سیدمهدی طالبی، خبرنگار:صبحانه اوکراینی‌ها روز گذشته نیمه‌تمام ماند. صبح روز دوشنبه اوکراین شاهد شدیدترین حملات ترکیبی روسیه بود. ده‌ها موشک کروز و پهپاد انتحاری در این روز به‌شدت اهداف اوکراینی را مورد حمله قرار دادند.
نهادهای مسئول اوکراین ادعا می‌کنند روسیه در این حملات از 84 موشک بهره برده که 43 مورد آن توسط پدافند هوایی این کشور سرنگون شده‌اند. این نهادها همچنین مدعی‌اند مسکو 24 پهپاد انتحاری را در این حمله استفاده کرده که 13 مورد از آنها را پیش از رسیدن به هدف نابود شده‌اند.
کی‌یف می‌گوید حملات روز گذشته 70 زیرساخت از جمله 29 زیرساخت اساسی را مورد حمله قرار داده‌اند که در پی آن 11 کشته و 87 زخمی برجای مانده است.
پس از این عملیات ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه گفت: «صبح امروز یک حمله گسترده با تسلیحات هدایت‌شونده دقیق به زیرساخت‌های نظامی، ارتباطات و انرژی اوکراین انجام شد. انفجار پل کریمه یک اقدام تروریستی بود و سازمان‌های اوکراینی پشت آن بودند. بی‌پاسخ ماندن جنایات رژیم کی‌یف ممکن نیست و اگر به حملات تروریستی در روسیه ادامه دهد، پاسخ مسکو سخت و به اندازه تهدیدات خواهد بود.»
اشاره پوتین به اقدام سازمان‌های اطلاعاتی اوکراین در منفجر ساختن پل مهم «کرچ» در شنبه هفته جاری است. در این روز یک کامیون پر از مواد منفجره روی این پل که شبه‌جزیره کریمه را به خاک اصلی روسیه منفجر شد. مسدود شدن این پل که مطمئن‌ترین مسیر ارسال تدارکات برای عملیات نظامی روسیه در جنوب اوکراین است اقدامی نبود که مسکو از آن بگذرد. روس‌ها تهدید کرده بودند به‌زودی پاسخی به این اقدام خواهند داد؛ تهدیدی که زودتر از پیش‌بینی‌ها نقد شد.
دلقک در میدان جنگ
ولودیمیر زلنسکی رئیس‌جمهور اوکراین پس از حملات صبح دوشنبه تلاش کرد بار دیگر با حضور در محوطه‌ای باز در نزدیکی کاخ ریاست‌جمهوری به مردم کشورش بابت تخریب زیرساخت‌های این کشور به دلیل پیروری از ناتو، اطمینان خاطر دهد. عالی‌ترین مقام اوکراین ادعا کرد این حملات توسط موشک‌های کروز روسی و پهپادهای شاهد ایرانی صورت گرفته‌اند.
زلنسکی که تلاش دارد وضعیت بغرنج کشورش را با اقدامات نمایشی مناسب جلوه دهد روز یکشنبه نیز از مردم روسیه خواسته بود تا از خدمت در ارتش کشورشان خودداری کنند. او در این پیام ویدئویی تلاش کرد از گسل‌های قومیتی در روسیه بهره‌برداری کرده و آن را را تحریک کند. او خطاب به مردم غیرروس روسیه و قفقاز گفت: «برای ملت‌های خود و علیه امپریالیسم روسیه بجنگید»
با این‌حال جالب‌ترین ادعای او آن بود که تعداد کشته‌شدگان روسیه در جنگ را 58 هزار تن عنوان کرد. برمبنای محاسبات در تخمین‌ها به ازای هر کشته سه تن را نیز زخمی در نظر می‌گیرند. اگر ادعای زلنسکی را مورد توجه قرار دهیم روسیه باید در کنار 58 هزار کشته 174 هزار زخمی نیز داشته باشد. اگر روسیه در این جنگ با 232 هزار کشته و زخمی مواجه شده بود، قطعا تا این میزان بر استقرار نظامی در اوکراین اصرار نمی‌کرد و سریع‌تر استراتژی‌های خود را تغییر می‌داد. از سویی دیگر رئیس‌جمهور اوکراین نگفته است که ارتش ضعیف‌شده کشورش چگونه این میزان از دشمن را کشته است.
دل خوش کردن زلنسکی به این آمارها که ناشی از بی‌تجربگی سیاسی و پرتجربگی او در دلقکی پیش از رسیدن به ریاست دولت است باعث شده او در دنیایی موازی واقع شده و متوجه آسیب‌های جدی ارضی وارده به کشورش نباشد. تاکنون دست‌کم پنج استان این کشور در جنوب و شرق به‌طور کامل از این کشور منتزع و به روسیه منضم شده‌اند؛ سرزمین‌هایی که تقریبا یک‌پنجم کل سرزمین‌های اوکراین هستند.
دلایل حملات گسترده صبح دوشنبه به اوکراین
حملات سنگین روز دوشنبه شاید از زمان آغاز جنگ بی‌سابقه نبوده‌اند اما در ماه‌های اخیر کم‌سابقه به‌شمار می‌روند. یکی از شاخص‌های کم‌سابقه این حمله، هدف قرار گرفتن مجدد پایتخت اوکراین است. آخرین حمله به شهر کی یف به 26 ژوئن (5 تیر) باز می‌گردد.
روس‌ها چند روز قبل با نزدیک کردن گام‌های حملات خود به کی یف هشدار بازگشت حملات را به پایتخت اوکراین مخابره کرده بودند. روز چهارشنبه هفته گذشته (13 مهر) بود که اولکسی کولبا، فرماندار استان کی‌یف مدعی شد شش فروند پهپاد ایرانی «شاهد- ۱۳۶» تاسیساتی را در شهر بیلاتسرکفا واقع در ۸۰ کیلومتری جنوب شهر کی‌یف پایتخت اوکراین مورد اصابت دقیق قرار دادند. این حمله نیز در شرایطی صورت می‌گرفت که مدت‌ها از حمله به مناطق اطراف پایتخت نیز می‌گذشت. پا گذاشتن مجدد موشک‌های روسیه به کی‌یف نشان می‌دهد وضعیت سختی در انتظار اوکراینی‌ها خواهد بود. از همین رو در ادامه به بررسی اهداف و دلایل حملات روز دوشنبه روسیه پرداخته‌ایم.
1- پاسخ به تخریب بخشی از پل کریمه
روسیه شبه‌جزیره کریمه را پس از برگزاری رفراندومی در سال 2014 به خاک خود ملحق کرد. بر همین اساس از نگاه مسکو شبه‌جزیره کریمه براساس قوانین داخلی روسیه جزئی از خاک این کشور است و حمله به آن باید با پاسخی ویرانگر روبه‌رو شود. روس‌ها این هدف را به‌صورت علنی در بالاترین سطح توسط رئیس‌جمهور خود اعلام کرده‌اند.
2- بازگشت «تاسیسات راهبردی» به بانک اهداف برای اتمام سریع‌تر جنگ
پس از آنکه روس‌ها در ابتدای جنگ اوکراین تعدادی از تاسیسات راهبردی این کشور را مورد حمله قرار دادند به دلایلی از جمله کاهش ذخایر موشک‌های کروز، دیگر این حرکت را ادامه ندادند. با این‌حال به نظر می‌رسد روسیه به دلیل طولانی شدن جنگ و فرسایشی شدن آن مجددا روی به حملات علیه تاسیسات راهبردی اوکراین آورده‌اند تا این کشور را وادار به عقب‌نشینی از مواضعش مانند پیروی از ناتو کنند.
3- معتبر کردن تهدید به حملات هسته‌ای
روسیه از طریق حملات کم‌سابقه به کی‌یف تلاش دارد گام‌به‌گام به سمت آماده‌سازی اذهان جهت حمله هسته‌ای احتمالی بپردازد. حملات شدید علیه مراکز شهری اوکراین اقدامی جهت کاهش حساسیت‌ها نسبت به حملات گسترده آتی علیه چنین مراکزی حتی توسط تسلیحات نامتعارف هسته‌ای است.
4- ایجاد آسیب‌های راهبردی از طریق حملات تاکتیکی
گفته می‌شد روسیه به دلیل ناتوانی در ابزارهای تاکتیکی خود برای ادامه جنگ، مانند کیفیت نیروی انسانی، تعداد تانک و عدم‌توانایی در حفظ جنگنده‌ها به سمت استفاده از تسلیحات هسته‌ای خواهد رفت. روس‌ها با حملات دقیق و گسترده خود در بازه زمانی کوتاهی در صبح روز دوشنبه نشان دادند اگر به سمت استفاده از سلاح هسته‌ای پیش بروند به دلیل محدودیت‌هایشان در تسلیحات نامتعارف نیست. این موضوع هرچند تا چندی پیش واقعیت داشت اما ورود پهپادهای جدید این ضعف روس‌ها را برطرف کرده و مزیتی برای آنان در میدان جنگ فراهم ساخته است.
5- حمله به مبدأ فرماندهی جنگ
اوکراین در ماه‌های اخیر با استفاده از کاهش حملات عمقی روسیه به زیرساخت‌ها و پادگان‌های نظامی‌اش دست به دریافت تسلیحات از کشورهای عضو ناتو زده و با مدیریت و کمک‌های مالی آنها ده‌ها هزار نفر نیروهای تازه‌نفس را راهی جبهه‌های جنوب و شرق کرد. مسکو تلاش دارد به‌جای مواجهه با این نیروها در میدان جنگ مراکز فرماندهی و تصمیم‌گیری اوکراین را دچار آسیب کند تا کی‌یف قادر به بسیج نیرو به اندازه کافی نباشد.
6- بازآرایی هدف‌های سیاسی روسیه در اوکراین
روسیه در ابتدای جنگ با حمله به کی‌یف پایتخت اوکراین به دنبال ساقط کردن دولت این کشور بود که این مساله به مرور دچار فرسایش شد به‌گونه‌ای که روس‌ها تنها بر جنوب و شرق اوکراین متمرکز شدند. بسیاری این‌گونه می‌اندیشیدند که روسیه از اهداف عالی خود درباره برکناری دولت وابسته به ناتو در کی‌یف دست کشیده است. با این وجود در همان برهه برخی مدعی بودند این یک تغییر تاکتیکی برای جلوگیری از زیان‌های وارده است و هدف بلند مدت و خدشه‌ناپذیر روسیه سرنگونی دولت وابسته به غرب اوکراین است.
دیمیتری مدودف نایب‌رئیس شورای امنیت روسیه روز گذشته تاکید کرد هدف از اقدامات آینده مسکو، باید برچیدن کامل رژیم سیاسی اوکراین باشد. مدودف که معاون اول نخست‌وزیر روسیه نیز به شمار می‌رود روز دوشنبه در پایان نشست شورای امنیت ملی این کشور گفت حملات صورت گرفته نخستین مرحله از حملات برنامه‌ریزی شده است. دیمیتری مدودف، در کانال تلگرام خود نوشت: «قسمت اول تمام شد. قسمت‌های دیگری هم هستند... من موضع شخصی خودم را ابراز خواهم کرد... کشور اوکراین که ساختار کنونی آن براساس رژیم سیاسی نازی است، تهدید مستقیم، مداوم و مشخصی علیه روسیه محسوب می‌شود. درنتیجه، علاوه‌‌بر محافظت از مردم خودمان و همچنین حفاظت از مرزهای کشورمان، هدف بعدی ما باید نابودی و انحلال رژیم اوکراین باشد.»
7- حفظ برتری روانی
پس از آنکه نیروهای روسیه در حوزه میدانی مجبور به عقب‌نشینی از برخی مواضع خود به‌ویژه در استان‌های خارکف در شرق و خرسون در جنوب شدند، ولادیمیر پوتین دستور بسیج نسبی را در این کشور صادر کرد تا 300 هزار نیروی جدید به ارتش این کشور بپیوندند. با این‌حال عقب‌نشینی و بسیج نیروها باعث شد همزمان با رسانه‌های غربی، افکار عمومی روسیه و حتی مسئولان روس نیز دچار التهاباتی شود که در انتقادات علنی مقامات روس آشکار شد.
8 -تشدید بحران اروپا
زیرساخت‌های انرژی یکی از نقاط تمرکز اصلی حملات روز گذشته بوده‌اند. به نظر می‌رسد روسیه با این حملات به دنبال ایجاد امواج مهاجرت دیگری به سمت اروپاست. زیر آتش قرار گرفتن مجدد مناطق عمقی اوکراین در کنار آسیب به زیرساخت‌های اصلی باعث خواهد شد امواج مهاجرتی اوکراینی‌ها بار دیگر با شدت بیشتری اروپا را تحت تاثیر خود قرار دهد. این اقدام در آغاز فصل‌های سرد سال و پیش‌بینی بحران انرژی برای اروپا می‌تواند منجر به افزایش مشکلات قاره سبز شود.
9 -تهدید اماکن سیاسی اوکراین
برخی از تاسیسات نابود شده اوکراین در فاصله یک تا دو کیلومتری دفتر ریاست‌جمهوری این کشور بوده‌اند. روس‌ها پیش‌تر تاکید کرده بودند به مراکز فرماندهی جنگ حمله خواهند کرد؛ تهدیدی که بوی حمله به مراکز سیاسی را نیز می‌داد. روس‌ها با این حمله به اوکراین هشدار دادند درصورت تشدید اوضاع در کمترین حالت ساختمان‌هایی مانند ساختمان‌های وزارت دفاع و اماکن متعلق به بخش‌های اداری ارتش این کشور نیز زیر آتش قرار خواهند گرفت.
حملاتی که «پهپادها» آن را ممکن کرده‌اند
روسیه پس از حمله به اوکراین به سرعت متوجه شد در هوا از آزادی عمل برخوردار نیست. در مدت کوتاهی تعدادی از جنگنده‌های این کشور در خاک اوکراین ساقط شدند تا مسکو به سمت اتکا بر موشک‌های کروز حرکت کند. با این‌حال این سیاست نیز راه به جایی نبرد. به همین دلیل حملات روس‌ها به اهداف عمقی اوکراین با کاهش روبه‌رو شدند. موشک‌های مورد استفاده هزینه‌های بالایی را به کرملین تحمیل کرده و سرعت جایگزینی پایینی داشتند. هر تیر از موشک‌های کروز دست‌کم یک میلیون دلار قیمت داشت و از سوی دیگر ساختشان نیز با پیچیدگی‌هایی همراه بود که زمان تولیدشان را افزایش می‌داد. از این رو روس‌ها پس از استفاده گسترده از موشک‌های کروز به سرعت نگران ذخایرشان شدند، زیرا برای ادامه جنگ به حفظشان نیاز داشتند. با این وجود در هفته‌های اخیر ورود پهپادهای تهاجمی و انتحاری جدید به ساختار ارتش روسیه که دولت و رسانه‌های غربی آنها را ایرانی می‌دانند باعث شده تا موازنه بار دیگر دچار تغییر شود. مسکو با استفاده از تسلیحات جدید با سرعت و شدید درحال درهم کوبیدن ساختارهای ناتو در خاک اوکراین است. پهپادهای شناسایی بدون رهگیری وارد مناطق وسیعی شده و از آنها تصویربرداری می‌کنند، اقدامی که با اتکای صرف بر توانایی ماهواره‌های جاسوسی که کم تعداد‌تر هستند ممکن نیست. این پهپادها اگر به بمب یا موشک مسلح باشند خود دست به نابودی اهداف می‌زنند، در غیر این صورت اهداف شناسایی‌شده توسط آنها به‌وسیله پهپادهای انتحاری مورد حمله قرار می‌گیرند.
قیمت پایین پهپادهای شناسایی نسبت به ماهواره‌ها و قدرت نزدیک شدن آنها به اهداف باعث کسب اطلاعات با کیفیت‌تری با هزینه‌ای کمتر می‌گردد. از سویی دیگر پهپادهای انتحاری نیز به‌دلیل سادگی ساخت، قیمت پایین و سرعت بالای تولید قابلیت استفاده گسترده بر علیه اهداف را دارند. همچنین پهپادهای تهاجمی نیز با قدرت حمل سلاح می‌توانند پس از شناسایی اهداف مانند محل استقرار نظامیان و مراکز تدارکاتی آنها، با بمب‌های دقیق خود با هزینه‌ای بسیار کم اهداف ارزشمندی را نابود سازند. بهره‌گیری از چنین تسلیحاتی فرصت حملات گسترده و همه‌جانبه را فراهم کرده‌اند.