علی مزروعی، خبرنگار:تبدیل کردن منازعه بین روسیه و اوکراین به بهانه‌ای برای اعمال فشار دیپلماتیک به ایران مشی غیرمنطقی است که جبهه غربی دیکتاتورمآبانه درحال پیگیری آن است. آنچه در این میان عجیب به‌نظر می‌رسد پیگیری همین خط توسط چهره‌های سیاسی داخلی است. حمید ابوطالبی، دیپلماتی که پیش از این در دولت روحانی به‌عنوان معاون سیاسی دفتر رئیس‌جمهور مشغول به کار بوده اخیرا در یادداشتی بدون ارائه هیچ سندی در تکمیل پازل فشار علیه ایران مشی اتهام‌زنی را درپیش‌گرفته و ادعای مشارکت ایران در جنگ اوکراین را تکرار کرده و در انتها مدعی شده این ادعا به معنی نقض قطعنامه ۲۲۳۱ است و باعث فعال شدن مکانیسم ماشه علیه ایران می‌شود. ابوطالبی درحالی ماجرای غیراثبات‌شده پهپادی را به مکانیسم ماشه پیوند می‌زند که اساسا هیچ پیوند حقوقی بین این دو مقوله وجود نداشته و طرف‌های غربی نیز علی‌رغم اتهام‌زنی به ایران درمورد مشارکت در جنگ روسیه هنوز چنین ادعایی را طرح نکرده‌اند. در ادامه ضمن توضیح چرایی غلط بودن این نتیجه‌گیری به بررسی دلایلی پرداخته‌ایم که مشاور سیاسی روحانی با استناد به آنها روابط ایران و روسیه را باعث وارد دانستن خسارات عمیق به کشور توصیف می‌کند.
مکانیسم ماشه و ادعاهای پهپادی؛ کاملا بی‌ربط
شورای امنیت سازمان ملل متحد در سلسله قطعنامه‌های تحریمی خود درباره برنامه هسته‌ای ایران در سال ۲۰۱۰ چنین تصمیم گرفت ایران را از انجام هرگونه فعالیت مرتبط با موشک‌های بالستیک که قادر به حمل سلاح هسته‌ای هستند، منع کند. با انعقاد برجام در سال ۲۰۱۵ و قطعنامه متعاقب آن به‌شماره ۲۲۳۱ شورای امنیت تغییراتی را در این مورد به‌خصوص انجام داد به این‌گونه که بیان الزام‌آور قطعنامه ۱۹۲۹ به لحنی غیرالزام‌آور تبدیل شد و حذف و اضافاتی در مقرره مربوطه صورت گرفت، حتی جایگاه این مقرره نیز دچار تحول و از چهارچوب متن اصلی قطعنامه ۱۹۲۹ به ضمیمه دوم قطعنامه ۲۲۳۱ منتقل شد. قطعنامه 2231 دارای دو ضمیمه است؛ نخستین ضمیمه قطعنامه، متن برجام است. اما ضمیمه B یا دوم، بیانیه دولت‌های 1+5 و اتحادیه اروپا است. در این ضمیمه شاهد مطالبی ازجمله یک سلسله تعهدات و تجویزهایی هستیم که فراتر از برجام است و به تحریم تسلیحاتی ایران اشاره دارد که به‌هیچ‌وجه در برجام بحث و بررسی نشده است. مجزا بودن محتوای برجام از ضمیمه دوم باعث می‌شود فعال‌سازی مکانیسم موسوم به ماشه نیز صرفا در چهارچوب برجام یعنی ضمیمه نخست قطعنامه 2231 قابل‌بررسی باشد و اساسا ارتباطی با محتوا ضمیمه دوم که مرتبط با تحریم‌های تسلیحاتی ایران است، نداشته باشد. همچنین باید این نکته را مدنظر داشت که ماجرای ادعایی پهپادی حتی در ذیل ضمیمه دوم قطعنامه 2231 نیز قابلیت محکوم شدن ندارد. مدعیان ارتباط بین ماجرای پهپادی و قطعنامه 2231 ادعای خود را با استناد به یکی از دو بند 4 و 6 ضمیمه B قطعنامه مطرح می‌کنند. بند 6 ضمیمه B اشاره به محدودیت ایران در جهت تامین، فروش یا انتقال سلاح یا مواد مرتبط به آن به دیگر کشورها دارد. اعتبار این بند از اکتبر 2020 به پایان رسیده و محدودیت قیدشده در این بند پایان یافته است. بند ۴ ضمیمه B قطعنامه نیز ارتباطی به مقوله پهپادی نداشته و صرفا به محدودیت‌های مرتبط با تامین مواد، تجهیزات و تکنولوژی‌های در ارتباط با توسعه سیستم موشک‌های دارای سلاح هسته‌ای اشاره می‌کند که در این رابطه نیز ایران هرگز قصد ندارد مواد و تکنولوژی‌هایی را که به توسعه سلاح‌های هسته‌ای کمک می‌کنند، تامین کند.
آدرس غلط کلاف پیچیده مذاکرات
ابوطالبی در نخستین استدلال خود مدعی می‌شود روسیه با پیچیده کردن مذاکرات اجازه نداده است گفت‌وگوها به نتیجه برسد؛ تا در عرصه تحریم درصحنه سیاسی جهان تنها نمانده و از موقعیت ایران به‌نفع خود بهره ببرد. مشاور روحانی درحالی روسیه را مقصر به‌نتیجه نرسیدن مذاکرات می‌داند که طرف آمریکایی هنوز به مطالبات ایران در زمینه تضمین و بسته شدن پرونده‌های ادعایی در آژانس پاسخی نداده است. واشنگتن همزمان با بدون پاسخ نگه‌داشتن مطالبات تهران، در اغتشاشات اخیر ایران اعلام حضور رسمی داشته تا نشان دهد نگاهی سازنده به مسیر مذاکرات ندارد.
درک کاریکاتوری از واقعیت ناتو
سفیر اسبق ایران در اتحادیه اروپا برای اینکه بتواند انگشت اتهام خود را با شدت بیشتری به‌سمت روسیه بگیرد در دومین استدلال خود مدعی می‌شود پیوند زدن حمله به اوکراین با گسترش ناتو توسط مسکو ترفندی بوده است تا بتواند ایران و چین را که از یک قرن پیش با ناتو همسایه بودند در جبهه خود قرار دهد. ابوطالبی درحالی مدعی می‌شود چین با ناتو همسایه است که در بین کشورهای آسیایی تنها ترکیه عضو این پیمان است. ابوطالبی درحالی سعی دارد با توجیه همسایگی ایران و ترکیه واقعیت ناتو را کوچک جلوه دهد که اساسا ترکیه سال‌ها قبل از انقلاب اسلامی به ناتو پیوسته بود و طی چند دهه گذشته هیچ‌گاه روابطش با ایران به تنش نظامی مستقیم منجر نشده است. نمودهای تنش‌آمیز حضور ناتو در منطقه را پیش از این در عراق و افغانستان شاهد بوده‌ایم؛ حضوری که جز از بین رفتن امنیت آورده دیگری برای این کشورها نداشت. حال با تکیه به همین تجربه است که ایران درقبال حضور نیروهای ناتو در قفقاز هشدار داده و مخالفت خود را نیز بارها اعلام کرده است. چین هم مانند ایران نسبت به حضور آمریکا در مرزهای خود هشدار داد و بعد از سفر نانسی پلوسی به تایوان اقدام به برگزاری رزمایش نظامی در این منطقه کرد تا آمادگی خود را برای جلوگیری از حضور احتمالی نظامیان ناتو در این منطقه اعلام کند.
چه کسی موضوع پهپادها را به شورای امنیت کشاند
ابوطالبی به‌عنوان سومین استدلال خود می‌نویسد: «روسیه با موضوع پهپادها، اختلاف ایران و غرب را به شورای امنیت UN کشید؛ موضوع اوکراین را به قطعنامه ۲۲۳۱ متصل کرد و آنچه ایران مانند گذشته می‌توانست به‌عنوان یک مساله مذاکراتی به نتیجه برساند را به امنیت بین‌الملل پیوند زد.» ابوطالبی درحالی روسیه را عامل کشیده شدن اختلاف ایران و غرب به شورای امنیت معرفی می‌کند که این تروئیکای اروپایی و آمریکا هستند که با مطرح کردن درخواست تحقیقات درمورد ماهیت کشور سازنده پهپادها به‌دنبال ربط دادن این ماجرا به قطعنامه 2231 و سوءاستفاده از محتوای قطعنامه علیه ایران هستند. عجیب به‌نظر می‌رسد که مشاور سیاسی رئیس‌جمهور سابق با یک احتمال درمورد سوءنیت روسیه نتیجه‌گیری کرده و مسیر قطع ارتباط با مسکو را تئوریزه می‌کند اما درمورد طرف‌های غربی که علنا علیه ایران قطعنامه 2231 را دستاویز قرار داده‌اند، می‌نویسد: «ایران می‌توانست اختلافش با این طرف‌ها را به‌عنوان یک مساله مذاکراتی به نتیجه برساند.»
کدام دیپلماسی سردرگم است
مشاور سیاسی رئیس دولت دوازدهم یادداشتش را با این بند به پایان می‌برد: «آیا پیش از آنکه بازهم دیر شود و خسارت‌های کشور عمیق‌تر، نباید در «دیپلماسی سردرگم ایران» تجدیدنظر اساسی صورت گیرد؟» نویسنده درحالی ارتباط با روسیه را دیپلماسی سردرگم لقب می‌دهد که از زمان آغاز به کار دولت سیزدهم تاکنون تقویت ارتباط با همسایگان و نگاه به شرق درکنار میز مذاکرات با طرف‌های غربی با جدیت پیگیری شده است. رشد میزان قراردادهای تجاری و تقویت جایگاه ایران در سازمان‌های بین‌المللی همچون شانگهای از دستاوردهای همین رویکرد است. حال آنکه تمرکز سیاست خارجی دولت روحانی روی مذاکرات با طرف‌های غربی درنهایت آن‌طور که ظریف در کتاب «راز سربه‌مهر» به آن معترف است منجر به رنجاندن دوستان دوران سختی شد و مشاور سیاسی رئیس‌جمهور سابق بدون اینکه اشاره‌ای به دیپلماسی سردرگم دولت روحانی داشته باشد، همچنان به این رنجش ادامه می‌دهد.