رحمت لطفی پور، خبرنگار: اجلاس روسای دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها و پارک‌های علم و فناوری کشور پنجشنبه و جمعه 15 و 16 دی‌ماه در سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران برگزار شد تا از این طریق مسائل مختلف آموزش عالی با حضور مسئولان آموزش عالی در سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی مطرح شود. اجلاسی دوروزه که برخلاف دوره‌های گذشته حضور روسای دانشگاه‌ها در آن پررنگ نبود. به‌طوری‌که در روز اول جز برخی چهره‌ها مانند رئیس دانشگاه علامه‌طباطبایی، صنعتی‌شریف و الزهرا حتی روسای دانشگاه‌های مطرح پایتخت هم حضور نداشتند؛ هر چند به نظر می‌رسد برخی از روسای تهرانی ترجیح داده‌اند روز دوم در این اجلاس شرکت کنند، اما حضور کمرنگ و البته عدم اجازه حضور خبرنگاران در برخی از پنل‌های اجلاس را باید از حواشی جالب آن دانست. نکته دیگر این اجلاس، اعتراف مسئولان آموزش عالی به شتاب علمی کشورهای همسایه به‌ویژه عربستان و البته جا ماندن ایران از جذب دانشجوی بین‌المللی در مقابل کشورهایی مانند ترکیه است. موضوعی که نشان می‌دهد باید به صدای زنگ هشدار علمی کشور توجه ویژه‌ای شود.
تجربه‌های خوب‌تان را منتقل کنید
محمدعلی زلفی‌گل، وزیر علوم با حمایت از عملکرد روسای دانشگاه‌ها در اتفاقات اخیر گفت: «شما در این ترم تحصیلی نشان دادید که شخصیت‌های روز تنگ هستید و می‌توان روی شما حساب کرد. شما در این دوران به‌خوبی فرزندان ما را حفظ کردید و فضای امنی در خوابگاه‌ها برای آنها فراهم کردید. شما با سعه‌صدر و حلمی که به خرج دادید، نشان دادید محیط دانشگاه متفاوت از فرهنگ عمومی جامعه است. در فرهنگ دانشگاهی مطالبه‌گری و پرسشگری ارزش است و نشان دادید که در سوال و مطالبه سعه‌صدر داشتید.» وی با بیان اینکه در آستانه برگزاری فصل امتحانات هستیم، گفت: «بررسی‌ها نشان می‌دهد به راستی که شما روسای دانشگاه‌ها در حوزه آموزشی بسیار خوب عمل کرده‌اید. امیدواریم این تجربه را به نسل بعد منتقل کنید و تجربه‌های خود را مکتوب کنید.»
نیازمند بازنگری در سیاست‌های آمایش آموزش عالی هستیم
همچنین مصطفی رستمی، رئیس نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه‌ها هم به بحث‌های آمایش‌های آموزش عالی، سیاست جذب دانشجو، جذب اساتید و ارتقای اساتید اشاره کرد و گفت: «تمام این موارد باید بازنگری شود.» رئیس نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه‌ها در ادامه به موضوع جذب اساتید اشاره کرد و گفت: «از ابتدا که این جذب انجام گرفته باید بازنگری کنیم و ببینیم چه مقدار از این تعدادی که جذب شده‌اند بار برای انقلاب برداشته‌اند و خروجی این اتفاقات ارتقای جمهوری اسلامی است.»
عربستان 3 سال دیگر ایران را پشت‌سر می‌گذارد
پیمان صالحی، معاون پژوهشی وزیر علوم در این اجلاس با اشاره به رتبه علمی کشور گفت: «اینکه ما در ۲۵ سال، از رتبه ۵۸ تولید علم جهان به رتبه ۱۵ رسیده‌ایم، نتیجه این است که ضریب تبدیل محصول به سرمایه اولیه در هیچ کشوری مثل ایران نبوده، نیست و نخواهد بود. کشوری که 0.5 درصد تولید ناخالص داخلی (GDP) را سرمایه‌گذاری کرده و از ۸۵۰ مقاله به ۷۸ هزار مقاله رسیده، این تنها کار ایرانی‌هاست. هرچند در تولید علم، ما از ترکیه عقب بودیم و شش، هفت سال پیش، رتبه ترکیه را گرفتیم، اما دوباره ترکیه به ما رسیده است. در ۲۰۲۱ ما دوباره در تولید علم با ترکیه تلاقی پیدا کردیم.» او به کشور عربستان اشاره و تصریح کرد: «شیب رشد علمی عربستان نیز نشان می‌دهد که این کشور اگر با همین شیب ادامه دهد، سه سال دیگر ما را در تولید علم، به‌راحتی رد می‌کند. عربستان سرمایه‌گذاری زیادی در این حوزه انجام داده، ولی برخی می‌گویند که اینها مقاله و پژوهشگر می‌خرند. با این حال هر کاری که می‌کند درحال پیش‌روی است و باید حواس‌مان به این موضوع باشد.» عدم سرمایه‌گذاری در حوزه دسترسی آزاد به مقاله‌ها در ایران هم موضوع دیگر مورد اشاره این مقام مسئول بود. صالحی گفت: «تا حدود ۵ سال آینده تمام مجله‌های درجه یک دنیا پولی خواهند شد. این توافقی است که ناشران بین‌المللی باهم انجام داده‌اند. یعنی باید اپن اکسس (open access) شویم و اگر می‌خواهیم به ۱۰۰ هزار و ۱۲۰ هزار مقاله در سال برسیم باید برای هر مقاله ۵۰۰ تا هزار دلار پرداخت کنیم و این نیاز به پیش‌بینی دارد. ما از نظر اپن اکسس و دسترسی آزاد به مقاله‌ها از کشورهای دیگر پایین‌تر هستیم؛ چراکه نمی‌توانیم این ۵۰۰ تا هزار دلار مبلغ را برای مقاله پرداخت کنیم.»
نکته قابل‌توجه در صحبت‌های معاون پژوهشی وزیر علوم، لزوم حضور دانشگاهیان در بسترهایی مانند یوتیوب برای افزایش رویت‌پذیری است. به گفته او یوتیوب در ایران ممنوع است، ولی دانشگاه‌های ما نباید از حضور در یوتیوب و پلتفرم‌ها ممنوع شوند. همان‌طور که مقامات ما در این پلتفرم‌ها حضور دارند، چرا دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های ما نباید حضور داشته باشد؟ باید مجوزهای این موضوع را بگیریم. معاون پژوهشی وزیر علوم به عملکرد برخی قطب‌های علمی در کشور اعتراض کرد و گفت: «درحال حاضر ۱۲۰ قطب علمی در کشور داریم که مساله‌حل‌کن نیستند و پیشنهاد می‌شود که برای ایجاد قطب‌های علمی یا پردیس فناوری ابتدا برآوردی از میزان اعتبارات مالی آن صورت گیرد.»
هدف‌گذاری جذب 250 هزار دانشجو ظرف 3 سال
هاشم داداش‌پور، رئیس سازمان امور دانشجویان هم در این اجلاس با بیان اینکه سهم دانشگاه‌های دولتی ما از جذب دانشجویان بین‌الملل ۲۴ درصد یعنی ۲۷ هزار نفر است، گفت: «یعنی دانشگاه‌های دولتی ما از حدود ۹۴ هزار دانشجوی خارجی جذب‌شده تنها ۲۷ هزار دانشجو جذب کرده‌اند، هر چند که این عدد در حال تغییر بوده، اما نشان می‌دهد دانشگاه‌های ما در یک سال گذشته در این زمینه تلاش چندانی نکرده‌اند.» او با بیان اینکه کشور رقیب ما در بحث جذب دانشجوی خارجی ترکیه است که در سال ۲۰۲۰، ۱۸۵ هزار نفر و در سال ۲۰۲۱، ۲۲۴ هزار جذب دانشجوی خارجی داشته است، افزود: «باید قبول کنیم اگر می‌خواهیم در این زمینه موفق باشیم باید در بحث بورس در جذب دانشجویان خارجی توجه کنیم. در همین راستا پیگیر آن هستیم تا موسسات جذب دانشجوی بین‌الملل ایجاد شود. امروز در کل دنیا ۷۰ درصد جذب دانشجویان بین‌الملل توسط موسسات جذب انجام می‌شود و ما در حال شفاف کردن فرآیند آن هستیم تا جذب دانشجویان خارجی تسهیل شود.» به گفته او در حال حاضر ۲۷ موسسه جذب دانشجو مجوز داشته و ۲۰ مجوز نیز هفته آینده با تشکیل کارگروه ارائه خواهد شد. قرار است تا سال آینده این تعداد به ۱۵۰ موسسه برسد. همچنین جذب 250 هزار دانشجوی بین‌المللی ظرف سه سال آینده از دیگر برنامه‌های سازمان امور دانشجویان به شمار می‌رود.
تحصیل دانشجویان دختر افغانستانی هزینه مالی تحمیل نمی‌کند
محور مهم صحبت‌های وحید حدادی‌اصل، قائم‌مقام وزیر علوم در حوزه بین‌الملل هم درباره دانشجویان دختر افغانستانی بود. او از اعلام آمادگی ایران برای آموزش مجازی به این دانشجویان خبر داد و گفت: «این احتمال وجود دارد برخی دانشگاه‌ها، تعدادی از دانشجویان افغانستانی را بورسیه کنند. وزارت علوم برای دانشجویان دختر افغانستانی هزینه نمی‌کند. آنها باید هزینه تحصیل خود را بپردازند. همچنین با برخی از سازمان‌ها جلساتی داریم که پرداخت هزینه تحصیلی این گروه را پذیرفته‌اند. هزینه و بار مالی بر دانشگاه و وزارت علوم متحمل نمی‌شود. دو سازمان بین‌المللی، هزینه‌های تحصیلی این دانشجویان را پذیرفته‌اند.»
تنها 27 نفر در فرصت مطالعاتی مرتبط با صنعت حضور داشتند!
سیدرضا فاطمی‌امین، وزیر صمت اما آمار قابل‌تاملی را از حضور اعضای هیات‌علمی در فرصت مطالعاتی مرتبط با صنعت اعلام کرد و گفت: «27 نفر از اعضای هیات‌علمی از فرصت مطالعاتی در صنعت استقبال کردند.»