یک کشور برای اینکه بتواند دربرابر حملات خارجی مصون بماند نیازمند آن است تا در دو بعد داخلی و خارجی تصویری مقتدر از خود نشان دهد. دستاوردهای امنیتی که ایران در چند ماه اخیر موفق به کسب آنها شده در بعد قدرت سخت دست تهران را پر کرده است. برگزاری رزمایش ارس، تولید ماهوارهبر یا موشک قاره‌پیمای قائم، تولید موشک هایپرسونیک، افزایش برد سامانه دفاعی باور 373 و نیز پیروزی‌های سیاسی جبهه مقاومت در منطقه نمونه‌ای از دستاوردهایی است که تصویر خوبی از قدرت سخت تهران ارائه داده و تهدیدات خارجی را تا حد زیادی ازکار می‌اندازد. تهران درحالی در چند ماه اخیر مشغول به طراحی چنین تصویر مقتدری بوده است که جبهه عبری، عربی، غربی با به‌کارگرفتن تمام تلاش خود برای به‌آشوب کشیدن فضای داخلی ایران سعی داشته اقتدار ایران را مخدوش جلوه داده و تمرکز ایران را به‌سمت حواشی کم‌اهمیت‌تر سوق دهد. اقدامات چند ماه اخیر اما نشان می‌دهد که تهران بدون اینکه تحت‌تاثیر جوسازی‌های ایجاد‌شده قرار بگیرد اهرم‌های قدرت سخت خود را گسترش داده است.
دستاوردهای امنیتی مهم‌ترین دلیلی است که باعث شده جبهه معاند غربی از مواجهه مستقیم با ایران اجتناب ورزیده و توان خود را روی یک جنگ ترکیبی متمرکز کند. جنگی که این‌بار افکار عمومی جامعه را هدف گرفته تا بتواند میدان نبرد را به عرصه نرم‌افزاری کشانده و ایران را تحت فشار داخلی قرار دهد. با تغییر ماهیت میدان نبرد، تقویت اهرم‌های قدرت نرم تهران نیز امری الزام‌آور محسوب می‌شود. دستگاه حکمرانی برای واکسینه شدن دربرابر اقدامات خصمانه باید بتواند از طریق افزایش اقبال عمومی نسبت به خود، مولفه قدرت نرم را نیز توسعه داده و تصویری کارآمد به جامعه مخابره کند. بهترین روش برای ایجاد چنین تصویری پاسخ به مهم‌ترین مطالبات جامعه است. مطالباتی که دلیل بروز اعتراضات اجتماعی نیز بوده است. اگر چه کژکارکردی‌های ساختاری بهانه اولیه بروز اعتراضات قرار گرفت اما مشکلات اقتصادی، تلقی نبود آزادی و ایجاد دوقطبی اجتماعی را می‌توان ازجمله مواردی برشمرد که باعث شده است دامنه امواج اعتراضات اجتماعی افزایش یابد. در ادامه ضمن معرفی دستاوردهای امنیتی چند ماه اخیر، مهم‌ترین خلاهایی که باعث بازنمایی تصویری ضعیف از مولفه قدرت نرم تهران شده مورد بررسی قرار گرفته است.
موشک ماهوارهبر «قائم 100»
موشک ماهوارهبر «قائم 100» 14 آبان امسال به‌صورت موفقیت‌آمیز آزمایش شد. «قائم 100» قادر است ماهوار‌ه‌ای با وزن 80 کیلوگرم را به فضا پرتاب و در مدار 400 تا 500 کیلومتری زمین قرار دهد. برد موشک ماهوارهبر قائم با تغییر کاربری به موشک زمین به زمین می‌تواند تا 12000 کیلومتر افزایش یابد. دستیابی به چنین بردی این معنی را می‌دهد که ایران توانایی ساخت موشک قاره‌پیما را پیدا کرده است. بنابر گزارش armscontrol، درمجموع 31 کشور دنیا ازجمله آمریکا مجهز به موشک‌های بالستیک هستند اما در این‌میان تنها چهار کشور شامل چین، روسیه، آمریکا و فرانسه هستند که مجهز به موشک‌های بالستیک دوربرد با برد بالای 12000 کیلومتر و موتوری با قابلیت سوخت جامد هستند. بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته مانند انگلیس و رژیم‌صهیونیستی با پرداخت هزینه ساخت موشک، سفارش ساخت آن را به کشورهای دیگری چون آمریکا، چین و روسیه می‌دهند. حال ایران با آزمایش موفقی که چند روز پیش روی ماهوارهبر قائم انجام داد، به جمع این چهار کشور پیوست. قابلیت نظامی ماهوارهبر قائم نگرانی‌هایی را در دل کشورهای مخالف ایران ایجاد کرده و واکنش‌هایی را به‌دنبال داشته است. آمریکا مدعی شده است فناوری بالستیک دوربرد به‌کار رفته در ماهوارهبر ایرانی قائم می‌تواند ایران را در پرتاب سلاح‌های دوربرد که ممکن است کلاهک‌های هسته‌ای را هم با خود حمل کند، توانمند کند.
رزمایش ارس
از زمان آغاز جنگ دوم قره‌باغ در سال 2020، تاکنون نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران 3 رزمایش در منطقه ارس و مرز مشترک ایران با کشورهای آذربایجان و ارمنستان اجرا کرده‌اند. سومین رزمایش در اواخر مهر 1401 برگزار شد. برگزاری این رزمایش در سه روز با محوریت قرارگاه عاشورای نیروی زمینی سپاه در نوار مرزی استان‌های اردبیل و آذربایجان‌شرقی با کشورهای آذربایجان و ارمنستان بود. یکی از نکات متمایزکننده رزمایش اخیر از دو رزمایش قبلی این است که در محدوده جغرافیایی وسیع‌تری اجرا شد و تقریبا تمام نوار مرزی استان‌های اردبیل و آذربایجان‌شرقی در محدوده اجرای رزمایش قرار داشتند. از سوی دیگر حجم نیرو و تجهیزاتی که نیروی زمینی سپاه در این رزمایش به‌کارگیری کرد، بسیار وسیع‌تر از رزمایش‌های قبلی بود. اما تفاوت اصلی این رزمایش با دو رزمایش دیگر این است که از زمان آغاز جنگ دوم قره‌باغ ممکن بود تغییرات اساسی در مرزهای ایران با ارمنستان و آذربایجان رخ بدهد یا حداقل تغییرات ژئوپلیتیکی به‌وجودآمده از این جنگ، روی منافع و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران تاثیرات فراوانی داشته باشد. از همین رو مسئولان سیاسی و نظامی ایران از کانال‌های دیپلماتیک و رسانه‌ای مواضع روشن و شفاف خود را در قبال چنین تغییراتی گوشزد و اعلام کردند. فرمانده نیروی زمینی سپاه، محمد پاکپور درباره علت اجرای این رزمایش گفته است: «پیام این رزمایش برای کشورهای همسایه پیام صلح و دوستی و تحکیم امنیت پایدار است و برای دشمنان آن است که نیروی زمینی سپاه در کنار سایر نیروهای مسلح آماده دفاع از مرزهای کشور است و هرگونه تهدید را قاطعانه پاسخ می‌دهد.»
سامانه باور
چند روز پیش وزارت دفاع از موشک ارتقایافته سامانه پدافندی باور 373 با نام صیاد 4B رونمایی کرد. با این رونمایی و به‌روزرسانی انجام‌شده در سامانه باور 373، برد این سامانه به بیش از 300 کیلومتر افزایش پیدا کرد. افزایش تقریبا دوبرابری برد درگیری باور 373 این سامانه را در رده سامانه‌های برد بلندی همچون S400 قرار می‌دهد. علیرضا صباحی‌فرد، فرمانده نیروی پدافند هوایی ارتش یکشنبه 15 آبان در مراسم رونمایی از سامانه برد بلند باور 373 و افتتاح خط تولید موشک صیاد 4B گفت: «همه مراحل ساخت و ارتقای سامانه باور 373 در یک کار مشترک توسط عزیزان وزارت دفاع و نیروی پدافند هوایی ارتش انجام شد. درحالی‌که چند سال بیشتر از ساخت و تحقیقات ما روی این سامانه نمی‌گذرد، ما در تست‌های اولیه موفق شدیم هدفی را در برد 150 کیلومتر منهدم کنیم. هدف مورد استفاده برای این سامانه، پهپاد بومی ساخت خودمان بود.» او همچنین درباره این سامانه بیشتر توضیح می‌دهد که: «ما جزء اندک کشورهای جهان هستیم که توانستیم این سامانه پرقدرت بومی را بسازیم. هر میزان که تهدیدات به پیش برود، سامانه باور و سایر سامانه‌های پدافند هوایی جلوتر از تهدیدات به‌روز به پیش می‌روند. تجهیزاتی اکنون در پدافند هوایی وجود دارد که گل سرسبد آن باور 373 است که به فناوری روز دنیا مجهز بوده و دنیا نیز از آن مطلع است.»
توقیف نفتکش
نهم آبان‌ماه سپاه اعلام کرد یک نفتکش خارجی را در خلیج‌فارس توقیف کرده است. این نفتکش حامل 11 میلیون لیتر سوخت قاچاق به ارزش بالغ بر 220 میلیارد تومان بوده است. غلامشاهی، فرمانده منطقه یکم نیروی دریایی سپاه نیز اعلام کرد: «نیروی دریایی سپاه با رصد اطلاعاتی هوشمندانه یک شبکه سازمان‌یافته قاچاق سوخت را که در آب‌های ساحلی کشورهای همسایه اقدام به دریافت سوخت از شناورهای سبک می‌کرد، شناسایی کرد. این تانکر در آب‌های سرزمینی یکی از کشورهای همسایه سوخت‌گیری کرد که به مقصد یکی از کشورهای خارج از خلیج‌فارس درحال انتقال بود که آن کشور نیز این سوخت را علیه مردم مظلوم یمن استفاده می‌کرد.»
او همچنین تاکید کرد: «این کشتی یکی از کشتی‌های قاچاق سوخت است و با توجه به اینکه در آب‌های سرزمینی کشورهای همسایه سوخت‌گیری می‌کرد و دور از دسترس بود با اقدام عملیاتی در هنگام خروج از خلیج‌فارس و تنگه‌هرمز توقیف شد.» نکته قابل‌توجه این است که زمان توقیف این نفتکش زمانی بود که اروپایی‌ها صحبت از تروریستی اعلام کردن سپاه مطرح می‌کردند. پیش‌تر نیز نیروهای محور مقاومت دست‌کم دوبار نفتکش‌های حامل انرژی یمن به‌سمت اروپا را در این کشور هدف گرفته‌اند. موضوعی که نشان می‌دهد بازی اروپا در زمین ضدمقاومت چه هزینه‌ای می‌تواند برای آنها داشته باشد.
دستاوردهای منطقه‌ای
اواخر مهرماه جبهه مقاومت دو دستاورد مهم در منطقه به دست آورد. پس از چند سال تسلط نیروهای متمایل به آمریکا در سمت‌های ریاست‌جمهوری و نخست‌وزیری عراق، پارلمان این کشور با تغییر برهم صالح و روی کار آوردن عبداللطیف رشید و متعاقب آن معرفی محمدشیاع السودانی به‌عنوان نخست‌وزیر، نشان داد که تلاش‌های ایالات‌متحده، سعودی و امارات در عراق با شکست مواجه شده است. برای اولین‌بار از آپریل ۲۰۲۰، جناح غربگرای عراق با یک شکست جدی مواجه شد و برهم صالح که پس از شهادت سردار سلیمانی مواضع بسیار منفی اتخاذ کرده بود، برکنار شد و یک فرد متمایل به محور مقاومت رئیس‌جمهور عراق شد. غرب و کشورهای عربی تلاش بسیاری کردند تا نخست‌وزیری مصطفی الکاظمی تمدید شود اما برکناری کاظمی، به شکل جدی موجب تضعیف راهبردهای آمریکا در عراق شد. همچنین دولت لبنان با استفاده از قدرت نظامی گروه‌های مقاومت این کشور و توسل به تهدید نظامی علیه دکل‌های استخراج گاز رژیم‌صهیونیستی درنهایت موفق شد حق خود را از میادین گازی دریای مدیترانه که آمریکا و رژیم‌صهیونیستی مانع آن بودند بگیرد. همزمان با این تحولات جبهه مقاومت در یمن نیز اقدامات مهمی را در دستورکار قرار داد. در حین اغتشاشات ایران و درحالی که مقامات اروپایی زبان به تهدید ایران گشوده بودند یمنی‌ها دست‌کم دوبار به نفتکش‌های حامل نفت یمن که عازم اروپا بودند هجوم برده و آنها را مورد حمله پهپادی قرار دادند.
برخورد با گروهک‌های تروریستی
کارشکنی گروه‌های تروریستی و تجزیه‌طلب مستقر در اقلیم کردستان عراق اگرچه پیشینه دور و درازی دارد اما تحرکات اخیر آنها در اغتشاشات سال جاری موجب شد از دوم مهرماه، نیروی زمینی سپاه در پاسخ به شرارت گروه‌های تروریست و تجزیه‌طلب مستقر در اقلیم کردستان عراق، حملات سنگینی را علیه مقرهای این گروهک‌ها به‌اجرا درآورد. در همین راستا، محمد پاکپور فرمانده نیروی زمینی سپاه نیز درباره حمله سپاه و انهدام مراکز تروریستی کومله و دموکرات توضیح داده: «حدود یک ماه‌ونیم پیش وزارت اطلاعات، گروه تروریستی‌ای که قصد خرابکاری در مراکز هسته‌ای اصفهان را داشت، شناسایی و بازداشت کرد؛ در اعترافات آنها آمده که رژیم‌صهیونیستی با حضور در پایگاه‌های گروه‌های تروریستی مستقر در اقلیم شمال عراق، افرادی را گزینش کرده و با انتقال آنها به فلسطین اشغالی اقدامات خرابکارانه را به آنها آموزش می‌داده است و درنهایت افراد آموزش‌دیده برای انجام فعالیت‌های خرابکارانه وارد خاک ایران می‌شوند. لذا می‌توان این پایگاه‌ها را پایگاه‌های رژیم‌صهیونیستی نیز دانست زیرا بهره آنها به رژیم‌صهیونیستی می‌رسد. اعضای گروه‌های یادشده، تحت عناوینی همچون عقاب‌های زاگرس، مردم مناطقی مانند اشنویه و پیرانشهر که نسبت به مجموعه نظام حس وفاداری داشتند را ترور می‌کردند. مستندات این‌گونه اقدامات را هرچند برای مسئولان اقلیم شمال عراق می‌فرستادیم، اما هیچ اتفاقی درخصوص جلوگیری از تکرار اقدامات مشابه از سوی آنها صورت نمی‌گرفت. این باعث شد تا احساس کنیم که شاید فکر می‌کنند در برخورد با تروریست‌های مستقر در اقلیم تعارف داریم یا اراده قوی برای برخورد با آنها نداریم، لذا پس از اغتشاش‌های اخیری که در برخی شهر‌های کردستان روی داد، دیدیم عناصر کومله و دموکرات آمده‌اند و اقدامات خشنی را در خیابان‌ها انجام می‌دهند و علاوه‌بر آتش زدن بانک‌ها از موضعی به‌سمت مردم تیراندازی می‌کنند تا به این وسیله کشته‌‌سازی کنند. وقتی این اقدامات از سوی آنها روی داد، صبر ما هم به سر آمد و باعث شد عملیات‌های انهدام پایگاه‌های تروریست‌ها را آغاز کنیم.» نیروی زمینی تاکنون در چند مرحله، با آتش سنگین یگان‌های رزمی خود مقرهای گروهک‌های تروریستی در اقلیم شمال عراق همچون کومله، پژاک و پاک را هدف قرار داده که موجب وارد آمدن خسارات جانی و مالی فراوانی به این گروهک‌ها شده است. شدت حملات سپاه به‌حدی بود که در مرحله اول، 30 تروریست کشته شده و 200 تروریست دیگر زخمی شدند.
مسیر تقویت قدرت نرم بهبود اوضاع اقتصادی
در چند سال اخیر همواره معیشت مهم‌ترین عنصر شکل‌گیری اعتراضات بوده است. اگرچه شعارهای اجتماعی و سیاسی در تجمعات اعتراضی اخیر نمود بیشتری داشت اما نمی‌توان تاثیر عوامل اقتصادی بر شدت اعتراضات را نادیده گرفت. یک دهه ضعف و چالش‌های اقتصادی که به‌تدریج شدت پیدا کرده می‌تواند مهم‌ترین مبنای تحلیل اعتراضات باشد. در این مدت شکاف طبقاتی در کشور افزایش یافته و امید تهیه مسکن برای مردم به‌ویژه جوانان بسیار کم‌رنگ‌تر شده است. در یک دهه گذشته به‌دلیل رشد اقتصادی صفر و منفی شدن رشد سرمایه‌گذاری، بخشی از جامعه یا بیکار شدند یا به‌دلیل نیمه‌فعال شدن بنگاه‌های تولیدی، ساعت کاری آنها کاهش یافته و نیروی پاره‌وقت محسوب شدند. همچنین در دوره شیوع کرونا، کسب‌وکار بخشی از مردم بیش از دو سال تعطیل شد و کارگران آنها نیز خانه‌نشین شدند. میانگین افزایش نرخ تورم در طول 4 سال گذشته بیش از 40 درصد بوده، درحالی‌که میانگین افزایش دستمزد در این مدت حدود 20 درصد بوده است، بنابراین شکاف بین دستمزد و تورم تشدید شده است. همچنین سیاست‌های اقتصادی نیز درجهت بازتوزیع ثروت عمل نکرده است. همه این عوامل موجب زیاد و زیادتر شدن نابرابری‌ها شده و همین انباشت چالش‌های اقتصادی است که می‌تواند همچون محرک در تبدیل اعتراضات معیشتی به آشوب موثر عمل کند. مهم‌ترین راهکار برای کم‌اثرکردن زمینه‌های اقتصادی در اعتراضات، ایجاد حداقل امید در بهبود شرایط اقتصادی است. وعده‌هایی همچون ساخت 4 میلیون مسکن و واردات خودرو اگرچه می‌تواند در ایجاد امید موقتی در جامعه موثر باشد اما اگر به سرانجامی نرسد میزان ناامیدی اولیه را چند برابر کرده و بر شدت نارضایتی اجتماعی می‌افزاید.
تزریق حس آزادی به جامعه
آزادی‌های اجتماعی یکی از مهم‌ترین دستاویزهایی است که اپوزیسیون برانداز همواره با بهره بردن از آن علیه ایران دست به جنجال‌سازی زده است. در ماجرای اعتراضات اخیر نیز مقابله با گشت ارشاد بهانه اصلی اغتشاشات قرار گرفت. اگرچه جبهه رسانه‌ای متخاصم همواره سعی دارد تصویری غلوشده از محدودیت در جامعه ایران را نمایش دهد اما این تصویر زمانی در اذهان جامعه قابلیت پذیرش می‌یابد که نمود‌های عینی نیز داشته باشد. نگاه امنیتی به شبکه‌های اجتماعی آن‌هم در وضعیتی که بسیاری از مردم معیشت‌شان به این پلتفرم‌ها گره خورده است منجر به ارائه تصویری از محدودیت به جامعه می‌شود. تصویری که در آن تمام مولفه‌ها، امنیتی نگاشته شده و جای معیشت مردم در آن خالی مانده است. طبعا چنین مواجهه‌ای موجی از نارضایتی را ایجاد کرده که در بستر آن هر تصویر دیگری از محدودیت نیز قابلیت باور پیدا می‌کند. جبهه رسانه‌ای غربی نیز با بهره بردن از همین بستر، مولفه‌های قدرت فرهنگی جمهوری اسلامی همچون حجاب را مورد هجمه قرار داده و عنوان محدودیت بر آن می‌گذارد. نمی‌توان انتظار داشت مخاطبی که از بسته شدن بدون مقدمه پلتفرم‌ها متضرر شده به‌راحتی استدلال‌ها درمورد سایر محدودیت‌های مورد نیاز جامعه را بپذیرد. بستن پلتفرم‌های مخرب زمانی تبعات اجتماعی کمتری دارد که اولا جایگزین مناسبی برای انتقال مخاطبان آن طراحی شده باشد و ثانیا از مدت‌ها قبل نسبت به بسته شدن آن هشدار داده شده باشد تا کاربران فرصت انتقال مخاطبان خود به بسترهای جدید را پیدا کنند. اما آنچه درحال‌حاضر رخ‌داده نه‌تنها در تضاد با این رویکرد است بلکه کاملا برخلاف شعارهای انتخاباتی است که مردم را نسبت به استفاده از پلتفرم‌های خارجی ترغیب می‌کرد.
دامن نزدن به دوقطبی‌های اجتماعی
مولفه قدرت نرم زمانی معنی پیدا می‌کند که دستگاه حکمرانی بتواند بدون درنظر گرفتن طیف‌بندی‌های سیاسی، مذهبی و قومی اکثریت جامعه را با هنجارهای خود همسو کند. مخرب‌ترین عامل در مسیر تحقق این هدف دامن‌زدن به دوقطبی‌های اجتماعی و حمایت از گروه‌های همسو بدون توجه به آرا مخالفین است. نادیده گرفتن معترضین مهم‌ترین دلیل تشدید دو قطبی‌هاست. نشنیدن صدای مخالفان این تصور را برای برخی به‌وجود می‌آورد که چون کسی پاسخ‌شان را نمی‌دهد پس حتما حرف درستی می‌زنند و باید با صدای بلند‌تر و هیاهوی بیشتر آن را بیان کنند. در مواجهه با چنین فضایی بهترین راهکار فراهم آوردن تریبون گفت‌وگو است تا در پی آن فضا برای شنیدن نظرات مختلف فراهم شود و افکار عمومی خود به ارزیابی دیدگاه‌های صحیح و غلط بنشیند.
جامعه نیاز به درک مفهوم امنیت دارد
یکی از مولفه‌های قدرت نرم، ایجاد امنیت داخلی و درک این امنیت از سوی جامعه است. برای درک مفهوم امنیت باید جامعه نسبت به همه پارامترهای آن احساس ملموسی داشته باشد. مانور دادن روی پارامتر امنیت فیزیکی باعث می‌شود تا سایر ابعاد امنیت همچون امنیت اقتصادی و امنیت قضایی توسط افکار عمومی فهم‌نشده باقی بماند. این روش در تبیین مفهوم امنیت باعث می‌شود تا جامعه اساسا نسبت به آن گارد پیدا کرده و هرزمان عنوان آن ذکر شود با عباراتی همچون وضعیت بد معیشتی و ناعدالتی در سطوح قضایی و آموزشی به تقابل با آن برود. در چنین وضعیتی اگر بحرانی همچون آشوب‌های اخیر به‌وجود بیاید همان درک حداقلی از امنیت یعنی امنیت فیزیکی نیز با چالش مواجه می‌شود. این چالش اگر برای مدت‌زمان کوتاهی نیز تداوم یابد ذهنیتی منفی از مفهوم امنیت در اذهان برجای می‌گذارد. این ذهنیت منفی باعث می‌شود حتی در شرایط نرمال که امنیت به جامعه بازگشته نیز جامعه درک صحیحی از آن نداشته باشد. نبود درک صحیح از امنیت در جامعه باعث می‌شود تا این گزاره بر مفهوم قدرت نرم حکمرانی اثری منفی گذاشته یا حداقل به تقویت آن کمکی نکند.