فاطمه طاری بخش، خبرنگار:برایشان فرقی ندارد چه موضوعی باعث‌شده تا مردم یک نقطه از استان‌شان، نیاز به کمک‌های جهادی داشته باشند، آنچه در اولویت کاری‌شان قرار دارد، رفع نیازهایی است که در برخی مناطق جزء نیازهای اولیه برای زندگی قلمداد می‌شود. نیازهایی که برطرف کردن‌شان شاید تا سال‌ها قبل بدون برنامه‌ریزی مشخص و صرفا برای بازه زمانی کوتاه دنبال می‌شد، اما چند سالی می‌شود که گروه‌های جهادی با شناسایی ظرفیت‌های مناطق محروم، برنامه‌های توانمندسازی این مناطق را از حیث اقتصادی، عمرانی و دیگر عرصه‌ها دنبال می‌کنند. همین روند باعث شده برخی از گروه‌های جهادی کارویژه خاص به خودشان را تعریف کنند. گروه جهادی شهید قدرت‌الله دلاوری دانشگاه پیام‌نور ایلام یکی از همین گروه‌هاست که با توجه به شرایط خاص زنان این استان، تلاش ویژه‌ای برای رفع نیازمندی‌های این قشر دارد، تلاشی که به تعریف و اجرای طرح‌های توانمندسازی به‌ویژه در حوزه اقتصادی برای زنان بی‌سرپرست و بدسرپرست منتهی شده است. هرچند جهادی‌های این گروه تنها در این حوزه متوقف نمانده‌اند، اما با توجه به آمار بالای خودکشی و خودسوزی زنان ایلامی که طی سال‌های اخیر هر از گاهی به تیتر رسانه‌های داخلی تبدیل شده، دلیلی برای تمرکز ویژه این گروه بر حوزه زنان است. بچه‌های گروه جهادی شهید دلاوری هدف اصلی خود را رفع آسیب‌های اجتماعی در مناطق محروم استان ایلام گذاشته‌اند و در این مسیر هم از کارهای فرهنگی گرفته تا اقتصادی و... را برای رفع این آسیب‌ها انجام می‌دهند. در این گزارش به سراغ مسئول گروه جهادی دانشگاه پیام‌نور ایلام رفته‌ایم تا از ماموریت آنها برای نجات زنان و دختران ایلام از معضلات اجتماعی و به‌ویژه برنامه‌شان برای کاهش خودکشی و خودسوزی زنان این خطه از ایران مطلع شویم.
تمرکزمان رفع آسیب‌های اجتماعی در مناطق محروم استان ایلام است
گروه جهادی شهید قدرت‌الله دلاوری از سال 1388 در دانشگاه پیام‌نور استان تشکیل شد. اسم گروه نیز وامدار شهیدی ایلامی است که در دوران دانشجویی روبه‌روی بنی‌صدر ایستاد و سخنرانی کرده است. فاطمه خورانی، مسئول گروه جهادی درباره تاریخچه این گروه جهادی می‌گوید: «فعالیت‌های این گروه را در حوزه‌های مختلف فرهنگی، آموزشی، اقتصاد مقاومتی، کاهش آسیب‌های اجتماعی و فعالیت‌های عمرانی قرار داده‌ایم، البته در ایام خاص مانند سیل، زلزله، حوادث غیرطبیعی فعالیت‌های معمول را هم‌راستا با دیگر گروه‌های جهادی دنبال می‌کنیم. به‌طور مثال در زمان اربعین موکب‌مان را در مرز مستقر کرده تا از این طریق به زوار خدمات‌رسانی داشته باشیم.» او به تمرکز اصلی این گروه در حوزه کاهش آسیب‌های اجتماعی اشاره و تصریح می‌کند: «ما در زمینه آسیب‌های اجتماعی فعالیت‌های ویژه‌ای انجام می‌دهیم که مهم‌ترین آن شناسایی زنان بدسرپرست یا بی‌سرپرست در مناطق محروم شهر و حاشیه شهر است. با توجه به اینکه ما 20 نفر به‌صورت ثابت و 50 تا 60 عضو نیز به‌صورت غیرمتمرکز داریم، با حضور در روستاها و نقاط مختلف حاشیه شهر می‌توانیم این دسته از زنان را پیدا کنیم. همچنین از طریق پایگاه‌های بسیج و حوزه‌ها و خانه بهداشت و دهیاری‌ها هم این موضوع را دنبال و زنان نیازمند را شناسایی می‌کنیم.»
کمک به توانمندسازی بیش از هزار زن بدسرپرست و بی‌سرپرست
مسئول گروه جهادی شهید دلاوری درباره صندوق خیریه‌ای که برای حمایت از زنان بدسرپرست و بی‌سرپرست راه‌اندازی شده، می‌گوید: «این صندوق توسط عده‌ای از خیرین شهرستان و فرهنگیان استان اداره می‌شود. در طول سال بانیان صندوق مبلغی را جمع می‌کنند که بعد از شناسایی زنان نیازمند، درراستای رفع نیازهای آنها هزینه شود. خوشبختانه تا به امروز به بیش از 1300 زن بی‌سرپرست یا بدسرپرست در استان ایلام کمک کردیم.»
توانمندسازی اقتصادی یکی از محورهای اصلی فعالیت این گروه جهادی به‌شمار می‌رود. موضوعی که به‌عنوان نقشه راهی برای نجات زنان بی‌سرپرست و بدسرپرست انتخاب شده است. خورانی در همین زمینه ادامه می‌دهد: «ما این دسته از زنان را بعد از آموزش به‌سمت انجام فعالیت‌هایی مانند خیاطی، قالیبافی و پخت مربا و ترشی و فعالیت‌های خانگی سوق می‌دهیم تا از این طریق بتوانند منبع درآمدی برای خودشان داشته باشند. البته در این حوزه، تا زمانی که زنان از حیث مالی بتوانند روی پای خودشان بایستند، از آنها حمایت خواهیم کرد. به‌عبارت دقیق‌تر ما امروز کارگاه‌های کوچکی را برای خود زنان در خانه‌ها و یا محله‌ها برگزار می‌کنیم، تا از این طریق راه‌و‌رسم کسب درآمد را به آنها آموزش دهیم.»
او با بیان اینکه امروزه از برگزاری کارگاه‌ها در منازل زنان به‌سمت محله‌ها رفته‌ایم تا از این طریق بتوانیم جمعیت بیشتری را تحت پوشش قرار دهیم، گفت: «در یکی از مساجد، کارگاه خیاطی راه‌اندازی کردیم و حدود 35 نفر از زنان در آنجا اقدام به یادگیری این حرفه و تولید لباس کرده‌اند. ما نیز با هماهنگی‌های صورت‌گرفته محصولات تولیدی آنها را به فروش می‌رسانیم. امسال بحث تولید لباس برای دانش‌آموزان را مدنظر قرار دادیم و با اعلام اسامی زنان حاضر در این کارگاه، چند قرارداد در این زمینه با آنها بسته شد، تا جایی که لباس موردنیاز 2 تا 3 مدرسه را تولید کردیم. همچنین در حوزه تولید لباس فرم بیماران بیمارستانی نیز ورود کرده و حتی در دوران کرونا، تولید ماسک را هم از این طریق دنبال کردیم. خوشبختانه زنان حاضر در حیطه خیاطی هیچ مشکلی برای عرضه محصولات‌شان در بازار کار ندارند.»
تامین ملزومات موردنیاز برای فعالیت‌های اقتصادی زنان نیازمند
اعضای این گروه جهادی بستر لازم برای حضور زنان بدسرپرست و بی‌سرپرست به دیگر حوزه‌های درآمدی را هم فراهم کرده‌اند. کاری که خورانی درباره‌اش این‌طور توضیح می‌دهد: «با هماهنگی صورت‌گرفته با سازمان فنی‌وحرفه‌ای، قراردادی برای تولید تابلوفرش منعقد کردیم و اداره‌کل استان نیز تعدادی از زنان فعال در این حوزه را تحت پوشش قرار داد. روند کار هم به این شکل بود که دارقالی، نخ و دیگر ملزومات این کار از سوی اداره کل فنی‌وحرفه‌ای استان تامین می‌شد و مسئولان این اداره در ازای دریافت تابلوفرش‌های بافته‌شده، به زنان فعال در این حوزه به‌صورت ماهیانه حقوق پرداخت می‌کنند. یعنی در عمل کار فروش تابلوفرش‌ها در بازار از سوی اداره فنی‌وحرفه‌ای انجام می‌شود.»
مسئول گروه جهادی شهید دلاوری ادامه می‌دهد: «بخشی از زنان هم در حوزه چرم‌دوزی و تولید قارچ ورود کرده‌اند، به‌طوری که امروز 2 کارگاه تولید قارچ داریم که دیگر جای خود را در بازار باز کرده‌اند. همچنین پرورش مرغ گوشتی و تخم‌گذار را هم دنبال کرده‌ایم. همچنین برای برخی دیگر از زنان با تامین دستگاه‌هایی مانند سبزی‌خردکن و لبنیات‌گیری و تامین مواد اولیه برای آنها به‌مدت 2ماه، شرایط را به‌گونه‌ای رقم زدیم که امروز دیگر آنها می‌توانند روی پای خودشان بایستند و حتی خودشان به دیگر زنانی که می‌شناسند، کمک کنند.»
جهادی‌ها به امید رفع محدودیت‌ها دورهم جمع می‌شوند
البته استقلال اقتصادی زنان نیازمند استان ایلام تنها بخشی از کار صورت‌گرفته از سوی این گروه جهادی است؛ چراکه رفع نیازهای عمرانی هم مورد توجه اعضای گروه بوده است. به گفته خورانی اگر خانه‌ای نیاز به سرویس بهداشتی، ایزوگام و یا دیگر فعالیت‌های عمرانی داشته باشد، اعضای گروه این نیاز را برطرف می‌کنند. همچنین خرید وسایلی مانند کولر، لوازم‌التحریر، مایحتاج نوزادان و کودکان را هم باید از دیگر فعالیت‌های دانشجویان گروه شهید دلاوری نام برد.
خورانی به مهم‌ترین دغدغه‌ای که در این 11سال برای انجام فعالیت‌های جهادی داشته، اشاره می‌کند و می‌گوید: «منطقه ما منطقه محرومی است؛ چراکه در ایلام زیرساخت‌های درستی وجود ندارد. البته آنچه واضح است اینکه یک گروه جهادی نمی‌تواند برای این منطقه کاری انجام دهد و رفع مشکلات موجود نیازمند همکاری ارگان‌ها و سازمان‌های مختلف است. اما آنچه باعث ورود جهادی‌ها به عرصه می‌شود، در وهله اول عشق و علاقه شخصی‌شان و دوم رفع هرچند اندک محدودیت‌های موجود است.»
برگزاری برنامه‌های فرهنگی درراستای کاهش آمار خودکشی
مسئول گروه جهادی شهید قدرت‌الله دلاوری درباره ریشه فرهنگی گسترش آسیب‌های اجتماعی در استان ایلام به‌ویژه برای زنان می‌گوید: «متاسفانه در استان دلیل نرخ بالای افسردگی، نبود زیرساخت‌ها و مکان‌های تفریحی، بی‌توجهی به نیازهای زنان، وضعیت اقتصادی و... آمار خودکشی و خودسوزی میان این قشر زیاد است. درحال‌حاضر ما نیز با ایجاد کارگاه‌هایی که در مدارس، مساجد و حسینیه‌ها برای زنان و البته نسل جوان برگزار می‌کنیم، تلاش‌مان این است که بتوانیم کمی از این آسیب‌ها را کاهش دهیم. همچنین بسته‌های آموزشی مختلفی را تهیه کرده‌ایم که با توزیع آنها درقالب پوستر، بروشور و... در میان زنان، تلاش داریم تا انگیزه زندگی را در میان آنها افزایش دهیم.»
او درباره تاثیر کارهای جهادی بر آسیب‌های اجتماعی می‌گوید: «وقتی که یک جهادگر یا دانشجو از وقت استراحت و تفریحی خودش می‌زند و بدون هیچ دستمزد و چشمداشتی به خانه‌های مختلف می‌رود و کار می‌کند، قطعا همین حضور برای دیگران نقش یک مشوق را ایفا می‌کند. موضوع اصلی اینجاست که امروز همسایه از همسایه خود خبر ندارد. ما در مواردی دیده بودیم که ساختمان فردی ریخته است و همسایه کناری حتی نمی‌گوید که چرا ریخت؟ زمانی که دانشجویان ما در مناطق محروم مستقر می‌شوند و افراد این مناطق متوجه می‌شوند که جهادگران بدون هیچ دستمزدی برای کار جهادی آمده‌اند، تشویق می‌شوند که خودشان نیز در فعالیت‌ها مشارکت داشته باشند.»
استفاده از ظرفیت شبکه بهداشت و روانشناسان در شناسایی افراد
یکی از اصلی‌ترین نیازهای گروه‌های جهادی شناسایی جامعه هدفش است، نیازی که این جهادی‌های شهید دلاوری به‌خوبی توانستند از ظرفیت‌های موجود در استان‌شان برای رفع آن بهره بگیرند. خورانی با تاکید بر اینکه به‌صورت کارشناسی پیگیر علت واقعی خودکشی و خودسوزی زنان این استان هستیم، می‌گوید: «برای شناسایی مهم‌ترین عواملی که باعث می‌شود تا زنان ایلامی دست به چنین کاری بزنند، اقدام به مطالعه در این باره کردیم. یعنی با تحقیقی که در محلات و با استفاده از ظرفیت بهیاری‌های حاشیه‌شهر انجام دادیم، متوجه شدیم که امکانات و زیرساخت‌های رفاهی برای زنان وجود ندارد و اکثر دختران ما بعد از فارغ‌التحصیل شدن از دانشگاه یا بیکار بوده و یا ازدواج ناموفق دارند؛ این دلایل باعث‌شده تا شاهد بالا بودن آمار خودکشی در استان باشیم.»
او در همین زمینه افزود: «البته در کنار تحقیقاتی که به همکاری اعضای گروه انجام داده‌ایم، از ظرفیت شبکه بهداشت و روانشناسان و روانکاوان هم بهره گرفته‌ایم که آنها هم گزاره‌های ما مبنی‌بر چرایی بالا بودن آمار خودکشی را تایید می‌کنند. با این حال به‌دلیل اینکه مسئولان دانشگاهی حمایت‌های لازم را برای انجام تحقیقاتی دانشگاهی در این زمینه ندارند، تا امروز موفق نشده‌اند پژوهش دانشگاهی در این حوزه داشته باشیم.»
سیوان و ایوان؛ نقطه هدف حضور اعضای گروه جهادی شهید دلاوری در نوروز
زمان‌بندی برگزاری اردوهای دوره‌ای هم کاری ثبات برای گروه‌های جهادی به‌شمار می‌رود و با فروکش کردن بیماری کرونا، عید 1401 و همچنین تابستان امسال یکی از زمان‌های پرکار برای این گروه‌ها بوده است. خورانی می‌گوید: «ما هرساله در اسفندماه تا اواسط نوروز، اقدام به راه‌اندازی کاروان راهیان نور می‌کنیم. البته در برنامه‌هایی که صرفا اردوی جهادی است، تلاش داریم تا در کنار مباحث اقتصادی و عمرانی، برای دانش‌آموزانی که دسترسی زیادی برای حضور به شهر ندارند، کلاس‌هایی مانند قرآن، کامپیوتر و زبان انگلیسی برگزار کرده و همچنین اقدام به رفع اشکالات درسی‌شان کنیم. گروه ما در عید در روستای ترن منطقه ایلام اردو داشت و در تابستان نیز در روستای کپنه‌کران اردوی جهادی برگزار کرده و بنا به نیاز منطقه فعالیت‌هایمان را دنبال کردیم.»
خورانی درباره حضور در اربعین 1401 و فعالیت‌هایی که انجام دادند، می‌گوید: «ما در اربعین امسال چون در مرز هستیم و بیشترین تردد زائران نیز در این زمان از مرز مهران در ایلام است، در این بازه زمانی اقدام به برگزاری موکب دانشجویی در منطقه مهران کردیم. این موکب 10روز از اربعین برپا شده بود که در آن درکنار برنامه‌های فرهنگی به‌خصوص برای کودکان و خدماتی مانند توزیع غذا را هم داشتیم.»
او در ادامه از برنامه آتی این گروه و اردوهای آینده آن می‌گوید: «در منطقه سیوان اردوی عید را برگزار می‌کنیم. قصد ما بر این است که در ایام نوروز بیشتر زنان را درنظر بگیریم. قرار است به‌صورت تخصصی روی زنان سرپرست‌خانوار و بدسرپرست فعال شویم. همچنین برای دانش‌آموزان یتیمی که یا از بچه‌های طلاق هستند و یا پدر و مادرشان فوت کرده‌اند هم برنامه‌های مشخصی را برای نوروز امسال درنظر گرفته‌ایم. همچنین راهیان نور و اردوهای زیارتی نیز خواهیم داشت.»
خورانی درباره شناسایی منطقه هدف می‌گوید: «ما قبل از اردو، گروه شناسایی داریم و آسیب‌های مناطق را مشخص می‌کنند و خانواده‌ها را بررسی می‌کنیم که در چه وضعیتی هستند و از یک‌ماه قبل، شناسایی شروع می‌شود. امسال هم دو بخش سیوان و ایوان را برای شناسایی انتخاب کرده‌ایم که منطقه موردنظر برای برگزاری اردو در نوروز تلقی می‌شود.»