فاطمه طاری بخش، خبرنگار:وزیر علوم دولت سیزدهم، محمد‌علی زلفی‌گل از اولین روزهایی که به ساختمان وزارت متبوعش پا گذاشت، بارها از ایجاد معاونت فناوری و نوآوری صحبت کرده بود تا در نهایت 6 آذرماه سال گذشته، این معاونت با هدف تسهیل ارتباط موثر دانشگاهیان و اعضای هیات‌علمی، دانشجویان و محققان با صنعت و جامعه، حمایت از تولید و تجاری‌سازی محصولات و تسهیل حضور دانشگاهیان در شرکت‌های دانش‌بنیان تشکیل شد. با نگاهی به وضعیت فعلی دانشگاهها علی‌رغم طرح‌ها و سامانه‌های بسیاری ازجمله سامانه نان و طرح دستیار فناوری اما هنوز در مسیر حرکت دانشگاهها تغییر مهمی در حیطه نوآوری و فناوری صورت نگرفته است. در این گزارش به بهانه یک‌سالگی ایجاد معاونت فناوری و نوآوری به سراغ اساتید و مسئولان پژوهشی دانشگاه‌های مطرح رفته‌ایم و درباره عملکرد آن سوال کردیم؛ اما نکته قابل توجه اینکه تعدادی از اساتیدی که با آنها تماس گرفتیم یا در جریان شکل‌گیری این معاونت نبودند و یا عملکرد محسوسی را از سمت این معاونت حس نکرده‌اند. برای مثال فرزام فرهمند، مدیر فناوری دانشگاه صنعتی شریف که یکی از مهم‌ترین دانشگاه‌های صنعتی و بالطبع بستر تحقق فناوری و نوآوری در حیطه علم کشور به شمار می‌رود هم از عدم‌همکاری با این معاونت سخن به میان می‌آورد و می‌گوید: «از فعالیت این معاونت اطلاعی ندارم. البته او تنها فردی نبود که در پاسخ به تماس خبرنگاران «فرهیختگان» اظهار بی‌اطلاعی کرد. این بی‌اطلاعی را در‌حالت خوشبینانه باید از چشم حوزه اطلاع‌رسانی دید. اما صحبت برخی اساتید نشان می‌دهد نباید همین‌جا متوقف شد.
زیست‌بوم فناوری کشور با ایجاد معاونت فناوری هم تغییری نکرده است
سعید زینالی، استاد تمام دانشکده شیمی و نفت دانشگاه تبریز درباره عملکرد معاونت فناوری وزارت علوم در یک سالی که تاسیس شده است، گفت: «من تا حدی با فعالیت‌های این معاونت ناآشنا هستم که حتی زمینه فعالیتی آن را نمی‌دانم. حداقل برای خود من خروجی نداشته است که من بگویم این فعالیت قبل از این نبوده و الان هست یا در‌حال‌حاضر کمتر شده یا بهتر شده است. من به‌عنوان یک استاد فنی مهندسی تفاوت خاصی بین بود و نبود این وزارتخانه نمی‌بینم. شما می‌گویید است اما من دقیقا نمی‌دانم، چون خروجی‌ای که به چشم بیاید و یا خروجی خوبی داشته باشد، من به عینه در دانشگاه تبریز ندیده‌ام.»
او در ادامه درباره پیشنهادهایی برای سال‌های آتی این معاونت گفت: «قطعا هدف از تاسیس معاونت فناوری و نوآوری در وزارت علوم، افزایش ارتباط بین صنایع و محیط‌های آکادمیک است، یعنی بین دانشگاهها ارتباطی برقرار کرده هم از کمک‌های مالی و کمک‌های فنی برای توسعه محیط‌های دانشگاه استفاده کند و هم اینکه توانایی‌های علمی محیط‌های دانشگاهی برای حل مشکلات شرکت‌ها به‌خصوص در شرایط تحریم استفاده کرده و سعی کند حتی به‌صورت اجباری این مورد را راه بیندازد. چون در‌حال‌حاضر بین محیط‌های صنعتی و دانشگاهی در حرف تفاهمنامه‌های بسیاری امضا می‌شود و من در امضای تفاهمنامه‌های بسیاری بودم اما خروجی آن در حد همان تفاهمنامه است. در مواردی از آن نیز حمایت از پایان‌نامه‌ها نیز بود که قبل از معاونت هم وجود داشت.»
زینالی درباره حمایت معاونت فناوری از پایان‌نامه‌ها گفت: «در حمایت از پایان‌نامه‌ها نیز نکات زیادی وجود دارد. این نوع از حمایت مشکلات بسیاری دارد و هرکسی‌که به‌دنبال آن می‌رود پشیمان می‌شود. من خودم 10 پایان‌نامه دکتری و ارشد دارم که از سمت شرکت گاز حمایت شده است با اینکه بسیار کمک کردند اما بروکراسی اداری‌ای که وجود دارد به‌حدی پیچیده است که هیچ‌کس به سراغ آن نمی‌رود و علاوه‌بر آن مقدار حمایت نیز بسیار ناچیز است و عطای آن را به لقایش می‌بخشی. مثلا برای پایان‌نامه ارشد، برای تجربی 6 میلیون حمایت می‌کنند، اما اگر حتی دو ماده آزمایشگاهی نانو مواد بخری 10 میلیون تومان هزینه دارد. این 6 میلیون را نیز به این صورت می‌دهند که 10 درصد برای مقاله و 10 درصد برای مالیات می‌رود. از این 6 تومان نیز مقداری برای مشاور صنعتی شرکت است و این پول بسیار کم است اما تعهدات بسیار زیادی برایش می‌خواهند. این موارد اگر در ارتباط با محیط‌های صنعتی در مباحث صنعتی حذف شود بسیار بهتر است و فکر نمی‌کنم که این اتفاق بیفتد.»
او اظهار داشت: «تغییری در زیست‌بوم فناوری و نوآوری بعد از تشکیل این معاونت احساس نمی‌کنم. حداقل در دانشگاه تبریز اینطور است که فعالیت‌های قبل انجام می‌شود و تنها اسم آن تفاوت دارد. ممکن است یک سال زمان کمی برای اثرگذاری باشد و یا اینکه تاثیرگذاری‌ای که باید را نداشته است، وگرنه بسیاری از کارها حتی در 6 ماه خودش را نشان می‌دهد.»
نمود ویژه‌ای از عملکرد معاونت ندیدیم
امید وحیدی، عضو هیات‌علمی دانشگاه علم و صنعت با بیان اینکه در جریان فعالیت‌های این معاونت نیستم، گفت: «ما نمود ویژه‌ای از عملکرد این معاونت در دانشگاهها ندیده‌ایم و صرفا خبر انتشار این معاونت را شنیده بودیم. آنچه از فلسفه وجودی این معاونت متوجه می‌شویم این است که بتواند فعالیت‌های دانشگاه را به‌سمت دانش‌بنیان شدن و ارتباط با صنعت پیش ببرد، اما در عمل این اتفاق نیفتاده است.»
او ادامه داد: «قطعا برای تحقق این مساله باید هم سیستم آموزشی دانشگاهها تغییر کرده و به‌سمت کاربردی شدن پیش برود و هم آیین‌نامه‌های مختلف دستخوش تغییر شود. به‌عبارت دیگر این معاونت باید با همکاری دیگر معاونت‌ها بسترهای لازم را فراهم کنند اما امروز چنین خروجی‌ای از معاونت نمی‌بینیم.»
در‌حالی اساتید دانشگاه‌های مختلف کشور در جریان برنامه‌های این معاونت نیستند که امروز این معاونت به یک‌سالگی رسیده و قطعا این بازه، زمان نسبتا خوبی برای تغییر برخی ریل‌گذاری‌ها در دانشگاهها در حیطه فناوری و نوآوری محسوب می‌شود.