سیامک طهماسبی، پژوهشگر پژوهشکده سیاستگذاری دانشگاه ‌شریف:21 آذر امسال یادداشتی با عنوان «همخونی دانشگاهی» و مساله جذب اعضای هیات‌علمی در «فرهیختگان» منتشر شد و بخش دوم و پایانی این یادداشت در این شماره منتشر شده که در ادامه می‌خوانید.
 تلاش‌های زیادی برای بررسی دلایل پدیده همخونی توسط اقتصاددانان، جامعه‌شناسان و محققان آموزش عالی انجام‌ شده است و همه این تلاش‌ها عمدتا روی علل نهادی همخونی متمرکز بوده است. به‌طورکلی دلایل همخونی را می‌توان به دودسته اصلی تقسیم کرد: اول عوامل داخلی که به خود دانشگاه مربوط می‌شود و دوم عوامل خارجی که به خود دانشگاه وابسته نیستند و توسط محیط دانشگاه تبیین می‌شود. در میان علل خارجی همخونی، محققان چندین عامل را برجسته می‌کنند. مرحله توسعه نظام دانشگاهی در یک کشور، پیش‌بینی‌کننده مهم همخونی است؛ در مراحل اولیه توسعه نظام آموزش عالی (و دانشگاه‌ها)، عمل همخونی دانشگاهی اجتناب‌ناپذیر و شاید ضروری یا مطلوب است، زیرا به دانشگاه‌ها کمک می‌کند پتانسیل پژوهش و تدریس خود را به‌سرعت توسعه دهند. یکی دیگر از دلایل خارجی همخونی، مانع جغرافیایی (موقعیت) و کمبود منابع مالی است. به‌عنوان‌مثال مگ گی (1960) سطوح نسبتا بالای همخونی (29 درصد) در دانشگاه تگزاس را با دورافتادگی از سایر دانشگاه‌های ایالات‌متحده توضیح می‌دهد که مانع از انتقال اساتید دانشگاه‌های دیگر می‌شود. او همچنین به کمبود منابع مالی به‌عنوان عامل کلیدی برای حمایت از استخدام فارغ‌التحصیلان خود اشاره می‌کند، زیرا این امر به منابع کمتری نیاز دارد. همخونی ممکن است نتیجه فرآیندهای استخدام بسته باشد، زمانی که مشاغل خالی به‌طور عمومی اعلام نمی‌شود و افراد بیرونی حتی از آنها اطلاعی ندارند و فرصتی برای درخواست ندارند. درمیان دلایل خارجی همخونی، نگرش عمومی مردم نسبت به همخونی و تحرک در یک کشور خاص است. برای مثال قبلا در ژاپن همخونی اغلب به‌عنوان یک پدیده مثبت تلقی می‌شد و تنها بعد از نوسازی بازار کار ملی ذهنیت دانشگاهیان شروع به تغییر کرد. گودچوت و لووت (2008) بیان می‌کنند که همخونی آکادمیک ناشی از اخلاق وفاداری نسبت به داوطلبانی است که فارغ‌التحصیل موسسه استخدام‌کننده هستند و با افراد استخدام‌کننده روابط شخصی دارند. درنهایت دانشگاه‌ها ممکن است ترجیح دهند داوطلبان همخون را استخدام کنند، اگر ماموریت تدریس برای آنها مهم باشد. در این مورد، اعضای هیات‌علمی همخون ممکن است نه برای عملکرد علمی، بلکه برای «پتانسیل تدریس» استخدام شوند. وجود محیط‌های همخونی شدید در کشورهای مختلف که اکنون به مراکز تحقیقات علمی سطح بالا تبدیل‌شده‌اند، سوالات مهمی را در مورد تاثیر واقعی این عمل بر دانشگاه‌ها مطرح می‌کند. گزارش رسمی کمیسیون اروپا در مورد آموزش و یادگیری، همخونی دانشگاهی را به‌عنوان یک‌مساله نگران‌کننده برای جامعه تحقیقاتی اروپایی شناسایی کرده است. درک صحیح از تاثیر همخونی دانشگاهی به‌وضوح موردتوجه مدیران و سیاستگذاران دانشگاه در حوزه‌های علم، فناوری و آموزش عالی است. همچنین سایر یافته‌ها نشان می‌دهد که همخونی دانشگاهی برای بهره‌وری علمی اعضای هیات‌علمی آسیب‌زاست. اعضای هیات‌علمی همخون مقالات کمتری را نسبت به اعضای هیات‌علمی غیر همخون در موسسات و بیشتر حوزه‌های دانش تولید می‌کنند. به‌استثنای یک مطالعه مجزا، درمورد دانشگاه تگزاس که در آن رابطه مثبتی بین همخونی دانشگاهی و بهره‌وری علمی یافت شد، ادبیات نشان می‌دهد که اعضای هیات‌علمی همخون در مقایسه با همتایان غیرهمخون خود سطوح پیشرفت کمتری دارند. هارگنز و فار (1973) اولین کسانی بودند که از رگرسیون برای ارزیابی اثرات همخونی بر بهره‌وری علمی استفاده کردند. یافته‌های آنها با تحقیقات قبلی که رابطه منفی بین همخونی دانشگاهی و بهره‌وری علمی پیدا کرده بود، مطابقت دارد.
اخیرا مطالعه‌ای با استفاده از طیف وسیع‌تری از متغیرهای کنترلی تایید می‌کند که همخون‌ها خروجی‌های علمی کمتری نسبت به غیر همخون‌ها تولید می‌کنند و تخمین‌زده می‌شود که غیرهمخون‌ها به‌طور متوسط 15 درصد مقالات علمی بیشتری نسبت به همخون‌ها تولید می‌کنند. داده‌های هشت کشور (آفریقای جنوبی، چین، اسلوونی، آرژانتین، ژاپن، اوکراین، روسیه و اسپانیا) که همخونی در آنها گسترده است، نشان می‌دهد درحالی‌که همخونی اثرات مضری بر دانشگاه‌ها دارد، به‌طور گسترده‌ای به‌عنوان بخش نرمال از زندگی دانشگاهی تلقی می‌شود و برخی جنبه‌های مثبت مشهود است. به‌طورکلی محققان چنین نتیجه می‌گیرند که وجود اندک همخونی می‌تواند برای بهره‌وری علمی مفید باشد، اما شیوه‌های همخونی گسترده، به‌ویژه اگر به سطوح موجود در کشورهایی مانند اسپانیا یا پرتغال برسد، باید با آن مقابله و از آن جلوگیری شود. محققان پیشنهاد می‌کنند که دانشگاه‌ها باید به‌صورت دوره‌ای هیات‌علمی اصلی خود را با اساتیدی که در سایر موسسات و دانشکده‌ها آموزش ‌دیده‌اند، بازآفرینی کنند. دولت‌ها باید مشوق‌های قوی در رابطه با تحرک شغلی و پیشرفت شغلی فراهم کنند و محدودیت‌هایی را برای حضور همخون‌ها در میان اعضای هیات‌علمی درنظر بگیرند. درنهایت ضروری است که پدیده همخونی در جذب هیات‌علمی دانشگاه‌های ایران موردبررسی قرار گیرد و ابعاد و جنبه‌های مختلف آن مورد کنکاش قرار گیرد.