نرگس چهرقانی، خبرنگار: اگرچه وزیر امورخارجه عربستان، فیصل بن‌فرحان هفته پیش (27 مهر) درخصوص اغتشاشات در ایران، مدعی شد عربستان در امور داخلی ایران دخالت نخواهد کرد و بی‌طرف است، اما رویکرد این کشور در ماه گذشته این ادعا را نقض می‌کند. علیرضا تقوی‌نیا، کارشناس مسائل منطقه معتقد است این تناقض رویکرد عربستان درقبال ایران، در دوره بن‌سلمان شدت بیشتری گرفته و علت آن هم ساده‌انگاری و ساده‌سازی مسائل است. او در گفت‌وگوی خود با «فرهیختگان» توضیح داده: «رویکرد عربستان نشان‌دهنده رفتارهای سخیف، سطحی و درک ناصحیح زمامداران جدید سعودی از مسائل سیاسی و بین‌الملل است و این بی‌تدبیری‌ها آنها را به مخصمه‌های بدی می‌کشاند. جنگ یمن آنها را وارد مخمصه‌ای کرد که هنوز هم از آن بیرون نیامده‌اند. پس به‌دنبال یک راه برون‌رفت از این بحران‌های خودساخته بودند و می‌خواستند به‌صورت تاکتیکی با میانجیگری مصطفی‌الکاظمی، نخست‌وزیر عراق این بحران‌ها را تاحدی رفع کنند. اما تحولات اخیر داخل ایران، این هیجان‌زدگی و ذوق‌زدگی سعودی‌ها و بنزینی که ازطریق رسانه خودشان، ایران‌اینترنشنال روی آتش اعتراضات درونی ایران ریختند، نشان داد که این‌گونه نیست و آنها به‌صورت راهبردی درپی کاهش تنش با جمهوری اسلامی ایران نیستند.»
او همچنین تاکید می‌کند عربستان هرزمان که فرصت را مناسب بداند، نیات مغرضانه خود را نشان می‌دهد. علاوه‌بر این، در گفت‌وگویی که با تقوی‌نیا داشتیم، به بررسی نقش عربستان سعودی در اغتشاشات اخیر و هزینه‌ای که باید بپردازد نیز پرداختیم که در ادامه مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانید.
مقامات عربستان هفته گذشته مدعی شدند سیاست عدم دخالت در امور داخلی ایران را در پیش گرفتند. باتوجه به رویکرد رسانه‌های آنها از جمله ایران‌اینترنشنال در تهییج اغتشاشات اخیر ایران، بالاخره عربستان کدام رویکرد را درقبال ایران دارد و ارزیابی شما چیست؟
سعودی‌ها در سال‌های اخیر نگاه راهبردی و استراتژیکی به رابطه با ایران نداشتند و هر زمان که احساس تنگنا می‌کردند از روی استیصال به سوی ایران آمدند. خصوصا بعد از روی کار آمدن محمد بن‌سلمان این رویکرد آنها ادامه پیدا کرد. باتوجه به ویژگی‌های شخصیتی که این جوان بی‌تجربه و مغرور دارد عربستان رویکرد ساده‌سازی مسائل را هم درپیش گرفته است. مثلا زمانی که با قطر به چالش خوردند، آن را محاصره و خواستار سرنگونی حکومت قطر شدند. یا حتی درقبال یمن همچنین رویکرد ساده‌سازی را در پیش گرفتند، با یمن به چالش خوردند و به او حمله کردند. عربستان خیال می‌کرد در دو یا سه هفته می‌تواند کار نیروهای یمنی را تمام بکند. برهمین مبنا عربستان وقتی با جمهوری اسلامی ایران به چالش خورد فکر کرد می‌تواند با کشاندن جنگ به داخل ایران آن را سرنگون کند. این رویکرد عربستان نشان‌دهنده رفتارهای سخیف، سطحی و درک ناصحیح زمامداران جدید سعودی از مسائل سیاسی و بین‌الملل است. این بی‌تدبیری‌ها آنها را به مخصمه‌های بدی می‌کشاند. خصوصا جنگ یمن، آنها را وارد مخمصه‌ای کرد که هنوز هم از آن بیرون نیامدند. پس به‌دنبال یک راه برون‌رفت از این بحران‌های خودساخته بودند و خواستند به‌صورت تاکتیکی با میانجیگری مصطفی الکاظمی، نخست‌وزیر غربگرای عراق این بحران‌ها را تاحدی رفع کنند. اما تحولات اخیر داخل ایران این هیجان‌زدگی و ذوق‌زدگی سعودی‌ها و بنزینی که از طریق رسانه خودشان ایران اینترنشنال روی آتش اعتراضات درونی ایران ریختند نشان داد که این‌گونه نیست و آنها به‌صورت راهبردی در پی کاهش تنش با جمهوری اسلامی ایران نیستند و هر زمان فرصت را مناسب بدانند نیات متعرضانه و مغرضانه خودشان را نشان خواهند داد. لذا مذاکرات ایران و عربستان متوقف شده است. فعلا تنش‌زدایی با عربستان سعودی در دستور کار ایران نیست بلکه همان‌طور که یک‌بار استاندار بوشهر، احمد محمدی‌زاده که از فرماندهان ارشد نیروی دریایی سپاه بوده و سردار سلامی اعلام کردند بدون‌تردید کشورهایی که حامی این آشوب‌ها در ایران بودند، با واکنش جمهوری اسلامی ایران در خلیج فارس و دریای عمان و... روبه‌رو خواهند شد. درنتیجه من معتقد هستم فعلا بین ایران و عربستان سعودی تنش‌زدایی در کار نخواهد بود.
باتوجه به رویکرد ساده‌انگارانه عربستان در ارتباط با ایران، فکر می‌کنید آیا در حملات تروریستی اخیر زاهدان و اقدامی که چهره‌های دارای وجهه مذهبی در تهییج اغتشاشات در سیستان‌وبلوچستان داشتند، عربستان هم نقش داشته؟ چون مشخصا برخی از این چهره‌ها ارتباط نزدیکی با عربستان سعودی دارند.
بدون‌شک دستگاه امنیتی عربستان پشت تمام قضایای زاهدان و حمله تروریستی اخیر آن است. اصلا تردیدی برای ما وجود ندارد که عربستان سعودی هم از طریق مالی و هم رسانه‌ای تلاش‌های بسیار جدی برای آشوب و ناامنی در ایران انجام داده است. نکته مهم اینجاست که آنها با برخی از گروه‌‌های کردی معاند رابطه داشتند و این رابطه را هم مخفی نمی‌کنند و سعی می‌کنند از طریق آنها هم به جمهوری اسلامی ضربه وارد کنند. درنتیجه این نکته را عرض کنم که عربستان سعودی نقشی جدی در اغتشاشات اخیر داشت و هزینه آن را هم باید بپردازد.
این هزینه‌ها به چه صورت می‌تواند باشد؟ همین حمله اخیری که یمن به نفتکش‌های ائتلاف سعودی در اواخر مهرماه داشت، می‌تواند بخشی از این پاسخ و هزینه دادن عربستان برای اقدامات کارشکنانه خود در اغتشاشات اخیر باشد؟
راه‌های ضربه زدن به سعودی خیلی راحت است. چون سعودی‌ها در کاخ شیشه‌ای زندگی می‌کنند. من به یاد دارم زمانی که در سال 1398 (2019 میلادی) یک حمله بزرگ پهپادی به آرامکو صورت گرفت و 50 درصد صادرات نفت سعودی مختل شد، دکتر ناصر الدویله، مشاور ارشد نظامی کویت خطاب به عربستان اعلام کرد: «ایران عطسه‌ای کرد و این عطسه صادرات نفت شما را نصف کرد.» حالا اگرچه حمله به آرامکو را منتسب به ایران می‌دانست اما چیزی که من می‌دانم این است که نیاز نیست جمهوری اسلامی ایران حتی واکنش مستقیمی به این کارشکنی‌های عربستان سعودی نشان بدهد. بالاخره ایران دوستان و متحدانی دارد که به‌صورت اعتقادی به آن علاقه‌مند هستند و هر زمان که خودشان صلاح و لازم بدانند، در دفاع از این نظام که عمق استراتژیک آنها محسوب می‌شود، واکنش‌های لازم را علیه سعودی و امارات خواهند داشت. برد موشک‌های دوستان جمهوری اسلامی و پهپادهای آنها به سرتاسر تاسیسات سعودی می‌رسد و تنها یک اراده سیاسی لازم است که عربستان تنبیه اساسی بشود. یعنی دوستان جمهوری اسلامی از لحاظ فنی و نظامی این قابلیت را دارند که به عربستان واکنش نشان دهند و تنها باید این اراده از لحاظ سیاسی به‌وجود بیاید و مصلحت دیده شود، آن وقت سعودی‌ها به‌صورت اساسی تنبیه خواهند شد. بنابراین فقط یمن نیست که به کارشکنی عربستان در قبال ایران پاسخ خواهد داد. بلکه ایران دوستان بسیاری دارد که به این کارشکنی‌ها پاسخ می‌دهند و به جمهوری اسلامی علاقه‌مند هستند. یمنیها یکی از آنها هستند. در عراق هم جمهوری اسلامی دوستان بسیاری دارد. در دیگر کشورها هم چنین است و این منحصر به یمن و صرفا مرتبط با آن نیست. من نمی‌توانم بگویم این حمله‌ای که انصارالله یمن به نفتکش‌های ائتلاف سعودی داشته، مرتبط با پاسخ ایران به عربستان است ولی این حمله یمن به نفتکش‌های عربستان خودبه‌خود اثر مثبت برای ایران خواهد داشت، کمااینکه یمنیها فعلا به خاک سعودی حمله نکردند و حملاتی که انجام دادند در خود یمن بوده و شرکت پترومسیله در استان حضرموت و مکلا را هدف قرار دادند و یمنیها هنوز به خاک کشور عربستان وارد نشده‌اند. اینها تاسیسات نفتی را هدف قرار دادند که نفت یمن را سرقت می‌کرد و پولش را دراختیار دولت نجات ملی قرار نمی‌داد.
به‌صورت دیپلماتیک چطور تنبیه می‌شوند؟ به‌نظرتان در این تنبیه دیپلماتیک باز هم مذاکرات ایران و عربستان در دور ششم ادامه برگزار خواهد شد؟
در کوتاه‌مدت و میان‌مدت مذاکراتی درکار نخواهد بود. من فکر نمی‌کنم حداقل تا آخر امسال دیگر مذاکراتی درکار باشد. خصوصا اینکه دولت عراق هم تغییر کرده و این دولت دیگر دولت الکاظمی نیست و این نکته باید در تحلیل‌ها لحاظ شود. دولت الکاظمی برای حفظ وجهه خود و رابطه نزدیک با عربستان، واسط و میانجی ایران و عربستان بود. اما الان در عراق دولتی روی کار آمده که بیش از آنکه عربستان به او اعتماد داشته باشد، جمهوری اسلامی ایران به او اعتماد دارد. به‌عنوان جمع‌بندی عرض می‌کنم، سعودی‌ها وضعیت صادرات و درآمدهای نفتی‌شان در یکی دوسال اخیر خوب شده و همین مساله آنها را دچار یک اعتمادبه‌نفس کاذب کرده که این را در تعامل با دولت بایدن و همسایگان خود بروز می‌دهند و همه متوجه این ناپختگی آنها شده‌اند. عربستان بالاخره چوب اعتمادبه‌نفس کاذب خود را در زمان نه‌چندان دوری خواهد خورد.