سارا طاهری، خبرنگار: صنایع فرهنگی گونه‌‌ای از صنعت است که به خلق ایده، تولید و توزیع محصولات و خدماتی میپردازد که ماهیت فرهنگی دارند و مخاطب آنها جنبهها و ابعاد فرهنگی فرد و جامعه است. از آن جایی که تولید محصولات و خدمات فرهنگی بر خلاقیت، مهارت، دانش و استعداد تولیدکنندگان استوار است، به صنایع فرهنگی صنایع خلاق هم گفته می‌شود. حوزه صنایع خلاق، از آن حوزه‌هایی است که در جهان مورد توجه قرار گرفته تا جایی که در کشورهای توسعه یافته، سه درصد GDP خود از حوزه صنایع خلاق است. این درحالی است که در ایران کمتر از یک‌‌دهم درصد GDP از صنایع خلاق تامین می‌شود. بر همین اساس چند سالی است که دانشگاه آزاد به این حوزه ورود کرده و تاکنون دو رویداد ملی «صنایع خلاق و فناوریهای فرهنگی» را دایر کرده است. مسئولان دانشگاه آزاد معتقدند تقویت و توسعه صنایع خلاق و فناوریهای فرهنگی ضمن اینکه در تربیت دانشجویان کارآفرین، خلاق و دارای اعتمادبه‌نفس نقشی اساسی ایفا می‌کند، می‌تواند اثرگذاری فرهنگی بسیار وسیعی نیز بر زیست بوم‌‌های منطقه‌ای و تاثیر فرهنگ‌سازی عمیقی در بین دانشگاهیان داشته باشد. به همین دلیل است که معاونت فرهنگی و دانشجویی با مشارکت معاونت تحقیقات، فناوری و نوآوری چندی است که برگزاری رویداد ملی «صنایع خلاق و فناوریهای فرهنگی» را در فضای دانشگاه کلید زده و به دنبال ایجاد فضایی برای شکل‌گیری کسب‌وکارهای خلاق و مساله‌‌محور در حوزه فرهنگی، هنری و اجتماعی است. آن‌طور که مدیرکل فرهنگی و اجتماعی دانشگاه آزاد به «فرهیختگان» گفته است طی دو رویداد 1500 اثر برای دبیرخانه این رویداد ارسال و در هر دو مرحله 20 اثر گلچین و به‌عنوان برترین‌ها شناسایی شدند.
عرضه تولیدات دانشجویان در بازاچه‌های صنایع خلاق
دانشگاه آزاد حالا در حوزه صنایع خلاق پا را فراتر گذاشته و درصدد است بازارچه‌هایی را نیز برای این صنایع ایجاد کند تا دانشجویان صاحب این محصولات محلی برای فروش محصولات خود داشته باشند. درواقع معاونت فرهنگی و دانشجویی در نظر دارد برگزاری رویدادها و بازارچه‌های دانشجویی صنایع خلاق در سطح واحدها و استان را با یک رویه نظام‌مند و منسجم دنبال کند. بنابراین بازارچه‌های دانشجویی صنایع خلاق در راستای گسترش ابعاد فعالیت‌های این حوزه و شناسایی دانشجویان مستعد در سطح دانشگاه پیش‌بینی‌شده است. قرار است در برگزاری بازارچه‌های دانشجویی صنایع خلاق از ظرفیت واحدهای دانشگاهی اساتید و فعالان حوزه زیست بوم فناوری استفاده شود. بازارچه‌های دانشجویی صنایع خلاق در طول سال تحصیلی 1402-1401 در بازه زمانی ۱۵ روز کاری برگزار می‌شود که البته با توجه به صلاحدید شورای فرهنگی قابل‌تمدید است. در طول برگزاری بازارچه‌های دانشجویی صنایع خلاق توانمندسازی و برگزاری کارگاه‌های آموزشی دانشجویان نیز دنبال می‌شود و اصول «بازاریابی محصول تدوین طرح کسب‌وکار»، «تیم‌سازی»، «زیست بوم صنایع خلاق»، «روش‌های تامین مالی و تسهیلات و توسعه بازار و محصولات» ازجمله سر فصل‌های است که در این کارگاه‌ها به دانشجویان آموزش داده می‌شود. مسئولان دانشگاه برای استفاده از تمام ظرفیت‌ها و سرمایه انسانی واحدهای دانشگاهی در برپایی «بازارچه‌های دانشجویی صنایع خلاق» از اعضای هیات‌علمی فعال در مراکز رشد و سراهای نوآوری هم استفاده می‌کنند تا در برگزاری کارگاه‌های توانمندسازی به دانشجویان آموزش دهند. نکته دیگری که مسئولان دانشگاه به آن توجه کرده‌اند، استفاده از نهادهای بیرونی در این رویداد است. درواقع ممکن است برخی از واحدها این قابلیت را داشته باشند که این بازارچه‌ها را با کمک نهادهای بیرونی برگزار کنند. مسئولان دانشگاه معتقدند برپایی بازارچه‌های دانشجویی صنایع خلاق در فضاهای شهری و در قالب‌های مشارکتی با دستگاه‌های اجرایی و نهادهای عمومی می‌تواند به رونق و بازارپردازی بیشتر محصولات دانشجویی کمک کند.
تعیین 15درصد از درآمد فروش به‌عنوان درآمدهای غیر شهریه‌ای معاونت فرهنگی
آن‌طور که علیرضا زارع‌شهرآبادی، مدیرکل فرهنگی و اجتماعی دانشگاه آزاد گفته است 15درصد از درآمد (فروش) تیم‌ها و دانشجویان حاضر در بازارچه‌های دانشجویی صنایع خلاق به‌عنوان درآمدهای غیرشهریه‌ای معاونت فرهنگی و دانشجویی واحدهای دانشگاهی تعیین می‌شود که این درآمد می‌تواند با صلاحدید شورای فرهنگی در فعالیت‌های جاری معاونت فرهنگی و دانشجویی هزینه شود. به گفته او برای افزایش انگیزه کارکنان مرتبط و فعال در امر برپایی این بازارچه‌ها 5 درصد از بالاسری دانشگاه به اشخاص مذکور اختصاص داده می‌شود و لازم است معاونت‌های فرهنگی و دانشجویی ضمن اطلاع‌رسانی در وب‌سایت‌های داخلی با برقراری ارتباط و بهره‌گیری از ظرفیت رسانه‌های محلی مراحل مختلف برپایی بازارچه دانشجویی صنایع خلاق را اطلاع‌رسانی و در افکار عمومی منطقه‌ای ترویج کنند.
امتیاز بازارچه برای شرکت‌کنندگان سومین رویداد صنایع خلاق
همچنین به گفته زارع‌شهرآبادی گروه‌ها و دانشجویان حاضر در بازارچه‌های دانشجویی صنایع خلاق دارای امتیاز راهیابی به سومین رویداد ملی صنایع خلاق و فناوریهای فرهنگی خواهند بود. همچنین میزان فروش و نحوه حضور دانشجویان و تیم‌های حاضر در بازارچه‌های دانشجویی صنایع خلاق به‌عنوان یکی از معیارهای داوری نهایی و حضور در رویداد ملی در نظر گرفته می‌شود. مدیرکل فرهنگی و اجتماعی دانشگاه آزاد درخصوص اهداف برگزاری این رویداد هم صحبت به میان آورد و گفت: «از دو سال پیش بحث صنایع خلاق و فناوریهای فرهنگی در دانشگاه آزاد مطرح شده است؛ یکی از اهداف صنایع خلاق و فناوریهای فرهنگی شناسایی و حمایت از خلاقیت دانشگاهیان در فضای کسب‌وکار، تولیدات صنایع خلاق و... است.»
از تشکیل استارت‌آپ‌های فرهنگی حمایت می‌کنیم
او با بیان اینکه در این حوزه نگاه کارآفرینی نیز داشتیم اضافه کرد: «یعنی بخش شناسایی و در ادامه بحث رشد و ارتقا را مدنظر قرار دادیم تا افراد بتوانند کارآفرین شده و استارتاپ‌های فرهنگی خود را راه‌اندازی کنند و ما هم از آنها حمایت می‌کنیم. دو سال این جشنواره برگزار شد و نزدیک به 1500 اثر در این دو سال برای ما ارسال شد. این آثار با مراحل مختلفی فیلتر و داوری شدند و درنهایت محصولات گلچین شده و به مرحله کشوری راه پیدا کردند و درنهایت در هر دو مرحله 20 اثر گلچین و به‌عنوان برترین‌ها شناسایی شدند.» زارع‌شهرآبادی با بیان اینکه بعد از این دو سال حمایت‌هایی را از جنبه مالی، معرفی آثار به قسمت‌های مختلف و... انجام دادیم، اظهار کرد: «اما ما یک نگاه جدیدی داشته و گفتیم از آنجایی که افرادی که این محصولات را ارائه دادند از دانشجویان دانشگاه آزاد هستند بنابراین باید خودمان نیز بستر فروش را برای آنها ایجاد کنیم. زمانی ما آنها را به یک ارگان متصل می‌کنیم تا بتوانند محصولات خود را بفروشند اما یک قسمتی نیز تحت اختیار ما است و واحدهای دانشگاه آزاد با ظرفیت‌هایی که دارند می‌توانند به‌عنوان بازار در نظر گرفته شوند.»
واحدهای دانشگاه می‌توانند بازار بزرگ فروش محصولات باشند
او تصریح کرد: «واحدهای دانشگاه آزاد با توجه به تعداد مخاطبان و دانشجویانی که دارند می‌توانند بازار بزرگی برای محصولات دانشجویان باشد. بنابراین بر همین اساس طرحی را با عنوان بازارچه‌های صنایع خلاق و فناوریهای فرهنگی مطرح و بخشنامه آن را نیز به واحدهای کل کشور ابلاغ کردیم. در این طرح قائل به این هستیم افرادی که در حیطه دستورالعمل قبلی بتوانند در 4 محوری که اعلام کردیم محصولات خود را ارائه دهند. دانشجویان می‌توانند در این بازارچه حضور داشته باشند و این محصولات به فروش برسد.» او درخصوص این محورها نیز صحبت به میان آورد و گفت: «رویداد ملی صنایع خلاق و فناوریهای فرهنگی در چهار بخش کلی صنایع هنری، صنایع و میراث فرهنگی، فناوریهای نرم و صنایع رسانه‌ای و آفرینش‌ها و خدمات خلاق برگزار می‌شود که صنایع هنری، خود دارای 6 زیرمجموعه نقاشی، تذهیب، پوسترهای نمایشی، داستان‌نویسی، عکاسی و هنرهای نمایشی است. صنایع و میراث فرهنگی شامل بحث جواهرات، اقلام زینتی، معماری و کاشی‌کاری، قالی و قالیچه است. فناوریهای نرم و صنایع رسانه‌ای نیز مثل مستندات، کلیپ‌ها، انیمیشن‌ها، موشن‌گرافی، پادکست و نرم‌افزار مجازی و... است و آفرینش‌ها و خدمات خلاق نیز بحث طراحی روی چرم، عروسک‌سازی و... در آن دنبال می‌شود.»
معاونت فرهنگی پشتیبان دانشجویان خلاق است
مدیرکل فرهنگی و اجتماعی دانشگاه آزاد خاطرنشان کرد: «در این رویداد یعنی در برگزاری بازارچه‌ها، معاونت فرهنگی و دانشجویی به‌عنوان پشتیبان در نظر گرفته می‌شود و ما اعلام کردیم که دانشجویان بیشتر در این کار دخیل شوند. یعنی نهادهای دانشجویی مانند کانون‌ها، تشکل‌ها و انجمن‌ها کار را دست گرفته و جلو ببرند اما پشتیبان کار معاونت فرهنگی است. در شورای فرهنگی افرادی که متقاضی هستند تایید و تصویب می‌شوند و در حداقل 15روزه کاری این بازارچه‌ها باید فعال باشند. بعد از 15 روز درصورت صلاحدید هر دو طرف یعنی هم کسانی که می‌خواهند محصولات خود را بفروشند و هم درصورت تایید شورای فرهنگی به تعداد روزها اضافه می‌شود.»
او عنوان کرد: «همچنین اعلام کردیم که بحث آموزشی نیز تعطیل نشود. یعنی در مسیر فروش، کلاس‌هایی آموزشی را برای آنها برگزار می‌کنیم تا اصول بازاریابی، کسب‌وکار و تیم‌سازی، زیست بوم صنایع خلاق، تامین مالی و توسعه بازار به‌صورت رایگان به دانشجویان آموزش داده شود.»
او اضافه کرد: «همچنین اعلام کردیم افرادی که در بازارچه‌های صنایع خلاق شرکت کرده‌اند در اولویت شرکت در سومین جشنواره صنایع خلاق و فناوریهای فرهنگی هستند.» او با بیان اینکه برگزاری این بازارچه علاوه‌بر فروش محصولات و بازاریابی، مقدمه‌ای برای ورود به جشنواره کشوری است توضیح داد: «مهم‌ترین دغدغه دانشجویان این است که می‌گویند ما محصول داریم اما بازار فروش نداشته و نمی‌دانیم کجا می‌توانیم این محصولات را به فروش برسانیم. بنابراین مهم‌ترین منفعت از برپایی این بازارچه فروش محصول‌شان است. برای واحدها نیز غیر از سود مادی ایجاد شور و نشاط است تا دانشجویی که تولید و محصول داشته سرخورده نشود. ما به‌عنوان یک نهاد غیردولتی و خصوصی باید بتوانیم یک راهکار داشته باشیم. نهادهای غیردولتی راهکاری‌های متفاوتی دارند اما ما دایه‌دار این هستیم که دانشگاه یک نهاد غیردولتی است، بنابراین با برگزاری این بازارچه‌ها هم سود مالی کسب کرده و هم باعث بازگرداندن نشاط و امید ازبین‌رفته در واحدها می‌شویم.»
سومین رویداد صنایع خلاق بهار سال آینده برگزار می‌شود
مدیرکل فرهنگی و اجتماعی دانشگاه آزاد با بیان اینکه سومین جشنواره صنایع خلاق و فناوریهای فرهنگی بهار سال آینده برگزار می‌شود گفت: «آثاری که در بازارچه حضور پیدا کنند برای حضور این جشنواره اولویت دارند. همچنین قرار است نمایشگاهی از کل آثار صنایع خلاق کشور در تهران برگزار شود و محصولاتی که در این بازارچه حاضر و فروخته شده در این نمایشگاه نیز اولویت حضور دارند.» زارع‌شهرآبادی ادامه داد: «یک دبیرخانه برای این طرح راه‌اندازی شده که در واحد پردیس تهران است و افشاری نیز رئیس دبیرخانه صنایع خلاق و فناوریهای فرهنگی است. هر دو هفته یک بار از واحدها گزارش کار گرفته می‌شود و واحدهایی که فعال نباشند باآنها برخورد می‌شود. البته اگر متقاضی فروش این محصولات برای راه‌اندازی بازارچه وجود نداشته باشد اجبار نیست؛ اما در غیر این صورت با واحدهای غیرفعال برخورد شده و نمی‌گذاریم دانشجو ضرر کند. ثبت در کارنامه فرهنگی یکی از اقداماتی است که برای واحدهای غیرفعال در نظر گرفته‌ایم.» او بیان کرد: «برای برخی از واحدها 15 روز زمان برگزاری بازارچه کافی است اما بعد از 15 روز ممکن است بازارچه هنوز شلوغ باشد. شورای فرهنگی دانشگاه این تشخیص را می‌دهد که این بازارچه همچنان قابلیت فروش دارد و تعطیل کردن آن به ضرر دانشجو و واحد است. گاها نیز دانشجویان اعلام می‌کنند که زمان بیشتری برای فروش محصولات خود نیاز دارند. البته ما می‌خواستیم این بازارچه‌ها را در یک بازه زمانی چندماهه برگزار کنیم اما برخی از واحدها چنین امکانی را نداشتند. ما نمی‌توانیم به‌طور مثال واحد تهران مرکزی را با واحد خارک مقایسه کنیم، بنابراین مجبور شدیم که حداقلی برای برگزاری این بازارچه‌ها در نظر بگیریم.»
تعامل دانشگاه با نهادها برای دستیابی به بازار فروش بزرگ‌تر
مدیرکل فرهنگی و اجتماعی دانشگاه آزاد عنوان کرد: «دانشجو برای فروش خود می‌تواند شرایط ویژه‌ای را در نظر بگیرد. تیم‌هایی در نظر گرفته شد که با دانشجویان صحبت کنند تا برای فروش محصولات خود تخفیف داشته باشند اما قیمت‌گذاری برعهده صاحب محصول است.»
او در پایان خاطرنشان کرد: «دانشگاه می‌تواند این بازارچه‌ها را حتی بیرون از دانشگاه نیز تشکیل دهد یعنی به‌طور مثال می‌تواند با شهرداری صحبت می‌کند تا این بازارچه فقط در داخل فضای دانشگاه نباشد. درواقع قرار است با نهادهای بیرونی نیز صحبت شود و معرفی محصولات به جاهای دیگر نیز انجام شود تا بازار بزرگ‌تری ایجاد شود.»