سارا طاهری، خبرنگار:«نمای دانشگاه آزاد اسلامی در گام دوم، «نمای فناوری» است.» این تاکید دکتر طهرانچی رئیس این دانشگاه است که می‌گوید دیگر عمر مدرک‌دهی دانشگاه‌ها به‌پایان رسیده است. به همین دلیل این دانشگاه تلاش دارد به‌عنوان یک دانشگاه فناور، ادبیات جدید خود را خلق کند. هدفی که این روزها توسط معاونت تحقیقات، فناوری و نوآوری دانشگاه دنبال میشود. حالا در دوره مدیریت این معاونت برنامه‌های زیادی برای رسیدن به این هدف دنبال میشود که یکی از آنها توجه به فعالیت‌های فناورانه اعضای هیات‌علمی است تا آنها دیگر صرفا به‌دنبال ارائه مقاله نباشند بلکه محصول تولید کرده و در مراکز رشد دانشگاه به‌عنوان یک فناور حضور داشته باشند. قرارگرفتن در گروه «الف» امتیازی است که به این اعضای هیات‌علمی داده میشود.
اواخر سال 99 بود که بخشنامه «شیوه‌‌نامه نحوه همکاری اعضای هیات‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی (نوع «الف» / نوع «ب»)» توسط دکتر محمدمهدی طهرانچی، رئیس این دانشگاه به واحدهای مختلف ابلاغ شد؛ بخشنامه‌ای که براساس آن شیوه حضور و نحوه کار اساتید نظم بیشتری به‌نسبت گذشته پیداکرد. در بخشنامه الف و ب تاکید شده که اعضای هیات‌علمی باید حضور فعال در دانشگاه داشته باشند و در کارهای فناوری، نوآوری و فرهنگی مشارکت داشته باشند. حالا آن‌طور که وحید ضرغامی قائم‌مقام معاون تحقیقات، فناوری و نوآوری دانشگاه آزاد به «فرهیختگان» گفته قرار است به فعالیت‌های فناورانه و تولید محصول توسط اعضای هیات‌علمی بهای بیشتری داده شود و آنهایی که شرکتی را تاسیس کرده یا محصولی را تولید می‌کنند در گروه الف قرار بگیرند. حالا دیگر مسئولان دانشگاه تنها به‌دنبال ارائه مقاله صرف توسط اساتید نیستند، هرچند ارائه مقاله نیز به گفته ضرغامی در نوع خود ارزشمند است، اما مسئولان دانشگاه به اساتیدی که به‌دنبال فعالیت فناورانه و در ادامه آن، تولید محصول هستند نیز توجه کرده و آنها را در گروه الف قرار میدهند. آن‌طور که قائم‌مقام معاون تحقیقات، فناوری و نوآوری دانشگاه آزاد گفته است از این به‌بعد حضور اعضای هیات‌علمی در مرکز رشد نیز معادل حضور در دانشگاه محسوب میشود. یعنی عضو هیات‌علمی که در مرکز رشد فعالیت کرده و به دانشجویان خود نیز در قالب کارآموزی یا پروژه کمک می‌کند، این حضور معادل حضور در دانشگاه خواهد بود. تسهیل فرآیندهای اداری و مالی برای انجام فعالیت‌های فناورانه و راه‌اندازی برخی از سامانه‌ها ازجمله راه‌اندازی یک سامانه برای رصد طرح‌های فناورانه از دیگر اقداماتی است که در دوره جدید معاونت تحقیقات، فناوری و نوآوری دنبال میشود. با این سامانه طرح‌های فناورانه اساتید رصد خواهد شد تا دیگر شاهد رد برخی از طرح‌ها به دلایل واهی از سوی مراکز استان‌ها نباشیم.
فرآیندهای اداری و مالی دانشگاه برای انجام فعالیت‌های فناورانه تسهیل میشود
وحید ضرغامی قائم‌مقام معاون تحقیقات، فناوری و نوآوری دانشگاه آزاد در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درخصوص برنامه‌های این معاونت در سال تحصیلی جدید گفت: «در دوره جدید این معاونت یعنی از زمانی که دکتر مشکینی به‌عنوان معاون تحقیقات، فناوری و نوآوری دانشگاه منصوب شدند، بحث سرمایه‌گذاری و درآمدزایی و مسائل مترتب بر کارهای فناورانه و نوآورانه در این معاونت درحال پیگیری است.» او توضیح داد: «پیش از این، برخی از ردیف‌های درآمدی را در نظام حسابداری دانشگاه نداشتیم. به‌طور مثال به امور مالی گفته می‌شد یک همایش، استارتاپ ویکند، چالش فناوری و... برگزار شده و باید هزینه آن را پرداخت کند. امور مالی نیز عنوان می‌کرد که برای برگزاری آن همایش یا استارتاپ، ردیف حسابداری وجود ندارد و پرداخت هزینه را انجام نمی‌دادند. اما در دوره جدید، درصدد هستیم تا یک تحول در حوزه فناوری دانشگاه رقم بزنیم.»
قائم‌مقام معاون تحقیقات، فناوری و نوآوری دانشگاه آزاد تاکید کرد: «بنابراین باید گفت تسهیل فرآیندهای اداری و مالی دانشگاه برای انجام فعالیت‌های فناورانه و سرمایه‌گذاری در طرح‌های با سوددهی بالا مهم‌ترین اقدامی است که در این معاونت در حال دنبال‌شدن است.»
ارائه طرح‌های فناورانه در سامانه قابل رصد و پیگیری میشود
او در پاسخ به این سوال که برای رسیدن به این هدف یعنی تسهیل فرآیندهای اداری و مالی نیازمند چه ابزاری هستید گفت: «یکی از مکانیسم‌های جدی برای رسیدن به هدف‌مان راه‌اندازی سامانه‌های مورد نیاز است. به‌طور مثال درحال راه‌اندازی یک سامانه برای طرح‌های فناورانه هستیم؛ طرح‌هایی که واحدهای دانشگاهی قبلا ارائه داده بودند. این اقدام نسبت به روال سنتی قبلی یعنی روال کارتابل دارای مزیت‌هایی است. با راه‌اندازی این سامانه فردی به‌عنوان مسئول سامانه در سازمان مرکزی دانشگاه آزاد رصد می‌کند که یک طرح فناورانه در چه وضعیتی قراردارد. قبلا برخی از واحدهای کوچک در استان‌ها طرح فناورانه‌ای را براساس روال تعریف‌شده، به مرکز استان ارائه می‌کردند اما مرکز استان به دلایلی که گاها دلایل سلیقه‌ای بود، آن طرح را رد می‌کرد.»
ضرغامی در ادامه تصریح کرد: «ما در سازمان مرکزی دانشگاه آزاد از این دلایل سلیقه‌ای و ردکردن بسیاری طرح‌ها از سوی مراکز استان‌ها اطلاعی نداشتیم. با سامانه‌ای شدن طرح‌های فناورانه این مشکل مرتفع خواهد شد؛ زیرا طرح در سامانه ارائه‌شده و مورد رصد قرار می‌گیرد. در واقع طرح کسب‌وکار به‌صورت سامانه‌ای شده و مراحل پیشرفت کار مشخص میشود و سازمان مرکزی از دلایل رد طرح توسط مرکز استان مطلع میشود.»
او ادامه داد: «همچنین با سامانه‌ای شدن، فناور می‌تواند نسبت به رد شدن طرح خود اعتراض کند. پس از اعتراض فناور، ما در سازمان مرکزی به اعتراض او رسیدگی کرده و اگر طرح به دلایل واهی رد شده باشد به استان و شورای دانش‌بنیان استان تذکر داده و به آنها اعلام میشود که طرح این فناور به دلایل اشتباهی رد شده است و باید دوباره بررسی شود. درنهایت به استان و شورای دانش‌بنیان استان اعلام میشود که دلایل و اشکالات طرح را پیدا و مرتفع کند تا به مرحله بعدی برسد.»
قائم‌مقام معاون تحقیقات، فناوری و نوآوری دانشگاه آزاد اظهار کرد: «همچنین پیش از این برگزاری همایش‌ها و رویدادها مانند جشنواره فرهیختگان و ارسال آثار با نامه‌نگاری انجام می‌شد. برای این همایش‌ها نیز درحال راه‌اندازی سامانه‌ای در دوره جدید این معاونت هستیم. همچنین پیش از این برای تجهیزات آزمایشگاهی و کارگاهی سامانه ساها را داشتیم که درحال به‌روز‌رسانی این سامانه نیز هستیم.»
نظام مدیریت بدون کاغذ در معاونت تحقیقات پیاده میشود
او خاطرنشان کرد: «مباحث مالی و درگاه پرداخت از دیگر مشکلاتی بود که در دانشگاه وجود داشت؛ به‌طور مثال برای یک پرداخت، فردی که خدمات دریافت می‌کرد باید به بانک مراجعه کرده و فیش پرداختی پر می‌کرد. الان این اتفاقات تسهیل و سامانه‌ای میشود و نظام مدیریت paperless یا همان بدون کاغذ در معاونت تحقیقات به‌صورت جدی دنبال و پیاده میشود. در نظامی که کاغذ بازی در آن مرسوم است نامه‌های زیادی دریافت و پاسخ داده میشود و این درحالی است که در نظام paperless همه فرآیندها سامانه‌ای شده و قابل پیگیری و رصد است.»
او تاکید کرد: «بنابراین سامانه‌ای شدن امور یکی از مهم‌ترین اقداماتی است که در معاونت درحال پیگیری است.»
افزایش منابع صندوق پژوهش با سرمایه‌گذاری در طرح‌های اقتصادی
او با بیان اینکه بحث سرمایه‌گذاری و تامین مالی طرح‌های فناورانه از دیگر اقداماتی است که در معاونت تحقیقات، فناوری و نوآوری دانشگاه پیگیری میشود توضیح داد: «این برنامه نیز در دوره جدید معاونت به‌صورت جدی دنبال میشود. برای این اقدام در گام اول منابع صندوق پژوهش و فناوری دانشگاه را افزایش خواهیم داد که یکی از راهکارها برای افزایش منابع این صندوق، سرمایه‌گذاری در توسعه طرح‌های اقتصادی است. دانشگاه پیش از این در توسعه طرح‌های اقتصادی سرمایه‌گذاری کرده است، که سرریز سود این سرمایه‌گذاری‌ها در صندوق پژوهش و فناوری ریخته‌شده و در طرح‌های فناورانه و سودآور سرمایه‌گذاری میشود. دکتر مشکینی معاون محترم تحقیقات، فناوری و نوآوری پیگیر این منابع هستند تا در صندوق پژوهش و فناوری دانشگاه متمرکز شود و این مبالغ در طرح‌های فناورانه سرمایه‌گذاری شود. نگاه‌مان نیز یک نگاه کاملا کیفی است یعنی ما در دوره جدید به‌دنبال این نیستم که به‌طور مثال بگوییم 1500 شرکت داریم بلکه می‌خواهیم بگوییم 10 شرکت داریم که گردش مالی آن به‌طور مثال 2 هزار میلیارد تومان است.»
اعضای هیات‌علمی فناور در گروه الف قرار می‌گیرند
یکی دیگر از اقدامات این معاونت در دوره جدید توجه به تولید محصول و تاسیس شرکت توسط اعضای هیات‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی است که قائم‌مقام معاون تحقیقات، فناوری و نوآوری دانشگاه آزاد در بخش دیگری از سخنان خود به آن اشاره کرد. او با بیان اینکه اعضای هیات‌علمی برای فعالیت در بخش فناور در گروه الف قرار می‌گیرند توضیح داد: «ما یک متمم برای بخشنامه هیات‌علمی فناور تصویب کردیم؛ در این بخشنامه مقرر شد اعضای هیات‌علمی که فعالیت فناورانه انجام میدهند و دانشگاه نیز از آن منتفع میشود، در دسته الف قرار بگیرند.»
او درخصوص هدف از این اقدام نیز عنوان کرد: «هدف‌مان از این اقدام، رسمیت‌دادن به فعالیت اعضای هیات‌علمی است. به‌طور مثال یک استاد کار پژوهشی صرف انجام داده و مقاله ارائه می‌دهد که برای ما ارزشمند است. اما در سوی مقابل می‌گوییم استادی که زحمت کشیده و تلاش می‌کند شرکتی را تاسیس کرده و به‌بار برساند و درنهایت محصولی را تولید می‌کند که قابلیت ورود به بازار را دارد، این محصول و تلاش نیز به اندازه ارائه یک مقاله ارزشمند است. بنابراین به واحدها گفته شده این موضوع را به‌رسمیت بشناسند و اگر یک هیات‌علمی شرکت تاسیس کرده یا محصولی را تولید می‌کند به او نگویند چون مقاله ارائه نداده باید در ردیف ب قرار بگیرد.»
موظفی تدریس اساتید با حضور در مرکز رشد معادل‌سازی میشود
ضرغامی بیان کرد: «درواقع استادی که حضور در دانشگاه دارد به جای اینکه در دفتر خود بنشیند در مرکز رشد فعالیت کرده و به دانشجویان خود نیز در قالب کارآموزی یا پروژه کمک می‌رساند برای ما ارزشمند است. بنابراین ما این حضور را معادل حضور در دانشگاه دانسته و به واحدها اعلام کرده‌ایم حضور اساتید و اعضای هیات‌علمی در مراکز رشد را هم‌ردیف حضور او در دانشگاه و کلاس درس لحاظ کرده و برای او زیرساخت فراهم کنند. به‌عبارت بهتر واحد دانشگاهی مشخص می‌کند که از به‌طور مثال 5 ساعت حضور یک استاد در دانشگاه، فلان‌ساعت در مرکز رشد و فلان‌ساعت در دفتر یا در کلاس بوده است.» او تصریح کرد: «بنابراین اگر به این موضوع یعنی تولید محصول توسط اعضای هیات‌علمی یا حضور در مرکز رشد رسمیت ندهیم، اعضای هیات‌علمی نیز بی‌انگیزه شده و اعلام می‌کنند حتی اگر فعالیت فناورانه انجام دهند نیز به آنها توجه نمی‌شود. آنها می‌گویند اگر با انجام فعالیت فناورانه قرار است در ردیف ب قرار بگیرند همان مقاله را ارائه میدهند؛ چراکه ارائه مقاله به‌مراتب راحت‌تر از تولید محصول و تاسیس شرکت است. با این اقدام حرکت خوبی بین اعضای هیات‌علمی ایجاد کردیم و بسیاری از آنها به‌دنبال این هستند که یا با دانشگاه مشارکت کرده یا تغییر مسیر داده و در این زمینه نیز فعال شده تا از مزایای این بخشنامه استفاده کرده و در ردیف الف قرار بگیرند.» قائم‌مقام معاونت تحقیقات، فناوری و نوآوری دانشگاه آزاد با بیان اینکه موظفی تدریس اعضای هیات‌علمی با حضور در مرکز رشد معادل‌سازی میشود، در توضیح بیشتر گفت: «این اعضا با عنوان سرپرست استارتاپ در شرکت فناور و دانش‌بنیان یا به‌عنوان مشاور و استاد کار در مراکز رشد حضور داشته و خدمات لازم را به شرکت‌های مستقر در سراهای نوآوری ارائه میدهند. این مزیت در گذشته در بخشنامه وجود نداشت، اما هم‌اکنون در بخشنامه اولیه حمایت از اعضای هیات‌علمی و کاهش موظفی حضور آنها پیش‌بینی شده است.»
راه‌اندازی داشبورد اقدامات سند تحول و تعالی دانشگاه
او در بخش دیگری از سخنان خود از سند تحول و تعالی دانشگاه نیز صحبت به‌میان آورد و گفت: «حدود یکسال از رونمایی سند تحول و تعالی دانشگاه آزاد اسلامی گذشته است و ما برای سند تحول نیز یک داشبورد راه‌اندازی کردیم و بین مدیران کل معاونت تحقیقات، فناوری و نوآوری نیز اقدامات را تقسیم کردیم. برای هر اداره کل نیز شاخص‌هایی تعریف شده که این شاخص‌ها همان شاخص‌های سند تحول است.» او با تاکید بر اینکه بسیاری از اعداد سند تحول و تعالی دانشگاه آزاد که برای سال اول نوشته شده است در معاونت تحقیقات محقق شده است تصریح کرد: «البته در برخی از اعداد نیز جلوتر هستیم. به‌طور مثال الان حدود 44 سرای نوآوری در دانشگاه آزاد وجود دارد که بسیار جلوتر از عددی است که در سند تحول به معاونت تحقیقات ماموریت داده شده است. برگزاری رویداد گام دوم دانشگاه آزاد اسلامی کمک بزرگی بود که مجموع اقدامات این معاونت را به‌سمت جلو پیش ببرد.»
به‌دنبال بازسازی زیرساخت بازار برای فناوری هستیم
او در ادامه افزود: «معتقدم اگر دانشگاه هزینه کرده و این هزینه را در حوزه فناوری به‌کار بگیرد بسیار موفق خواهیم بود. به‌طور مثال ما یک طرح فناورانه در دستورکار داریم که نیازمند 200 میلیارد تومان هزینه است. اگر دانشگاه این سرمایه‌گذاری را انجام دهد در دو سال آینده این 200 میلیارد تومان به 1000 میلیارد تومان افزایش پیدا می‌کند. معتقدم اگر در دوره جدید معاونت این سرمایه‌گذاری انجام شود شاهد یک جهش درآمد غیرشهریه‌ای در آینده نزدیک خواهیم بود.» قائم‌مقام معاونت تحقیقات، فناوری و نوآوری دانشگاه آزاد در پایان گفت: «ما در حوزه فناوری در دانشگاه آزاد به‌دنبال بازسازی زیرساخت بازار برای فناوری هستیم؛ مهم‌ترین تفاوت سرای نوآوری و بازار فناوری با پارک‌ها و مراکز رشد این است که در دل صنعت و در ارتباط با صنعت و براساس نیازها و مسائل آنها تعریف میشود و سراهای نوآوری ما کاملا موضوع‌محور و براساس موضوعات آمایشی مناطق مختلف کشور حرکت می‌کنند.»