زهرا رمضانی، خبرنگار:دانشکده ادبیات دانشگاه تهران که امروز عمری بیش از 80 سال دارد را باید در زمره قدیمی‌ترین دانشکده‌های این دانشگاه مادر تلقی کرد. محلی که روزگاری چهره‌های شاخص امروز ادبیات کشور در آن تحصیل می‌کردند تا باعث شوند نام این دانشکده، به‌عنوان یکی از مراکز آموزشی مهم در میان جامعه دانشگاهی ماندگار شود. امروز که دوباره دانشجویان بعد از مدت‌ها آموزش غیرحضوری، بار دیگر به محیط آکادمیک برگشته‌اند تا بار دیگر کلاس‌های درس اساتید مهمی مانند شیفعی‌کدکنی پر از دانشجویان علاقه‌مند به تاریخ ادبیات کشور شود. در این گزارش به سراغ عبدالرضا سیف، رئیس این دانشکده رفتیم تا ضمن تشریح وضعیت این روزهای این دانشکده، از حواشی ایجاد شده طی یک‌ماه گذشته بگوید.
عبدالرضا سیف، رئیس دانشکده ادبیات و علوم‌انسانی دانشگاه تهران درباره چرایی انتشار نامه دانشجویان در اعتراض به نحوه مدیریت او گفت: «اول لازم است بنده به این موضوع اشاره کنم که تکرار مطالب قدیمی که پاسخ همه آنها به‌طور مستدل منطقی داده شده در برخی سایت‌های کم‌مخاطب که ادعای انصاف هم دارند، باعث نمی‌شود دانشجویانی که به دانشکده و دانشگاه به‌عنوان مرکز علم‌آموزی نگاه می‌کنند، تحت تاثیر این القائات سوء قرار بگیرند؛ اما در پاسخ شما عرض می‌کنم بنده هم این نامه را از طریق رسانه‌ها دیدم، اما واقعیت این است که مطالب عنوان‌شده در این نامه را واقعی نمی‌دانم. یعنی عده‌ای که از تغییر مدیریت‌ها زیان دیده‌اند، به نام دانشجویان، برخی مطالب ناقص را به‌عنوان مسائل اصلی طرح و از آن به‌عنوان اعلام خطر نسبت به وضعیت دانشکده یاد کرده بودند. بسیاری از موارد نامه به‌صورت سطحی بیان شده بود. به‌طور مثال در این نامه نسبت به لو رفتن سوالات آزمون دکتری اعتراض شده بود؛ درحالیکه هر عقل سلیمی می‌پذیرد که اصلا این مساله به دانشکده مربوط نیست و سازمان سنجش آزمون را برگزار می‌کند.»
او در همین زمینه افزود: «دانشکده تنها بخش مصاحبه آزمون دکتری را برگزار می‌کند که آن هم قاعده خاص خودش را دارد. عدم‌رعایت بهداشت در بوفه دانشکده هم موضوع اعتراضی دیگر دانشجویان بود، درحالی که بوفه تنها برای یک‌ماه یعنی بعد از ماه مبارک رمضان باز و دوباره 15 خرداد تعطیل شده است. از طرفی هم دانشکده 3 سال تعطیل بوده و اصلا شرایط به‌گونه‌ای نبوده که بگوییم در واگذاری بوفه مشکلی پیش آمده باشد یا بهداشت در آن رعایت نشده باشد.»
رئیس دانشکده ادبیات و علوم‌انسانی دانشگاه تهران تصریح کرد: «بسیاری از دانشجویانی که اسم‌شان در آن نامه بود، به ما اعلام کردند که تصورشان این بوده که نامه مرتبط با مسائل صنفی است، اما بعدا متوجه شدند موضوع نامه سیاسی است. از طرفی هم اسامی برخی دانشجویانی در این نامه بود که ورودی‌های 63 بودند، یعنی 35 سال پیش فارغ‌التحصیل شده بودند. به عبارت دیگر از بیش از 600 نفری که پای این نامه را امضا کردند، حدود 300 نفر جزو فارغ‌التحصیلان 10 سال پیش بوده‌اند که نمی‌توانند تجربه‌ای از مدیریت بنده داشته باشند.»
در حال پرداخت حق‌التدریس عقب‌مانده اساتید از سال 91 هستیم
سیف با بیان اینکه برخی از دانشجویان هم جزو ورودی‌های 1400 بوده‌اند که تنها 2 ماه در دانشکده حضور داشتند، گفت: «یکی از موضوعاتی که باید به آن اشاره کنیم، مشکلاتی است که برخی از مسئولان سابق دانشکده داشته‌اند. به‌عنوان مثال از سال 91، حق‌التدریس اساتید را پرداخت نکرده بودند، اما امروز درحال پرداخت این مطالبات هستیم؛ از این رو باید بگویم در میان افرادی که نامه اعتراضی را امضا کرده بودند، نام برخی مدیرانی که در گذشته مسئولیت داشتند هم به چشم می‌خورد. ضمن اینکه بعدا متوجه شدیم که بسیاری از دانشجویانی که نامه اعتراضی را امضا کرده‌اند، اصلا ایران نیستند.»
او با تاکید بر اینکه نامه‌ای که در حمایت از من منتشر شده، بدون اطلاع بنده بوده است، تصریح کرد: «از آنجایی که جمع‌آوری امضا برای این نامه به‌صورت آنلاین صورت گرفته است، هرکسی که می‌خواست امکان امضای آن را داشت و به همین دلیل شیطنت‌هایی هم از سوی مخالفان در امضاها انجام شد و مثلا نام افراد بدنام را به امضاها وارد کردند. همچنین از میان افراد حقیقی که نامه را امضا کرده بودند، از 950 اسم، تنها 8 نفر اعلام کردند که نامه را امضا نکرده‌اند که دلیل آن را اعلام کردم. بعد عده‌ای همین موضوع را ده‌ها‌بار مطرح و آن را بزرگنمایی می‌کنند و دنبال اهداف و مقاصد خودشان هستند.»
رئیس دانشکده ادبیات و علوم‌انسانی دانشگاه تهران با بیان اینکه در اتاقم به روی همه مراجعان باز است، افزود: «هر کسی که می‌خواهد می‌تواند انتقاداتش را حضوری مطرح کند و کسانی که انتقادات صنفی دارند، نباید در دام افراد مغرض بیفتند که یا اخراجی دانشگاه و دانشکده هستند یا با شرایط فعلی کشور مشکل دارند.»
هیچ مدیرگروهی را برخلاف قانون تغییر نداده‌ایم
سیف در پاسخ به انتقادات مطرح شده درباره تغییر مدیران گروه‌های آموزشی و طرح موضوع سوءمدیریت او بیان داشت: «سوءمدیریت یک بحث کلی است. سوال این است که مصادیق این سوءمدیریت چیست؟ بنده مواردی را در بالا پاسخ دادم. البته درباره تغییر مدیران هم که باز محل انتقاد کسانی است که در این تغییرات مغبون شده‌اند، باید بگویم که دوره مدیریت آنها بر گروه‌های تحت مدیریت‌شان تمام شده بود. بر مبنای مقررات هر مدیرگروه 2 سال باید در مسند مدیریت حضور داشته باشد و دوره همه آنها تمام شده بود. دوران مدیریت 2 ساله گروه زبان عربی تمام شده بود که اتفاقا با تاخیر هم مدیر جدید را معرفی کردیم. گروه فارسی و باستان‌شناسی نیز 2 دوره 2 ساله‌اش تمام شده بود.»
او ادامه داد: «در این میان گروه تاریخ ما یک سرپرست داشت که 13 ماه در این جایگاه قرار داشت و می‌دانید که دوره سرپرستی فقط چندماه است و این چندماه هم درباره ایشان به پایان رسیده بود. ما بخش زبان‌های باستانی را هم داشتیم که مدیریتش 9 سال در اختیار یک فرد بود و این گروه نیز 10 عضو هیات‌علمی داشت که در آن دوره ریزش زیادی داشتیم و عده‌ای از اعضای هیات‌علمی یا از دانشکده رفتند یا بازنشسته شدند؛ به‌طوری که الان گروه زبان‌های باستانی 3 عضو دارد. به هرحال با توجه به اینکه دوره مدیریتی ایشان گذشته بود، فرد دیگری جایگزین شد.»
سیف در همین زمینه افزود: «تصور برخی از مدیران گروه‌ها این بود که باید مادام‌العمر در این مسند بمانند، درحالیکه این‌طور نیست. بنده هم بعد از پایان مهلت قانونی‌ام، فرد دیگری جایگزینم می‌شود و تغییر مدیران جزو اختیارات دانشگاه است.»
رئیس موسسه دهخدا باید از گروه زبان و ادبیات فارسی باشد
رئیس دانشکده ادبیات و علوم‌انسانی دانشگاه تهران در پاسخ به این سوال که شما به‌عنوان مشاور رئیس دانشگاه افراد دیگری را هم به جز حمیرا زمردی برای تصدی ریاست موسسه لغتنامه، معرفی کرده بودید یا خیر، گفت: «بله، رسم این است که رئیس موسسه دهخدا فردی از گروه زبان و ادبیات فارسی باشد؛ هر چند یکی دو دوره برخلاف سنت عمل کردند و فردی از گروه زبان‌شناسی را برای ریاست این موسسه انتخاب کردند؛ درحالیکه زمینه کار اساتید زبان‌شناسی، متفاوت است و این منطقی نیست که فردی از این گروه به ریاست این موسسه انتخاب شود. استاد سیدجعفر شهیدی که 40 سال رئیس این موسسه بود، از گروه زبان فارسی بود؛ پیش از آن نیز استاد محمد معین از گروه زبان فارسی بود.»
سیف با بیان اینکه به ما نیز اعلام کردند که گزینه‌های پیشنهادی باید از گروه زبان فارسی باشد که بنده چند اسم را پیشنهاد دادم و رئیس دانشگاه هم تصمیم گرفت که دکتر زمردی را به ریاست موسسه دهخدا انتخاب کند. البته دلایل این انتخاب جوان‌تر بودن دکتر زمردی نسبت به دیگر گزینه‌ها و همچنین انجام فعالیت‌های پژوهشی مرتبط با حوزه لغت و فرهنگ به‌وسیله دکتر زمردی بوده است.»
او درباره شایعه وجود تخلف علمی در کارنامه دکتر زمردی گفت: «وقتی یک دانشجوی دکتری می‌خواهد از رساله‌اش دفاع کند، باید یک مقاله از رساله داشته باشد که در آن باید حتما اسم استاد راهنما هم درج شده باشد، البته ما قبلا تلاش‌های زیادی کردیم تا اسم اساتید راهنما در این‌گونه مقاله‌ها نیاید، اما دانشگاه این مساله را قبول نکرد. ما عنوان کردیم اگر دانشجویی در نگارش مقاله تخلف کرد، آن وقت شرایط استاد راهنما چه می‌شود که در جواب اعلام کردند «نویسنده مسئول» در این مقاله‌ها دانشجوست و قطعا استاد، مسئول این نیست که دانشجویی تقلب کرده است یا خیر؛ البته به استاد هم تذکر می‌دهند که باید مراقبتش بیشتر باشد. اما واقعیت این است که استاد نمی‌تواند وارد بازار شود و برای هر پایان‌نامه‌ای بررسی میدانی انجام دهد که تقلبی صورت گرفته یا خیر.»
رئیس دانشکده ادبیات و علوم‌انسانی دانشگاه تهران با بیان اینکه در مدت حضورم در دانشکده 3 جلسه عمومی با اساتید داشته‌ام، افزود: «بنده از سال 1362 در دانشکده ادبیات هستم و همه اساتید را بخوبی می‌شناسم و هر کسی که انتقادی نسبت به عملکردم دارد، به‌صراحت مطرح می‌کند. فضای دانشکده، فضای دوستی است و مشکلی در این زمینه نداریم.»
خروجی ادبیات ما در قفسه‌های پایان‌نامه‌های باقی‌مانده است!
سیف درباره قهر حسن انوری از موسسه دهخدا گفت: «او و رسول شایسته جزو اساتید بازنشسته دانشگاه تربیت مدرس و خوارزمی هستند و به‌صورت افتخاری با موسسه لغتنامه در خصوص پروژه فرهنگ بزرگ زبان فارسی همکاری داشتند. این پروژه از سال 1360 شروع شده و امروز بعد از 40 سال فقط دو حرف از زبان فارسی را تکمیل کرده‌اند. بنده هم معتقدم این کار زمان‌بر است و با توجه به گستردگی زبان فارسی شاید تا 400 سال دیگر هم با چنین روندی تکمیل این لغتنامه ادامه داشته باشد. این شکل از لغتنامه‌نویسی نمی‌تواند دردی از زبان فارسی در سطح عموم مردم، دوا کند؛ چراکه چنان لغتنامه‌ای مخاطبان خاص خودش را می‌طلبد و تنها برای اساتید دستور زبان که در حوزه ریشه‌یابی لغت ورود می‌کنند، می‌تواند مفید باشد.»
او با تاکید بر اینکه تا امروز چند میلیارد تومان صرف پروژه فرهنگ بزرگ زبان فارسی شده است، افزود: «لغتنامه‌نویسی امروزه متحول شده. مثلا آکسفورد هر سال نسخه جدیدی منتشر می‌کند و ما نیز باید به این سمت حرکت کنیم. امروز دیگر زمان آن نیست که برای تدوین لغتنامه کارهای بسیار تخصصی و زمان‌بر در حوزه متون کهن انجام دهیم؛ چراکه زبان فارسی درحال آسیب دیدن با لغات بیگانه است و باید برای این مشکل در حوزه لغتنامه‌نویسی راهکاری داشته باشیم.»
رئیس دانشکده ادبیات و علوم‌انسانی دانشگاه تهران گفت: «قطعا ماموریت موسسه دهخدا این است که بتواند کارهای کاربردی در حوزه زبان و ادبیات انجام دهد و در غیر این صورت اینکه صرفا بخواهیم کلمات گذشته را جمع‌آوری کنیم، فایده‌ای برای عموم مردم ندارد. مشکل اساسی ما اینجاست که خروجی‌های ادبیات ما تنها در قفسه‌های پایان‌نامه‌های دانشگاه‌هایمان باقی مانده است. نگاه کنید مثلا بیش از 300 عنوان پایان‌نامه درباره فرهنگ لغت در دیوان خاقانی انجام داده‌ایم، نمی‌گویم این کارها اهمیت ندارد؛ اما معتقدم در شرایط امروزین زبان فارسی این نگاه دردی از جامعه درمان نمی‌کند.»
سیف بیان داشت: «هدف موسسه لغتنامه این است که در دوره جدید، در مسیری حرکت کند که برای مشکلات امروزین زبان فارسی مفید و موثر باشد و قطعا در این مسیر نظارت هم انجام خواهد شد. اینکه وضعیت امروز جامعه در حوزه زبان به اینجا رسیده، به‌دلیل کم‌کاری همه ماست و آنهایی که شأن و فضلی برای خود در حوزه زبان و ادبیات فارسی قائلند، بهتر است بجای انتقادات بی‌پایه از این و آن و گشتن به‌دنبال مقصر، فضل‌شان را صرف پژوهش‌های کاربردی کنند. تا آنجا که بنده اطلاع دارم موسسه لغتنامه قرار است روی نسخه جدیدی از لغتنامه دهخدا در قالب یک جلد کار کند؛ البته مشروط به اینکه برخی انتقادات منفعت‌طلبانه وقت و انرژی موسسه لغتنامه را هدر ندهد. همچنین برای اینکه متون ممتاز ادب پارسی برای مردم قابلیت استفاده پیدا کند موسسه لغتنامه قرار است برای هر یک از این آثار ممتاز یک فرهنگ لغت تدوین کند، مثل فرهنگ شاهنامه، فرهنگ گلستان سعدی، فرهنگ دیوان حافظ و... موسسه لغتنامه این کار را در قالب طرح «یک کتاب، یک فرهنگ» دنبال می‌کند.»
او در پاسخ به این سوال که عنوان می‌شود شما عامل اخراج یکی از مدرسان دانشکده ادبیات به‌نام محمد دهقانی از دانشکده بودید، اظهار داشت: «او عضو گروه ادبیات فارسی بود که البته به‌صورت پیمانی با دانشکده همکاری می‌کرد. در برهه فعالیتش از 20 عضو گروه ادبیات فارسی، 16 استاد علیه او نامه نوشتند و اعلام کردند که او علیه دیگر اساتید صحبت می‌کرده؛ البته این نامه به هیات تخلفات انتظامی ارسال و قرار شد در آنجا بررسی شود؛ اما ایشان بجای اینکه به این هیات پاسخگو باشد، جوابیه‌ای نوشت و آن را رسانه‌ای کرد. البته ایشان علیه برخی معتقدات مذهبی هم در کلاس‌ها صحبت کرده بود و این موضوع را دانشجویان به اطلاع مسئولان رسانده بودند.»
رئیس دانشکده ادبیات و علوم‌انسانی دانشگاه تهران افزود: «در آن برهه من نیز یکی از اعضای گروه ادبیات فارسی بودم و البته مسئولیتی نداشتم. ایشان هم تصور می‌کرد اگر این‌طور مطرح کند که بنده باعث اخراجش شده‌ام، به‌دلیل اینکه بنده جزو اساتید بسیجی شناخته می‌شوم، موضوع در جامعه شیوع پیدا می‌کند.»
برخی کلاس‌هایمان به‌دلیل مسائل مالی مجازی می‌شود
سیف درباره بازنگری سرفصل‌های دروس بیان داشت: «بازنگری، ذات برنامه‌های درسی است و هر برنامه درسی باید بعد از 5 سال مورد بازنگری قرار بگیرد؛ اما باید با تاسف گفت که برخی از سرفصل‌های دروس 60 سال است که مورد بازبینی قرار نگرفته است. خوشبختانه مدتی است در این حوزه ورود کرده و تلاش داریم تا در حوزه زبان و ادبیات فارسی به‌سمت رشته‌های «میان‌رشته‌ای» حرکت کنیم و هدف‌گذاری‌مان این است که تا 4 سال آینده اولین دانشجو را در رشته میان‌رشته‌ای زبان فارسی پذیرش کنیم.»
او به وضعیت آموزش با توجه به آغاز سال تحصیلی در این دانشکده اشاره کرد و گفت: «ما امسال بسته ترکیبی را برای آموزش داریم که برخی از کلاس‌ها به‌صورت مجازی برگزار می‌شود و دلیلش هم همان موضوعات مالی است. یکی دیگر از مشکلات ما نیز مربوط به سلف سرویس است که بودجه لازم را برای آن نداریم.»
رئیس دانشکده ادبیات و علوم‌انسانی دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: «ساختمان دانشکده هم براساس گزارش‌های متعدد تخصصی نیاز به تعمیر جدی داشت که ما این کار را هم شروع کرده‌ایم و اینکه برخی در این مورد حرف‌های عجیب می‌زنند، برای همه افرادی که در جریان این گزارش‌های فنی هستند، عجیب است.»