سارا طاهری، خبرنگار:باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، باشگاهی در قلب دانشگاه آزاد اسلامی برای حمایت از استعدادهای درخشان است؛ باشگاهی که طی حدود 24سال فعالیت خود در هر برهه ماموریت‌های خاصی متناسب با اهداف دانشگاه آزاد داشته است و حالا در دوره جدید خود می‌خواهد هم‌‌راستا با هدف این دانشگاه که همان رسیدن به اهداف سند تحول و تعالی دانشگاه آزاد اسلامی است، گام بردارد. حامد حسن‌پور عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، رئیس جدید باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد است که اوایل شهریور ماه عهده‌دار مسئولیت این مجموعه شده و با توجه به حکم رئیس دانشگاه آزاد، قرار است توجه ویژه‌ای به‌طور خاص به بسته‌های کاری «ارتقای کیفیت و کارآمدی دوره‌های تحصیلی»، «ارتقای قابلیت پاسخگویی و حل مسأله» و «فعالیت منسجم و هم‌افزای شبکه‌ای» و راه‌کنش‌ها و اقدامات مرتبط به‌ویژه «طراحی و اجرای نظام نخبه‌پروری و جذب استعدادهای درخشان»، «کیفیت‌بخشی و کارآمدسازی پژوهشی تحصیلات تکمیلی» و «شبکه‌سازی اعضای هیات‌علمی، نخبگان و پژوهشگران در قالب انجمن‌های تخصصی، جمعیت‌های علمی و گروه‌های فعالیتی» داشته باشد.
رئیس باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان در گفتوگو با «فرهیختگان» از برنامه‌های پیش روی این مجموعه صحبت کرده که در ادامه می‌خوانید.
باشگاه پژوهشگران جوان نیازمند تغییر ادبیات در شبکه‌سازی است
حامد حسن‌پور، رئیس باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد در گفتوگو با «فرهیختگان» گفت: «در تلاش هستیم تا سند تحول و تعالی دانشگاه آزاد اسلامی را سرلوحه برنامه‌ریزی‌های خود قرار دهیم. به‌عبارتی، در این دوره هر‌یک از ماموریت‌های باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان را مانند یک پروژه در‌نظر گرفته و این برنامه‌ها را در راستای رسیدن به اهداف سند تحول و تعالی دانشگاه پیگیری کنیم.»
او اضافه کرد: «حتی به مراکز باشگاه در واحدهای دانشگاهی نیز تاکید کرده‌ایم تا برنامه‌های خود را درراستای سند تحول و تعالی دانشگاه دنبال کنند. تلاش کردیم تا موضوعات و ماموریت‌هایی که در باشگاه وجود دارد مانند شناسایی و جذب، شبکه‌سازی و ایجاد انسجام تیمی، مسابقات، حمایت‌ها و تسهیلات و... را ذیل سند تحول و تعالی آوریم. معتقدم این سند به‌صورت کامل و جامع تمام موضوعات مربوط به باشگاه را دیده است. بنابراین در دوره مدیریت خود و همچنین مطابق آنچه در برنامه 5ساله راهبردی و عملیاتی دانشگاه آمده است یعنی تا سال 1405 تلاش داریم آن چیزی را که در سند تحول و تعالی به باشگاه محول شده، انجام دهیم.»
او اظهار کرد: «در حوزه شبکه‌سازی، باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان نیازمند تغییر ادبیات است. در این دوره و از سال تحصیلی جدید، ایجاد شبکه‌هایی تخصصی در دستورکار قرار می‌گیرد که اعضای آن محققان اعم از اعضای هیات‌علمی و دانشجویان آنها، بهره‌برداران پژوهش در جامعه، نخبگان و حتی فارغ‌التحصیلان دانشگاه و خبرگانی که فارغ‌التحصیل این دانشگاه بوده‌اند و الان مسئولیتی در کشور دارند، خواهند بود، به‌گونه‌ای که این همکاری و هم‌افزایی منشأ پژوهش‌هایی شبکه‌ای و مبتنی‌بر نیاز جامعه باشند.»
رئیس باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی در پاسخ به این سوال که قرار بود شبکه‌سازی اعضای هیات‌علمی و نخبگان درقالب انجمن‌های تخصصی باشد، آیا این شبکه‌سازی فقط درقالب انجمن‌ها اتفاق خواهد افتاد یا خیر، گفت: «اگرچه وجود تعداد زیاد پژوهشگران فعال در حوزه پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها، از استاد و دانشجو، ظرفیتی غیرقابل چشم‌پوشی برای این شبکه‌سازی است، اما شبکه‌سازی اعضای هیات‌علمی درقالب تیم‌های تخصصی، گروه‌ها و جمعیت‌های علمی است که ممکن است لزوما شرایط یک انجمن علمی را نداشته باشند یا اصلا انجمنی برای آنها دیده نشده باشد و در مقابل، حول محور طرح‌های پژوهشی واقعی کشور که به باشگاه واگذار می‌شود به همکاری بپردازند.»
حسن‌پور با ذکر مثالی توضیح داد: «به‌طور مثال فرض کنید یک عضو هیات‌علمی قرار است برای یک طرح سپرده شده در حوزه هوش‌مصنوعی با یک عضو هیات‌علمی در حوزه مکانیک سیالات، همکاری را شکل دهند که اگر انجمن‌های علمی درگیر شوند، ممکن است نیاز به 4 تا 5 انجمن واسط و همکار داشته باشیم؛ اما این افراد و دانشجویان آنها می‌توانند درقالب یک پروژه واقعی با یکدیگر همکاری داشته باشند تا یک محیط تعاملی و فضای کار اشتراکی ایجاد شود. افراد در این محیط می‌توانند فرصت‌هایی را که بین خود و شبکه برون‌دانشگاهی ایجاد می‌شود، با محوریت حل‌مساله دنبال کنند؛ بنابراین تنها قالب این شبکه‌سازی، انجمن و تیم تخصصی حاصل از پایان‌نامه‌ها و رساله‌های دانشگاهی نیست.»
طراحی و اجرای نظام نخبه‌پروری چابک برای جذب استعدادهای درخشان
رئیس باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی در پاسخ به این سوال که طراحی و اجرای نظام نخبه‌پروری برای جذب استعدادهای درخشان که یکی از برنامه‌های محوله به باشگاه در برنامه تحول و تعالی دانشگاه است؛ برنامه شما در این حوزه چه خواهد بود، گفت: «ما ساختاری برای قبل از ابلاغ سند تحول و تعالی داشتیم و یک اساسنامه نیز در اختیار داریم که برای سال 1377 است. یک سند نیز داریم که در آن نزدیک 20 فعالیت برای باشگاه در حوزه صف و ستاد دیده شده است. اما وقتی سرلوحه برنامه‌های باشگاه سند تحول و تعالی است، طراحی و اجرای نظام نخبه‌پروری چابک برای جذب استعدادهای درخشان در دستورکارمان است. الان دنبال این هستیم که فرآیند یادگیری بر اساس انجام این کار اتفاق بیفتد. درحقیقت پیش از آنکه موضوع تغییر ساختار برای اجرای نظام نخبه‌پروری اجرایی شود، به سراغ حل‌مساله و درک مساله رفتیم.»
او اظهار کرد: «در یک طرح پژوهشی قرار است یک مساله مشاهده، درک و حل شود. بر اساس این سه پارامتر (مشاهده، درک و حل) مسابقات خود را نیز برگزار می‌کنیم. یعنی رویداد‌هایی برای انتخاب ایده برتر برای حل این مساله برگزار می‌شود؛ همچنین پایان‌نامه‌های کارشناسی و کارشناسی‌ارشد و طرح‌های دانشجویی نیز بر اساس این مساله تعریف و جهت‌دهی می‌شوند. انجمن‌های علمی دانشجویی نیز ممکن است برای حل‌مساله که حتی می‌تواند یک پروژه درآمدزا باشد، پای کار آیند.»
برگزاری دوره‌های توان‌افزایی براساس حل مساله
او با بیان اینکه دوره‌های توان‌افزایی نیز بر اساس حل آن مساله برگزار خواهد شد، ادامه داد: «به‌طور مثال ممکن است یک موضوع طراحی مکانیکی و ساخت یک دستگاه باشد، اما لازم باشد در آن تحلیل‌های الکترونیکی انجام شود؛ بنابراین دوره‌هایی در این راستا برگزار می‌کنیم تا به کیفیت‌بخشی پژوهش‌های انجام شده کمک کنیم.» حسن‌پور خاطرنشان کرد: «از موضوعات دیگری که در این دوره دنبال خواهیم کرد، موضوع مدیریت دانش است که یکی از مهم‌ترین مولفه‌های مدیریت در یک جامعه دانش‌بنیان است. باید فرآیند مدیریت دانش و تبدیل دانش ضمنی به دانش فنی و همچنین استفاده از مدیریت دانش دانشجویان و دانش‌آموزانی که قرار است شرایط نخبگی آنها در باشگاه ترویج شود، حفظ و ترویج شود. به‌عبارت بهتر شعار مدیریت دانش عبارت از مدیریت دانش موجود در ذهن‌ها است، به شکلی که جامعه را به‌سمتی حرکت دهد که ظهور و بروز فناوری‌ها را تحت تاثیر قرار نداده و این تحولات سازمان‌ها را نیز تحت‌تاثیر قرار ندهد و آنها همیشه مزیت رقابتی خود را برای مقابله با شرایط متغیر محیطی حفظ کنند.»
1200 انجمن فعال در باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان فعالیت دارند
او در بخش دیگری از سخنان خود درخصوص انجمن‌ها نیز گفت: «در‌حال‌حاضر بالغ بر 1200 انجمن فعال در باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان فعالیت دارند. انجمن‌ها در برنامه اجرایی باشگاه، از جمله در حوزه برگزاری رویدادها، مسابقات و المپیاد حضور خواهند داشت. درواقع اینکه انجمن به‌عنوان مجری و یا همکار دیده شود جزو مطالبات ما از واحدهای دانشگاهی است. برگزاری جشنواره و یا نمایشگاه علمی و دانشجویی توسط انجمن‌ها جزو موضوعاتی است که برای آنها تکلیف شده است.»
رئیس باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی بیان کرد: «در حوزه توان‌افزایی، توسعه مدیریت دانش و نشر علم نیز بحث سخنرانی‌ها، برگزاری کارگاه‌ها، کرسی‌های آزاداندیشی و نظایر آن را نیز در دستورکار داریم که تمام موضوعات با محوریت انجمن‌های علمی دانشجویی است. درواقع مهم‌ترین بازوی اجرایی ما برای پیشبرد اهداف باشگاه در میان دانشجویان، به‌خصوص دانشجویان کاردانی و کارشناسی، انجمن‌های علمی و دانشجویی هستند. اولین چیزی که به‌صورت شبکه بالفعل داریم، همان قالبی است که تحت عنوان انجمن‌های تخصصی شکل گرفته است.» حسن‌پور تاکید کرد: «در برگزاری مسابقات، رویدادها و المپیادها، دوره‌های توان‌افزایی، نشر علم و مدیریت دانش، ترویج پژوهش متعهد به اهداف جامعه، شبکه‌سازی و بهره‌برداری از ظرفیت شبکه اعضای هیات‌علمی و فارغ‌التحصیلان، موضوعاتی هستند که انجمن‌های علمی دانشجویی محور کار هستند. برای عضویت انجمن‌ها در اتحادیه‌های انجمن‌های بیرون دانشگاهی نیز برنامه داریم. در بحث‌های شاداب کردن محیط علمی دانشگاه روی انجمن‌ها حساب ویژه‌ای باز کرده‌ایم.»
7 آبان اجلاس روسای باشگاه‌های استانی برگزار می‌شود
او با بیان اینکه نیمه دوم آبان، انتخابات انجمن‌ها برگزار می‌شود گفت: «همچنین در نیمه دوم مهرماه سال جاری، اجلاس سراسری روسای باشگاه‌های استان‌های سراسر کشور برگزار شده و 7 تا 9 آبان‌ماه نیز از دبیران علمی انجمن‌های برتر دانشگاه دعوت شده که در جریان موضوعات دوره جدید باشگاه با محوریت برنامه تحول و تعالی دانشگاه قرار بگیرند. ما به‌دنبال تقویت هویت بصری برند باشگاه هستیم و فکر می‌کنم هر چقدر انجمن‌های علمی در قالب تیم‌های تخصصی و انجمن‌های علمی دانشجویی و نظایر آن منسجم‌تر شده و قابلیت هم‌افزایی داشته باشند، در جایگاه برندسازی باشگاه به ما کمک خواهند کرد و درنهایت ما سهم خود را در زنجیره ارزش پژوهش و نوآوری کشور ایفا می‌کنیم.»
حسن‌پور رئیس باشگاه پژوهشگران جوان دانشگاه آزاد اسلامی درخصوص مشخص نبودن تعداد و ویژگی‌های نخبه‌های علمی در دانشگاه به علت نبود سامانه‌ای مشخص، عنوان کرد: «متاسفانه این موضوع تنها محدود به دانشگاه آزاد اسلامی نیست و مشکلی است که در کل کشور وجود دارد. مفهوم توسعه شبکه نخبگانی، اوایل شهریورماه توسط رئیس‌جمهور در دیدار با نخبگان مطرح شد و بایدهای توسعه شبکه نخبگانی و چگونگی پرداخت به موضوعات نیز مطرح شد. این موضوع در دانشگاه آزاد اسلامی و سیاست‌های ریاست عالی دانشگاه سابقه‌ای طولانی‌تر دارد. درحال حاضر همه سیاسیون و صاحب‌نظران به این نتیجه رسیده‌اند که برای حل مشکلات کشور باید مسیر شبکه‌سازی نخبگانی و علمی کشور را هموار کرد. برای بیان بهتر می‌توان به برتری نسبی همه شرکت‌های مطرح و بزرگ دنیا اشاره کرد که این برتری در دارایی‌های فیزیکی مانند زمین و املاک آنها نیست؛ بلکه در شبکه دانشی است که در جریان فرآیندها دارند. یعنی دانشی که کسب می‌کنند و در چرخه شناسایی و جذب و توان‌افزایی و به‌کارگیری منابع انسانی به کار می‌گیرند. در واقع این چرخه است که این جایگاه و برتری نسبی را برای شرکت‌های بزرگ دنیا ایجاد کرده است.»
عضویت بیش از 100 هزار نفر عضو در باشگاه پژوهشگران جوان
او با بیان اینکه در باشگاه پژوهشگران جوان بیش از 100 هزار نفر عضو هستند؛ گفت: «ماموریت ما در باشگاه، ایجاد یک شبکه منابع انسانی متشکل از دانش‌آموزان، دانش‌آموختگان و اعضای هیات‌علمی است که از نخبگان یا نخبگان آینده به حساب می‌آیند. اینان در بدنه کشور جایگاه ویژه‌ای دارند. این امر باید تحول‌آفرین باشد و پاسخ‌های کشور را نیز با همیاری اعضای این شبکه تامین کند و به‌صورت یک نهاد تخصصی شبکه‌ای در کشور شناخته شود. به لطف خدا دانشگاه آزاد اسلامی با محوریت باشگاه در این مسیر تحولی، گام گذاشته است.»
رئیس باشگاه پژوهشگران جوان دانشگاه آزاد در ادامه توضیحات چگونگی تاسیس شبکه نخبگانی گفت: «زمانی که مساله‌ای این‌گونه در دستورکار قرار گرفته و در راستای آن ایجاد شبکه‌ای هم‌افزا شکل می‌گیرد، همه افراد باید با روحیه جهادی و احساس تعهد و دین نسبت به جامعه، توانمند‌ی‌های پژوهشی خود را برای رفع نیاز کشور به منصه ظهور برسانند. همچنین ایجاد شبکه نخبگانی، امکان اقدامات پیشدستانه و پیشگیرانه را در زمینه حل مشکلات کشور ایجاد می‌کند و از پرداختن افراد به موضوعات فرعی جلوگیری می‌کند. افراد در این شبکه، به دنبال مشاهده و شناسایی مشکل در کشور هستند تا با ظرفیت‌هایی که در اختیار دارند، آن مشکل را برطرف کنند؛ در نتیجه اقدامات این شبکه نخبگانی، زنجیره ارزشی و نوآوری کشور بارور می‌شود.»
حسن‌پور درباره اقداماتی که در زمینه شبکه نخبگانی دانشگاه آزاد اسلامی انجام شده؛ بیان کرد: «درصدد تبدیل باشگاه به الحاق زیست بوم در کشور هستیم و این دانشگاه اقدامات آن را آغاز کرده است. اما برای نتیجه‌گرفتن این امر نیاز به تکرار است تا خطا‌های احتمالی و مشکلات سیستمی شناسایی و برطرف شود. قطعا اجرای این امر، کاری زمان‌بر و نیازمند صبوری است. اما با دارا بودن 400 دفتر فعال و 100 هزار عضو در باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، می‌توان هم از لحاظ کیفی و هم از لحاظ کمی، ارتباط خوبی را بین اعضا و واحدها با محوریت نخبگانی ایجاد کرد. به‌طور حتم این باشگاه، بهترین جایگاه تحقق این امر است و شرایط لازم برای تحقق این امر نیز کاملا مهیاست و ان‌شاءالله توسعه پایدار این امر نیز در باشگاه اتفاق خواهد افتاد.»
او با بیان اینکه منظور از مدیریت دانش و اصول دانشی همین امر است؛ ادامه داد: «به‌طور حتم، اهمیت به اشتراک‌گذاری تجربیات برای مهارت‌افزایی و توانمندسازی در موضوعات اجرای پروژه‌ها و حل مسائل کشور، اولین موضوعی است که در این خصوص اهمیت دارد. در این لحظه افراد به دنبال روش‌های سیستماتیک انتقال تجربیات برای تبدیل دانش ضمنی و پنهان به دانش صریح هستند که متاسفانه برای این مهم، معمولا مکانیسمی مناسبی پیش‌بینی نمی‌شود. این موضوع جزو اهداف کلان برای باشگاه تعریف شده است. برای اجرایی‌کردن این امر نیز یک برنامه عملیاتی در نظر داریم که در حال انجام است و چند ماه دیگر ثمرات آن را خواهیم دید.»
رئیس باشگاه نخبگان دانشگاه آزاد درباره تعداد دانشجویانی که در این باشگاه عضو هستند؛ اظهار کرد: «در باشگاه بیش از 100 هزار نفر عضو هستند که بیشتر این تعداد را اعضای وابسته تشکیل داده است. اما برای بیان تعداد دقیق اعضای ثابت و وابسته متاسفانه آمار دقیقی در دسترس نیست و روایت‌ها متفاوت است. اهمیت ایجاد شبکه نخبگانی در این خصوص نیز به‌خوبی احساس می‌شود. باید برای اعضا، مساله درست و فرصت مناسب پژوهش مهیا کرد تا با توجه به این امر بتوان اعضای فعال و پژوهشگران به معنای واقعی، حوزه فعالیت آنها و میزان به‌کارگیری دانشجویان و پژوهشگران تازه‌کار را مشخص کرد. ما به دنبال نتیجه این امر هستیم و چرخه جذب و نگهداشت را با افزودن مفاهیم توانمندسازی، تمرین پژوهش و به‌کارگیری پژوهشگران دنبال می‌کنیم.»
اعضای استعداد درخشان باشگاه چه تسهیلاتی دریافت می‌کنند؟
حسن‌پور درباره تسهیلاتی که به اعضای باشگاه تعلق می‌گیرد، گفت: «اعضای استعداد درخشان باشگاه با معرفی به شورای هدایت و استفاده از تسهیلات شورای هدایت نظیر مزایای ارتقای تحصیلی، تحصیل دورشته‌ای و دستیاری تخصصی اعم از RA، TA و UA، از تخفیفات 20 تا 100 درصدی برخوردار می‌شوند. از امسال باشگاه نخبگان ارتباط خوبی با صنایع و شرکت‌های خدماتی برقرار کرده تا طرح‌های پژوهشی مساله محور دانشجویی و دانش‌آموزی را برای این ارگان‌ها انجام دهد و هزینه دریافتی از انجام پروژه‌ها نیز 100 درصد در حوزه حمایت و تسهیلات در جهت کمک به اعضای باشگاه قرار گیرد. همچنین با همیاری اعضای هیات‌علمی، برخی پروژه‌های برون دانشگاهی برای دانشجویان تعریف و حتی بتوان از درون پروژه‌ها، موضوعات پروژه‌های کارشناسی و پایان‌نامه‌ها و رساله‌های دانشجویان تحصیلات تکمیلی نیز براساس نیاز و تقاضای واقعی جامعه استخراج شود.» او در ادامه افزود: «با هماهنگی‌هایی که با معاونت پژوهش انجام شده؛ قرار است تا از ایده اعضای باشگاه حمایت‌های لازم صورت گیرد و این افراد به‌صورت خودکار در مراکز رشد مستقر شوند. برخی دیگر از نخبه‌ها نیز بعد از شناسایی ایده‌هایشان به‌صورت خودکار در پارک‌های علم و فناوری مستقر می‌شوند.»
8 مدال و 6 دیپلم افتخار حاصل کار تیم دانشگاه آزاد در در المپیاد پزشکی
او درخصوص نتایج کسب‌شده اعضای باشگاه نخبگان در المپیاد پزشکی، عنوان کرد: «امسال و پس از برنامه‌ریزی انجام‌شده در زمینه تیم‌سازی دانشجویان المپیادی پزشکی، از بین 26 نفر عضو باشگاه که در مرحله دوم المپیاد پزشکی شرکت داشتند؛ 14 نفر رتبه و عنوان کسب کردند. از این تعداد 8 مدال و 6 دیپلم افتخار به افراد برگزیده تعلق گرفت. این درحالی است که سال گذشته، تیم المپیاد پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی، تنها یک مدال 7 دیپلم افتخار کسب کرده بود. در نتیجه، خوشبختانه امسال تیم المپیاد، رشد نزدیک به 100 درصدی در کسب مدال و عنوان را تجربه کرده است.» در پایان، رئیس باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان اظهار امیدواری کرد که اجرای این برنامه‌ها بتواند باشگاه را به‌عنوان عنصری تحول‌آفرین، منشاء ایجاد، راهبری و ارتقای پژوهش شبکه‌محور دانشگاهی و فرادانشگاهی قرار دهد و اعضای باشگاه همچون قبل و بیش از پیش، در عرصه تبلور روحیه جهادی در حوزه‌های تخصصی، پیشگام باشند.