سارا طاهری، خبرنگار:دوشنبه این هفته تفاهمنامه همکاری علمی و پژوهشی بین دانشگاه آزاد اسلامی و مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی منعقد شد تا از توانایی‌ها، ظرفیت‌ها و امکانات طرفین استفاده شود. به‌بهانه انعقاد این تفاهمنامه سراغ بابک نگاهداری، رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی رفتیم و نظر او را درخصوص جزئیات این تفاهمنامه، نگاه این مرکز به دانشگاه‌ها، سند هفتم توسعه و... جویا شدیم. وی می‌گوید مرکز پژوهش‌ها در یک سال اخیر یک ظرفیت اجتماعی را در قالب اندیشکده‌های حکمرانی و قانون‌گذاری استانی با مشارکت دانشکده‌های استان فعال کرده تا از ظرفیت پژوهشگران و اساتید استانی نیز استفاده شود. به گفته نگاهداری در هر استان دانشگاه آزاد، دانشگاه علوم پزشکی استان و دانشگاه اصلی تحت‌پوشش وزارت علوم مخاطب این اندیشکده‌های حکمرانی و قانون‌گذاری هستند و از آنجا که دانشگاه آزاد ظرفیت بسیار بزرگی در استان‌های کشور دارد، یکی از اضلاع شکل‌گیری اندیشکده‌های حکمرانی و قانون‌گذاری در مرکز پژوهش‌ها، این دانشگاه خواهد بود. وی همچنین می‌گوید در یکی از جلسات هیات‌رئیسه دانشگاه آزاد برنامه هفتم توسعه را ارائه داده تا از ظرفیت دانشگاه آزاد در ارتقای این برنامه استفاده شود. او گفت ما منتظر ارسال پیشنهادهای اساتید و پژوهشگران دانشگاه آزاد اسلامی در این برنامه هستیم. آن طور که نگاهداری گفته است مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی همچنین در این مدت به ظرفیت نوآوری باز و تعامل و ارتباط با اندیشکده‌ها، پژوهشکده‌ها و دانشگاه‌ها توجه ویژه‌ای داشته است و علاوه‌بر راه‌اندازی مرکز خلاق و اندیشکده حکمرانی در استان‌ها توانسته ظرفیت پژوهشگران استانی برای ارائه مشاوره به نمایندگان مجلس را فعال کند. رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی معتقد است کارهای علمی زیادی در دانشگاه آزاد انجام شده که می‌توان از این اقدامات برای قانون‌گذاری بهتر و نظارت بهتر بر اجرای قوانین در مجلس شورای اسلامی استفاده کرد. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.
استفاده از خروجی علمی دانشگاه آزاد برای قانون‌گذاری و نظارت بهتر
اگر موافق باشید از تفاهمنامه اخیر دانشگاه آزاد و مرکز پژوهش‌های مجلس آغاز کنیم. درخصوص جزئیات این تفاهمنامه توضیح دهید و اینکه چه اهدافی در جریان این حرکت مدنظر بوده است؟
سه حوزه در این تفاهمنامه مدنظرمان بوده است. یکی از رویکردهای که مرکز پژوهش‌های مجلس در دوره جدید دنبال می‌کند، رویکرد نوآوری باز است تا از ظرفیت علمی و کارشناسی مراکز دانشگاهی، پژوهشگاهی و اندیشگاهی خارج از مرکز پژوهش‌ها برای تصمیم‌سازی‌ها، حکمرانی و قانون‌گذاری بیشتر استفاده کند. در همین راستا یکی از مراکز بزرگ و گسترده علمی کشور، دانشگاه آزاد است که تعداد زیادی از اساتید و دانشجویان در این دانشگاه مشغول به فعالیت هستند. دانشگاه آزاد اسلامی در چندسال اخیر یک جهت‌گیری درخصوص پایان‌نامه‌ها به‌سمت حل مسائل کشور داشته است که با راه‌اندازی سامانه‌های مربوط به پایان‌نامه‌ها و تعریف چالش‌های اصلی کشور به‌عنوان موضوعات اصلی پایان‌نامه سعی دارد، کارهای دانشجویان و اساتید خود را به سمت حل مسائل کشور هدفمند کند. درنتیجه هم‌آوایی خوبی می‌تواند بین مرکز پژوهش‌های مجلس و دانشگاه آزاد شکل بگیرد که بتوانیم از نتایج کارهای علمی انجام‌شده در دانشگاه آزاد برای قانون‌گذاری بهتر و نظارت بهتر بر اجرای قوانین در مجلس شورای اسلامی استفاده بهتر و بیشتری ببریم. در این راستا این تفاهمنامه امضاشده و هدف اصلی از انعقاد این تفاهمنامه نیز در همین راستاست.
نکته دوم اینکه دانشگاه آزاد در چندسال اخیر به فعالیت‌های فناوری و نوآوری تمرکز بیشتری داشته است. یکی از حوزه‌هایی که مرکز پژوهش‌های مجلس در دوره جدید دنبال می‌کند بحث تولی‌گری نوآوری‌های اجتماعی ویژه آن دسته از شرکت‌های دانش‌بنیان، اندیشکده‌ها و نخبگانی است که دغدغه اصلی آنها دغدغه مسائل عمومی کشور است و همچنین علاقه‌مند هستند که در عرصه‌های اجتماعی و عمومی فعالیت‌های خلاقانه و نوآورانه داشته باشند. بنابراین یک همسویی نیز در این زمینه بین مرکز پژوهش‌های مجلس و دانشگاه آزاد وجود دارد. به‌منظور اینکه در عرصه نوآوری اجتماعی و برگزاری رویدادهای مشترکی که می‌تواند بین مرکز پژوهش‌های مجلس و دانشگاه آزاد در حوزه‌های نوآوری عرصه‌های عمومی و اجتماعی با مشارکت شرکت‌های دانش‌بنیان و نخبگان در حل مسائل حکمرانی کشور شکل بگیرد، دومین موضوع این تفاهمنامه است که بتوانیم رویدادهای مشترکی را برگزار کنیم.
شکل‌گیری پارلمان دانشجویی برای مشارکت نخبگان در حکمرانی
تاکنون رویدادهای مشترکی هم برگزار کرده‌اید؟
مرکز پژوهش‌های مجلس رویداد نوآوری اجتماعی را با راه‌اندازی مرکز نوآوری و خانه خلاق قوه مقننه در یک سال گذشته به‌صورت جدی دنبال کرده است. همچنین درکنار آن 17 رویداد در یک سال گذشته برگزار کرده و مجموعه‌ای را تحت‌عنوان پارلمان دانشجویی شکل داده است - تا کنار پارلمان نمایندگی -که در کشور وجود دارد- یک پارلمان مشارکتی نیز شکل بگیرد.
رویکرد این پارلمان دانشجویی چیست؟
مشارکت دادن نخبگان جوان دانشجویی و حوزوی در حکمرانی و قانون‌گذاری از یک‌سو و همچنین تربیت و آماده‌سازی دانشجویان جوان و عزیزان ما در دانشگاه‌ها و مراکز حوزوی برای حکمرانی و مدیریت آینده کشور است تا در یک مسیر شبیه‌سازی‌شده‌ای با مجلس در قالب پارلمان دانشجویی تمرین حکمرانی، قانون‌گذاری و حل مساله عمومی داشته باشند، بنابراین این موضوع دومین ظرفیتی است که می‌تواند بین دانشگاه آزاد اسلامی و مرکز پژوهش‌ها دنبال شود.
دانشگاه آزاد اسلامی یکی از اضلاع شکل‌گیری اندیشکده‌های حکمرانی
گفتید سه حوزه در این تفاهمنامه مدنظرتان بوده است. سومین حوزه چیست؟
سومین حوزه بحث اندیشکده‌های حکمرانی و قانون‌گذاری استانی است. مرکز پژوهش‌ها در دوره یک‌سال اخیر یک ظرفیت اجتماعی را در قالب اندیشکده‌های حکمرانی و قانون‌گذاری استانی با مشارکت دانشکده‌های استان فعال کرده است. هدف‌مان این بوده نقدی که به مرکز پژوهش‌های مجلس وارد بود و گفته می‌شد بیشتر از ظرفیت پژوهشگران و اساتید تهران برای حکمرانی و قانون‌گذاری و تصمیم‌سازی‌ها استفاده می‌کند، رفع شود. گفته می‌شد مرکز پژوهش‌ها ظرفیتی ندارد تا از نخبگان و پژوهشگران استانی و محلی و اساتید و دانشجویان استانی استفاده کند، بنابراین مرکز پژوهش‌های مجلس این اندیشکده‌های حکمرانی را با مشارکت دانشکده‌های استان راه‌اندازی کرده است. در هر استان دانشگاه آزاد، دانشگاه علوم پزشکی استان و دانشگاه اصلی تحت‌پوشش وزارت علوم مخاطب این اندیشکده‌های حکمرانی و قانون‌گذاری بوده‌اند. دانشگاه آزاد نیز ظرفیت بسیار بزرگی در استان‌های کشور دارد و حتما یکی از اضلاع شکل‌گیری اندیشکده‌های حکمرانی و قانون‌گذاری مرکز پژوهش‌ها دانشگاه آزاد اسلامی است، همچنان‌که در حدود شش استانی که این اندیشکده‌ها در آنها راه‌اندازی‌شده از ظرفیت دانشگاه آزاد مشارکت داده شده و در همه استان‌ها این رویکرد را خواهیم داشت. مشارکت در شکل‌گیری اندیشکده‌های استانی با کمک و استفاده از ظرفیت‌های علمی و تحقیقاتی دانشگاه آزاد در همه استان‌ها موضوع سومی است که در این تفاهمنامه دنبال شده است.
از پایان‌نامه‌های حوزه قانون‌گذاری و حکمرانی حمایت می‌کنیم
به برگزاری دوره‌های عمومی و تخصصی آموزشی و کارگاه‌های کوتاه‌مدت هم در این تفاهمنامه توجه شده است. همچنین قرار است همکاری و حمایت مادی و معنوی از پایان‌نامه‌ها و رساله‌های علمی مورد نیاز نیز انجام شود، نقش دانشگاه آزاد در این میان چیست؟
در قالب رویدادهای نوآورانه و رویدادهایی که ما در مرکز نوآوری و خانه خلاق برگزار می‌کنیم، یکی از جنبه‌های آن مشارکت دادن دانشجویان و نخبگان در تصمیم‌سازی‌های مجلس شورای اسلامی است. جنبه دوم آن آموزش، تربیت و آماده‌سازی جوانان نخبه کشور برای مدیریت‌ها، تصمیم‌گیری‌ها و حکمرانی‌های آینده است که ما در هریک از رویدادها، چندین کارگاه آموزشی برگزار می‌کنیم تا دانشجویان به‌تناسب رویداد دوره‌های آموزشی را نیز بگذرانند. این امر یکی از محورهای برگزاری دوره‌های آموزشی جهت آماده‌سازی دانشجویان برای موضوعات حکمرانی و قانون‌گذاری است. همچنین مرکز پژوهش‌ها از پایان‌نامه‌هایی که در راستای قانون‌گذاری، حکمرانی و نظارت بر اجرای قوانین باشند و انتشار گزارش‌های تخصصی که مورداستفاده مرکز پژوهش‌ها قرار بگیرد، حمایت‌های مادی و معنوی و نتایج این پایان‌نامه‌ها را منتشر و از تیم پژوهشی پایان‌نامه هم حمایت مادی می‌کند. این یکی از حوزه‌هایی است که می‌تواند در این تفاهمنامه با توجه به جهت‌گیری که دانشگاه آزاد اسلامی در حل مسائل کشور آغاز کرده است، حوزه مشترک کاری باشد.
نوآوری باز را به‌عنوان رویکرد جدی و متعهدانه در پیش گرفتیم
تعهدی که مرکز پژوهش‌های مجلس نسبت به استفاده از توان علمی دانشگاه می‌دهد، چیست؟
مرکز پژوهش‌های مجلس بحث نوآوری باز را با عنوان یک رویکرد جدی و متعهدانه درپیش گرفته است که حتما بتواند مسیر رسیدن پژوهش‌های دانشگاهی به عرصه‌های حکمرانی را هموار و فراهم کند. مرکز پژوهش‌های مجلس یک نهاد سیاست‌پژوه است اما ما لولای بین نظام نوآوری و علم‌وفناوری که دانشگاه‌ها، مراکز تحقیقاتی و دانش‌بنیان باشند با نظام حکمرانی و قانون‌گذاری هستیم یا به‌عبارت دیگر حلقه واسط بین اکوسیستم یا زیست‌بوم علم‌وفناوری و نوآوری با اکوسیستم و زیست‌بوم حکمرانی و قانون‌گذاری هستیم و سعی می‌کنیم این نقش واسطه خود را که ترجمه زبان تحقیقات کشور به زبان قانون‌گذاری و حکمرانی است و قرارگیری نتایج کار تحقیقاتی دانشگاه در ریل قانون‌گذاری و ریل نظارت مجلس است، دنبال کنیم. درواقع کمک خواهیم کرد نتایج کار تحقیقاتی دانشگاه‌ها مسیر خود را به‌سمت تاثیرگذاری، اثربخشی و به اجرا درآمدن در عرصه‌های حکمرانی قانون‌گذاری و نظارت دنبال کنیم.
برگزاری 4200 نشست با ذی‌نفعان، صاحب‌نظران و نخبگان
مرکز پژوهش‌های مجلس به‌طورکلی نسبت به دانشگاه‌ها چه نگاهی دارد؟ دانشگاه‌ها در پژوهش‌های مرکز چه سهمی دارند؟
اولا مرکز پژوهش‌ها در یک سال گذشته 4200 جلسه نشست کارشناسی و تخصصی با ذی‌نفعان، صاحب‌نظران و نخبگان بیرونی در راستای تصمیم‌سازی‌های نظارتی و قانون‌گذاری در مجلس برگزار کرده است. این درحالی است که جلساتی که با کمیسیون‌های مجلس و کارگروه‌های آنان برگزار کرده‌ایم حدود 3200 بوده است اما جلساتی که از مهر 1400 تا مهرماه 1401 با مجموعه‌های نخبگانی، دانشگاهی، اندیشگاهی و شرکت‌های دانش‌بنیان و صاحب‌نظران برگزار کردیم 4200 جلسه بوده است. بنابراین این نشان می‌دهد که مرکز پژوهش‌های مجلس به استفاده از ظرفیت پژوهشگران، اساتید و نخبگان دانشگاهی اهتمام جدی دارد. به همین دلیل است که تعداد جلسات ما با صاحب‌نظران و نخبگان بیشتر از جلسات داخلی بوده و همین نشان‌دهنده اهتمام جدی به استفاده از ظرفیت نخبگان در تصمیم‌سازی‌هاست. این درکنار رویکرد جدیدتری است که در یک سال گذشته تحت‌عنوان نوآوری باز دنبال شده و همچنین 17 رویداد نوآورانه در مرکز پژوهش‌ها در قالب مرکز نوآوری و خانه خلاق برگزار شده است.
از آن جمله ما رویداد نوآیند را برگزار کردیم که درخصوص مسائل آینده حکمرانی و قانون‌گذاری کشور بود و بیش از 1400 نخبه دانشگاهی در این رویداد شرکت کردند و 480 ایده مطرح و درنهایت 33 ایده انتخاب شد که این ایده‌ها در مسیر قانون‌گذاری و حکمرانی در مرکز پژوهش‌ها قرار گرفتند. الان مرکز پژوهش‌های مجلس برای این 33 ایده یک گزارش تخصصی منتشر می‌کند تا این ایده‌ها ترویج پیدا کنند و راهبری می‌کند تا در مسیر حکمرانی، قانون‌گذاری و نظارت قرار بگیرند یا به‌طور مثال در اولین دوره پارلمان دانشجویی که برگزار شد بیش از 500 دانشجو ثبت‌نام کردند. ما رویداد اقدام را برگزار کردیم، برای اینکه بتوانیم از ظرفیت‌های مردمی در حل مسائل دیوان‌سالاری کشور استفاده کنیم. در این رویداد به‌طور وسیعی از مشارکت دانشگاهیان در قالب رویداد خلاق و نوآورانه برای حل مسائل دیوان‌سالاری کشور برگزار می‌شود.
همچنین درحال برگزاری رویداد نظاره هستیم که بیشتر استفاده از ظرفیت‌های فناورانه و نوآورانه برای انجام بهتر وظیفه تنظیم‌گری است، برای اینکه بتوانیم از ظرفیت‌های فناوری و نوآوری حقوق عمومی مردم را به‌طور دقیق‌تر در تنظیم‌گری و نظارت و حکمرانی استفاده کنیم. همچنان که این موضوع در سایر کشورها موردتوجه قرار دارد. همچنین رویدادهای متعدد همرسان در حوزه آموزش، بهداشت، انرژی و... برگزار می‌کنیم برای اینکه ذی‌نفعان و فعالان آن عرصه را به حکمرانان و نمایندگان مجلس برسانیم. این رویدادهای همرسان با شرکت‌های دانش‌بنیان و فعالان آن عرصه و نمایندگان مجلس برگزار می‌شود. به‌طور مثال اهم مسائل حوزه آموزش، حوزه حمل‌ونقل، حوزه انرژی و بهداشت و... به گفت‌وگوی طرفین گذاشته می‌شود. همه اینها تلاش‌های مرکز پژوهش‌هاست درکنار 4200 جلسه و 17 رویداد فناورانه که به‌صورت حداکثری بتواند از ظرفیت دانشگاه‌ها و اندیشکده‌ها استفاده کند.
منتظر ارسال پیشنهادهای اساتید دانشگاه آزاد برای برنامه هفتم هستیم
در بحث نگارش و جمع‌بندی سند هفتم توسعه از توان علمی دانشگاه‌ها استفاده خواهد شد؟
بنده در هیات‌رئیسه دانشگاه آزاد یک بار شرکت و برنامه هفتم توسعه را ارائه دادم تا بتوانیم از ظرفیت دانشگاه آزاد در ارتقای این برنامه استفاده کنیم. موضوع اولین دوره پارلمان دانشجویی که تعداد قابل‌توجهی از دانشجویان دانشگاه آزاد در پارلمان شرکت کردند نیز برنامه هفتم توسعه بود که به بحث گذاشته شد. این آمادگی وجود دارد که بحث‌هایی برنامه هفتم توسعه ادامه پیدا کرده و ما منتظر ارسال برنامه از مجلس به دولت هستیم. هدف‌مان از ارائه این برنامه در هیات‌رئیسه این دانشگاه نیز این بود که دانشگاه آزاد پیشنهادهای خود درخصوص برنامه هفتم توسعه را به مرکز پژوهش‌ها ارسال کنند، بنابراین منتظر ارسال پیشنهادهای اساتید و پژوهشگران دانشگاه آزاد در این برنامه هستیم.
درخصوص استفاده از توان انجمن‌های علمی و پژوهشگران دانشجو نیز توضیح دهید. نگاه مرکز پژوهش‌ها در این زمینه چگونه است؟
این همان بحث نوآوری باز است. در نوآوری باز ما از ظرفیت بیرون مرکز پژوهش‌ها استفاده می‌کنیم. یکی از این ظرفیت‌ها انجمن‌های علمی اساتید، انجمن‌های علمی دانشجویی، شرکت‌های دانش‌بنیان، اندیشکده‌ها و پژوهشکده‌هاست که در رویکرد نوآوری باز هدف‌گیری شده‌اند که از آنها استفاده شود.