سارا طاهری، خبرنگار: اداره‌کل کتابخانه‌ها، مجلات، انتشارات علمی و علم‌سنجی دانشگاه آزاد این روزها تلاش خود را به کار بسته است با طراحی امکانات و برنامه‌ریزی لازم مسیر صعود به مرجعیت علمی را هموار کند. راه‌اندازی سامانه‌ای برای ارزیابی اساتید علوم انسانی، راه‌اندازی مجلات دانشگاه آزاد، پیاده‌سازی سامانه رتبه‌بندی بین‌المللی برای دانشگاه‌ها از جمله این اقدامات است که حمید افتخاری مدیرکل کتابخانه‌ها، مجلات، انتشارات علمی و علم‌سنجی و رئیس کتابخانه مرکزی دانشگاه آزاد در گفت‌وگو با «فرهیختگان» جزئیاتی از آن را تشریح کرد. او می‌گوید دانشگاه آزاد اسلامی به دنبال پیاده‌سازی یک سامانه رتبه‌بندی بین‌المللی برای دانشگاه‌هاست و در همین راستا مذاکراتی با چند کشور صورت گرفته است.
راه‌اندازی سامانه ارزیابی ویژه اساتید علوم انسانی
مدیرکل کتابخانه‌ها، مجلات، انتشارات علمی و علم‌سنجی و رئیس کتابخانه مرکزی دانشگاه آزاد در تشریح برنامه‌های این مجموعه به «فرهیختگان» گفت: «یکی از برنامه‌های اداره‌کل کتابخانه‌ها و مجلات اضافه کردن بحث کتاب به علم‌سنجی است و همچنین برنامه داریم تا بتوانیم اطلاعات اساتید گروه علوم انسانی که مقالات خود را به زبان فارسی چاپ می‌کنند را نیز از سامانه علم‌سنجی دریافت کنیم.»
او با بیان اینکه سامانه ارزیابی برای اساتید علوم انسانی و به‌طورعام ارزیابی برای مجلات فارسی‌زبان راه‌اندازی می‌شود، اضافه کرد: «یکی از مشکلاتی که درخصوص اساتید علوم انسانی وجود دارد این است که چون مقالات خود را به زبان فارسی ارائه می‌دهند، در سامانه‌های بین‌المللی مانند اسکوپوس اطلاعاتی از آنها وجود ندارد تا بتوانیم آنها را ارزیابی کنیم. بنابراین درحال پیاده‌سازی یک برنامه ارزیابی برای آنها هستیم؛ اقدامی که برای اولین‌بار در کشور صورت می‌گیرد.»
سامانه مجلات دانشگاه آزاد تا ۱۰ روز آینده راه‌اندازی می‌شود
افتخاری تصریح کرد: «در حوزه مجلات قراردادمان با مجموعه‌ای که کار را پیش می‌بردیم به مرحله نهایی رسیده و تست‌های سامانه را انجام داده و سرور نیز آماده شده است. همچنین تست روی سرور نیز انجام و نرم‌افزارها نیز تست شده و تاییدیه‌های لازم را از مراکز دریافت کردیم و به‌زودی استارت انتقال اطلاعات نیز کلید و تا آخر هفته قرارداد این سامانه امضا می‌شود. در حال حاضر سامانه طراحی شده و در حال تست آن هستیم. یعنی هم کارهای مالی و هم بحث حقوقی و اجرایی آن در حال انجام است و تا 10 روز دیگر راه‌اندازی می‌شود.»
مدیرکل کتابخانه‌ها، مجلات، انتشارات علمی و علم‌سنجی و رئیس کتابخانه مرکزی دانشگاه آزاد توضیح داد: «سکوی نشر همان سامانه مجلات دانشگاه است که به نشانی sanad.iau.ir فعال بوده و درحال انجام تست روی آن هستیم. در‌واقع تست‌های امنیتی، تست‌های انتقالات و... روی آن انجام شده و پس از تست‌هایی نهایی، از این سامانه به‌صورت رسمی رونمایی می‌شود. این سامانه ابزارهای بسیار خوبی را دراختیار ما قرار خواهد داد تا مدیریت نشریات و بحث کنترل کیفی مجلات را دنبال کنیم. همچنین هم‌افزایی مجلات توسط این سامانه فراهم می‌شود تا شاهد رشد مجلات دانشگاه آزاد باشیم.» او بیان کرد: «تفاهمنامه راه‌اندازی سامانه سند دی‌ماه سال گذشته توسط دکتر طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با جهاد دانشگاهی به امضا رسید.»
مدیرکل کتابخانه‌ها، مجلات، انتشارات علمی و علم‌سنجی و رئیس کتابخانه مرکزی دانشگاه آزاد در بخش دیگری از سخنان خود بیان کرد: «در حوزه رتبه‌بندی اخیرا مرکز منطقه‌ای اطلاع‌رسانی علوم و فناوری آماری از 110 دانشگاه برتر ایران ارائه داده است که اطلاعاتی از دانشگاه آزاد در این رتبه‌بندی حضور ندارد. این درحالی است که اگر دانشگاه آزاد را به‌صورت عام نگاه کنیم با توجه به آمارهای بین‌المللی برترین دانشگاه ایران محسوب‌شده و اگر جز‌به‌جز یعنی واحدبه‌واحد درنظر بگیریم واحدهای این دانشگاه از جمله علوم‌و‌تحقیقات، واحد تهران مرکزی، اصفهان و... جزو دانشگاه‌های برتری هستند که در رنکینگ‌های بین‌المللی حضور دارند.»
او در ادامه تصریح کرد: «اما در رتبه‌بندی ارائه شده توسط مرکز منطقه‌ای اطلاع‌رسانی علوم و فناوری، نامی از دانشگاه آزاد وجود نداشت؛ یکی از علت‌ها این است که ما اطلاعات خود را به این مرکز ارائه نکرده بودیم و همچنین متاسفانه همکاری لازم را از سوی آنها دریافت نکردیم. اگر ما اطلاعاتی به این مرکز ارائه می‌کنیم باید خدماتی نیز از آنها دریافت کنیم.»
پیاده‌سازی سامانه رتبه‌بندی بین‌المللی برای دانشگاه‌ها
افتخاری با بیان اینکه دانشگاه آزاد اسلامی به‌دنبال پیاده‌سازی یک سامانه رتبه‌بندی بین‌المللی برای دانشگاه‌ها است، ادامه داد: «این رتبه‌بندی مانند رتبه‌بندی شانگ‌های است. فعلا مذاکراتی با دوستان خارج از کشور در این خصوص انجام داده‌ایم که در‌صورت راه‌اندازی این سامانه افتخاری برای کشور خواهد بود که بتوانیم با همکاری بین‌المللی از مراکز دانشگاهی مختلف یک سامانه جدید برای رتبه‌بندی دانشگاه‌ها پیاده‌سازی کنیم.»
او عنوان کرد: «در همین راستا مذاکراتی با چند کشور صورت گرفته که آنها نیز از راه‌اندازی این سامانه استقبال کردند. اگر این اتفاق بیفتد این سامانه قطعا یکی از مراکز رتبه‌بندی مهم در دنیا خواهد بود که ایده اولیه آن توسط دانشگاه آزاد اسلامی بوده و در این دانشگاه نیز مستقر می‌شود. ما با کشورهای بزرگی وارد مذاکره شده‌ایم و کشورهای کوچک که دارای اعتبار علمی بالایی نیستند مد‌نظرمان نبوده است.»
او تاکید کرد: «با راه‌اندازی این سامانه بین‌المللی اتفاق بزرگی رقم خواهد خورد و بحث مرجعیت علمی که در سند چشم‌انداز دیده شده، محقق می‌شود.»
صدور مجوز 35 مجله در 3 ماه اخیر
او در ادامه درخصوص تعداد مجلات دانشگاه آزاد نیز صحبت به میان آورد و در پاسخ به این سوال که چرا دانشجویان دکتری برای چاپ مقالات خود در مجلات دانشگاه با مشکلاتی مواجه هستند، گفت: «تعداد مجلات دانشگاه آزاد اسلامی کم نیست و در‌حال‌حاضر 467 مجله ثبت شده در دانشگاه آزاد اسلامی حضور دارد که حدود 35 مجله نیز مجوز گرفتند که در فرآیندهای تاسیس هستند. بنابراین در‌حال‌حاضر حدود 500 مجله در این دانشگاه وجود دارد که تعداد کمی نیست.»
افتخاری خاطرنشان کرد: «البته ما در چند رشته با کمبود نشریه علمی هم در دانشگاه آزاد و هم در کشور مواجه هستیم. حوزه هنر، زبان و ادبیات عربی و برخی دیگر از رشته‌های حوزه علوم انسانی از جمله این حوزه‌ها هستند که در آنها با کمبود مجله روبه‌رو هستیم. خوشبختانه با پیگیری‌های معاونت‌های موضوعی حدود 35 مجله در 3 ماه اخیر مجوز تاسیس گرفتند که در‌صورت فعالیت مشکل‌مان در حوزه کمبود مجلات کمتر می‌شود.»
به دنبال انتشار مجلات به زبان عربی هستیم
او عنوان کرد: «یک بحث نیز درخصوص رشته‌های خاص از جمله زبان عربی وجود دارد که با دوستان حوزه بین‌الملل کار را پیش می‌بریم تا مجلاتی به زبان عربی با همکاری بین‌المللی از عراق، سوریه و لبنان منتشر کنیم. تاسیس مجله فرآیند ساده‌ای نیست و اخذ مجوز از وزارت علوم، وزارت ارشاد و تعیین ارکانی که با قوانین وزارت علوم سازگاری داشته باشند و بتوانند در هدایت مجله به ما کمک کنند فرآیند زمان‌بری است. با این حال مجوز صدور مجوز برای مجلات بیشتر در دستور‌کارمان است تا مشکلات در این حوزه کاهش یابد.»
مدیرکل کتابخانه‌ها، مجلات، انتشارات علمی و علم‌سنجی و رئیس کتابخانه مرکزی دانشگاه آزاد اضافه کرد: «عمده مشکلات‌مان در کمبود مجلات در حوزه علوم انسانی است. اساتید حوزه فنی و مهندسی، علوم پایه و کشاورزی مقالات خود را به زبان انگلیسی چاپ می‌کنند چندان درگیر مجلات فارسی و داخلی نیستند. تعداد زیادی مجلات با رنکینگ‌های بین‌المللی در دنیا وجود دارند و اعضای هیات‌علمی در حوزه علوم و مهندسی مشکلی برای چاپ مقالات خود ندارند.»
او اضافه کرد: «این درحالی است که اساتید حوزه علوم انسانی و دانشجویان این حوزه از جمله فقه، زبان فارسی و... باید مقالات خود را به زبان فارسی بنویسند و نیازمند مجلات به زبان فارسی هستند، به همین دلیل در این حوزه با مشکلاتی مواجه بوده و در تلاشیم تا این مشکلات را مرتفع کنیم. البته تعداد مجلات‌مان در این رشته‌ها نیز کم نیست، اما مجلات‌مان هنوز نمایه وزارت علوم را دریافت نکردند و این درحالی است که طبق بخشنامه مقاله‌ای که توسط دانشجویان دکتری چاپ می‌شود باید رتبه وزارتین را داشته باشد.»
در 2 ماه اخیر، 3 مجله دانشگاه آزاد رتبه وزارتین را دریافت کردند
افتخاری گفت: «در تلاش هستیم تا مجلات‌مان رتبه وزارت علوم را دریافت کنند که در دو ماه اخیر، 3 مجله دانشگاه آزاد اسلامی رتبه وزارتین را دریافت کردند و به مجلات دیگر نیز کمک کرده و درحال رایزنی با وزارت علوم هستیم تا آنها نیز بتوانند این نمایه را اخذ کنند. همچنین با معاونت علوم، مهندسی و کشاورزی و معاونت علوم انسانی و هنر نیز مذاکراتی انجام دادیم تا برای مجلات دانشگاه آزاد که هنوز نمایه وزارتین را دریافت نکردند ضریبی قائل شویم تا به‌طور مثال دانشجو بتواند با 2 مقاله دفاع کند. یعنی به‌جای یک مقاله وزارتین دو مقاله در مجلات دانشگاه آزاد که هنوز رتبه نگرفتند ولی در رنکینگ‌های دانشگاه آزاد دارای رتبه A و Aپلاس هستند، چاپ کنند. البته ما برای دانشجویان ارشد با مشکلی مواجه نیستیم و این مشکل برای دانشجویان دکتری وجود دارد.»
او در ادامه اظهار کرد: «در‌صورت مساعدت معاونت علوم، مهندسی و کشاورزی و معاونت علوم انسانی و هنر، دانشجویان نیاز به مجلات وزارت علومی نخواهند داشت که در‌حال‌حاضر فساد چشمگیری در آنها درحال رخ دادن است.»
آخرین آمار مجلات علمی دانشگاه به تفکیک گروه‌ها
او تاکید کرد: «دانشجویان دکتری باید در مجله‌ای که رتبه علمی وزارتین را اخذ کرده، مقالات خود را چاپ کنند. همه مجلات ما رتبه وزارتین را ندارند بنابراین دانشجویان دکتری می‌توانند در مجلات دانشگاه آزاد مقالات خود را چاپ کنند اما نمی‌توانند با آن دفاع کنند. بنابراین باید بخشنامه خود را اصلاح کرده و معاونت‌های موضوعی به این موضوع ورود کرده و شرایط را تسهیل کنند تا دانشجویان دکتری ما بتوانند با چاپ مقالات خود در مجلات دانشگاه آزاد نیز از پایان‌نامه خود دفاع کنند.»
مدیرکل کتابخانه‌ها، مجلات، انتشارات علمی و علم‌سنجی و رئیس کتابخانه مرکزی دانشگاه آزاد گفت: «تعداد نشریات گروه علوم انسانی 234 نشریه، گروه پزشکی 22 نشریه، گروه هنر و معماری 16 نشریه، گروه علوم پایه 70 نشریه، گروه فنی‌و‌مهندسی 60 نشریه و گروه کشاورزی 70 نشریه است.»
سایت فروش کتاب بالا آمده و در دسترس است
افتخاری درخصوص اقدامات این مرکز در حوزه کتاب نیز صحبت به میان آورد و توضیح داد: «بخشنامه‌ای را به واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی صادر کردیم که اقدامات خاصی از جمله تقدیر از نویسندگان برتر، کتابخوان‌های برتر، رونمایی از کتاب‌های پرفروش و... را در دستور‌کار قرار دهند. با دکتر نوروزی مدیرکل چاپ و نشر دانشگاه آزاد مذاکراتی کردیم تا سامانه فروش کتاب را رونمایی کنند. همچنین قرار است آماری درخصوص کتاب‌های پرفروش نیز به ما ارائه دهند.»
او ادامه داد: «تقدیر از کتابدارهای برتر در هفته کتاب و کتابخوانی یکی دیگر از برنامه‌های ما در هفته کتاب و کتابخوانی خواهد بود. همچنین استارت سامانه کتابخانه‌های کشور در این هفته خواهد خورد.»
مدیرکل کتابخانه‌ها، مجلات، انتشارات علمی و علم‌سنجی و رئیس کتابخانه مرکزی دانشگاه آزاد در پایان گفت: «یک برنامه نیز برای فروش کتاب خواهیم داشت و با چند ناشر بین‌المللی در این راستا مذاکراتی نیز صورت گرفته است. برگزاری نمایشگاه کتاب در داخل واحدهای دانشگاه آزاد را نیز برای فروش کتاب دنبال می‌کنیم.»
