عاطفه جعفری، خبرنگار: این شب‌ها فصل سوم برنامه تلویزیونی «ملک سلیمان» ویژه ایام سومین سالگرد شهادت حاج‌قاسم سلیمانی از شبکه یک سیما پخش می‌شود. برنامهای که محتوایش متفاوت با برنامه‌های دیگری است که درمورد حاج‌قاسم ساخته شده و سازندگان برنامه قرار نیست در قالب گفت‌وگو فقط به خاطره‌نگاری از این شهید بپردازند. میهمانان برنامه به واسطه شناخت و نزدیکی که با این شهید داشتند، تلاش می‌کنند با زاویه نگاه و تحلیل حاج‌قاسم، وقایع امروز ایران را تحلیل و بازخوانی کنند. ابراهیم حاتمی‌کیا (کارگردان سینما)، محمدباقر قالیباف (رئیس مجلس شورای اسلامی)، محمدعلی جعفری (فرمانده‌کل سابق سپاه پاسداران انقلاب اسلامی)، علی لاریجانی (رئیس سابق مجلس شورای اسلامی)، امیرعلی حاجی‌زاده (فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی)، محمدجواد علی‌اکبری (رئیس شورای سیاستگذاری ائمه جمعه)، مسعود اسداللهی (از دوستان و همکاران قدیمی شهید سلیمانی)، محمدمهدی همت و مهدی حنیف (فرزندان شهدا) و... ازجمله میهمانان فصل سوم ویژه برنامه «ملک سلیمان» هستند. بررسی ۱۰ موضوع از نگاه حاج‌قاسم و گفت‌وگو پیرامون مسائل و حواشی روز از محورهای این برنامه تلویزیونی است. اجرای ویژه برنامه ۱۰ قسمتی «ملک سلیمان» را سید‌محمد‌علی صدری‌نیا برعهده دارد و این برنامه تلویزیونی محصول مرکز بسیج صداوسیما و سازمان هنری رسانه‌ای اوج است. در این بخش برای اینکه بیشتر از محتوای برنامه بدانیم به سراغ علی صدری‌نیا رفتیم و او درمورد این برنامه و اتفاقات آن برایمان گفت.
فصل سوم برنامه ملک سلیمان در حال پخش است، رویکرد و هدف این فصل چیست؟
مراحل پیش‌تولید و پژوهش فصل سوم برنامه ملک سلیمان از نیمه تابستان امسال شروع شد. برنامه‌هایی که در سال‌های گذشته درباره حاج‌قاسم سلیمانی ساخته شده است را بررسی کردیم و این بار تلاش می‌کنیم این برنامه سراغ موضوعات و زاویه نگاه‌های متفاوت برود. در سال‌های قبل و برنامه‌های مختلفی که درمورد حاج‌قاسم ساخته شده است، بیشتر تمرکز بر رویکرد خاطره‌گویی بود، اینکه افراد خاطرات و روایت‌های خود را از حاج‌قاسم بیان کنند. تلاش ما این بود امسال سراغ رویکرد پژوهشی و استنادی برویم، یعنی در یک بازه پژوهشی، هر آنچه از سخنرانی‌ها، صحبت‌ها و مصاحبه‌های حاج‌قاسم چه به صورت مکتوب و چه به‌صورت تصویری در دسترس و قابل مشاهده است، ببینیم و بخوانیم و از بین این صحبت‌ها بتوانیم موضوعات پرتکرار و محل دغدغه حاج‌قاسم را پیدا کنیم که درنهایت به 10 موضوع رسیدیم.
این برنامه در ده قسمت، روی همین موضوعات بسته شد و روایت‌ها شکل گرفت. موضوعاتی که نسبتی با وضعیت امروز جامعه ما داشته باشد و حرف‌های جدی را در شرایط امروز کشور بزند. نمی‌خواستیم صرفا بازخوانی یک موضوع خنثی باشد یا اینکه روایت یک خاطره داشته باشیم. با همین رویکرد تمامی اجزای برنامه تلاش کردند، نگاه پژوهشی و استنادی کنند. از آیتم‌هایی که تولید می‌شود تا میهمانانی که انتخاب می‌شوند، سیر بحث‌هایی که جلو می‌رود بر‌مبنای همین پژوهشی بود که اتفاق افتاد و بر‌مبنای نگاه حاج‌قاسم و زاویه‌ها و بحث‌های مختلفی است که حاج‌قاسم در موضوعات مختلف داشتند.
این جنس ورود به بازخوانی اندیشه شهید قاسم سلیمانی کمتر دیده شده است. فکر نمی‌کنید که این مدل نگاه باعث تحریف واقعیت شود؟
تلاش ما در برنامه فصل سوم ملک سلیمان این است که بتوانیم روایت واقعی از حاج‌قاسم ارائه دهیم. این روایت واقعی یعنی اینکه نباید یک‌طرفه به مساله نگاه کرد. سراغ 10 موضوعی که رفتیم، تلاش کردیم که درباره همه آنها صحبت کنیم. یک‌سویه و تک‌بعدی بدان نگاه نکردیم.
اتفاقا برخی از این موضوعات بسیار چالشبرانگیز هستند و در نسبتی که با اتفاقات جامعه برقرار میکند، نیازمند ظرایفی است. درباره خود حاج‌قاسم برخی از موضوعات را مطرح می‌کنیم یا به سراغ برخی از کنشگری‌های حاج‌قاسم در میدان سیاست و نظامی می‌رویم. جالب است همان‌زمانی که حاج‌قاسم این دیدگاه‌ها را مطرح کرده، برخی افراد بودند که به او خرده می‌گرفتند. مثلا حاج‌قاسم صحبت معروفی درباره وحدت در جامعه مطرح کردند که اتفاقا در فضای مجازی هم بازنشر وسیع داشت و گفته بودند که این قدر جامعه را دسته‌بندی نکنید، دچار شکاف نکنید، این جامعه را تبدیل به اصلاح‌طلب و اصولگرا، باحجاب و بی‌حجاب نکنید، چپ و راست نکنید؛ همان‌زمان برخی از جریانات سیاسی و برخی از افراد، نقد می‌کردند که چرا حاج‌قاسم این مسائل را مطرح میکند. موضوعات دیگر و کنشگری‌های دیگری مثل این از حاج‌قاسم وجود دارد که وقتی ایشان مطرح کردند، برخی از چهره‌ها تند موضع‌گیری می‌کردند. طبیعی است که وقتی بخواهیم به بازخوانی این موضوعات بپردازیم و موضوعات را موشکافی کنیم، با چالش‌هایی مواجه شویم اما دغدغه و تحلیل ما این بود به جای اینکه صرفا سراغ 10 موضوع برویم و 10 موضوع خاطره‌گویی بیان شود که آن هم در جای خود طرح و بیانش ارزشمند است، سراغ موضوعاتی برویم که برای وضعیت فعلی جامعه حرف‌هایی داشته باشد و همین کار را سخت‌تر و چالش‌برانگیزتر می‌کرد. اما فکر می‌کنیم این کار مفیدتری در سال 1401 باشد.
به نظر می رسد که در تحلیل شرایط و حتی راه‌حل مسائل امروز، بسیار به منش حاج‌قاسم احتیاج داریم. در برنامه ملک سلیمان، برای روزگار کنونی چقدر سعی شده مصداقی به این موضوع بپردازید؟
تلاش ما در هر قسمت این است که از کلی‌گویی پرهیز کنیم و وارد مصداق‌ها شویم. سیر بحث جوری است که با برش‌هایی از صحبت‌های حاج‌قاسم برنامه سروشکل بگیرد. بخش‌های زیادی از این برش‌ها برای اولین بار از تلویزیون پخش می‌شود و دیده نشده است. سیر بحث را به صورت مصداقی و دقیق جلو بردیم و از زوایای مختلف، بحث‌های را مطرح می‌کنیم. به عنوان مجموعه تولیدکنندگان برنامه ملک سلیمان معتقدیم که اتفاقا بازگشت به نگاه حاج‌قاسم یک ضرورت است.
به زندگی حاج‌قاسم نگاه کنید. مردم با نگاه‌ها، سیلقه‌ها و دیدگاه‌ها مختلف در حیات ایشان دوستش داشتند و بعد از شهادت آن‌طور همه مردم ادای دین به حاج‌قاسم کردند. تصور می‌کنیم اتفاقا حاج‌قاسم نمونه‌ای از آدمی است که حرف‌ها، شعارها و اهداف انقلاب اسلامی را درست پیاده کرده است. یعنی آن خصوصیت‌هایی که از یک مسئول در جمهوری اسلامی توقع می‌رود، در حاج‌قاسم وجود دارد. در نگاهی که به مردم و جامعه دارد، در نگاهی که می‌گوید این جامعه خانواده ماست، در نگاهی که می‌گوید مسئول باید پدر باشد، در نگاهی که می‌گوید دختر کم‌حجاب هم دختر من است، شاید دختر خاص من نباشد ولی دختر من است و من باید دغدغه برای او داشته باشم، نه اینکه او را طرد کنم، نه اینکه مثل برخی از مسئولان فعلی از این جنس حرف‌ها بزنم که خدمات بانکی به این افراد ارائه نشود. این حرف‌هایی که برخی مواقع از برخی مسئولان جمهوری اسلامی در جامعه می‌شنویم با آن حرف‌هایی که حاج‌قاسم بیان می‌کرد و با آن نگاه پدرانه حاج‌قاسم متفاوت است.
تصور من این است که جامعه هر وقت مسئولی از جنس حاج‌قاسم می بیند با آن ارتباط برقرار میکند، یعنی مسئولی که به واقعیت انقلاب اسلامی نزدیک است. جامعه این مدل مسئول را بیشتر می‌پذیرد و هر جا که احساس
میکند مسئولی، رفتار او، عملکرد او، حرف او از آن واقعیت انقلاب اسلامی و شعارهای انقلاب اسلامی فاصله گرفته است، مردم هم نگاه اعتراضی خود را زیاد می‌کنند، نقد مردم هم زیاد می‌شود، یعنی اتفاقا معیار درست را بازگشت به حقیقت انقلاب اسلامی می‌دانند که شاید یک مصداق برجسته آن حاج‌قاسم است. در این برنامه تلاش ما این بود که درباره این شخصیت و وجوه شخصیتی او که مردم آن‌طور پذیرفتند و مردم آن‌طور به او ارادت داشتند و ابراز علاقه کردند، صحبت کنیم که ویژگی‌های شخصیتی این آدم چیست؟ از نگاه او نسبت به دشمن، نگاه او به وحدت، نگاه او نسبت به پدری کردن نسبت به جامعه و بحث‌های دیگر صحبت کنیم.
بخش دیگر از برنامه شما به غیر از محتوا به انتخاب میهمان‌ها برمی‌گردد. طبیعتا انتخاب میهمان باید با توجه به موضوعی باشد که می‌خواهند درباره آن صحبت کنند و همین کار را سخت میکند و بسیار مهم است، روند انتخاب میهمانان به چه صورتی بود؟
یکی از نکات سخت این برنامه بحث هماهنگی میهمان‌های برنامه است. چون در این برنامه رویکرد خاطره محور نداشتیم و خواستیم سراغ موضوعات برویم و از زاویه آن موضوعی که انتخاب می‌کنیم و محتوای گزینش‌شده می‌خواهیم سراغ میهمانانی برویم که بتوانند هم آن موضوع را نمایندگی کنند و درباره آن موضوع صحبت کنند و هم بی‌ارتباط با حاج‌قاسم نباشند. یعنی خاطراتی از حاج‌قاسم داشته باشند و ارتباط با او داشته باشند و آن موضوع را در تعاملات شخصی با حاج‌قاسم هم، تجربیات و خاطراتی از این جنس داشته باشند.
به این خاطر تلاش کردیم سراغ میهمانانی از این دست برویم و تلاش ما این بود در هر موضوعی سراغ افرادی برویم که کمتر شاید در این 3-2 سال بعد از شهادت حاج‌قاسم صحبت کردند و ناگفته‌هایی دارند که می‌تواند کمک به روند بحث‌های ما کند.
کمی هم درمورد سختیهای ساخت چنین برنامهای صحبت کنید؟ چه مشکلاتی داشتید؟
طبیعتا وقتی به سمت یک‌سری از موضوعات چالشبرانگیز بروید و موضوعات روز را برای ساخت برنامه انتخاب کنید؛ با سختیهای مراحل مختلف تولید مواجه خواهید شد و این سختی چندبرابر می‌شود. تلاش کردیم این سختی را به جان بخریم چون فکر می‌کردیم این کار مفیدتری است. در سال 1401 که حوادث مختلف را به چشم دیدیم، تصور می‌کردیم این کار مفیدتری است و طبیعتا در جاهایی خسته می‌شدیم و سخت بود اما تصور ما این بود هرجا این خستگی ایجاد می‌شد آن چیزی که به ما انرژی می‌داد توجه به مسیری بود که حاج‌قاسم طی طریق کرد. خیلی مواقع کاری را جلو می‌برد که محل چالش می‌شد ولی او به مسیری که می‌رفت ایمان داشت و با هر سختی بود این کار سخت را پیش می‌برد. این برنامهای است که ادای دین بسیار کوچکی است که ما برای حاج‌قاسم انجام دادیم.
این نکته را بیان کنم که این برنامه حاصل زحمت یک تیم است که طبیعتا فقط من شاید دیده می‌شوم که به‌عنوان مجری برنامه هستم ولی کار حاصل تیم تولید و هم حاصل همدلی و همراهی مجموعه بسیج صداوسیما، سازمان هنری و رسانه‌ای اوج و همکاری صمیمانه بنیاد حفظ و نشر آثار حاج‌قاسم سلیمانی است که تلاش و یکدلی همه این مجموعه‌ها کمک کرده تا اثری شایسته را برای سومین سالگرد شهادت حاج‌قاسم سلیمانی تولید کنیم و به پخش برسانیم.