ابوالفضل مظاهری-فاطمه طاری بخش، خبرنگار:بسیاری از دانشجویان مشغول به تحصیل در فضای دانشگاه، به فراخور شرایط و وضعیت‌شان، نیازمند بهره‌مندی از حمایت‌های مختلفی برای تحصیل در مقاطع مختلف هستند. بخش اعظمی از این حمایت‌ها که رنگ و بوی مالی به خود دارد، تحت پوشش صندوق‌های رفاه در فضای وزارتخانه و حتی دانشگاه آزاد اسلامی صورت می‌گیرد. صندوق رفاه هر دستگاه اساسنامه، اعضا و شرح وظایف مشخص اما بعضا متفاوتی دارند.
با این حال همه این صندوق‌ها آن‌گونه که از اسم‌شان پیداست برای فراهم کردن رفاه دانشجویان تلاش می‌کنند. از همین رو مثلا تسهیلات مختلف و متنوعی را طراحی و ارائه می‌کنند تا دانشجویان با استفاده از این امکان با نگرانی کمتری به فعالیت‌های علمی بپردازند.
سوژه اصلی گفت‌وگوی امروز گروه دانشگاه «فرهیختگان»، بررسی فعالیت‌ها و عملکرد صندوق رفاه دانشجویان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است که با حضور مدیران و مسئولان این مجموعه صورت گرفته است. چندی پیش علی‌اکبر محمدی رئیس صندوق رفاه دانشجویان وزارت بهداشت، حمید رئیسی معاون تسهیلات و احمدرضا پیروی مشاور امور سرمایه‌گذاری و برنامه‌های اقتصادی صندوق ضمن بازدید از تحریریه «فرهیختگان» در نشست 90 دقیقه‌ای به سوالات خبرنگاران این رسانه پاسخ گفتند. مشروح گفت‌وگو ما با مدیران صندوق رفاه وزارت بهداشت را در ادامه می‌خوانید.
رای شروع رویکرد صندوق را به‌ویژه در دولت جدید نگاهی می‌اندازیم. اولویت‌های کاری صندوق در این مدت چه بوده است؟
محمدی: عمده نگاه ما نسبت به وظیفه ذاتی صندوق رفاه دانشجویان وزارت بهداشت، معطوف به همین اسم است، یعنی با توجه به اساسنامه صندوق و با توجه به تکالیفی که از نظر قانونی صندوق موظف به انجام آن است به دانشجویان حوزه‌های مختلف و رشته‌های مختلف پزشکی خدماتی ارائه دهد. اگر بخواهیم طبقه‌بندی کنیم به‌طور خاص 16 مورد تسهیلاتی ارائه می‌دهیم که شامل وام تحصیلی مجردی، تحصیلی متاهلی، وام تحصیلی سه‌برابر مجردی، وام تحصیلی سه‌برابر متاهلی، حق اولاد، شهریه، ودیعه مسکن گروه 1، گروه 2 و گروه 3، خرید تجهیزات الکترونیکی، تولد فرزند، وام شهریه، وام ویژه دستیاران و... می‌شود.
اساسنامه صندوق تاکید خاصی بر تحت‌پوشش قرار دادن دانشجویان بی‌بضاعت دارد. به‌طورکلی تسهیلات صندوق به چه تعداد از دانشجویان علوم پزشکی تعلق می‌گیرد؟
رئیسی: وزارت بهداشت 252 هزار نفر دانشجو علوم پزشکی داریم؛ از این تعداد با توجه به اساسنامه که بحث دانشجویان بی‌بضاعت را مطرح می‌کند، حدودا 130 هزار دانشجو داریم که انواع و اقسام وام‌ها را به آنها پرداخت می‌کنیم. البته در قسمت‌های مختلف این عدد تفاوت دارد، مثلا عمده پرداخت ما وام تحصیلی است، 99 هزار نفر در پرداخت وام تحصیلی داریم و مابقی آنها در بقیه وام‌ها هستند. تمام دانشجویان هستند اما افرادی که از تسهیلات استفاده می‌کنند، این تعداد است.
مبالغ وام‌ها دانشجویی در سال‌جاری چه میزان تغییر داشته است؟
محمدی: یکی از وام‌های ارائه‌شده توسط صندوق، وام ازدواج است؛ این وام در سال گذشته 10 میلیون تومان بود و امسال ما آن را به 25 میلیون تومان رساندیم. در کل رقم قابل‌توجهی نیست اما نسبت به 10 میلیون سال قبل، افزایش 150 درصدی داشته که این افزایش قابل‌توجه است. سرانه وام تحصیلی مجردی 550 هزار تومان در ماه است. سرانه وام تحصیلی متاهلی یک‌میلیون تومان در ماه، وام تخصصی سه‌برابر مجردی یک‌میلیون و 650 هزار تومان، وام تحصیلی سه‌برابر متاهلی سه‌میلیون تومان، تسهیلات اولاد نیز امسال به 400 هزار تومان در ماه رسید؛ برای وام دستیاری 20 میلیون تومان، برای وام ضروری حج و عتبات شش‌میلیون تومان، برای وام ضروری سه‌برابر حدود شش‌میلیون تومان، وام ضروری دوبرابر چهارمیلیون تومان، تجهیزات الکترونیکی (خرید لپتاپ) 20 میلیون تومان وام ازدواج 25 میلیون تومان، تولد فرزند دانشجو شش‌میلیون تومان و کمک‌های بلاعوض برای هر دانشجو 10 میلیون تومان در نظر گرفتیم.
رئیسی: بحث دوبرابر و سه‌برابر شدن وام‌ها برای دانشجویان نخبه است و براساس آیین‌نامه برخی دوبرابر و برخی سه‌برابر وام می‌گیرند.
از تعداد وام‌ها و تسهیلات ارائه شده بگویید. پرمخاطب‌ترین وام صندوق کدام است؟
محمدی: ما برای عملکرد سال 1400؛ وام ودیعه مسکن به هزار و 329 نفر، وام دستیاری به هشت‌هزار و 388 نفر دادیم. وام تحصیلی و استعدادهای درخشان پرمخاطب‌ترین تسهیلات صندوق است که 91هزار و 764 نفر از آن استفاده کردند.
رئیسی: یک‌ترم پنج‌ونیم ماه و ترم دیگر چهارونیم ماه است و درواقع 10 ماه پرداختی داریم و دوماه پرداخت نمی‌کنیم، مثلا یک دانشجوی متاهل ما 10 میلیون تومان درطول یک‌سال می‌گیرد. مناقصه بیمه تکمیلی درمانی نیز در اواخر برج 10 صورت گرفت و برج‌های 11 و 12 به دانشگاه‌ها ابلاغ و از انتهای اردیبهشت سال 1401 شروع شده و تا الان 568 نفر ثبت‌نام کرده‌اند.
محمدی: چون شروع سال‌تحصیلی از مهر است، استقبال از این به بعد بیشتر خواهد شد. ظرفیت ما به‌اندازه تمامی دانشجویان است و هر تعداد که ثبت‌نام کنند، قطعا وام خواهند گرفت. وام ضروری به 23 هزار و 923 نفر، وام ازدواج به هزار و 369 نفر و وام تولد فرزند به 324 نفر داده شده است.
سه‌هزار و 476 فقره تسهیلات به دانشجویان دستیاری و Ph.D در قالب وام دستیاری از ابتدای سال 1401 تا به امروز پرداخت کردیم. وام پرداخت عتبات که تا سقف شش‌میلیون تومان است به سه‌هزار و 300 دانشجو تا به الان پرداخت شده است. پرداخت وام تحصیلی نیمسال دوم 1400 جزء آیتم‌هایی است که می‌توانم به آن اشاره کنم. پرداخت وام بلاعوض به دانشجویان بسیار مهم است، به‌خصوص دانشجویانی که براساس اساسنامه در دسته دانشجویان نیازمند و از لحاظ مالی در دسته ضعیف قرار می‌گیرند. برنامه‌هایی نیز داریم که در این ماه درخصوص کمک‌های بلاعوض به دانشجویان در حضور وزیر بهداشت اعلام خواهد شد.
برای امسال چه مبلغی برای ارائه تسهیلات درنظر گرفته شده است؟
محمدی: درمجموع قریب به 445 میلیارد و 630 میلیون تومان وام برای امسال درنظر گرفته‌ایم.
رئیسی: با توجه به عملکرد پارسال ما برآوردی داریم که با افزایش ظرفیت و سرانه وام‌ها که نسبت به پارسال 30 درصد افزایش داشتند، تعیین شده است.
محمدی: هیات‌امنای ما سالانه بررسی می‌کند و اعدادی که گفته شد برای سال تحصیلی پیش رو است.
مبنای محاسبات شما سال تحصیلی نیست؟
رئیسی: بله، ما عملکردی در سال قبل داشتیم و یک‌ترم ما در دوسال مالی مشترک است، عملکرد سال قبل را به اضافه دو آیتم جدید تعداد دانشجو است و عملکرد ما از لحاظ تعدادی مثل سال قبل است و از نظر ریالی 30 درصد افزایش دارد.
محمدی: این اعداد برای سال تحصیلی 1401 تا پایان است.
همکاری شما با موسسات خارجی مالی چگونه است و چه میزان از پتانسیل این موسسات استفاده می‌کنید؟
محمدی: پرداخت وام ویژه دستیاری با همکاری بانک قرض‌الحسنه ایران است. این آیتم خوبی است از این جهت که ما صددرصد مبلغی را می‌گذاریم و 130 درصد نیز بانک قرض‌الحسنه مهر ایران می‌گذارد. ما از این طریق قادر بوده‌ایم، وام 20 میلیون تومانی را به دانشجویان تخصصی پزشکی و Ph.D پرداخت کنیم. درواقع نقش بانک قرض‌الحسنه مهر ایران قابل‌توجه بود، چون حدود 130 درصد به ما برای پرداخت وام دستیاری و Ph.D کمک کرد.
درطول مدت اخیر چه تغییرات جدیدی در صندوق رقم زده‌اید؟ از اتفاقات جدید ماه‌های اخیر صحبت کنید.
محمدی: یکی از مواردی که از آغاز فعالیتم پیگیر آن بودم، وام تامین اجتماعی دستیاران است. البته از مدتی قبل تمهیدات لازم از سمت دکتر رئیسی انجام شده بود و عملیاتی شد. این وام دو آیتم دارد؛ اول سنوات است که دانشجویان تخصصی پزشکی و افرادی که Ph.D می‌خوانند، می‌توانند از بیمه تامین اجتماعی برای درمان و برای سنوات استفاده کنند. این موضوع مورد جدیدی بود که انجام شد و بازخورد بسیار خوبی داشت. دستیاران و دانشجویان پزشکی زمان تحصیل‌شان جزء سنوات کاری حساب می‌شود. کار جدید دیگر، بیمه تکمیلی دستیاران بود، یعنی درحالحاضر بحث دندانپزشکی، ناباروری، زایمان و این موارد جزء بیمه تکمیلی دستیاران و دانشجویان Ph.D آمده است.
برقراری بیمه تامین اجتماعی برای دانشجویان دستیاری و Ph.D، بی‌سابقه است. برای انعقاد قرار داد با سازمان تامین اجتماعی در واقع ما آپشن جدیدی را به رفاهی‌ها اضافه کردیم. از اسفندماه قرارداد آن امضا شد و به‌صورت اجرایی از سال 1401 آغاز شد. برای بیمه تکمیلی تا الان هزار و 10 نفر دانشجو ثبت‌نام کردند اما برای بیمه تامین اجتماعی سه هزار و 500 نفر تا به الان ثبت‌نام کردند. ضمنا ظرفیت اعطای 11هزار فقره تسهیلات، بیمه تامین اجتماعی سوابق کاری و حمایت درمانی ایجاد شده است.
رئیسی: جمعیت رزیدنتی دستیاری ما به‌عبارتی 22 هزار نفر و به‌عبارت دیگر 18 هزار نفر است. ما 18هزار نفر را ملاک کارمان قرار دادیم؛ اما زمانی که شروع کردیم در دوران کرونا بودیم. دستیاران ما از مهر کار خود را آغاز می‌کنند و ما در اواسط سال این مورد را راه‌اندازی کرده‌ایم، از سمت دیگر فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی آن کار می‌برد، مثلا فرق همایشی که ما اطلاع‌رسانی کردیم به دانشجویان دکتری و دستیاری و جلسه با شورای صنفی یک‌جلسه یک‌ساعته، با پیش از این جلسه 600 نفر بود، یعنی ما بیشتر بحث اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی را داریم. بسیاری از دانشجویان ما اصلا نمی‌دانند که مثلا سنوات چیست و متوجه اهمیت آن نیستند. صندوق درحال آماده‌سازی پکیج‌هایی است که از طریق معاونت آموزشی، معاونت دانشجویی - فرهنگی صندوق رفاه، تشکل‌هایی که خود دانشجویان و شوراهای صنفی دارند، آن را عرضه کند. تمام این ظرفیت‌ها به کار گرفته می‌شود تا اطلاع‌رسانی ما افزایش داشته باشد و تعدادی که استقبال می‌کنند قطعا افزایش خواهد داشت. ما درحالحاضر از نظر زمانی پنج‌ماه کار کردیم.
محمدی: اتفاق دیگری که رخ داد استفاده از امکانات مجتمع فرهنگی، رفاهی، آموزشی و ورزشی خزرآباد بود. برای اولین‌بار ما این محل را به‌صورت تخصصی در اختیار وزارت بهداشت علی‌الخصوص معاونت فرهنگی- دانشجویی وزارت قرار دادیم و اردوهای تخصصی در حوزه‌های مختلف برای قریب به هزار نفر از دانشجویان و بخشی از اساتید در این مجتمع برگزار شد. این موضوع در جهت تغییر رویکردی بود که به آن اشاره کردید. ما از این ظرفیت در کارهای فرهنگی و اردوهای دانشجویی استفاده کردیم و آن را از بالقوه به بالفعل رساندیم. در حوزه‌ها مختلف و اردوهای مختلف با توجه به اینکه ما در آنجا امکانات ورزشی، استخر، زمین چمن طبیعی و سالن ورزشی فوتسال، والیبال، بسکتبال، والیبال ساحلی و مواردی از این دست را داشتیم، توانستیم از این ظرفیت‌ها برای اردوهای دانشجویی استفاده کنیم که بی‌سابقه است.
اتفاق دیگری که می‌توانم به آن اشاره کنم با توجه به ابلاغ برنامه‌های مرتبط با قانون جوانی جمعیت به‌خصوص اجرای بندهای 7 و 8 این قانون مترقی؛ ما درواقع افزایش وام ازدواج دانشجویی را با نگاه به این قانون از 10 میلیون به 20 میلیون تومان داشتیم. تسهیلات فرزندآوری را از سه‌میلیون تومان به شش‌میلیون تومان رساندیم. سرانه حق اولاد را از 200 هزار تومان در ماه، به 400 هزار تومان در ماه رساندیم و بحث خدمات تامین اجتماعی و بیمه تکمیلی را با نگاه به این قانون شروع کردیم. به‌خصوص بهره‌مندی دانشجویان دستیاری و Ph.D از خدمات درمان ناباروری از طریق بیمه تکمیلی در این قانون قرار می‌گیرد. ما با نگاه به دغدغه‌های مقام‌معظم‌رهبری در حوزه جوانی جمعیت این موارد را انجام دادیم و این نگاه ما را تشویق کرد که وارد این عرصه شویم.
رئیسی: وام ازدواج یا فرزندآوری را برای اولین‌بار در صندوق ایجاد شد. می‌توان گفت که این چهار آیتم پکیج ویژه صندوق رفاه دانشجویان وزارت بهداشت در جهت اجرای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت است. در آن موارد مختلفی وجود دارد اما در جهت توانایی صندوق پکیجی تهیه و در هیات‌امنا مصوب کردیم و هدیه ویژه‌ای از طرف صندوق رفاه به دانشجویان متاهل است.
محمدی: این مورد نیز از آیتم‌هایی است که با توجه به تغییر رویکردی که اشاره شد، صورت گرفته است. نکته مهم افزایش مبلغ و تعداد تسهیلات وام ودیعه مسکن است. ما شهرها را به سه‌گروه تقسیم کرده‌ایم که گروه اول تهران است و با توجه به مصوبه هیات‌امنا درحالحاضر 70 میلیون به هر دانشجو می‌دهیم و اگر زوج دانشجو باشند، تا 150 میلیون تومان ودیعه مسکن می‌دهیم. گروه دوم شهرهایی مانند مراکز استان‌ها است که 60 میلیون تومان وام ودیعه مسکن خواهند گرفت و اگر زوج دانشجو باشند تا 90 میلیون تومان است. در سایر شهرستان‌ها 50 میلیون تومان است که اگر زوجین دانشجو باشند تا 70 تا 75 میلیون تومان قادر به ارائه تسهیلات هستیم. البته امیدواریم سازمان برنامهوبودجه کشور که تا الان به صندوق لطف داشتند، اگر لطف خود را تداوم دهند، ظرفیت افزایش تسهیلات را تا 150 میلیون تومان داریم. این مورد با تدبیر سازمان برنامهوبودجه است و اگر این را در اختیارمان بگذارند این ظرفیت را ایجاد خواهیم کرد. درحالحاضر صندوق پیگیر اجرای مواد 7 و 8 قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت است که همان چهارآیتمی را که رئیسی اشاره کردند تا به الان در یک برنامه و پکیج آورده‌ایم و درحال ارائه این تسهیلات هستیم.
بخشی از حوزه فعالیت صندوق هم مربوط به خوابگاه‌هاست. در این حوزه چه اقدامات را صندوق رفاه وزارت بهداشت انجام داده یا در دست اقدام دارد؟
یکی از قدم‌ها، ابلاغ 40 میلیارد تومان در جهت تعمیر و تجهیز خوابگاه‌های دانشجویی است که به دانشگاه‌های کل کشور اعلام شده است. این 40 میلیارد تومان توانست کمک قابل‌توجهی برای تجهیز و تعمیر خوابگاه‌های ما داشته باشد و درکنار این مطلب به‌عنوان یک آیتم کلی، برنامه توسعه و ارتقای خوابگاه‌های دانشجویان به‌ویژه خوابگاه‌ها متاهلی جزء دستور کار ماست.
رئیسی: یکی از تکالیفی که در قانون جوانی جمعیت و حمایت از خانواده در ماده 7 آمده است؛ بحث ساخت خوابگاه‌های متاهلی است. ما در وزارت بهداشت 252 هزار دانشجو داریم و از این تعداد 85 هزار تخت خوابگاهی مجردی و 807 باب خوابگاه متاهلی داریم. در وزارت بهداشت، 34 هزار زوج داریم که برای این تعداد تنها 807 باب خوابگاه داریم و می‌توانیم خدمات ارائه دهیم. در ماده 7، بحث تامین مسکن برای این زوج‌ها مطرح شده است. تمهیدات و اقداماتی توسط سازمان برنامه دیده شد. ما از ظرفیت بند الف تبصره 9 قانون بودجه استفاده کرده‌ایم که دانشگاه‌مان از بانک وام می‌گیرد و خوابگاه می‌سازد یا اگر خوابگاه نیمه‌کاره‌ای دارد تکمیل می‌کند و صندوق نیز موظف است سود و کارمزد آن را تا 18 درصد پرداخت کند.
محمدی: یعنی دانشگاه بدون هیچ بهره‌ای و بدون اینکه سود و بهره‌ای به بانک بدهد با وام صفر درصدی خوابگاه را راه‌اندازی می‌کند. بهره و سود بانکی را صندوق رفاه می‌دهد. تا به الان نیز پنج‌میلیارد و 558 میلیون تومان پرداخت کرده‌ایم.
رئیسی: چیزی حدود 700 میلیارد تومان دانشگاه‌ها وام گرفتند؛ که از این محل پنج‌ونیم میلیارد تومان پرداختی سود و کارمزد داشتیم. استقبال خوبی از سمت دانشگاه‌ها شده که به‌سمت تعمیر و تجهیز خوابگاه‌هایی که دارند بروند، به‌ویژه خوابگاه‌های متاهلی که قانون نیز درکنار آن است.
یکی از دغدغه‌های مهم دانشجویان وام است. یکی از انتقاداتی که دانشجویان دارند عمدتا این است که مبلغ وام‌ها قابل توجه نیست و در واقع کارآمدی لازم را ندارند. خصوصا با افزایش هزینه‌ای که در سال‌های اخیر اتفاق افتاده است. برنامه شما برای این مورد چیست؟
محمدی: ما وام‌ها را تا 30 درصد افزایش دادیم. در واقع همان‌طور‌که گفته شد 10 میلیون وام ازدواج به 25 میلیون تومان رسید یا وام دستیاری که به 20 میلیون تومان رسید، در همین راستا بود، که ما 150 درصد افزایش در بحث وام داشته باشیم. درست است که 25 میلیون تومان چیز خاصی نیست اما 150 درصد افزایش داشته است. از سمت دیگر نیز امسال حداقل 20 درصد افزایش ورودی دستیاران را داریم و به این معنی است که ما نسبت به سال گذشته فقط 30 درصد خام نیست و تعداد دانشجویان بیشتر شده است. ما باید بحث دستیاری و پزشکی را نیز درنظر بگیریم. در واقع این افزایش 30 درصد اگر با شرایط سال‌های گذشته بود، شاید 50 درصد لحاظ می‌شد. اما عملا با توجه به تعداد دانشجویانی که ما درحالحاضر برای سال جدید داریم و با افزایش 20 درصد مواجه هستیم سر شکن می‌شود.
ضمن این که -البته در حد برنامه‌ریزی اولیه است- ما برنامه‌ای داریم که بتوانیم با برخی از بانک‌ها تفاهمنامه‌هایی را امضا کنیم تا بتوانیم این افزایش مقدار وام‌ها نیز به‌خصوص برای دانشجویان دستیاری و Ph.D لحاظ کنیم، ما پیگیر این مورد هستیم و با برخی از بانک‌ها نیز به‌صورت مقدماتی صحبت کردیم. احتمالا به‌صورت پایلوت در یکی از دانشگاه‌ها آن را اجرا کنیم. این طرح خام است البته کارشناسی شده است و از نظر صندوق قابلیت اجرا دارد. اما نکته آن این است که ما باید زمینه‌سازی را در دانشگاهی که پایلوت است، شروع کنیم. اما از نظر قوانین و مقدمات کار مشکلی ندارد. سعی می‌کنیم که هرچه زودتر در این ترم اجرایی شود. اما به نوع نگاه سازمان برنامهوبودجه نیاز دارد و این موضوع بسیار مهم است که سازمان برنامهوبودجه نیز بتواند ما را ساپورت کند تا بتوانیم حداقل در این حوزه به دانشجویان کمک بیشتری کنیم.
رئیسی: ببینید دستیار ما هیچ وامی غیر از وام‌های ضروری نمی‌گرفت. بحث وام دستیاری و Ph.D که 20 میلیون تومان است، با این رویکرد شروع شد که دانشجویان مقاطع دستیاری و Ph.D هزینه‌های بالایی دارند. امسال سال دوم اجرایی شدن این طرح است. موضوع دیگر این است که ما یک بودجه پیشنهادی داریم که هر سال در این فصل پیشنهاد می‌شود و بر اساس نیاز‌سنجی‌ای که دانشگاه‌ها دارند و رقمی که مدنظرمان است، افزایش پیدا می‌کند که تامین نظر دانشجویان اتفاق بیفتد و ما پیشنهاد می‌دهیم. مثلا در سال گذشته اعتباری که برای ما مصوب شد، حدود 500 میلیارد تومان بود، اما پیشنهاد ما هزار میلیارد تومان بود. نسبت به سال 1400 ما 8 درصد رشد پیدا کردیم، اما در اصل بودجه ما باید دوبرابر می‌شد تا بتوانیم به تأمین نظر دانشجویان برسیم. اتفاقاتی که در سال‌های اخیر افتاده است، بحث افزایش هزینه‌ها و اجاره‌بها است که دانشجوی ما خانه‌ای می‌گرفت و چندنفر با هم بودند، اما درحالحاضر مقداری فشارها بر دانشجو بیشتر شده است که فشار روی صندوق نیز طبعا بیشتر می‌شود. نکته دیگری که وجود دارد این است که ما نمی‌توانیم تمام دانشجویان را کاور کنیم. ما روشی سنتی برای اعتبار‌سنجی و پیدا کردن دانشجوی نیازمند داشتیم که درحالحاضر آن را آکادمیک می‌کنیم، شاخص‌های آن آماده شده است و به سمت‌‌و‌سویی می‌رویم که نوع تسهیلات و مقادیر را تغییر دهیم و دانشجویان را بشناسیم. برای مثال کاری که می‌کنیم به این صورت است که یک دانشجوی لیسانس احتیاج به 2 میلیون تومان در ماه داشته باشد، اما دانشجوی لیسانس دیگری نیاز داشته باشد که یک‌و‌نیم میلیون تومان بگیرد. ما درحال هدفمند کردن این مورد هستیم و روی روش‌های جدید کار می‌کنیم که امیدواریم خروجی آن بخشی از انتقادات دانشجویان را پوشش می‌دهد.
محمدی: ضمن اینکه با توجه به شرایط اقتصادی جامعه شما هر‌چقدر که افزایش وام داشته باشید، باز هم عمق نیازها به‌حدی زیاد است که عملا ما به‌عنوان یک صندوق برای امرار معاش دانشجویان کمک‌کننده هستیم. برای اینکه بتوانیم تمامی نیازها را تأمین کنیم، قطعا هم چنین هدفی نه در اساسنامه ما وجود دارد و نه هیچ شرکت و سازمان و وزارتخانه‌ای، حتی بزرگ‌ترین بانک‌ها نیز قادر نخواهند بود که عمق نیازها را برطرف کنند.
با توجه به نکاتی که گفتید قرار است تغییری در جمعیت مخاطب صندوق داشته باشیم؟
محمدی: با توجه به اساسنامه صندوق که قید کرده است به دانشجویانی که مستحق و بی‌بضاعت هستند، تا الان از حدود 250 هزار دانشجو، 130 هزار نفر براساس فاکتورها و مواردی که وجود دارد شناسایی می‌شوند و آنها از طریق دانشگاه‌ها به صندوق معرفی می‌شوند و با توجه به نوع نیازشان از بسته وام‌هایی که وجود دارد، می‌توانند استفاده کنند. اما در این چند‌ماه این دو موردی که گفته شد درخصوص دانشجویان دستیاری و Ph.D گام بسیار بزرگی بوده است، دانشجویان پزشکی گاهی تا 12 سال دانشجو هستند و بر اساس نوع تخصص‌شان از این نظر ما با زمان طولانی دانشجویی سروکار داریم. تفاوت ما با وزارت علوم نیز همین است و دانشجویان طی 2، 4 یا 6 سال دانشجو هستند. درحالحاضر ما سعی می‌کنیم با تیم متخصصی که در صندوق رفاه وجود دارد به‌دنبال تسهیل این روند باشیم. به‌دنبال این هستیم موانعی که در دریافت تسهیلات از سمت دانشجویان است را به حداقل ممکن برسانیم و دانشجو به‌راحتی بتواند به چیزی که حقش است، برسد.
بازپرداخت وام‌های دانشجویان و وضعیت بازپرداخت‌ها چطور است؟
محمدی: بعد از فارغ‌التحصیلی بازپرداخت می‌کنند، چون دانشجویان نسبتا به فاصله کوتاهی بعد از فارغ‌التحصیلی وارد بازار کار می‌شوند و درآمد نسبتا مناسبی نیز دارند، در‌نتیجه ما در بحث برگشت تسهیلات معمولا معوقات زیادی نداریم، البته رقم آن مشخص است. معوقات داریم اما به‌صورت کلی مشکلی نداریم. دانشجویان زمانی که بخواهند شماره نظام پزشکی و شماره نظام پرستاری بگیرند و استخدام شوند، غیر از فارغ‌التحصیلی که گام اول است، باید تسویه‌حساب صندوق رفاه را داشته باشند. جالب است من خاطرم نبود که زمانی وامی از صندوق رفاه گرفته بودم. ما در وزارت بهداشت مدیر دانش‌آموختگان داریم که او گفت سالی که فارغ‌التحصیل شدم بدهی به صندوق رفاه داشتم که آن را تسویه کردم. اخیرا که داشتم کیفم را نگاه می‌کردم، برگه تسویه‌حساب صندوق رفاه را پیدا کردم. منظور من این است که تا حدی سیستم آگاه هوشیار و نسبت به سوابق تسهیلات مسلط است که این مشکل پیش نمی‌آید. از این نظر معمولا مشکلی نداریم.
در بحث پرداخت کماکان تعهد محضری از دانشجویان گرفته می‌شود؟
رئیسی: بله. تعهد محضری و بحث پروانه‌های کسب را داشتیم، البته قبلا مغازه‌داران می‌توانستند ضامن دانشجوی ما شوند، اما یک وکیل نمی‌توانست. پزشک ما با پروانه مطب نمی‌توانست و رشته‌هایی که پروانه برای آنها صادر می‌شد. این موارد در مصوبه اخیر اصلاح شد و دامنه ضامن‌ها بالا رفت اما قبلا برای دانشجو بسیار سخت‌تر بود. درحالحاضر دامنه ضامن‌ها اضافه شده است.
با توجه به تصمیم اخیر وزارت اقتصاد در حوزه وام‌های خرد بدون ضامن، مجموعه صندوق رفاه در این زمینه برنامه‌ریزی ندارد؟ مخصوصا وام‌هایی که عدد و رقم محدودی دارد.
محمدی: صندوق رفاه به‌صورت هیات امنایی مدیریت می‌شود و تابع قوانین خودش است که طبق اساسنامه و مصوبات هیات‌امنا است. در این حوزه قوانین قبلی را داریم اما این موضوع قابل بررسی است.
رئیسی: ما در دایره ضامن‌ها مشکل داشتیم که آن را افزایش دادیم. اتفاق خوبی که افتاد این است که نیاز نیست ضامن به شهر دانشجو مراجعه کند، بلکه از طریق سامانه می‌تواند کارهای ضمانت را انجام دهد. این از تصمیمات اخیر صندوق است و به‌خصوص در دستیاری اجرایی شده است. ما می‌پرسیم که فرد کجا می‌تواند مدرک ضمانت را اسکن کند و هرجایی که بگوید قبول می‌کنیم. قبلا باید در محل می‌رفتند.
یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌ها، حضور دانشجویان جدید -با توجه به افزایش ظرفیت‌ها- در فضای خوابگاه‌ها و مباحث رفاهی است. احتمال می‌رود که چه در مباحث رفاهی و از امور غذایی تا خوابگاه گرفته و مباحث آموزشی و تراکمی که به‌وجود می‌آید. در این حوزه صندوق رفاه برنامه‌ای برای مباحث رفاهی و افزایش ظرفیت‌ها دارد؟
محمدی: ما یکی از آیتم‌هایی که در بحث خوابگاه‌ها داریم، افزایش ردیف کمک به بهبود و ارتقای خوابگاه‌های دانشجویی به‌خصوص دانشجویان متأهل است. اشاره کردم که امسال 40 میلیارد تومان برای این موضوع اختصاص دادیم. ضمن اینکه پیگیر هستیم که از بند الف تبصره 9 قانون بودجه استفاده کنیم تا دانشگاه‌ها وام بگیرند و برای بحث خوابگاه‌ها از آن وام استفاده کنند. موافقت اصولی نیز به مقدار هزار و 500 میلیارد تومان از بانک‌های عامل برای خرید، تکمیل، تجهیز و ساخت خوابگاه‌های دانشجویی به‌ویژه برای دانشجویان متاهل گرفتیم. تاکنون با دانشگاه‌های علوم پزشکی توانستیم این موافقت را بگیریم و حدود 746 میلیارد تومان را جذب کنیم.
رئیسی: ببینید ما از دو سال قبل کاری را آغاز کردیم و آمدیم بررسی کردیم که چه میزان پروژه خوابگاهی در سطح کشور داریم، متوجه شدیم که 30 هزار تخت خوابگاهی یا پروژه‌ای داریم که شروع شده است، اما 10 تا 95 درصد پیشرفت داشته است. از این 30 هزار تخت بر اساس آمارها برآوردی که ما داشتیم چیزی در حدود 19 هزار و 600 تخت را در ظرفیت بانکی بند الف تبصره 9 قرار دادیم. یعنی به دانشگاه گفته شد، ما از این 50 درصد پیشرفت برای شما از بانک عامل مجوز می‌گیریم و آن را تکمیل کنید. خوشبختانه تا الان حدود 7 هزار تخت بهره‌برداری شده است. بخشی از اعتبارات دولتی و بخشی از اعتبارات بانکی تأمین شد. برای مابقی نیز برنامه داریم، شما اگر 30 هزار تخت را با 85 هزار تخت موجودی که قبل و بعد از انقلاب وجود داشته است مقایسه کنید، می‌فهمید که کار بزرگی است. اگر بتوانیم 30 هزار تخت را تا 2 سال آینده به نتیجه برسانیم، کار بزرگی انجام شده است. البته این مورد شامل خوابگاه متاهلی و قانون حمایت از خانواده نمی‌شود و فعلا در بخش خوابگاه‌های مجردی قرار داریم. برای تک‌تک این 30 هزار تخت برنامه داریم و درحال پیگیری آنها هستیم.
پرونده این 30 هزار تخت تا چه زمانی بسته می‌شود؟
رئیسی: با بحث قانون حمایت از خانواده و...، انتظار داریم تا 3 سال آینده پرونده این 30 هزار تخت بسته شود، البته منهای خوابگاه‌های متاهلی و حمایت از خانواده و ظرفیت‌های جدیدی که قرار است اضافه شود.
در این بخش، ظرفیت‌های جدید به چه صورت برنامه‌ریزی شده است؟
رئیسی: کار مشترکی با صندوق وزارت علوم انجام دادیم و به این نتیجه رسیدیم که سازمان برنامه از ما قبول کرد. ما 100 هزار خوابگاه باید در کشور ظرف 5 سال بسازیم. 75 هزار تخت متاهلی وزارت علوم و 25 هزار تخت وزارت بهداشت باید بسازد. واحدهای این خوابگاه‌ها 60 متر است که 25 هزار آن برای وزارت بهداشت است که سالی 5 هزار تخت باید داشته باشیم. در ماده 7 قانون، حمایت از خانواده و جوانی جمعیت نیز دیده شده است که ساز و کار آن باید فراهم شود که سازمان برنامه نیز درحال پیگیری است. مثلا وزارت بهداشت 807 باب متاهلی دارد و اگر بخواهد سالی 5 هزار به این مجموعه اضافه شود، چه تعداد زیادی است.
محمدی: شما فکر کنید ما در این سال‌ها تنها 807 باب داشتیم و باید در 5 سال، 25 هزار‌تا به آن اضافه شود.
به‌نظر شما شدنی است؟
محمدی: این مورد کار تیمی است، یعنی اینکه اگر از تمام ظرفیت‌های موجود استفاده شود، مطمئن باشید که امکان‌پذیر است. غالب دانشگاه‌ها زمین دارند و اغلب دانشگاه‌ها نیز معاونت و مدیریت فنی مهندسی دارند. ضمن اینکه نکته فوق‌العاده مهمی اینجا وجود دارد که ظرفیت‌هایی وجود دارد که بالفعل نشده است. طبق محاسبه ما حدود هزار و 200 تخت می‌توان با ظرفیت‌های موجود اضافه کرد. این ظرفیت‌ها مثلا این‌طور است که در یکی از دانشگاه‌ها ساختمان وجود دارد، اما بلااستفاده مانده است. یعنی اگر 3 یا 4 میلیارد خرج آن شود، می‌توان به‌عنوان خوابگاه از آن استفاده کرد. یکی از دانشگاه‌ها درحالحاضر تعداد قابل توجهی ظرفیت دارد و تنها نیاز به تجهیز دارد. ما از این ظرفیت‌های موجود اگر استفاده کنیم درصد قابل توجهی بستر برای خوابگاه‌های متاهلی به‌وجود می‌آید.
فکر می‌کنید تا آخر سال عدد خوابگاه‌های متاهلی به چه تعداد می‌رسد؟
محمدی: اگر اعتبارات داده شود ما می‌توانیم هزار و 200 تخت متاهلی تا آخر سال به ظرفیت خوابگاه‌های موجود متاهلی در اقصی نقاط کشور اضافه کنیم. سازمان برنامهوبودجه تا به الان واقعا با ما همکاری کرده است اما ما نیاز به تداوم این همکاری داریم. با توجه به تمام محدودیت‌ها این سازمان نهایت لطف و همکاری را داشته است. اگر نگاه ویژه به صندوق ادامه داشته باشد ما این آمادگی را داریم که 1200 تخت را تا پایان امسال به ظرفیت خوابگاه متاهلی اضافه کنیم.
رئیسی: ما پیشنهادی به سازمان برنامه دادیم و گفتیم که ما ساختمان‌های بلااستفاده و مازاد داریم و می‌توانیم تغییر کاربری دهیم. ساختمان اداری داریم که جابه‌جا شده است و تغییر کاربری می‌دهیم و به‌ریز مشخص شده است که هزار و 200 باب با استاندارد 60 متر ایجاد می‌شود. مبلغی نیز نیاز داریم اگر اعتبار آن تامین شود. مثلا ساختمانی تحت عنوان محل اسکان پزشکان متخصص داشتیم که درحالحاضر از آن استفاده نمی‌شود و سیاست‌ها تغییر کرده است، قبلا در مجتمع ستادی و اداری ساخته می‌شد. اما درحالحاضر در کنار بیمارستان ساخته می‌شود. این ساختمان بلااستفاده مانده است و اگر تعمیر شود 16 باب متاهلی از آن درمی‌آید.
محمدی: خود دانشگاه‌ها به ما اعلام کردند که ما چنین ظرفیتی داریم و شما به ما اعتبار دهید تا در اختیار دانشجویان بگذاریم.
پس 23 هزار تخت مجردی و 25 هزار تخت متاهلی اضافه خواهد شد. درمجموع حدود 50 هزار ظرفیت برای خوابگاه مجردی و متاهلی تا 1405 باید به‌وجود می‌آید.
رئیسی: تمامی این موارد بستگی به اعتبارات دارد. یعنی اگر اعتبارات در ابتدای سال تامین می‌شد، هزار و 200 باب الان آماده بود. اما سازمان برنامه قول همکاری را در این زمینه به ما داده است.
در بحث سرمایه‌گذاری خود صندوق تا چه اندازه می‌تواند ورود کند؟ اساسا صندوق چرا سرمایه‌گذاری می‌کند و تا چه حد اجازه دارد ورود کند؟
محمدی: طبق اساسنامه صندوق ما در حوزه سرمایه‌گذاری به‌صورت محدود اجازه داریم. برگشت سود این سرمایه‌گذاری نیز در قالب وام‌ها می‌رود. دیوان محاسبات، سازمان بازرسی کل کشور و مجموعه وزارت بهداشت نیز روی این مورد نظارت دارند. ما کمیسیون سرمایه‌گذاری داریم که نماینده وزارت اقتصاد، نماینده سازمان برنامهوبودجه و نماینده وزیر بهداشت در آن عضو هستند و درواقع 3 نهاد مختلف در آن عضو هستند و دستور کار دارند. اما بزرگ‌ترین جایی که به‌عنوان واحد سرمایه‌گذاری ما است مجتمع خزرآباد است و این مجتمع مربوط به مجموعه سرمایه‌گذاری ما است. بخش درآمدی آن صرف وام‌های دانشجویی می‌شود. یعنی ما هرچه درآمد از خزرآباد داریم مستقیم صرف هزینه دانشجویان می‌شود. این مورد ممکن است در قالب اردوهایی باشد که قبلا به آن اشاره کردم یا می‌تواند به‌عنوان وام‌های مختلف در اختیار دانشجویان قرار بگیرد. شاکله و اساس سرمایه‌گذاری صندوق به این صورت است و بزرگ‌ترین منبع مجتمع خزرآباد است.
با توجه به شعار سال، دوستان در بحث سرمایه‌گذاری به‌دنبال این هستند که شرکت‌های دانش‌بنیان وارد آن شوند. با مجموعه دانش‌بنیان‌هایی که در وزارت بهداشت است ما صحبت‌های اولیه‌ای نیز داشتیم که امیدواریم به نتیجه برسد. قرار است که صندوق روی موارد دانش‌بنیانی که مربوط به وزارت بهداشت است سرمایه‌گذاری کند. بیشتر تقویت بحث دانش‌بنیان است.
به نظر شما چه زمانی به نتیجه می‌رسد؟ و جزئیات آن تا چه زمانی مشخص می‌شود؟
محمدی: چون در بحث‌های مقدماتی صحبت با حوزه دانش‌بنیان‌های وزارت بهداشت هستیم، به‌سمت انعقاد تفاهمنامه می‌رویم. چون صحبت‌های اولیه‌ای با ریاست مجموعه شده است پیگیر تفاهمنامه نیز هستیم. اما صندوق هم از نظر قانونی و از نظر وظیفه ذاتی خود این ظرفیت‌ها را دارد که وارد عرصه‌های سرمایه‌گذاری در شرکت‌های دانش‌بنیان شود.
به دانشجویان پزشکی دانشگاه آزاد این وام‌ها تعلق می‌گیرد؟
رئیسی: وام شهریه تعلق می‌گیرد.
از نظر دریافت وام مشکلی ندارند؟
رئیسی: خیر. ما پارسال به تمامی درخواست‌دهنده‌ها وام دادیم. ما اتفاقا در دو بخش با دانشگاه آزاد همکاری می‌کنیم. اول دانشجویان شهریه‌پرداز علوم پزشکی و دوم بحث تبصره دوم قانون بودجه که شامل دانشجویان تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی و فرزند رزمندگان می‌شود. شهریه دانشجوی کمیته امدادی که در دانشگاه آزاد اسلامی درس می‌خواند را پرداخت می‌کنیم. تمامی معرفی‌های دانشگاه آزاد پاسخ خود را گرفتند و هر سه ماه یکبار با صندوق رفاه دانشگاه آزاد اسلامی جلسه داریم، اما فقط در بحث وام شهریه هستند و بقیه وام‌ها را اجازه پرداخت نداریم. ما سهمی برای دانشجویان آزاد براساس عملکردشان گذاشتیم اما هنوز سهم خود را پر نکرده‌اند. اگر سهم خود را پر کنند ما نیز‌انگیزه خواهیم گرفت.
صندوق تا چه میزان در برنامه‌ریزی‌ها روی مشارکت خیرین حساب باز کرده است؟ چه میزان از ظرفیت آنها در ساخت خوابگاه‌ها یا سایر موارد استفاده می‌شود؟
محمدی: بحث خیرین ظرفیت بی‌بدیل و بی‌نظیری است و با توجه به نگاهی که در بحث خوابگاه‌ها وجود دارد، مقدمات آن فراهم شده است که بتوانیم از این ظرفیت ممتاز استفاده مناسبی کنیم و صندوق رفاه نیز کار را شروع کرده است و با مدیریت خیرینی که در وزارت بهداشت و مجمع خیرین سلامت کشور هستند وارد تعامل مناسبی شده است. جلسات متعددی داشتیم و امیدواریم بتوانیم از این ظرفیت برای ساخت خوابگاه استفاده کنیم.
پیروی: بحث خیرین خوابگاه‌ساز در این چندساله پیگیری شده، اما جدی نبوده است. تعاملی نیز با خیرین ستاد وزارت بهداشت انجام می‌شود که مجمع خیرین خوابگاه‌ساز تأسیس شود و کارهای مقدماتی آن را انجام دادیم. امیدواریم بتوانیم در این مورد طبق منویات رهبری از ظرفیت خیرین و مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها برای ساخت خوابگاه دانشجویی استفاده کنیم. سایت سخاوت نیز زیر نظر معاونت فرهنگی طراحی شده است تا بتواند بحث خیرین را گسترش دهد و قانونی در برنامه ششم توسعه دارد که به دولت تکلیف شده است که از خیرین و واقفین برای گسترش خوابگاه‌ها استفاده کند. امیدواریم بتوانیم کار خوبی انجام دهیم.
پتانسیل خیرین برای کمک به صندوق را چه میزان ارزیابی می‌کنید؟
رئیسی: ظرفیتی در قانون بودجه است که می‌گوید اگر برای ساخت مراکز بهداشتی 40 درصد بیاورد، دولت 60 درصد موظف می‌شود. در حوزه آموزش دانشجویی این مورد 50، 50 می‌شود. یعنی خیری 50 درصد از بودجه را تامین کند، 50 درصد مابقی را دولت می‌دهد. درحالحاضر نیز در لار و کاشان پروژه مشترک با خیرین داریم. مثلا در آرادان سمنان بانک ملت و خیر، خوابگاهی را به 45 درصد رساندند و ما تلاش می‌کنیم که امسال با همکاری خوابگاه و دانشگاه رد قانون بودجه بگذاریم که تکمیل شود. از این‌دست ظرفیت که گفته شد، درصدی استفاده می‌شود. خیری 30 یا 40 میلیون برای تجهیز خوابگاه می‌دهد، خیری یخچال می‌خرد. این موارد متفرقه است و ما درحال تجمیع آنها هستیم.
محمدی: ما طرحی را با معاون محترم فرهنگی وزارت بهداشت پیگیری می‌کنیم. بسیاری از دانشجویان پزشکی فارغ‌التحصیل شدند و متخصصین معروفی هستند. درنظر داریم از آنها دعوت کنیم تا بیایند و به خوابگاه و اتاقی که بودند دعوت شوند. با ساکنین فعلی محلی که سال‌ها تجربه و سابقه ذهنی خوبی از آن دارند گفت‌وگو کنند و در صورت نیاز هم درجهت تجهیز آن کمکی داشته باشند تا به اسم آن پزشک اتاق ثبت شود. این اتفاق هم در دسته کارهایی قرار می‌گیرد که شروع شده است. پیگیر این مورد هستیم تا بتوانیم از ظرفیت پزشکانی که مشغول هستند استفاده کنیم. ممکن است حتی برخی از آنها پیر شده باشند. وقتی به خوابگاه بروند برای دانشجویان الگو است و با خود می‌گویند که فلانی زمانی در این اتاق بوده و من نیز می‌توانم زمانی به این حد حرفه‌ای و معروف شوم، در جامعه باعث خیر و برکت و سلامت شوم. برای نسل جوان هم الگوی رفتاری و اجتماعی خواهد بود.