عاطفه جعفری، خبرنگار:بازار کاغذ روزهای آرامی را می‌گذراند؛ این جمله در فضای مجازی و خبرگزاری‌ها در این چند روز زیاد منتشر شده است و از کاهش قیمت کاغذ می‌گویند. نگاهی به بازار چاپ و نشر و صحبت با ناشران این را نشان می‌دهد که اوضاع کاغذ و ملزومات چاپی به نسبت ماه گذشته بهتر شده است. در این میان ثبات برخی اقلام مورد نیاز اهالی نشر توانسته است کمک خوبی برای سرعت بخشیدن به روند چاپ کتاب باشد. در گزارش پیش رو سعی کردیم شرح وضعیتی از اوضاع کاغذ داشته باشیم و طرح این سوال که آیا این ثبات در بازار کاغذ و حوزه نشر که شاهدش هستیم، قرار است به صورت مقطعی باشد یا اینکه این روند رو بهبود و اصلاح است. 

    آفت ادامه‌دار قیمت کاغذ در هفته جاری 
روز گذشته، در بازار کاغذ، با ورود بار جدید طی هفته جاری با کاهش قیمت این کالا در بنگاه‌های خرید و فروش روبه‌رو بودیم، به‌طوری که بازار کاغذ نسبت به هفته گذشته حداقل 7 درصد کاهش داشته است، قیمت این محصول پیش از یک‌میلیون و 110 هزار تومان تا یک‌میلیون و 155 هزار تومان خرید و فروش شد، مروری بر قیمت‌های این هفته بازار کاغذ نشان‌دهنده ادامه روند نزولی قیمت است؛ به‌طوری‌که هر بند کاغذ چینی 70 گرمی 70 در 100 به‌قیمت یک میلیون و 155 هزار تومان خرید و فروش می‌شود، در حالی که هفته گذشته یک‌میلیون و 340 هزار تومان بود. اما هربند کاغذ چینی 70 گرمی 60 در 90 بدون تغییر قیمت نسبت به هفته گذشته 760 هزار تومان در بازار عرضه شده است. هربند کاغذ چاپ و تحریر چینی در گراماژ 80 گرمی 70 در 100 مانند دو هفته قبل به قیمت یک‌میلیون و 310 هزار تومان و هربند کاغذ چینی 80 گرمی 60 در 90 به قیمت یک‌میلیون و 30 هزار تومان در بازار خرید و فروش می‌شود. هر کیلو کاغذ گلاسه گرم پایین تا 34 هزار تومان و هر کیلو کاغذ گلاسه گرم بالا تا 42 هزار تومان در بازار عرضه می‌شود. قیمت هر کیلو کاغذ گلاسه 128 گرمی 70 در 100 به قیمت 34 هزار تومان، هرکیلو کاغذ گلاسه 250 گرمی 70 در 100 به قیمت 40 هزار تومان، هر کیلو کاغذ گلاسه 300 گرمی 70 در 100 به قیمت 48 هزار و 500 تومان و هر‌کیلو کاغذ گلاسه 200 گرمی 70 در 100 به‌قیمت 39 هزار تومان است. 
 
    کاغذهایی که در بازار پخش شد
غلامرضا شجاع، مدیرعامل تعاونی لیتوگرافان تهران در گفت‌وگویی که با ایبنا داشته است با اشاره به کاهش قیمت جهانی خمیر کاغذ طی ده روز گذشته می‌گوید: «در این زمینه نگرانی‌های برخی از تجار واردکننده کاغذ که نگران رفتن کاغذ به بورس بودند رفع شد، زیرا هنوز زیرساخت و آمادگی‌های لازم بردن یک کالای خارجی در بورس وجود ندارد. در این میان انتشار اخبار واردات کاغذ تحریر دولتی از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، موجب شد بسیاری از واردکنندگان کاغذ از دو روز قبل، کاغذهای خود را در بازار ارائه کنند. این مسائل موجب شد که هر بند کاغذ تحریر بین 200 تا 250 هزار تومان کاهش قیمت داشته باشد، این موضوع حتی روی قیمت مقوا هم تاثیر گذاشت و هر کیلوی آن حدود 10 هزار تومان کاهش داشت.
به گفته وی، تاجرانی که کاغذهای خود را به بازار ارائه نکردند و در انبار نگه داشتند، با توجه به کاهش قیمت این کالا، اکنون زیان قابل توجهی دیده‌اند. تنها چیزی که می‌تواند قیمت کاغذ را به ثبات برساند، عرضه و تقاضا است، وقتی کاغذ زیاد به بازار ارائه می‌شود، قیمت به‌طور خودکار پایین می‌آید و در آینده شاهد قیمت‌های منطقی‌تر و متعادل‌تری خواهیم بود.

    کاهش قیمت ملزومات چاپ 
بازار ملزومات چاپ و نشر و مواد اولیه کتاب در هفته جاری با کاهش قیمت همراه بود، مرکب گلاسه ایرانی رنگی، بدون تغییر قیمت طی یک‌ماه اخیر، حدود 142 هزار تومان و هرکیلو مرکب گلاسه مشکی به قیمت 110 هزار تومان، هرکیلو مرکب تحریر رنگی ایرانی، 123 هزار و تومان و هرکیلو مرکب تحریر مشکی ایرانی نیز 97 هزار تومان است. هرکیلو مرکب گلاسه خارجی نیز در یک هفته اخیر، حدود 210 تا 220 هزار تومان است. یکی دیگر از اقلامی که تغییر قیمت نداشته، چسب صحافی است. امروز در بازار هر کیلو چسب سرد ایرانی حدود 80 هزار تومان و چسب گرم کیلویی 175 هزار تومان خرید و فروش می‌شود. 
الکل ایزوپروپیل نیز که برای شست‌وشوی دستگاه‌ها و ماشین‌های چاپ کاربرد دارد، کیلویی 58 تا 60 هزار تومان است. رصد بازار نشان می‌دهد هر ورق زینک در بازار با ثبات نسبی به قیمت 60 هزار تومان به فروش می‌رسد.
 
    تولید کاغذ؛ راه‌حلی برای ثبات بازار نشر
یکی از موارد که در این دولت پیگیری شده، موضوع خودکفایی در کاغذ است تا با کاغذ داخلی بتوان این بازار را کنترل کرد و قیمت کاغذ را ثابت نگه داشت. علی رمضانی، مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران برای همین موضوع بازدیدی از کارخانه کاغذ مازندران داشت، او در گفت‌وگویی که با خبرگزاری آنا داشته است در مورد این بازدید گفته است: «طبق قرارداد با کارخانه کاغذ مازندران که مبنی‌بر آن قرار است تا پایان سال ۷ هزار تن کاغذ تحویل ناشران دهد، پیش‌ثبت‌نامی از ناشران صورت گرفت، در این ثبت‌نام مشخص شد ناشران بیش از ۱۰ هزار تن درخواست ثبت کرده و متقاضی دریافت کاغذ هستند، پس از انعقاد قرارداد جدول زمان‌بندی را برای کاغذ توافقی با مازندران قرار دادیم تا هر ماه براساس جدول، تولید و سپس تحویل صورت گیرد. تولیدات پس از بارگیری از مازندران به کارخانه رفته تا تبدیل به شیت شده و سپس از لفاف‌بندی، پالت و بسته‌بندی مناسب شده و آماده تحویل به ناشران می‌شود، از این مرحله به بعد پس از تقاضای ناشران ابتدا بررسی‌ها انجام می‌شود، یعنی در مورد میزان مصرفی که ما پیش‌بینی می‌کنیم، براساس آهنگ فعالیت در سال‌های گذشته و اعلام وصول آنها و همچنین رفتار‌های نظارت‌پذیر نسبت به کاغذ خارجی قبلی؛ بخشی از درخواست تحویل و پیش فاکتور صادر و در فاصله واریز پول تا تحویل کاغذ ۷۲ ساعت زمان صرف می‌شود تا درنهایت کاغذ تحویل ناشر شود. این روند برای کمک سریع به ناشران در نظر گرفته شد. این مسیر کوتاه برای این در نظر گرفته شده تا کمک سریعی به ناشران صورت گیرد. هرچند وزارت ارشاد هم بخشی از منابع خود را درگیر کرد تا ناشران در فاصله کوتاهی پول را واریز و کاغذ را دریافت و درنهایت کتاب عرضه شود.

    حمایت از کارخانه‌های داخلی 
یکی از موضوعاتی که در حوزه کاغذ باید به آن توجه کرد، کار مقطعی انجام ندادن است، اینکه کاعذ‌های در انبار مانده وارد بازار کاغذ شود و همین باعث کاهش قیمت، هم خوب است هم بد. اگر قرار است کاغذ داخلی حمایت شود، باید این حمایت مستمر باشد. رمضانی در مورد این موضوع هم می‌گوید: «با توجه به اقبالی که از سوی ناشران و در ادامه آموزش‌و‌پرورش برای کاغذ درسی صورت گرفت و عنایت وزارت ارشاد، کارخانه‌های تولید کاغذ داخلی فعال و‌ انگیزه‌مند شدند. کارخانه‌ها امیدوار به ادامه روند تولید هستند و درخواست دارند تا موانع تولید از جمله تامین مواد اولیه رفع شود. چنانچه موانع رفع شود امکان تولید بیشتر فراهم خواهد شد و در ادامه نیز ناشران منتفع خواهند شد. موضوع برطرف شدن موانع تولید در دولت در دست پیگیری است. آنچه تعهد کارخانه به ما بوده که طبق توافق و به موقع تحویل خواهد شد و ما نیز در ادامه با سرعت به ناشران تحویل خواهیم داد. اگر کارخانه بتواند با نظم خوبی به تعهدات عمل کند (که منوط به تامین مالی است) توضیح داد: «در این صورت ما در سال آینده قرارداد حجم بیشتری از تولید کاغذ را منعقد خواهیم کرد. از ابتدای سال تاکنون ۱۰۰۰ تن بین ناشران توزیع شده و همچنان در حال توزیع هستیم. این میزان مربوط به تولید در ۵۰ روز گذشته است که همچنان در حال توزیع است. ما شاهد بودیم که ماه گذشته وزیر ارشاد همراه با معاون فرهنگی آقای احمدوند بازدیدی از کارخانه زاگرس داشتند که قابل توجه بود و در این بازدید و پس از آن موارد بررسی و مشخص شد کارخانه می‌تواند به ما خروجی بدهد، چند کارخانه دیگر داخلی هم از جمله در مشهد و برخی نقاط دیگر کشور، ابراز امیدواری برای عرضه و تولید کاغذ می‌کنند. از این رو گروه کارشناسان اعزام و بررسی‌ میدانی صورت می‌گیرد تا نمونه بین ناشران توزیع و در صورت درخواست آنها پیش ثبت‌نام انجام و سپس مراحل بعد صورت گیرد، امیدواریم کارخانه‌های بیشتری را در تولید کاغذ ببینیم.»

    مدیریت مهم است 
در پایان این گزارش باید به این نکته تاکید کرد که نبض بازار نشر با توجه به تولید کاغذ می‌تپد. بالا رفتن قیمت این کالای استراتژیک و مدیریت نکردن آن می‌تواند ضربه بسیار بدی به بازار نشر بزند. از سال 1390، شاهد افزایش قیمت کاغذ بوده‌ایم و در همه این سال‌ها همه بر لزوم راه‌اندازی کارخانه‌های کاغذ داخلی تاکید کردند، اما هنوز آن‌طور که باید و شاید این موضوع در بین ناشران برای استفاده از کاغذ داخلی جا نیفتاده است و باید کارهای زیادی انجام شود. مدیریت کردن کاغذ مساله حیاتی و اساسی بعدی است اینکه فقط دنبال مُسکن نباشیم و برای این بازار مهم، راه‌حل‌های اساسی داشته باشیم.