انسیه فروردین، خبرنگار:کاهش ظرفیت پذیرش آزمون دستیاری تخصصی در بسیاری رشته‌ها، اعتراض شدید متقاضیان به‌ویژه پزشکان جوان را طی چند ماه گذشته در قالب نامه‌نگاری، تجمع و انتقادات صنفی به سیاست‌های آموزشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به دنبال داشته است. علاوه بر این، تبعات منفی ناشی از کمبود پزشک متخصص و نارضایتی مردم از کمیت و کیفیت خدمات پزشکی، از دیگر تبعات منفی این تصمیم نسنجیده به شمار می‌رود.

آغاز ماجرا: کاهش 7 درصدی پذیرش
چهل ونهمین آزمون دستیاری پزشکی که از آن به‌عنوان «آزمون تخصص» و مهم‌ترین آزمون علوم پزشکی نام برده می‌شود، با حضور 11 هزار و 847 نفر در اردیبهشت‌ماه امسال برگزار شد اما کاهش ظرفیت پذیرش نسبت به چهل‌وهشتمین آزمون، با واکنش‌ها و انتقادهای گسترده‌ای مواجه شد که بعد از گذشت چندین‌ماه همچنان تداوم‌یافته است. سال گذشته، ظرفیت پذیرش آزمون دستیاری، 4318 نفر اعلام‌شده بود که امسال با حدود 7 درصد کاهش به 4000 نفر رسید. البته این رقم بعد از اعتراضات متعدد، به 4300 نفر افزایش یافت. بااین‌حال این افزایش نیز مانع انتقاد و اعتراض داوطلبان نشد، زیرا آنها معتقدند این افزایش در رشته‌های کم‌متقاضی مانند عفونی، داخلی و بیهوشی رخ‌داده که احتمال خالی ماندن ظرفیت آن زیاد است، درحالی‌که ظرفیت رشته‌های پرطرفدار مانند رادیولوژی و پوست، جراحی مغز و اعصاب، روان‌پزشکی، چشم‌پزشکی و برخی رشته‌های دیگر کاهش داشته است.

اعتراض و هشدار داوطلبان: الوعده، وفا
علی‌رغم تاکید سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری در آذرماه سال گذشته، درخصوص استفاده از دانشجویان جوان و مستعد در مقطع تخصص برای تربیت و جذب پزشکان متخصص، ظرفیت پذیرش آزمون دستیاری امسال، کاملا بیانگر خلاف این دیدگاه و عدم هماهنگی وزارت بهداشت و معاونت آموزشی این وزارتخانه با رئیس‌جمهوری بود. همین امر موجب شد اواسط شهریور امسال جمعی از پزشکان جوان و داوطلب دستیاری تخصصی پزشکی با نامه‌ای به رئیس‌جمهوری، از سه ظلم سیستم بهداشت و درمان کشور انتقاد کنند؛ محدودیت شرکت در آزمون تخصص، محدودیت ظرفیت رشته‌های مهم آزمون تخصص و محدودیت ورود به بازار کار پزشکی. این داوطلبان معترض خطاب به رئیس‌جمهوری اعلام کردند انتظار این است که: «به شعار دولت صادق‌الوعد که پیش‌تر مطرح کرده بودید، عمل کنید.» این پزشکان جوان از منافع مهم و صدای بلند عده‌ای نام بردند که شعار دولت را به بازیچه گرفته و نارضایتی‌ها را به‌نفع خودشان مصادره کرده‌اند. معترضان به سیاست‌های آموزشی وزارت بهداشت، نتیجه عدم توجه به این موضوع را نظاره‌گر بودن «ترک وطن از بهترین جوانان این سرزمین» ذکر کرده‌اند.
تجمع و انتقاد معترضان: از دولت به مجلس
ارسال نامه سرگشاده به رئیس‌جمهوری درحالی صورت گرفت که پیش‌ازاین، داوطلبان معترض طی نامه‌ای به وزیر بهداشت و نیز رئیس کمیسیون بهداشت مجلس، درخواست لغو کاهش ظرفیت پذیرش دستیاری و شفاف‌سازی در نحوه پذیرش را مطرح کردند. پزشکان جوان و ناراضی از تصمیم وزارت بهداشت، طی ماه‌های گذشته با محمد مخبر معاون اول رئیس‌جمهوری، انسیه خزعلی معاون رئیس‌جمهوری و برخی نمایندگان مجلس مانند شجاعی، پژمانفر، نادری و خضریان و نیز تعدادی از اعضای شورای‌عالی انقلاب فرهنگی مکاتبه کردند اما نتیجه مطلوبی حاصل نشد. در همین زمینه، اواسط شهریور امسال، چندین تجمع از سوی تعدادی از دستیاران پزشکی در اعتراض به آزمون گواهینامه تخصص در مقابل وزارت بهداشت برگزار شد. دستیاران پزشکی به روند برگزاری آزمون گواهینامه تخصص، امتحان غیراستاندارد گواهینامه، سوالات مبهم و نظایر آن معترض بودند و این وضعیت را اجحاف به خود، بازماندن از خدمت در مناطق محروم، خیانت بزرگ و عاملی برای ناامیدی به آینده و مهاجرت به خارج از مرزها دانستند.

اقدام غیرقانونی وزارت بهداشت
کاهش ظرفیت آزمون دستیاری تخصصی درحالی صورت می‌گیرد که این موضوع مغایر با قوانین ازجمله تبصره ۲ ماده‌واحده افزایش ظرفیت پزشکی مصوب شورای‌‌عالی انقلاب فرهنگی در سال گذشته است. در همین رابطه کاهش ظرفیت پذیرش آزمون دستیاری، طی ماه‌های گذشته تاکنون، موجب اعتراض برخی از نمایندگان مجلس به تصمیم وزارت بهداشت به‌عنوان متولی اصلی این ماجرا شده است.
مجتبی توانگر، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس یکی از نمایندگانی است که اواخر تیرماه، در دو نامه جداگانه به روسای قوه مجریه و قضائیه، با انتقاد از کاهش ظرفیت پذیرش در آزمون دستیاری تخصصی ۱۴۰۱، خواستار ورود قوه قضائیه و سازمان بازرسی کل کشور برای نظارت بر حسن اجرای مصوبات شورای‌‌عالی انقلاب فرهنگی شده و این تصمیم را خلاف قانون دانسته است.

تعارض منافع، انحصار و خیانت
بهروز محبی‌نجم‌آبادی، عضو کمیسیون برنامه‌وبودجه و محاسبات مجلس درباره کاهش ظرفیت پذیرش دستیاری پزشکی اعلام کرد این تصمیم درست نبوده و وزارت بهداشت باید دلایل این اقدام را بیان کند. به گفته وی تقاضای زیادی برای تحصیل در رشته پزشکی در خارج از کشور وجود دارد و بسیاری از پزشکان پس از اتمام تحصیلات وارد کشور می‌شوند، بنابراین با توجه به تقاضای آموزش در داخل، کاهش ظرفیت درست نیست. این نماینده مجلس درباره ذی‌نفع بودن پزشکان در این تصمیم با موضع محتاطانه‌ای عنوان کرد که وی وزارت بهداشت و پزشکان را در این زمینه متهم نمی‌کند اما درعین‌حال این موضوع از سوی مردم قابل‌پذیرش نیست. عبدالعلی رحیمی‌مظفری، عضو هیات‌رئیسه کمیسیون انرژی مجلس نیز مرداد امسال، با صراحت بیشتر و انتقاد شدید نسبت به تصمیم وزارت بهداشت، مخالفت با افزایش ظرفیت در رشته‌های پزشکی را «خیانت به مردم» دانست و اعلام کرد درصورت افزایش نیافتن ظرفیت رشته‌های پزشکی، فرصت توریسم سلامت از بین می‌رود. این نماینده مجلس با اشاره به اینکه درحال‌حاضر تعداد پزشک عمومی و متخصص، پاسخگوی نیاز کشور نیست، از معطل شدن چندین‌ماهه مردم برای نوبت درمان بیماری به‌دلیل تعداد محدود پزشکان متخصص انتقاد کرد. وی «تعارض منافع» و «انحصار» را از عوامل اصلی عدم افزایش ظرفیت پذیرش آزمون تخصص رشته‌های پزشکی دانست و اعلام کرد این انحصار باید روزی شکسته شود.بهروز محبی‌نجم‌آبادی، عضو کمیسیون برنامه‌وبودجه و محاسبات مجلس درباره کاهش ظرفیت پذیرش دستیاری پزشکی اعلام کرد این تصمیم درست نبوده و وزارت بهداشت باید دلایل این اقدام را بیان کند. به گفته وی تقاضای زیادی برای تحصیل در رشته پزشکی در خارج از کشور وجود دارد و بسیاری از پزشکان پس از اتمام تحصیلات وارد کشور می‌شوند، بنابراین با توجه به تقاضای آموزش در داخل، کاهش ظرفیت درست نیست. این نماینده مجلس درباره ذی‌نفع بودن پزشکان در این تصمیم با موضع محتاطانه‌ای عنوان کرد که وی وزارت بهداشت و پزشکان را در این زمینه متهم نمی‌کند اما درعین‌حال این موضوع از سوی مردم قابل‌پذیرش نیست. عبدالعلی رحیمی‌مظفری، عضو هیات‌رئیسه کمیسیون انرژی مجلس نیز مرداد امسال، با صراحت بیشتر و انتقاد شدید نسبت به تصمیم وزارت بهداشت، مخالفت با افزایش ظرفیت در رشته‌های پزشکی را «خیانت به مردم» دانست و اعلام کرد درصورت افزایش نیافتن ظرفیت رشته‌های پزشکی، فرصت توریسم سلامت از بین می‌رود. این نماینده مجلس با اشاره به اینکه درحال‌حاضر تعداد پزشک عمومی و متخصص، پاسخگوی نیاز کشور نیست، از معطل شدن چندین‌ماهه مردم برای نوبت درمان بیماری به‌دلیل تعداد محدود پزشکان متخصص انتقاد کرد. وی «تعارض منافع» و «انحصار» را از عوامل اصلی عدم افزایش ظرفیت پذیرش آزمون تخصص رشته‌های پزشکی دانست و اعلام کرد این انحصار باید روزی شکسته شود.

پیامدهای یک اعتراض
انتقادات گسترده، مکاتبات اعتراضی متعدد و تجمعات داوطلبان در اعتراض به کاهش ظرفیت پذیرش آزمون دستیاری پزشکی، منجر به برگزاری نشست برخی نمایندگان در اوایل شهریورماه با بهرام عین‌اللهی، وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و تشکیل کمیته‌ای مشترک شد تا مدل مشخصی برای افزایش ظرفیت آزمون دستیاری پزشکی، تهیه و پیش از اعلام اسامی پذیرفته‌شدگان ارائه شود. این کمیته متشکل از دو نفر از اعضای کمیسیون اصل 90 مجلس و کارشناسان، دو نفر از معاونت آموزشی وزارت بهداشت (که یکی از آنها معاون آموزشی وزیر بهداشت است) و نیز کارشناسان آن وزارتخانه است. آن‌گونه که نصرالله پژمانفر، رئیس کمیسیون اصل نود اعلام کرده، مقرر شد علاوه بر افزایش ظرفیتی که قبلا برای پذیرفته‌شدگان این آزمون دستیاری پزشکی لحاظ شده، این ظرفیت، در سال جاری و آینده، 500 نفر دیگر افزایش می‌یابد. البته این افزایش ظرفیت، ویژه شرکت‌کنندگان بومی هر استان است که در دانشگاه‌های منطقه خود پذیرش می‌شوند. در همین رابطه، معاون آموزشی وزارت بهداشت، که انتقادات بسیاری از تصمیمات این معاونت به‌دلیل کاهش ظرفیت پذیرش آزمون دستیاری تخصصی مطرح‌شده بود، 22 شهریور امسال، با استفاده از تعبیر «رکورد» زدن، اعلام کرد برای اولین‌بار در تاریخ وزارت بهداشت، 4000 نفر در چهل‌و‌نهمین آزمون دستیاری پذیرفته شدند. به‌گفته ابوالفضل باقری‌فرد، با توجه به استقبال چشمگیر داوطلبان، تعداد قابل‌توجهی از دستیاران نیز در مرحله تکمیل ظرفیت و پذیرش بومی پذیرفته می‌شوند.

دو روی سکه
ماجرای کاهش ظرفیت پذیرش آزمون دستیاری پزشکی، با وجود کمبود پزشک متخصص در کشور، از موضوعاتی است که نه‌تنها امسال، بلکه سال‌های گذشته نیز از چالش‌برانگیزترین و پرحاشیه‌ترین آزمون‌ها بوده است. یک روی سکه این اعتراضات داوطلبان، محافظت از سرمایه‌های انسانی کشور در حوزه پزشکی برای جلوگیری از مهاجرت، تعارض منافع و انحصار پزشکان متخصص فعلی برای عدم ورود پزشکان جوان یا به تعبیری، رقبای جدید است! روی دیگر سکه، پیامدهای ناگوار این تصمیم نادرست برای مردم است. نارضایتی از کمبود پزشک و کیفیت خدمات به‌خاطر نبود فضای رقابتی، سفرهای اجباری به شهرهای بزرگ با هزینه‌های گزاف، افزایش هزینه‌ خدمات توسط پزشکان انحصاری، صف طولانی دریافت خدمت، محرومیت بسیاری مناطق از پزشک متخصص به‌خاطر کاهش ظرفیت و توزیع ناعادلانه آن، تعداد کم پزشکان متخصص زن و بحران خدمت‌رسانی به بیماران ناشی از رویدادهای غیرمنتظره مانند کرونا یا به‌دلیل گسترش سالمندمحوری در سال‌های آینده، تنها بخشی از نتایج سیاست‌های نابخردانه آموزشی در حوزه ظرفیت پذیرش دستیاری پزشکی یا تخصص است. وقتی در ایران، سرانه پزشک متخصص، 54 نفر به‌ازای 100 هزار نفر است و در کشورهای منطقه، این رقم بیش از سه‌برابر و در کشورهای اروپایی، بیش از پنج‌برابر ماست و هنگامی‌که آزمون تخصص پزشکی، به‌گواه مسئولان وزارت بهداشت، با استقبال فزاینده‌ای مواجه است، تصمیمات چالش‌برانگیز و بعضا بودار برای کاهش ظرفیت پذیرش، به‌جز ایجاد حاشیه، نارضایتی و خسارت برای جامعه پزشکی و سلامت مردم، دستاورد دیگری ندارد.