 357 در سال 2022 که نسبت به رتبه 413 سال گذشته 56 پله رشد داشته، مانند سال 2021 رده نخست را در کشور از آن خود کرده است. دانشگاه شریف نیز با رتبه جهانی 373 در سال 2022 نسبت به رتبه 460 سال گذشته که پنجمین دانشگاه در کشور بوده، دومین دانشگاه برتر کشور را در حوزه نوآوری کسب کرده است. سومین دانشگاه برتر کشور در زمینه نوآوری نصیب دانشگاه امیرکبیر شده که در سطح جهان رده 374 را به دست آورده و در قیاس با رتبه 477 سال گذشته که آن را در رده یازدهم کشور قرار داده بود، 103 پله صعود کرده است. دانشگاه علوم پزشکی مشهد نیز با رتبه 374 در سال 2022، به‌طور مشترک با دانشگاه امیرکبیر در رده سوم کشوری قرار گرفته است. این دانشگاه در سال گذشته هم رده سوم را از آن خود کرده بود اما از نظر جهانی با رتبه 447، حدود 73 پله ارتقا داشته است. دانشگاه علوم پزشکی تهران با رتبه 378 جهانی با کسب رتبه چهارم کشور، نسبت به سال گذشته از نظر جهانی 77 پله رشد کرده و از نظر کشوری در همان رده چهارم جا خوش کرده است. پنجمین دانشگاه برتر کشور از نظر نوآوری دانشگاه علوم پزشکی دزفول است که سال گذشته در رده‌بندی حضور نداشت اما از نظر رده جهانی در رتبه 379 قرار گرفته است. 

رتبه دانشگاه‌های ایران از منظر اجتماعی

طبق رده‌بندی‌های پایگاه سایمگو در سال 2022 از منظر اجتماعی، دانشگاه علوم پزشکی تهران با رتبه 173، رده نخست را در کشور از آن خود کرده است. این دانشگاه در سال گذشته در رده 179 دنیا و اولین دانشگاه کشور قرار داشت که در رده‌بندی امسال 6 پله صعود داشته است. دومین دانشگاه از نظر اجتماعی در کشور دانشگاه تهران است که رده 196 جهانی را کسب کرده و نسبت به رتبه 206 سال گذشته، 10 پله رشد داشته و رتبه خود را در پایگاه دوم کشوری حفظ کرده است. دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی شهید بهشتی نیز مانند سال گذشته سومین دانشگاه کشوری است که در رده 202 جهانی قرار گرفته و نسبت به رده 209 سال گذشته، 7 پله کاهش داشته است. علاوه‌بر این، دانشگاه علوم پزشکی ایران که مانند سال گذشته چهارمین دانشگاه از نظر اجتماعی در کشور به شمار می‌رود، رتبه 217 را به دست آورده که نسبت به رتبه 225 سال 2021 حدود 8 پله صعود داشته است. دانشگاه تربیت مدرس هم که امسال پنجمین دانشگاه کشوری در سال 2022 است، در سال گذشته به‌طور مشترک با دو دانشگاه دیگر رده چهارم را کسب کرده بود و با اینکه رده 223 جهانی را کسب کرده، نسبت به رتبه 225 سال گذشته 2 پله رشد داشته است.