ندا اظهری، خبرنگار:از آخرین دوره‌ای که نمایشگاه نانو برگزار شد، حدود دوسالی می‌گذرد، بعد از آن به‌دلیل شیوع ویروس کرونا برگزاری آن به‌تعویق افتاد تا اینکه امسال با کم‌رنگ‌تر شدن این ویروس، بار دیگر تهران میزبان این نمایشگاه است. البته این دوسال تاخیر نه‌تنها خللی در عملکرد شرکت‌های نانویی و فعالیت محققان در این عرصه ایجاد نکرد، بلکه روند رو به رشدی را پشت سر گذاشتند و علاوه‌بر بزرگ‌تر شدن برخی شرکت‌ها، فعالیت‌های اقتصادی خود را گسترش دادند. این سیزدهمین دوره از نمایشگاه نانوست که از امروز 9 مهرماه تا 12 ماه جاری در محل نمایشگاه بین‌المللی تهران برگزار می‌شود؛ نمایشگاهی که برای اولین‌بار در سال 1387 با تلاش ستاد ویژه توسعه فناوری نانو کلید خورد. در پس برگزاری این نمایشگاه اهدافی چون شناخت پتانسیل‌های تحقیقاتی و صنعتی و افزایش سطح دانش عمومی در حوزه فناوری نانو دنبال می‌شود. این نمایشگاه هرسال در راستای ارتقای حوزه‌های مختلف فناوری در کشور با حضور فناوران داخلی و خارجی برگزار می‌شود. در ادامه عماد احمدوند، دبیر سیزدهمین نمایشگاه نانو از کم‌وکیف برگزاری دوره سیزدهم این نمایشگاه بعد از دوسال وقفه می‌گوید.
نیمی از غرفه‌ها شرکت‌های صنعتی هستند
عماد احمدوند، دبیر نمایشگاه نانو در گفت‌وگو با «فرهیختگان» می‌گوید: «امسال سیزدهمین دوره‌ای است که نمایشگاه نانو برگزار می‌شود. آخرین دوره در سال 98 در محوطه‌ای حدود پنج‌هزار مترمربع در دو سالن برگزار شد اما امسال حدود هفت‌هزار مترمربع را در اختیار داریم و در سه سالن خلیج‌فارس، سالن 5 و سالن 6 برگزار می‌شود که در مقایسه با آخرین دوره نمایشگاه، یک سالن افزوده شده است. در نمایشگاه امسال 166 شرکت و غرفه حضور دارند که از این میان، 99 غرفه مربوط به شرکت‌های صنعتی و مابقی مربوط به دانشگاه‌ها، آزمایشگاه‌ها، شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات تجاری‌سازی و پژوهشگاه‌هاست. یکی از غرفه‌های شرکت‌کننده در نمایشگاه نانو، غرفه طرح‌های فناورانه است که ترکیبی از نانومچ و نانواستارتاپ بوده و چیزی بالغ بر 120 طرح فناورانه را ارائه می‌دهد. نانومچ و نانواستارتاپ تا سال‌های گذشته در قالب دو غرفه جداگانه به ارائه محصول می‌پرداختند، امسال در قالب یک غرفه واحد طرح محصول کرده‌اند.»
فرصت تعامل شرکت‌ها با سرمایه‌گذاران
او در ادامه اظهار می‌کند: «این طرح ها در دو سال گذشته فرآیند شتاب‌دهی را طی کرده و اثبات فناوری را انجام داده و آماده ارائه به سرمایه‌گذار بوده و آماده تجاری‌سازی هستند. این طرح‌ها اغلب شامل یک تیم هستند که شرکت اولیه‌ای را هم ثبت کرده‌اند و آمادگی ارائه به سرمایه‌گذار را دارند و درواقع جدا از شرکت‌های صنعتی هستند، برای هرکدام از این طرح‌های فناورانه، طرح تجاری مشخصی آماده شده است. هم نهادهای سرمایه‌گذار و هم شرکت‌های صنعتی می‌توانند با آنها تعامل داشته باشند و سرمایه‌گذاری کنند. از آنجا که این طرح‌ها در حوزه‌های مختلف فناوری هستند، شرکت‌های صنعتی بزرگ به‌جای اینکه خودشان وارد حوزه تحقیق و توسعه روی یک حوزه شوند، می‌توانند با یکی از تیم‌های حاضر در نمایشگاه مشارکت داشته باشند، به‌طوری‌که یا مالکیت معنوی کاری را که تیم انجام می‌دهد، خریداری می‌کنند یا اینکه تیم می‌تواند در قالب واحد تحقیق و توسعه همان شرکت ادامه فعالیت دهد یا بسته به نوع مذاکرات و توافقات‌شان عمل کنند.» او اشاره می‌کند که در داخل نمایشگاه هم، جدا از اینکه طرح‌ها در نمایشگاه حضور دارند و تیم فناور در قالب غرفه‌های نمایشگاهی هم به ارائه محصول می‌پردازند، بخشی در نمایشگاه وجود دارد که در آن برخی تیم‌های تعیین‌شده 15 دقیقه طرح‌های خود را ارائه می‌کنند. شرکت‌هایی که در این نمایشگاه حضور پیدا کرده‌اند، حتما باید طرح‌ها و محصولات مرتبط با نانو داشته و شرکت‌ها حتما تاییدیه نانومقیاس اخذ کرده باشند.
در نمایشگاه سیزدهم نظاره‌گر چه هستیم؟
به‌طورکلی شرکت‌های صنعتی در نمایشگاه سیزدهم در 12 بخش شامل سازندگان تجهیزات، خودرو، آب و محیط‌زیست، بهداشت و سلامت، ساختمان، کشاورزی و بسته‌بندی، نانومواد، نساجی، نفت و صنایع وابسته، بازرگانی؛ شرکت‌های مشاوره‌ای- خدماتی و کارگزاران خدمات فناوری و بخش بین‌الملل هستند.
تقسیم‌بندی نمایشگاه براساس حوزه صنعتی و در سه سالن خلیج‌فارس، سالن 5 و سالن 6 صورت گرفته است. در سالن 5 نمایشگاه بین‌المللی تهران، حوزه‌های صنعتی نانومواد، آب و محیط‌زیست، طرح‌های فناورانه، نفت و انرژی و کشاورزی حضور دارند و شرکت‌ها به ارائه محصول پرداخته‌اند. در سالن 6 هم فناوری‌های پوشش‌دهی، خودرو، رنگ و پلیمر، نساجی و ساختمان قرار گرفته‌اند. سالن خلیج‌فارس که یکی از سالن‌های اصلی نمایشگاه بین‌المللی به شمار می‌رود و در دوطبقه طراحی‌شده، در طبقه اول میزبان شرکت‌های حوزه سلامت و بهداشت، تجهیزات آزمایشگاهی و شبکه تبادل فناوری و در طبقه دوم هم شامل آزمایشگاه‌ها، صندوق‌ها و سایر نهادهای خدماتی و آموزش شامل بخش دانش‌آموزی و دانشگاهی است. درواقع تقسیم‌بندی آنها در حوزه‌های مختلف باعث شده سرمایه‌گذاران و علاقه‌مندان به حوزه‌های صنعتی متنوع به‌راحتی با آنها تعامل کنند و با شرکت‌های نانویی وارد مذاکره و عقد قرارداد شوند که ماحصل آن به مرحله تجاری‌سازی رسیدن این قبیل محصولات است.
در غرفه نانواستارتاپ که در سالن 5 و با عنوان محصولات فناورانه فعالیت می‌کند، حدود 40 استارتاپ با بیش از 100 محصول به ارائه محصول می‌پردازند. اگر هفت‌هزار مترمربع متراژ نمایشگاه سیزدهم را در نظر بگیریم، بخش‌های صنعتی 98 غرفه را در اختیار دارند که 58 درصد غرفه‌های نمایشگاه را تشکیل می‌دهند. در نمایشگاه ایران‌نانو ۱۴۰۱، از منظر متراژ، نیمی از فضا در اختیار فعالان صنعتی بوده، ۱۸ درصد به بخش پژوهش اختصاص داده شده و ۱۴ درصد از فضای نمایشگاه نیز به خدمات تجاری‌سازی می‌پردازند. رسانه‌ها، فعالیت‌های ستادی و توسعه فناوری باقی فضاها را در اختیار دارند.
در حاشیه نمایشگاه چه می‌گذرد؟
دبیر سیزدهمین نمایشگاه نانو در ادامه گفت‌وگو با «فرهیختگان» به برنامه‌های جانبی این دوره از نمایشگاه اشاره می‌کند و می‌گوید: «کارگاه‌های آموزشی یکی از بخش‌های جانبی این نمایشگاه است که قسمت‌های مختلفی را در بر می‌گیرد. این کارگاه‌ها روی موضوعات و عنوان‌های مختلف ازپیش‌تعیین‌شده مانور می‌دهند. به‌عنوان مثال، برخی شرکت‌ها کارگاه‌های آموزشی پیرامون کار با بعضی از تجهیزات آزمایشگاهی نانویی برگزار می‌کنند. یکی از کارگاه‌ها مرتبط با تامین مالی شرکت‌های نانویی و پروژه مشترک بین ستاد نانو و وزارت کار است که این وزارتخانه وامی تا سقف 15 میلیارد تومان را برای شرکت‌های نانویی ارائه می‌کند و جزئیات و سازوکار اخذ این وام ارائه می‌شود. یکی دیگر از کارگاه‌ها حوزه استاندارد است که الزامات استانداردی که شرکت‌ها باید داشته باشند و فرآیند اخذ استانداردهای ملی توسط شرکت‌ها بیان می‌شود.
از دیگر بخش‌های جانبی نمایشگاه امسال می‌توان به برگزاری نشست‌های تجاری، بازدید نماینده‌های کشورهای خارجی، معرفی محصولات جدید نانو و معرفی شرکت‌های دانش‌بنیان اشاره کرد. از جذاب‌ترین بخش‌های جانبی نمایشگاه سیزدهم، برگزاری نشست‌های تجاری بین شرکت‌های دانش‌بنیان و صاحبان صنایع است. همچنین در قالب شبکه تبادل فناوری و کارگزاران ترویج صنعتی فناوری نانو، نشست‌هایی با حضور صنایع و مدیران شرکت‌های فناور برگزار می‌شود تا در قالب این نشست‌ها، چالش‌های صنایع به‌واسطه همکاری شرکت‌های دانش‌بنیان حل‌وفصل شود.»
نمایش 100 نمونه اولیه از طرح‌های نانویی در نمایشگاه سیزدهم
در نمایشگاهی که از دیروز کلید خورد، علاوه‌بر اینکه فرصتی طلایی برای بازار داخل فراهم شده تا نیازهای خود را ارائه کرده و به دنبال راه‌حل برای آن بگردد، تلاش برای جذب دانش‌آموخته‌ها و نخبگان و به‌کارگیری از این نیروهای کارآمد نیز مطرح شده و در کنار آن، اقداماتی برای بازارسازی در راستای افزایش ظرفیت تولید و تعامل بیشتر با فعالان صنعتی ایجاد شده که به توسعه بازارهای خارجی کمک می‌کند. علاوه‌بر افزایش مساحت نمایشگاه که نسبت به دوره دوازدهم حدود 2 هزار متر بیشتر شده، تعداد نمونه‌های اولیه عرضه‌شده در نمایشگاه امسال نیز در مقایسه با دوره قبل افزایش چشمگیری داشته است به‌طوری که در دوره گذشته نمایشگاه نانو تنها 15 تا 20 نمونه اولیه محصولات نانویی ارائه شده بود اما در نمایشگاه امسال، این تعداد نمونه اولیه به بیش از 100 مورد رسیده است.
تعداد محصولات نانویی دوبرابر شد
به گفته احمدوند، در نمایشگاه امسال، بسیاری از شرکت‌ها محصول جدید ارائه کرده‌اند. به‌عنوان مثال، در زمینه محصولات پوشش‌دهی و نانوپوشش‌ها، ساختمان و... محصولات نانویی جدیدی داریم که به‌تازگی قرار است رونمایی شوند. در آخرین دوره نمایشگاه نانویی که در سال 98 برگزار شد، تعداد محصولات نانویی مورد تایید حدودا نزدیک 700 محصول بود اما حالا بعد از گذشته دو سال، بالغ بر 1200 محصول مورد تایید نانو در شرکت‌ها وجود دارد که چیزی حدود دو برابر شده است. او می‌افزاید: «اگر از نظر شرکت‌ها به قضیه نگاه کرده و با دوره قبلی مقایسه کنیم، شرکت‌های حاضر نسبت به دوره قبل از نظر مقیاس رشد داشته‌اند و بعضا ابعاد شرکت‌ها از نظر اقتصادی تا حدود سه، چهار برابر بزرگ‌تر شده است. به‌عنوان مثال، شرکتی که تا دو سال پیش به‌عنوان یک شرکت کوچک و نوپا در نمایشگاه حضور پیدا کرده بود، در حال حاضر در مقیاس‌های بزرگ از نظر اقتصادی ظاهر شده‌اند. در عرصه طرح‌های فناورانه هم در مقایسه با دوره‌های قبل، تعداد طرح‌های حاضر نیز بالغ بر دو برابر شده است.»
حجم بازار شرکت‌های نانویی دوونیم برابر شده است
دبیر نمایشگاه نانو در ادامه با تاکید بر رشد بازار اقتصادی شرکت‌ها در دو سال گذشته به فرهیختگان می‌گوید: «آمار حجم بازار شرکت‌ها تا انتهای سال 99، چیزی حدود 11 هزار و 500 میلیارد تومان برآورد شد، اما این حجم بازار در انتهای سال 98 تنها 4500 میلیارد تومان بوده است که نزدیک به دوونیم برابر افزایش را نشان می‌دهد. البته این آمار تا انتهای سال 99 اعلام شده و بعد از آن رقمی در دست نیست اما با توجه به میزان رشد شرکت‌ها در دو سال گذشته انتظار می‌رود رقم حجم بازار نیز به‌طور قابل توجهی رشد کرده باشد.»
همکاری‌های نانویی ایران و مکزیک افزایش می‌یابد
یکی از عناصری که باعث رشد تولید داخل و رونق بخش صادراتی در کشور می‌شود، تعامل و همکاری‌های شرکت‌های داخل با کشورهای خارجی و هموارکردن امر صادرات و ورود سرمایه‌گذار خارجی در مسیر تسهیل تجاری‌سازی محصولاتی است که محققان داخلی با تکیه بر بنیه استعدادها و نیروهای کارآمد داخلی تولید کرده‌اند. نمایشگاه نانو به واسطه پتانسیل قوی‌ای که دارد، طی این سال‌ها به‌خوبی توانسته از کمک‌ها، همکاری‌ها و مشاوره‌های کشورهای مختلف در امر تولید و تجاری‌سازی بهره ببرد. احمدوند درباره حضور هیات‌های تجاری از کشورهای خارجی در نمایشگاه سیزدهم عنوان می‌کند: «تا چند روز گذشته حدود 10 کشور برای حضور در نمایشگاه امسال ثبت‌نام کرده بودند اما تا امروز تنها حضور سه کشور مکزیک، برونئی و ارمنستان به قطعیت رسیده است. هدف از حضور این شرکت‌ها در نمایشگاه، برقراری ارتباطات فناورانه و مذاکرات تجاری با شرکت‌ها در راستای فروش محصول و انتقال فناوری است. به‌طورکلی، این هیات‌های تجاری در کنار بازدید از نمایشگاه، جلسات b2b با شرکت‌های ایرانی برگزار می‌کنند. این بازدیدهای کشورهای خارجی، فرصتی را پیش روی شرکت‌های فناور در نمایشگاه امسال قرار می‌دهد که بتوانند با ارائه دستاوردها و توانمندی‌ها، مزیت‌های صادراتی محصولات خود را به بازارهای جهانی معرفی کنند. این بازدیدها و تعاملات شرکت‌ها و فناوران در نمایشگاه نانو تجربه‌های موفقی را رقم زده است به‌طوری که استارت اولیه برخی فرصت‌های صادراتی شرکت‌ها در قالب همین نمایشگاه نانو زده شده و امکان صادرات محصولات برای شرکت‌ها فراهم شده است.» دبیر نمایشگاه نانو در ادامه تاکید می‌کند که درباره مکزیک، از حدودا یک ماه پیش از اینکه مقدمات برای حضور هیات مکزیکی در نمایشگاه نانوی امسال فراهم شود، نماینده‌ای را به مکزیک اعزام کردیم تا با شرکت‌های مختلف مذاکراتی انجام دهد تا بعضی از این شرکت‌ها با حضور در ایران و نمایشگاه نانو، بتوانند مذاکرات تجاری مستقیمی با خود شرکت‌های ایرانی داشته باشند. مذاکرات مکزیک با شرکت‌های ایرانی بیشتر در حوزه کشاورزی و تجهیزات پزشکی صورت می‌گیرد.