سارا طاهری، خبرنگار:اوضاع جذب دانشجو و اشتغال در رشته‌‌های علوم‌ پایه جالب نیست. چندی پیش بود که محمدعلی زلفی‌گل، وزیر علوم، تحقیقات‌و‌فناوری در نهمین جشنواره آموزش دانشگاه تهران به همین موضوع اشاره کرد و گفت که در سال‌های گذشته با اقبال کمتری در برخی رشته‌ها مواجه شدیم و داوطلبان در رشته‌های علوم پایه و علوم انسانی کمتر رغبت حضور دارند.  آمار ثبت‌نام‌‌کنندگان در کنکور سال ۱۴۰۱ نشان می‌دهد که تنها ۱۰ درصد دانش‌آموزان خود را برای کنکور ریاضی آماده می‌کنند. بخشی از این چالش استقبال را باید در دانشگاه جست‌وجو کرد. در رشته‌های زیرمجموعه علوم پایه که آمار هم یکی از آنهاست به‌زعم کارشناسان آموزش عالی کشورمان با آنکه یک رشته کاربردی است، اما مدت‌هاست که مهجور مانده است. این رشته در کارهای تحقیقاتی نقش بسیار اساسی دارد که با این وجود به‌گفته اعضای هیات‌علمی اکثر فارغ‌التحصیلان این رشته از آنجایی که نمی‌توانند به‌صورت کابردی این علم را فرا بگیرند بعد از اتمام تحصیل، حتی در‌صورت پیدا کردن شغل با چالش‌های اساسی مواجه می‌شوند. اساتید دانشگاه آزاد معتقدند سرفصل دروس رشته آمار نیازمند بازنگری است و شیوه آموزش‌ مباحث هم باید از شکل تئوری فاصله گیرد.  در این گزارش به‌مناسبت روز آمار با 4 نفر از اعضای هیات‌علمی رشته آمار در دانشگاه آزاد اسلامی گفت‌وگو کرده و چالش‌های پیش‌روی فارغ‌التحصیلان این رشته، کاربردی بودن منابع رشته و از لزوم به‌روز‌رسانی سرفصل‌های این رشته جویا شده‌ایم که در ادامه می‌خوانید. 

عضو هیات‌علمی رشته آمار دانشگاه آزاد واحد تبریز: 
ناامیدی از اشتغال بزرگ‌ترین چالش فارغ‌التحصیلان رشته آمار است

فرسام میثاق، عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد واحد تبریز و استاد رشته آمار درخصوص وضعیت این رشته توضیح داد: «رشته آمار در دو مقطع لیسانس و ارشد در دانشگاه آزاد تدریس می‌شود که البته برخی از واحدها در مقطع دکتری این رشته نیز دانشجو می‌پذیرند. همان‌طور که می‌دانید اقبال دانشجویان به رشته علوم پایه کم بوده و به‌دلیل مشکل اشتغال دانشجویان تمایل چندانی به تحصیل در این رشته‌ها ندارند و ناامیدی در اشتغال بزرگ‌ترین چالش فارغ‌التحصیلان این رشته است.»  او اضافه کرد: «دانشگاه فرهنگیان در کشور دانشجویان را در مقطع لیسانس در رشته‌های علوم پایه ازجمله آمار، ریاضی و... پذیرش کرده تا به‌عنوان معلم فارغ‌التحصیل شوند. اما دانشجویان دانشگاه‌های دیگر که در رشته‌های ریاضی، آمار و فیزیک تحصیل می‌کنند با مشکل اشتغال مواجه هستند بنابراین دانشجویان تمایل کمتری برای تحصیل در این رشته‌ها دارند.»  عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز اظهار کرد: «بزرگ‌ترین پتانسیل اشتغال در رشته آمار اداره آموزش‌وپرورش است. یعنی دانشجویی که در رشته آمار فارغ‌التحصیل می‌شود می‌تواند دروس علوم اجتماعی، اقتصاد، ریاضی در همه شاخه‌ها، آمار و احتمالات و... را تدریس کند. بنابراین بزرگ‌ترین پتانسیل اشتغال در آموزش‌وپرورش است. همچنین فارغ‌التحصیلان این رشته می‌توانند در بانک‌ها مشغول به کار شوند.»  میثاق خاطرنشان کرد: «متاسفانه بانک‌های ما بزرگ نمی‌شوند بلکه ادغام شده و تعداد کارمندان آنها نیز روزبه‌روز کاهش پیدا می‌کند. همین موضوع باعث می‌شود که فارغ‌التحصیلان رشته آمار یا حتی حسابداری را کمتر جذب کنند. بنابراین اگر بخواهیم برای رشته آمار چاره‌اندیشی کنیم باید به سراغ آموزش‌وپرورش برویم. معتقدم اداره آموزش‌وپرورش در فراخوان‌های خود باید به جذب فارغ‌التحصیلان رشته آمار بپردازد و این درحالی است که دانشجویان فارغ‌التحصیل در این رشته نمی‌توانند وارد بدنه اصلی آموزش‌وپرورش شوند. در چنین شرایطی دانشجویان نیز به‌سراغ مدارس غیرانتفاعی رفتند که آنها نیز با مشکلاتی مواجه هستند.» 

  یک‌سوم منابع رشته آمار کاربردی نیستند
او درخصوص کاربردی بودن منابع این رشته نیز صحبت به‌میان آورد و گفت: «معتقدم حداقل یک‌سوم منابع رشته آمار باید تغییر کند زیرا این منابع کاربردی نیستند. به‌طور مثال دو درس آمار و ریاضی در این رشته وجود دارد که هرکدام 4 واحد و در مجموع 8 واحد است. معتقدم می‌توان این دو درس را در قالب دو درس 2 واحدی ارائه داد و 2 واحد دیگر را به نرم‌افزار یا روان‌سنجی اختصاص داد.» عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد واحد تبریز در پایان گفت:  «زمانی که منابع رشته کاربردی نباشند فارغ‌التحصیلان بعد از ورود به بازار کار با مشکلاتی مواجه می‌شوند.» 

قائد محمدی عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد رشته آمار واحد رودهن: 
علم آمار نیازمند بازنگری برای انجام تحقیقات کاربردی است

محمد جواد قائدمحمدی، عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد واحد رودهن نیز درخصوص این رشته توضیح داد: «در جامعه امروز، علم آمار می‌تواند کاربرد زیادی داشته باشد مخصوصا برای تحقیقات اجتماعی، مثلا در جامعه شناسی، مدیریت، روانشناسی و... می تواند کمک‌رسان باشد. رشته آمار تنها علمی است که می‌تواند طرحی را مورد تجزیه‌وتحلیل قرار دهد و این نشان‌ دهنده اهمیت علم آمار است.» 
او در ادامه تصریح کرد: «براساس اهمیت علم آمار، یک رشته به نام رشته آمار داریم که هرچند برگرفته از داده‌های ریاضی است اما یک علم مجزا و یک فن است. امروزه در تمام دنیا، پژوهشگران و محققان از علم آمار استفاده می‌کنند تا بتوانند یک طرح اجتماعی را به‌ثمر برسانند. به همین دلیل امروزه در دانشگاه آزاد اسلامی نیز مانند دانشگاه‌های دولتی علم آمار در تحصیلات تکمیلی آمده و این مهارت را به دانشجویان آموزش می‌دهد تا بتوانند تحقیقات اجتماعی را به‌ثمر رسانده و نتیجه‌گیری کنند. الان در تمام جوامع مانند صد سال پیش نیست که بتوانند یک‌کاری را به‌صورت رندوم انجام دهند بلکه الان پیش‌بینی می‌کنند تا به یک نتیجه مثبت برسند.»  قائدمحمدی درخصوص کاربردی بودن منابع رشته آمار در دانشگاه‌ها توضیح داد: «معتقدم علم آمار مانند رشته‌های دیگر نیازمند بازنگری است. تمام دانشگاه‌ها باید به‌روز باشند و هر چند سال نیاز است که در تمام رشته‌ها بازنگری صورت گیرد. رشته آمار با عدد و رقم در ارتباط است؛ در رشته آمار آزمون‌های آماری داریم که هرسال باید به‌روز شود تا بتوانیم تحقیقات کاربردی انجام دهیم. همچنین ابزارهای تحقیق و نرم‌افزارها باید به‌روز شود. به‌روز شدن نرم‌افزارها نشان‌دهنده پیشرفت رشته آمار است و لازم است بازنگری شود.»

  یادگیری علمی در کنار دروس تئوری در اشتغال دانشجویان موثر است
 عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد  واحد رودهن در ادامه عنوان کرد: «علم آمار باید به‌روز شود تا در کمترین زمان دقیق‌ترین نتیجه را در تحقیقات به‌دست دهد. الان اکثر دانشجویان در رشته‌های مختلف با چالش‌های زیادی مواجه بوده و از پیداکردن شغل ناامید هستند. متاسفانه در گذشته این موضوع جاافتاده بود که فارغ‌التحصیلان می‌توانند شغل دولتی پیدا کنند. الان این ذهنیت ازبین رفته است و فارغ‌التحصیلان وابسته به ادارات دولتی نیستند. بر همین اساس این دانشجویان مانند رشته‌های دیگر برای پیداکردن شغل با نگرانی مواجه هستند اما از آنجا که این علم یک علم کاربردی است اگر دانشجویان در کنار دروس تئوری به یادگیری به‌صورت علمی نیز بپردازند مسلما می‌توانند در اشتغال موفق باشند.»  او تاکید کرد: «درحال‌حاضر تمام موسسات پژوهشی نیاز شدید به کارشناسان آمار دارند. بسیاری از شاغلان مرکز آمار ایران نیز فارغ‌التحصیلان رشته آمار در دانشگاه آزاد هستند که تحقیقات آماری انجام می‌دهند. آمار نمی‌تواند متوقف باشد و باید به‌روز‌رسانی شود؛ اتفاقی که توسط فارغ‌التحصیلان دانشگاهی انجام می‌شود.» 

عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد رشته آمار واحد اهواز:
منابع تحصیلی رشته آمار کاربردی نیست

محمد‌رضا قلانی، عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی رشته آمار واحد اهواز نیز در این خصوص گفت: «رشته آمار در دانشگاه آزاد اسلامی فعال است، اما متاسفانه در مقطع لیسانس دانشجو ندارد و به همین دلیل در مقطع ارشد و دکتری نیز ضعیف است.»  
او اضافه کرد: «رشته آمار ابزاری برای تحقیق و پژوهش برای سایر رشته‌هاست. بنابراین ضروری است که این رشته توسعه پیدا کند تا تحقیقات کاربردی‌تری صورت گیرد. رشته آمار یک رشته کاربردی است و برای تحقیقات رشته فنی و هر‌رشته‌ای که با عدد و رقم سرو‌کار دارد در تحلیل داده‌های خود از آمار استفاده می‌کند.» 
 او با تاکید بر اینکه منابع رشته آمار نیاز به بازنگری دارد، خاطرنشان کرد: «معتقدم منابع این رشته باید مورد بازنگری قرار بگیرند تا دانشجویان این رشته بتوانند تحقیقات کاربردی‌تری انجام دهند. سرفصل‌ها باید کاربردی‌تر شده و از شکل تئوری محض خارج شوند.» 
عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد رشته آمار واحد اهواز درخصوص اشتغال فارغ‌التحصیلان این رشته نیز صحبت به میان آورد و توضیح داد: «تمام ادارات و شرکت‌ها نیازمند فارغ‌التحصیلان رشته آمار هستند، به همین دلیل معمولا اکثر فارغ‌التحصیلان این رشته بعد از اتمام تحصیل با مشکل اشتغال مواجه نیستند، زیرا این رشته در تمام مشاغل کاربرد دارد.» 
قلانی در پاسخ به این سوال که با این وجود چرا داوطلبان تمایل کمتری برای تحصیل در رشته آمار دارند، عنوان کرد: «برای این عدم‌گرایش دو دلیل وجود دارد؛ اول اینکه مطالب این رشته بسیار سنگین است و شاید بسیاری از داوطلبان دانشگاهی تمایلی برای تحصیل در آن نداشته باشند، زیرا گذراندن دروس این رشته بسیار سنگین است. دلیل دوم رشته‌های فنی چون عنوان مهندس را دارند بسیاری از دانشجویان تمایل به تحصیل در رشته‌های فنی دارند، اما این در‌حالی است که تمام رشته‌های علوم پایه این عنوان را نداشته و شاید در آینده نزدیک با کمبود رشته‌های علوم پایه و فارغ‌التحصیلان این رشته مواجه شویم.» 
او درخصوص چالش‌های پیش‌روی فارغ‌التحصیلان این رشته نیز گفت: «منابع تحصیلی این رشته کاربردی نیست و دانشجویان این رشته در اجرای دروسی که خواندند چندان موفق نیستند، زیرا مطالب را به‌صورت کاربردی یاد نگرفتند.» 

عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد تهران‌‌شمال: 
باید به‌سمت ایجاد رشته‌های میان‌رشته‌ای در آمار حرکت کنیم 

کیانوش فتحی‌واجارگاه، عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران‌شمال با تاکید بر اینکه آمار یکی از رشته‌های علوم پایه و به‌نوعی جزو رشته‌های پرکاربرد در جامعه محسوب می‌شود، گفت: «متاسفانه این رشته به‌خوبی در کشور ما معرفی نشده و به همین دلیل می‌بینیم اقبال خوبی به تحصیل در رشته‌های علوم پایه از جمله آمار وجود ندارد. اما جوامع دیگر در دنیای امروز به‌خوبی توانسته‌اند از این رشته و مزایای آن بهره‌مند شوند، اما در ایران به‌دلیل عدم‌معرفی درست جایگاه این رشته، می‌بینیم این رشته مظلوم واقع شده است.» 
او درباره اشتغال فارغ‌التحصیلان این رشته اظهار داشت: «علی‌رغم اینکه آمار نقش برنامه‌ریزی و کلیدی‌ در سیاستگذاری‌های کلان در ارگان‌ها و سازمان‌های مختلف دارد، اما ما می‌بینیم امروز بانک اطلاعات دقیقی در بخش‌های مختلف نداریم، البته این‌طور نیست که این حوزه به‌صورت کامل حذف شده باشد، اما در عمده سازمان‌ها، این حوزه ذیل فناوری اطلاعات تعریف می‌شود و کسی که مسئولیت این حوزه را در سازمان‌ها دارد، اطلاع دقیقی از علم آمار ندارد و به همین دلیل از مزایای رشته آمار به‌صورت صحیح استفاده نمی‌شود.» 
عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد واحد تهران‌‌‌شمال اظهار داشت: «بسیاری از ارگان‌های کلیدی کشور اصلا بخشی برای آمار ندارند یا اگر بخشی هم تعریف شده، مسئولی که برای این حوزه گذاشته‌اند، به‌دلیل عدم‌آشنایی با این حوزه نتوانسته‌اند آن‌طور که باید این بخش را ارتقا دهند.» 
فتحی‌واجارگاه به سرفصل‌های دروس رشته آمار در نظام آموزش عالی اشاره و تصریح کرد: «خوشبختانه با توجه به رویکردی که امروز در دانشگاه آزاد اسلامی حاکم است، به سرفصل‌های رشته آمار توجه جدی شده است تا جایی که امروز با سرفصل‌های موجود در وزارت علوم همراه هستیم. حتی ایجاد رشته‌های میان‌رشته‌ای در حوزه آمار مانند علم داده پیشنهاد شده است که ایجاد آن باعث جلوگیری از رکود رشته آمار می‌شود. به‌صورت کلی حوزه‌ای که در بحث آموزش و سرفصل‌ها وجود دارد، باعث شده تا توجه قابل قبولی به بحث به‌روزرسانی دروس وجود داشته باشد.» 
او خاطرنشان کرد: «نیاز است تا در رشته آمار کمی با زبان نرم‌افزاری، مباحث آموزشی را دنبال کنیم؛ چراکه لازم است تا در مباحث آموزشی از حالت تئوری به‌سمت کاربردی کردن حرکت کنیم، البته این پیشنهاد را هم ارائه دادیم که آموزش آمار به زبان کاربردی و از طریق نرم‌افزارهای موجود مرتبط با این حوزه دنبال شود تا از این طریق هم دانشجو به‌راحتی متوجه مباحث آموزشی شود و هم بحث کاربرد رشته تحصیلی‌اش را در طول دوران حضورش در دانشگاه به‌چشم ببیند.»