راضیه فلاح، خبرنگار: سالیان طولانی است که دشمن بر طبل دشمنی بین مسلمانان کوبیده و شکاف کوچک فقهی بین شیعه و سنی را به بزرگی مرزهای جغرافیا گسترش داده است. هفته وحدت زمانی برای تفکر و اندیشیدن به اشتراکات بین مسلمانان است. فرصتی تا به دور از هجمه رسانه‌ای دشمنان به دنبال شباهت‌ها باشیم و مانند پیامبر عظیم‌الشان اسلام مهربانی و محبت را بین یکدیگر تقسیم کنیم. چه روزی خجسته‌تر از تولد خاتم‌الرسل برای دوری از جهل و دشمنی کردن؟ تقریب مذاهب در یک اقدام مناسب توانسته حتی از اختلاف روز تولد پیامبر بین شیعه و سنی نیز مخرج مشترک بگیرد و بین 12 تا 17 ربیع‌الاول را هفته وحدت نام‌گذاری کند. دانشگاه آزاد اسلامی به‌عنوان بزرگ‌ترین دانشگاه کشور که میزبان بیشترین دانشجویان ادیان و مذاهب مختلف در شهرهای متفاوت است توانسته با تاسیس دفاتر تقریب مذاهب در واحدهای مختلف مرزی و سنی کشور قدمی مثبت در این خصوص بردارد. این نهاد دانشگاهی در 2 سال شیوع کرونا 25 دفتر در شهرهای مرزی برای فعالیت فرهنگی مذهبی افتتاح کرده است. برای آگاهی بیشتر از نحوه عملکرد این دفاتر گفت‌وگویی با سیدحامد علم‌الهدی، مشاور تقریب مذاهب رئیس دانشگاه آزاد اسلامی داشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
تنها 5 درصد تفاوت در اصول فقهی بین شیعه و سنی وجود دارد
سیدحامد علم‌الهدی مشاور تقریب مذاهب رئیس دانشگاه آزاد درخصوص اقداماتی که در این حوزه انجام شده عنوان کرد: «با استقبال دکتر طهرانچی، دانشگاه آزاد اسلامی با وجود محدودیت‌های کرونایی در دو سال گذشته موفق به افتتاح حدود 25 دفتر تقریب مذاهب با اولویت استان‌های تلفیقی با برادران اهل سنت شد. به بیان دقیق‌تر دانشگاه آزاد اسلامی به‌عنوان یک دانشگاه مساله‌محور می‌تواند در این زمینه بسیار موثر باشد. نیاز است تا درک کنیم قبل از آنکه ایرانی یا از یک قومیت باشیم؛ مسلمان هستیم و بعد به کشور و جمهوری اسلامی تعلق داریم. وجود اقوام و مذاهب مختلف؛ یک امتیاز برای ایران اسلامی است که در کشور وجود دارد. درست است که اکثریت کشور شیعه هستند اما باید اقلیت‌ها مانند برادران اهل سنت را پذیرفت.»
او در ادامه توضیح داد: «مذهب اسلام به‌عنوان یک حد مشترک بین همه مسلمانان است و ما نیز مفتخر به مسلمانی هستیم. همه ما با مشترکاتی بسیار بیشتر از اختلافات شیعه و سنی زیر پرچم اسلام زندگی می‌کنیم. اشتراکات مذاهب اسلامی بیش از 95 درصد است و تنها در 5 درصد اختلاف وجود دارد. این میزان اختلاف در بین همه مذاهب موجود بوده و حتی ممکن است در بین یک مذهب نیز بین بزرگان آن مذهب این میزان اختلاف وجود داشته‌باشد. بنابراین، براساس شعار تقریب و عمل بزرگان تقریب در طول تاریخ در مواقعی که اشتراک وجود دارد و اختلاف نظری نیست؛ همه مذاهب همدیگر را کمک کنند و اگر در موراد اختلاف نظری وجود دارد؛ همدیگر را تحمل کرده و تکفیر نکنند.»
علم‌الهدی با اشاره به مشترکات بین مسلمانان ادامه داد: «در بین همه مسلمان وجود پاک و مقدس پیامبر اسلام، قبله، حج، قرآن به‌عنوان کتاب الهی، کعبه مشترک است و همه مسلمانان اینها را قبول دارند. همه به یک قبله و از یک کتاب واحد نماز می‌خوانیم؛ به یک مراسم واحد به نام حج می‌رویم که باید به اینها تاکید شود. اگر اختلافی مانند نحوه وضو گرفتن نیز وجود دارد؛ جزو احکام فقهی حساب شده که حتی امکان دارد در یک مذهب واحد نیز بین مجتهدان آن این نوع اختلاف‌ها وجود داشته‌باشد. این موارد جزئی نباید باعث جدایی ما مسلمان‌ها از یکدیگر شود.»
تقریب نقطه مقابل تکفیر است
مشاور تقریب مذاهب رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه تقریب نقطه مقابل تکفیر است، گفت: «نقطه مقابل تکفیر هر آن چیزی است که به دنبالش هستیم. به بیان دیگر تقریب با توجه به آنچه که ما برایش تلاش داریم؛ نقطه مقابل تکفیر و تفکر داعشی و تکفیری است. تفکر داعشی و تکفیری، تنها افرادی را که مانند خودش هستند و فکر میکنند را مسلمان می‌داند و باقی مسلمانان را از حوزه اسلام خارج می‌داند. برعکس در نگاه تقریب همه در حوزه اسلام بوده و مفتخر به مسلمانی هستیم. در مواردی نیز که اختلاف عقیده وجود دارد، اگر توانستیم با بحث و گفت‌وگو به توافق برسیم. اگر هم توافق حاصل نشد، همدیگر را تحمل کنیم. این بزرگ‌ترین شعار تقریب است که از بزرگان تقریب دین اسلام به دست ما رسیده است.»
او درباره تعداد دفاتری که در مدت دوسال گذشته در این نهاد دانشگاهی افتتاح شده، بیان کرد: «در مجموع 2 سال فعالیت تقریب در دانشگاه آزاد اسلامی 25 دفتر در واحدهای مختلف افتتاح و مشغول به فعالیت‌های تقریبی هستند.»
علم‌الهدی درباره فعالیتی که در دفاتر تقریب مذاهب دانشگاه آزاد انجام می‌شود، اظهار کرد: «همان‌گونه که از اسم مشخص است؛ یک کار فرهنگی است و در کنار مسائل آموزشی دانشجویان به‌عنوان یک فعالیت فوق برنامه لحاظ می‌شود. فعالیتی 100 درصد فرهنگی که تاثیر درون و برون‌دانشگاهی و حتی منطقه‌ای دارد. با توجه به آنکه روز 12 ماه ربیع‌الاول را اهل تسنن و روز 17 ربیع‌الاول را شیعیان به‌عنوان تولد پیامبر اسلام قبول دارند. از ابتدای انقلاب اسلامی این مدت به نام هفته وحدت نام‌گذاری شده و در این هفته به نوعی اوج کار دفاتر تقریب مذاهب نیز محسوب می‌شود. بر این اساس نشست‌های مختلفی در یک‌دلی، یک‌رنگی و محبت تاکید کنیم. این مساله یک ضرورت درک‌شده برای امروز است.»
استقبال اهل تسنن از افتتاح دفاتر تقریب در دانشگاه
مشاور تقریب مذاهب رئیس دانشگاه آزاد با بیان اینکه علمای اهل سنت مناطق سنی‌نشین از تاسیس دفاتر تقریب مذاهب در واحدهای مختلف استقبال کردند؛ گفت: «در هر واحدی که دفتری افتتاح شد؛ نمایندگان ولی‌فقیه، مسئولان شهرستان و علمای فرهیخته اهل سنت آن منطقه با استقبال از این طرح، در مراسم‌های مختلف از قبیل جشن‌ها، دیدوبازدید‌ها شرکت کرده‌اند. دشمن برای تفرقه‌افکنی بین مسلمانان خیلی تلاش می‌کند. آنها سال‌هاست از آن طرف دنیا بر اختلافات قومیتی و مذهبی تاکید کرده‌اند و امروز حتی بر اختلافات سیاسی نیز دامن می‌زنند. به‌طور مرتب می‌خواهند مردم را به جان یکدیگر بیندازند و اختلافات را پررنگ‌تر کنند. امسال نیاز جدی داریم تا بیشتر به مساله تقریب پرداخته شود و همدلی و کنار هم بودن را تمرین کنیم.»
او درخصوص فعالیت‌های این دفتر در هفته وحدت عنوان کرد: «طبق دستورالعملی که از قبل برای دفاتر ارسال شده جشن‌های متعددی در این هفته برگزار خواهد شد. در مناطقی که اهل سنت زندگی میکنند؛ مردم همیشه در مساجد، محافل و حتی در خانه‌ها خود جشن‌های هفته وحدت را برگزار کرده و حتی در منازل میهمان دعوت کرده و با شام یا ناهار، شیرینی و شربت پذیرایی و نشست برگزار میکنند و در کنار این مراسم مولودخوانی نیز دارند. این نوع مراسم به‌خصوص در غرب و مناطق جنوبی کشور بسیار رواج دارد. مراسم مولودخوانی در بین اهل سنت بسیار رواج دارد و استقبال خوبی از این مراسم میکنند. در این مراسم‌ها مولودی نعت و سپاس برای پیامبر می‌خوانند و جشن می‌گیرند.»
علم‌الهدی درباره اماکن افزایش دفاتر تقریب مذاهب در دیگر واحدهای کشور بیان کرد: «در حال حاضر 25 دفتر در واحدهای مختلف فعال است که بسته به نیاز و ضرورت امکان افزایش این تعداد نیز وجود دارد. در آینده براساس ضرورت‌های منطقه‌ای واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی دفتر تقریب مذاهب افتتاح و مسئولی برای آنجا انتخاب شده و پس از آن نیز فعالیت‌های فرهنگی دفتر آغاز خواهد شد.»
مشاور تقریب مذاهب رئیس دانشگاه آزاد درباره ضرورت‌های تاسیس دفتر تقریب در واحدهای مختلف اظهار کرد: «اولویت تاسیس دفاتر در واحدهای مرزی و در شهرستان‌های نقاط مرزی کشور بوده است. به بیان دیگر در مناطقی که برادرهای اهل سنت در کنار شیعیان زندگی میکنند، جزء اولویت‌های ما بوده است. البته به علت مهاجرت دانشجویان از دیگر نقاط کشور به واحدهای دیگر، گسترش دفاتر تا استان‌ها و مناطق مرکزی کشور نیز امکان‌پذیر است و در آینده دفتر تقریب در این واحدها نیز افتتاح خواهد شد. این دفاتر محلی اجتماعی برای جمع‌شدن افراد مختلف با افکار مختلف در کنار هم با سلایق گوناگون بوده تا پیرامون مشترکات بین خودشان گفت‌وگوکنند.»
واحدهای مراکز استان‌ها میزبان دفاتر تقریب
او گفت: «ضرورتی به تاسیس دفتر تقریب در همه واحدهای این نهاد دانشگاهی نیست و اقدام نهایی تاسیس این دفاتر در 31 مرکز استان است. در دیگر واحدهای دانشگاه نیز رابط گذاشته تا بین شهرستان و واحد فعالیت فرهنگی داشته باشد. به بیان دیگر در بین همه واحدهای شهرستان به دنبال توسعه دفاتر نبوده و همین مقدار دفتر برای فعالیت کفایت می‌کند. مهم نحوه فعالیت و نتیجه‌ای بیرونی حاصل از آن است.»
علم‌الهدی درباره مشخصه‌های انتخاب مسئولان دفاتر تقریب عنوان کرد: «چون کسی به‌عنوان مسئول دفتر منصوب نمی‌شود و حقوق اضافه‌ای برای افراد ندارد؛ در نتیجه مسئول دفتر باید از خود دانشگاه یا شهرستان باشد و به‌طور عمده از بین استادهای واحد انتخاب می‌شود. تنها نکته مهم داشتن تفکر تقریبی است. به بیان دیگر، داشتن تفکر تقریبی از مشخصه کلی اوست تا با ایده فرهنگی و علاقه، کار فرهنگی کند و برای این نوع فعالیت، وقت بگذارد. این افراد در دفتری که برای آنها تدارک دیده می‌شود با همکاری دانشجویان، استادها و دیگر کارمندان دانشگاه اقدامات فرهنگی خود را آغاز میکنند.»
شیعه و سنی کنار هم در دفاتر تقریب فعالیت دارند
مشاور تقریب مذاهب رئیس دانشگاه آزاد با بیان اینکه بسیاری از مسئول‌های دفاتر از بین برادرهای اهل سنت انتخاب شده‌اند؛ ادامه داد: «در بسیاری از دفاتر واحدها مسئول فردی از بین اعضای هیات‌علمی که از برادرهای اهل سنت است؛ انتخاب شده است. در برخی موارد نیز فردی از بین علمای منطقه به عنوان مسئول دفتر انتخاب می‌شود. برای مثال در واحد قشم شخصی به نام شیخ‌ابراهیمی که امام‌جمعه یکی از روستاهای این جزیره به‌عنوان مسئول دفتر انتخاب و مشغول فعالیت فرهنگی است. در چند واحد دیگر از جمله خارگ، تربت‌جام، زاهدان و سراوان نیز مسئول دفتر از بین برادرهای اهل سنت انتخاب شده‌اند.»
او درباره تاثیرات مثبتی که این دفاتر بر منطقه اطراف خود داشتند؛ بیان کرد: «در مدت فعالیت، این دفاتر تاثیرات بسیار مثبتی بر درون و بیرون دانشگاه داشته‌اند. گزارش‌های مثبتی از عملکرد آنها به‌صورت مرتب و مصور در گروه‌های مجازی ارسال و رصد می‌شود. حتی در نمایشگاه عصر امید نیز یک غرفه در اختیار تقریب قرار داشت که در آن به‌صورت حضوری کل فعالیت‌های انجام‌شده؛ به مراجعان ارائه می‌شد.»
علم‌الهدی با بیان اینکه عضوگیری در این دفاتر انجام می‌شود، گفت: «به علت آنکه ایده دفاتر تقریب به‌عنوان یک ایده تازه شناخته می‌شود؛ باید زمانی را برای آشنایی بیشتر افراد در نظر گرفت. اما، باب تقریب باز است و هیچ شرایط خاصی برای عضوگیری وجود ندارد. افراد می‌توانند با مراجعه به دفاتر به شرط قبول تفکر تقریبی عضو شده و در این مهم فعالیت داشته‌باشند.»
مشاور تقریب مذاهب رئیس دانشگاه آزاد اسلامی درخصوص تعداد دانشجویان، استادها و اعضای اهل سنت دفاتر در دانشگاه آزاد اسلامی توضیح داد: «از بین دانشجویان، استادها و کارکنان دانشگاه افراد اهل سنت نیز هستند. اما، همه ما مسلمان هستیم و قومیت و نوع مذهب اهمیتی ندارد. در این باره با استناد به سیره و زندگی سیدجمال‌الدین اسدآبادی عمل می‌کنیم. از سیدجمال‌الدین هر زمان قومیت و مذهب را می‌پرسیدند؛ تنها به گفتن مسلمانم بسنده می‌کرد و تا آخر عمرش کسی نمی‌داند او اسدآبادی بود یا افغان است.»
دشمن بر طبل تفاوت‌ها می‌کوبد
او درباره چالش‌های موجود اجرای طرح‌های تقریب اظهار کرد: «چالش‌های این مسیر جهانی است و متعلق به کشور و دانشگاه نیست. دشمن در این سال‌ها تلاش کرده تا دیوار بی‌اعتمادی را بین مردم بکشد. به شیعیان گفته دشمن شما اهل سنت است و به سنی‌ها نیز گفته دشمن شما اهل تشیع هستند. به غیر از این مورد در این سال‌ها سعی داشته تا هر سنی مذهبی را به‌عنوان یک داعشی معرفی کند و شیعیان را با چهره زشت و قمه‌زنی معرفی کند. با انتشار این عکس‌ها نیز افراد دیگر مذاهب را از اسلام متنفر کند، درحالی‌که دین اسلام کاملا برعکس است و پیامبر ما به‌عنوان پیامبر مهربانی، مودت و رحمت معرفی شده است. حتی در قرآن نیز او به‌عنوان فرستاده رحمت جهانیان معرفی شده است. دشمن می‌خواهد پیامبر مبین اسلام را پیامبر شمشیر معرفی کند. ما مسلمانان نیز باید در نقطه مقابل این تلاش‌ها عمل کرده و واقعیت اسلام را به جهانیان معرفی کنیم.»
علم‌الهدی در ادامه افزود: «در نتیجه این تلاش‌ها نباید مرزها مسلمانان را از یکدیگر جدا کند. باید مانند اروپاییان عمل کرد. آنها چگونه توانستند با همه اختلافاتی که داشتند؛ مرزها را از بین برده و به یک پول، ویزا، گذرنامه واحد برسند. چطور ما مسلمانان با همه اشتراکاتی که بین خود داریم نمی‌توانیم؟ پاسخ به این سوال و پیداکردن راهکار، کاری است که در تقریب به دنبال آن هستیم تا مسلمانان را متوجه منافع مشترک کرده و از مرزهای جغرافیا و سیاست جدا کنیم.»
او در پاسخ به سوال اقدامات برون‌مرزی دفتر تقریب مذاهب گفت: «مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی فعالیت برون‌مرزی انجام می‌دهد و همه سال در هفته وحدت همایش بزرگ وحدت را برگزار می‌کند. امسال نیز با حضور بسیاری از میهمان‌ها از کشورهای خارجی و علمای کشورهای اسلامی در سه روز این همایش برگزار می‌شود. در روز آخر نیز خدمت مقام‌معظم‌رهبری رسیده و ایشان بیاناتی را ایراد میکنند. دفتر تقریب مذاهب دانشگاه آزاد اسلامی یک گوشه‌ای از فعالیت‌ها را انجام می‌دهد.»