اختتامیه شانزدهمین جشنواره فیلم مستند«سینما حقیقت» شامگاه جمعه ۲۵ آذر ماه در تالار وحدت برگزار شد. محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، محمد خزاعی رئیس سازمان سینمایی، محمد حمیدی‌مقدم مدیرعامل مرکز گسترش، سینمای مستند، تجربی و پویانمایی و داوران بخش‌های مختلف این دوره از جشنواره و جمعی از مدیران سینمایی و مستندسازان و اصحاب رسانه ازجمله حاضران این مراسم هستند.
حقیقت انکارنشدنی است
در آغاز این مراسم محمد حمیدی‌مقدم دبیر این دوره از جشنواره سینما حقیقت گفت: «سپاس خدای را که در کنار شما سینماگران و همراهان به پایان مسیری رسیدیم که از آغاز می‌دانستیم چقدر سخت است. تماشای این تصاویر رنگارنگ از ایران زیبا خستگی را از ما به در می‌کند.»
وی با اشاره به آمار آثار راه‌یافته به بخش‌های مختلف این دوره از جشنواره افزود: «حضور پرشور مستندسازان استانی، برگزاری نشست‌های صمیمانه، برپایی کارگاه‌های انتقال تجربه، همراهی سینماگران و… نشان می‌دهد که پس از ۱۶ دوره، نهال تنومند سینماحقیقت واقعیتی انکارنشدنی است. در چهارمین دوره خدمتگزاری در این رویداد آنچه دیدم پویایی سینمای مستند را عیان‌تر می‌کند. این دوره رنگ‌وبوی ایران را داشت و این شعار نبود. خروج از پایتخت در این دوره تجلی پیدا کرد. سینمای مستند از محفل‌های کوچک می‌گذرد تا به مخاطبان بیشتری برسد و تصویرگر ایران باشد، ایرانی که نامش پیوند‌دهنده همه سلایق است. مادری مهربان که ما را در آغوش گرفته است. قبل از جشنواره گروهی از «انکار حقیقت» گفتند اما حقیقت انکارنشدنی است. سالن‌های مملو از تماشاگر و صف‌های طولانی یکی از پرشورترین ادوار جشنواره را رقم زد شما که بدون قضاوت پا به این ضیافت گذاشتید، آن را دیدید.»
دبیر شانزدهمین جشنواره سینماحقیقت تاکید کرد: «این دوره فضایی برای دیده شدن جوانان و استعدادهای استان‌ها هم بود. ۲۸ جوان مستندساز از ۱۶ استان آمدند دست همه آنها را می‌فشارم. خوشحالم که شرایط میزبانی از آنها فراهم شد. حضور آنها در خانه جشنواره، بخش خوش خاطرات جشنواره را رقم زد. امیدوارم سینماحقیقت فرصت دیده شدن را به آنها بدهد.»
وی افزود: «همراهی سینماگران داخلی و خارجی یکی دیگر از امتیازهای این دوره است. سینمای ایران پس از انقلاب حرف‌های زیادی برای خارجیان داشته است. در زمینه نقد و نظر در این دوره شاهد فضای تازه بودیم. شانزدهمین جشنواره با شما به پایان رسید، ما این مستندهای رنگارنگ و چهره‌های جدید را به یاد خواهیم داشت. آثاری که برخی از آنها منتقدانه بود. مستندهایی که امید را از یاد نبردند. امید نقطه عزیمت به سمت رستگاری و بخشی از باورهای ماست. ما امید را در این آثار دیدیم.»
حمیدی‌مقدم در پایان تاکید کرد: «سینمای مستند با آثار جست‌وجوگر و مطالبه‌گر زنده است. به نظر می‌رسد برخی از مستندسازان محافظه‌کار هستند و نمی‌خواهند از حاشیه امن بیرون بیایند. امید که آنها جسارت را تقویت کنند. از وزیر ارشاد و رئیس سازمان سینمایی هم ممنونم. توجه بیشتر به مطالبات این خانواده باعث پیشرفت می‌شود و از وزیر می‌خواهم نگاه مهربانانه خود را به خانواده مستند همواره داشته باشند.»
حال سینما خوب نیست
در ادامه این مراسم، محمد خزاعی، رئیس سازمان سینمایی در سخنانی درباره موضع‌گیری برخی سینماگران در حوادث اخیر گفت: «خوشحالم که امشب در آئین اختتامیه جشنواره حضور دارم. امسال جشنواره با شکوه‌تر نسبت به سال‌های قبل برگزار شد. حضور هنرمندان تهرانی و شهرستانی برای اولین بار از ابتکارات خوب بود. از آقای اسماعیلی وزیر محترم ارشاد تشکر می‌کنم که نگاه صمیمانه و پدرانه به حوزه مستند داشتند. شاید برای اولین بار بود که وزیر با فیلم‌سازان صحبت داشتند. من در جریان هستم، بد نیست شما هم بدانید ایشان در هفته حداقل ۶۰ تا ۷۰ نفر از هنرمندان را می‌بینند و به صورت خصوصی پای درد دل‌های آنها می‌نشیند و مشکلات عرصه هنر را بررسی می‌کند. همین باعث شده مشکلات به ما گوشزد شود. این ارتباط باعث دلگرمی ما شده است. جشنواره امسال باشکوه بود و امشب برگزیدگان جوایز خود را گرفتند. چند دغدغه مطرح شد که بد نیست به آنها بپردازیم. هنرمندان درخواست داشتند آثارشان محدود به برگزاری جشنواره نباشد و آثار آنها دیده شود. پیشنهاد می‌کنم آقای حمیدی‌مقدم جشنواره‌های منطقه‌ای را برگزار کنند و اجازه رقابت به شهرستان‌ها داده شود. به نظرم می‌شود سالن‌های سینما را فعال کرد تا نمایش مستند در کشور جدی‌تر شود. باید فضایی ایجاد کنیم تا آثار منتخب دیده شوند. راه‌اندازی پلتفرمی در حوزه مستند این فرصت را ایجاد می‌کند تا به صورت تخصصی به این موضوع بپردازد. اینها دغدغه مشترک بود.»
رئیس سازمان سینمایی افزود: «درباره اتفاقات اخیر هم باید بگویم در مرحله سختی هستیم. طبیعتا باید هوشمندانه‌تر در عرصه سینما عمل کنیم. این روزها گفته می‌شود حال سینما خوب نیست، سینما از رونق افتاده، اقتصاد سینما دچار مشکل شده، من این را در عملکرد خودمان می‌بینم. اتفاقات اخیر را که بررسی می‌کنم ابتدا جنبش «می تو» راه‌اندازی می‌شود و همه حیثیت ایران را زیر سوال می‌برد و هیچ‌کس اعتراض نمی‌کند. وقتی عده‌ای علیه سینما بیانیه می‌دهند انتظار این است که اگر دروغ است، تکذیب کنند و با بانیان برخورد کنند، اما برخورد نشد و افراد گفتند فشار روی ما زیاد است. تهمت‌های این جنبش به خیلی‌ها زده شد و دفاعی از سینما نشد. مساله دوم سیاسی بود که ربطی به سینما نداشت و آن بیانیه «تفنگت را زمین بگذار» بود. این مساله بدون اینکه صنفی باشد عده‌ای بیانیه‌ای دادند و ۱۷۰ نفر امضا کردند. از صنوف سوال کردم چرا نگفتید این ارتباطی به صنوف ندارد. ما سینماگران قرار نیست حزب سیاسی باشیم، هنرمند فراتر از حزب سیاسی است. ارتباط هنرمند با مردم می‌تواند مشکل‌گشا باشد. مساله سوم اتفاقات امروز است. امروز سه دسته هنرمند داریم؛ عده‌ای تحت تاثیر فضای موجود ابراز همدردی کردند. دسته دوم کسانی هستند که می‌گویند تحت تاثیر مخاطبان هستیم و دسته سوم که اندک هستند رسما به مبارزه با برخی مبانی می‌پردازند و ما با دسته سوم کار داریم. دسته اول و دوم که درحال پیگیری کارهایشان هستیم، اما با دسته سوم باید چه کنیم؟ نمی‌شود در خیابان سینما، یک‌طرفه رفت. نمی‌شود شما هرچه می‌خواهید بگویید و دستگاه قضا برخوردی نکند. باید به سینماگر بگوییم تریبون سیاسی نباش!»
حق توهین به رهبر و مرشد ما را ندارید
وی ادامه داد: «همین حوادث اخیر شگفت‌انگیز بود. بیانیه یکی از بازیگران دیروز خط قرمزها را درنوردید. نمی‌شود هرکسی مبانی اصلی را زیر سوال ببرد و ما چیزی نگوییم. شما حق ندارید به رهبر و مرشد ما توهین کنید. عرصه فرهنگ نباید اینقدر بی‌حساب‌وکتاب شود. اینجا هنوز جمهوری اسلامی است. برخی در توهم هستند. تا کی باید تحت‌تاثیر رسانه‌های شیشه‌ای باشیم؟ تا کی پیاده نظام اینترنشنال و منوتو باشیم؟ یک لحظه به خودمان بیایم. این کشور دودستی تقدیم کسی نمی‌شود. این کشور روزبه‌روز بالنده می‌شود. از هیات‌مدیره جدید خانه سینما ممنونم. این سینما اگر دچار مشکل است، برخی مربوط به خود سینماگران است، چون اظهارنظر سیاسی می‌کنند. شما باعث شدید خیلی از سینماگران بیکار باشند. سال بعد سال بیکاری سینما خواهد بود. آنهایی که بیانیه می‌دهند جیب‌شان پر است. شما دارید معیشت همه را زیر سوال می‌برید. مطالبات درست است اما چشمان را باز کنیم. شما باعث شدید هنرمندان سال بعد بیکار باشند. باید پاسخگو باشید. ما با خانه سینما جلساتی گذاشتیم تا مشکلات را حل کنیم. مرداد ماه بیشترین فروش را داشتیم. من حس درد کردم. دو ماه است سکوت کردم و دوستان خواستند سخنی نگویم تا دودستگی ایجاد نشود، اما به مردمی که خون دادند چه بگویم؟ بگویم من رئیس سازمان سینمایی هستم اما نمی‌توانم کاری کنم؟ این جریان از ۸۸ شروع شد. احزاب سیاسی وارد سینما شدند، البته تعداد هنرمندان زیادند. تا روزی که من هستم حجاب را از دست نخواهیم داد و فیلم بدون حجاب نخواهیم داشت. ما خون‌ها داده‌ایم.»
امروز رهبری نماد وحدت ملی و سرزمینی ماست
محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی هم در این مراسم با اشاره به این دوره از جشنواره گفت: «سینمای مستند از سال‌های گذشته رشد کرده و امروز در اقصی نقاط کشور مستندسازان به‌خوبی کار می‌کنند. در کنارش انجمن سینمای جوانان را هم داریم که در همه جا فعالیت‌های فرهنگی و هنری آن با استقبال مواجه است. ما یک شعار محوری داریم و آن دامن زدن به تولید در حوزه فرهنگ و هنر است. الزامات این را هم باید فراهم کنیم. این فعالیت‌ها باید در راستای تمرکززدایی، از تهران خارج شود و به نقاط مختلف کشور برود. باید نیروی مولد تربیت شود.»
وزیر ارشاد گفت: «بارها گفته‌ام نباید جامعه ما دچار شکاف شود. امروز جامعه ایرانی در بخش‌های مختلف به سطح بالایی از رشد رسیده است. دشمن و بدخواهان در تلاش هستند جلوی این پیشرفت را بگیرند. با فتنه‌انگیزی و ایجاد غبار تلاش می‌کنند جلوی حقیقت را بگیرند. کیست که نداند جریان تروریسم رسانه‌ای که امروز فضای کشور را مکدر کرده مربوط به کدام جریان ضددموکراسی است. برای کشورهایی است که بویی از دموکراسی نبرده‌اند و دست‌شان در همه توطئه‌ها هست. مگر ۲۸ مرداد توسط انگلیس نبود؟ آیا این رسانه دلسوز مردم است؟ کسانی که روزنامه‌نگار مطرح را با آن عملکرد شنیع از بین بردند، امروز مدعی نقض حقوق بشر در ایران هستند. فقط برای اینکه شکاف ایجاد کنند امروز جامعه ایرانی در معرض این تهدیدهاست. ایران مواریث و شخصیت‌های بزرگی دارد که با انواع شیوه‌ها از وحدت ایران دفاع کردند و نگذاشتند نام ایران از بین برود. امروز رهبر عزیز انقلاب نماد وحدت ملی و سرزمینی ماست. این شخصیت مجاهد دوران جوانی خود را در زندان‌ها برای آزادی مردم ایران سپری کرده و سلامتی خود را برای پاسداشت ایران تقدیم کرده است. ۴۲ سال در کسوت جانبازی ایران بوده است. ما موظف هستیم از نمادهای بزرگ‌مان تجلیل کنیم. سینماگران باید در این عرصه فعالیت کنند، برجستگی ایران عزیز و دستاوردهای بزرگ را به نمایش بگذارند. حتما سینمای مستند ابزاری برای جهاد تبیین است باید پیشرفت‌های ایران بزرگ نشان داده شود.
برگزیدگان شانزدهمین جشنواره بین‌المللی سینماحقیقت هم به این شرح هستند:
جوایز بخش بین‌الملل
در این بخش جایزه بهترین مستند کوتاه مسابقه بین‌الملل به صورت مشترک به «یک قایق روی دریا» به کارگردانی آرمان قلی‌پور و «کشیم عاشق» به کارگردانی امیر آقاعبداللهی اهدا شد.
جایزه بهترین مستند نیمه‌بلند هم به «نردبان ایوان» به کارگردانی نیکولای بم از روسیه تعلق گرفت.
جایزه ویژه هیات داوران بخش بین‌الملل هم به مستند «مدار چهل‌وپنجم» به کارگردانی لارنس ابوحمدان از اردن اهدا شد.
در ادامه و پس از پخش کلیپ هیات داوران بخش مستندهای بلند مسابقه بین‌الملل، جایزه بهترین مستند بلند به «سه‌نهزارم» به کارگردانی بهروز نورانی پور از ایران رسید.
جایزه ویژه این بخش به «زندگی فولادی» به کارگردانی مانول باوئر از پرو اهدا شد.
در این بخش لئونید ساوین از اعضای هیات داوران پشت تریبون قرار گرفت و گفت: «این جشنواره، جشنواره خوبی بود و فیلم‌های خوب زیادی دیدیم، ایونت‌های تخصصی زیادی هم داشت. این خیلی برای ما مهم است. چون روس‌ها در حملات غربی‌ها هستند. من فکر می‌کنم این جشنواره، جشنواره خوبی برای توسعه همکاری‌های فرهنگی است و امیدوارم ارتباطات خوبی در قالب آن شکل بگیرد.»
جایزه ویژه شبکه مستند؛ مستند «برای پس از مرگم»
در ادامه محسن یزدی مدیر شبکه مستند روی صحنه آمد و گفت: «هر سال شبکه مستند جایزه‌ای به یکی از فیلم‌های بخش مسابقه «سینما حقیقت» می‌دهد. ما این جایزه را امسال به فیلم خیلی خوب و جذاب «برای پس از مرگم» به کارگردانی عبدالرضا نعمت‌اللهی اهدا می‌کنیم.»
اهدای جوایز بخش شهید آوینی
اهدای جوایز مسابقه شهید آوینی، بخش بعدی این مراسم بود که در این بخش تندیس برنزی به صورت مشترک به مستندهای «عملیات دماوند» به کارگردانی احسان مشکور و «در پس جنگ» به کارگردانی محمدحسین محمودیان اهدا شد.
در ادامه دو فیلم برای دریافت تندیس نقره‌ای معرفی شدند؛ «پاییز پنجاه سالگی» به کارگردانی محسن اسلامی‌زاده و «قرار روز شانزدهم» به کارگردانی احسان اصغرزاده.
اهدای جوایز بخش ملی
در ادامه جایزه بهترین موسیقی متن، به احسان عبدی‌پور برای «کوهستان بی‌صدا» تعلق گرفت.
جایزه بهترین صدا به محمد حسین ابراهیمی برای «خونه مامان شکوه» اهدا شد.
در بخش بعدی جایزه بهترین پژوهش به امید رحمتی نسب برای «پیله ابریشم» تعلق گرفت.
جایزه بهترین تصویربرداری هم به فرشاد افشین‌پور برای «دنیای وحشی زاگرس» رسید.
در ادامه این بخش جایزه بهترین تدوین به آرش ضابطی اصل برای «کشیم عاشق» اهدا شد.
جایزه بهترین کارگردانی مستند کوتاه هم به امیر آقاعبداللهی برای «کشیم عاشق» تعلق گرفت.
در بخش بعدی جایزه بهترین کارگردانی مستند نیمه‌بلند به محمدرضا خوش‌فرمان برای «اسپانک» اهدا شد.
جایزه ویژه هیات داوران به مهدی بخشی‌مقدم و مهدی شامحمدی برای «خونه مامان شکوه» رسید.
در بخش بعدی برنامه جایزه بهترین کارگردانی مستند بلند به مسعود زارعیان برای «غیرمسکونی» رسید.
جایزه بهترین فیلم مستند به مهدیه سادات محور برای «عزیز» تعلق گرفت.
برگزیدگان بخش جایزه «سرباز وطن»
در ادامه مراسم لوح تقدیر سرباز وطن به «بنده نیکوکار» از کشور آرژانتین رسید. این جایزه به شخصیتی که به پیاده‌روی اربعین رفته بود اهدا شد. آگوستین خلیل بعد از دریافت این جایزه بیان کرد: «من عاشق این وطن هستم. وقتی این اختلافات را می‌بینم دلم می‌گیرد. با هم بسازید. این کشور الگویی برای جهان است. جریان اربعین جریان ظهور است. جریان اربعین جریان وحدت بشریت است. اینجا صدها مستند درباره اربعین ساخته می‌شود اما در آن سوی آب‌ها آن را پنهان می‌کنند.»
تندیس بخش «سرباز وطن» هم به محسن اسلام‌زاده برای «پاییز پنجاه سالگی» رسید.
جوایز ویژه دبیر جشنواره
جایزه ویژه دبیر جشنواره به محسن آقایی برای «پیله ابریشم» اهدا شد.
دومین جایزه ویژه دبیر جشنواره به کتایون جهانگیری برای مستند «ماراتن به سوی خط باریک قرمز» اهدا شد.
سومین جایزه ویژه دبیر جشنواره به محمد احسانی برای مستند «آب ما را خواهد برد» اهدا شد.
چهارمین جایزه ویژه دبیر جشنواره به هادی شریعتی برای مستند «آت اوغلان» اهدا شد.