فاطمه طاری، خبرنگار: حملونقل همواره یکی از چالش‌های مهم مسئولان و مردم بوده و هست، زیرا این موضوع با زندگی روزمره مردم گره‌خورده و هر نوع کنشی در آن با واکنشی از سمت مردم همراه خواهد بود. از آنجا که دانشگاهیان همیشه تلاش کرده‌اند معضلات جامعه را به‌صورت علمی حل کنند، به این حوزه نیز واردشده و دانشگاه‌هایی مثل دانشگاه علم‌وصنعت برای رفع این معضل ایده‌هایی داشتند. ایده‌هایی که البته هیچ‌وقت اجرایی نشد، چون بودجه‌ای برای آن وجود نداشت. به همین دلیل سازمان ملی بهره‌وری برای جذب ایده‌های حمل‌ونقلی شرکت‌های دانش‌بنیان وارد عمل شد تا شاید بتواند با گرد آوردن دستگاه‌های اجرایی و شرکت‌های دانش‌بنیان و جامعه دانشگاهی کشور در حوزه حملونقل نقشی اثرگذار ایفا کند. در همین راستا سازمان ملی بهره‌وری ایران نشست افتتاحیه سلسله‌رویدادهای «نوآوری بهره‌ور» را با موضوع «حملونقل» و با همکاری معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، برگزار کرد که در این گزارش به آن پرداخته‌ایم.
رئیس سازمان بهره‌وری ایران: نوآوری بهره‌ور در آیین‌نامه اجرایی بودجه ۱۴۰۱ آمده است
میرسامان پیشوایی، رئیس سازمان بهره‌وری ایران در ابتدای نشست طی سخنانی بیان کرد: «اینکه نوآوری بهره‌وری چگونه می‌تواند اتفاق بیفتد، قطعا در گرو نوآوری است، یعنی اینکه باید بتوانیم در فرآیندها، تکنولوژی و نوآوری به سطح بالاتری از بهره‌وری برسیم. از گذشته ارتباط بین بهره‌وری و نوآوری بسیار بوده، بنابراین یکی از اهدافی که دنبال شد، بحث جریان نوآوری برای ارتقای بهره‌وری است. البته درباره نوآوری‌های مختلفی صحبت کردیم که یک نوع از این نوآوری‌ها شبیه به موردی است که ما دنبال می‌کنیم. نوآوری موردنظر ما می‌گوید برای جوامع درحال توسعه به‌جای نوآوری‌های های‌تک به‌دنبال جنسی از نوآوری هستیم که منافع عمومی بیشتری دارند و عموم مردم از آن استفاده می‌کنند.»
وی در ادامه درباره ضرورت نوآوری در جامعه توضیح داد: «درحال‌حاضر ضرورت نوآوری‌هایی که آحاد جامعه بتوانند از آن بهره‌مند شود بیشتر است. با رویکردی که بتوانیم این جریان را توسعه دهیم و شبکه‌سازی اتفاق بیفتد، سازمان ملی بهره‌وری وارد این عرصه شد و نهایتا دیگر یک ایده نیست و در آیین‌نامه اجرایی بودجه ۱۴۰۱ آمده و به دستگاه‌ها ابلاغ شده است. درکنار این سیاستگذاری خودمان به برخی حوزه‌ها ورود می‌کنیم و با کمک همکارانی که در دستگاه‌های اجرایی داشتیم، آن را پیش می‌بریم. در این رویداد یک مربع تشکیل شده و سازمان ملی بهره‌وری، معاونت علمی و سمت دیگر دستگاه‌های متولی آن بخش، به‌عنوان صاحب نیاز درکنار ما هستند.»
او در ادامه اضافه کرد: «از آنها خواستیم که لیست اولویت نیازهایشان را اعلام کنند؛ ضلع چهارم نیز افرادی هستند که صلاحیت یا شایستگی عرضه را در این بازار دارند؛ شرکت‌های دانش‌بنیان و دانشگاهیان و... نیز جزء این زنجیره هستند. سعی کردیم به هم‌رسانی برسیم تا نوآوری شکل‌گرفته و منجر به بهره‌وری شود. در دو حوزه کشاورزی و انرژی را نیز به‌زودی همین جریان را دنبال خواهیم کرد.»
پیشوایی در ادامه گفت: «جلسه امروز اعلام عمومی است و از همه صاحبان ایده، دانشگاه‌ها، هسته‌های فناور و شرکت‌های دانش‌بنیان دعوت می‌کنیم که ایده‌هایشان را ناظر بر این محورها مطرح کنند که نهایتا نیز در حوزه حملونقل از آن استفاده خواهد شد. امیدواریم در پایان امسال بتوانیم جشن گرفته و خرسند باشیم که بخشی از دستگاه‌های دولتی در حوزه حملونقل توسط افرادی که در اکوسیستم فناوری فعالیت می‌کنند؛ پوشش داده شده است. زمانی در گزارش نوآوری جهانی می‌گفتند که نمره ایران در ورودی بالا و در خروجی پایین است. انتقادهایی صورت گرفت که من تحلیل کردم و گفتم زمانی که ورودی را تزریق می‌کنید، همان سال نمی‌توانید برداشت کنید. زمانی که این حرف گفته شد رتبه ما در GIR۹۰ بود و امسال ۶۰ است. در پایان مجددا بر دعوت خودم از شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور تاکید می‌کنم.»
سرپرست معاونت حملونقل وزارت راه‌وشهرسازی: طرح‌های حوزه حملونقل باید به‌صورت عملی پاسخ دهند
شهریار افندی‌زاده، سرپرست معاونت حملونقل وزارت راه‌وشهرسازی نیز در این نشست درباره حوزه حملونقل بیان کرد: «همه از حملونقل تعریف ساده‌ای داریم که جابه‌جایی است؛ تعریفی که از نقطه‌ای شروع می‌شود و در نقطه دیگر قطع می‌شود. طبیعتا حوزه شهری برعهده شهرداری است و وزارت راه نیز حوزه برون‌شهری را برعهده دارد و می‌توان از این جلسه و برنامه‌ای که شروع‌شده پیروی کرد و شاهد خروجی‌های خوبی بود.» او ادامه داد: «وقتی می‌گوییم جابه‌جایی، در عملکرد آن چند شاخص وجود دارد که در حملونقل شاخص‌هایی مانند مدیریت و برنامه‌ریزی هستند اما در این جلسه روی نوآوری بهره‌ور تاکید می‌کنیم، برای مثال اگر حملونقل سریع اتفاق افتاد، هرچه این زمان کاهش یابد، بهره‌وری محسوب می‌شود. پس هر روش و تکنولوژی‌ای که باعث کاهش زمان شود، بهره‌وری است که در این حوزه می‌تواند بحث هزینه نیز مطرح شود و گاهی ترکیب این دو است.» او در همین خصوص اظهار کرد: «پس نگاه‌مان در حملونقل از نظر اقتصادی تنها صرفه‌جویی نیست و بحث آورده نیز مطرح است. نگاه فقط کاهش هزینه نیست، مثلا هواپیما به‌دنبال مشتری اضافه است و گاهی با خدمات بهتر مشتری را افزایش می‌دهد. اگر همه علاقه‌مند باشند که از امکانات بیشتری استفاده کنند؛ قطعا مشتری بیشتر می‌شود. هزینه یکی از شاخص‌های نوآوری است. سوم بحث ایمنی است؛ ایمنی نیز یکی از شاخص‌های مهم است. شاخص‌های دیگری مانند راحتی و آسودگی هم مطرح است یا مثلا هرچه تعداد سفر بیشتر باشد، حساسیت بیشتر است. هزینه در حملونقل شهری به‌دلیل تعداد بالای سفرهای درون‌شهری حساس است. عملکرد حملونقل به این شاخص‌ها بازمی‌گردد. انرژی یکی از شاخص‌های مهم است. شاخص‌های زیادی در این حوزه داریم که در هرکدام از این شاخص‌ها اگر به نوع مطلوبش برسیم، اهمیت بالایی دارند. در حملونقل باید به‌سمت بهینه کردن رفت.»
افندی‌زاده در ادامه درباره دو بعد تاثیرگذار در حملونقل توضیح داد: «در بعد حملونقل دو سطح داریم؛ بحث عرضه و تقاضا یا باید در سطح تقاضا بود و آن را بهینه کرد یا اینکه به‌سمت عرضه رفت. در تقاضا هر تغییری که اتفاق بیفتد مانند مسیریاب، اپلیکیشن‌های مسافربری و... بهینه‌سازی محسوب می‌شود. اگر امکان سیستم‌های اشتراکی داشته باشیم و قابلیتی باشد که یک وسیله نقلیه، به‌جای یک نفر پنج نفر را ببرد مانند سرویس مدارس بسیار بهینه‌سازی می‌شود. در مدیریت تقاضا، هر نوآوری که به مدیریت کمک کند، اهمیت دارد. در سطح تقاضا کارهای بسیاری می‌توان انجام داد. ممکن است امکان استفاده از یک نوآوری در اتریش وجود داشته باشد و اگر بتوانیم در کشور خودمان با کاربرد بهتر از آن استفاده کنیم؛ برای کشور نوآوری است.»
او در ادامه درباره بعد عرضه در حملونقل گفت: «موضوع دوم عرضه است، مثلا ناوگان و خودروی اقتصادی وجود دارد و کاربرد این ناوگان بیشتر به حملونقل بازمی‌گردد باید از آن استفاده کنیم. ممکن است خط‌کشی جاده انجام و چندماه بعد پاک شود و مجبوریم دوباره آن را شارژ کنیم. کاربرد این رنگ حمل‌ونقلی است. محورها حتما نباید صرفا در حوزه حملونقل باشند، بلکه کاربرد آن می‌تواند در حملونقل باشد. طیف وسیعی در حملونقل وجود دارد و امروزه می‌توان در این حوزه به‌خوبی تاثیرگذار بود. مثلا تحولی که در سوار شدن مسافر به اتوبوس ایجاد شود تاثیر زیادی می‌گذارد، چون هرروز با حملونقل سرکار داریم باید فراتر از چیزی که تا به الان فکر می‌کردیم فکر کنیم. حوزه فعالیت در حملونقل درون‌شهری و برون‌شهری گسترده است.»
او در ادامه عنوان کرد: «مدهای مختلفی در حملونقل وجود دارد، مثلا در حملونقل ریلی بحث لوکوموتیو را داریم. شرکتی که سازنده است، می‌گوید هرچقدر بخواهید می‌سازم اما کسی سفارش نمی‌دهد. در حملونقل شهری لوکوموتیو کم داریم یا در ریل و سوزنی که در آن به کار می‌رود؛ هیچ شرکتی حاضر نیست بدون تست از سوزن شرکت دیگر استفاده کند. اگر به‌سمت کاربرد رفتیم باید جواب دهد و صرفه اقتصادی داشته باشد. مشکلی که درحال‌حاضر وجود دارد این است که بسیاری از ایده‌ها محقق نمی‌شوند. زمانی ممکن است قطعه در سوزن ریل به کار برود و جان مردم را به خطر بیندازد. این که چه وسیله‌ای را برای چه استفاده‌ای می‌سازیم مهم است.»
افندی‌زاده درباره ارتباط بین دانشگاه و صنعت بیان کرد: «قطعا دانشی که در جوانان ما وجود دارد، می‌تواند مشکلات را حل کند اما مشکل بیشتر سرمایه‌گذاری است. ارتباط دانشگاه و صنعت ۳۰ سال است که مطرح می‌شود، چرا موفق نیست؟ برای اینکه باید بتواند خودش را در جامعه نشان دهد. ما در حملونقل چون با جان مردم سروکار داریم، حساسیت بیشتری به خرج می‌دهیم. قطعات هواپیما می‌تواند از بحث‌های مهم در شرکت‌های دانش‌بنیان باشد. کشورمان در تعمیرات هواپیما پیشرو است، اما در قطعات آن این‌طور نیست. محورها باید طوری باشد که همگرا باشد.» او در پایان به کاربرد علم در حملونقل اشاره کرد و افزود: «کاربرد علم اگر درست باشد قطعا آزمایش‌ها به نتیجه می‌رسد. کاری که انجام می‌دهند، باید از ابعاد مختلف تقاضا و عرضه جواب دهد. نهایتا اینکه در وزارت شهرسازی قطعا استقبال می‌کنیم و نگاه‌مان باید کاربردی و صنعتی باشد. صرف اینکه کاری انجام دهیم و در عمل موفق نشود درست نیست. در حملونقل باید طرح‌ها به‌صورت عملی پاسخ دهند. مثلا برخی چهارراه‌ها سنگفرش هستند و چراغ نیز دارند اما سنگفرش برای جایی است که چراغ نباشد. وقتی اصول اولیه حملونقل را ندانیم طرح‌مان نیز مشکل پیدا می‌کند.» او با تاکید بر اینکه کسانی که در رشته حملونقل هستند حتما اصول را بدانند، عنوان کرد: «هرکس سوار وسیله نقلیه می‌شود مصرف‌کننده است و همه به‌نوعی در حملونقل متخصص هستند اما سطح‌های متفاوت دارند. کاری که در حملونقل انجام می‌شود باید در سطح بالا باشد. حتما کسی که می‌خواهند نوآوری انجام دهد باید بر اصول حملونقل واقف باشد.»
رئیس مرکز توسعه فناوری‌های راهبردی معاونت علمی‌وفناوری ریاست جمهوری: معاونت علمی از ایده‌ها حمایت می‌کند
حمید ذوالفقاری، رئیس مرکز توسعه فناوری‌های راهبردی معاونت علمی‌وفناوری ریاست جمهوری، نیز در این نشست طی سخنانی درباره چالش‌های بهره‌وری گفت: «لازم است مثالی در حوزه پهپادی مطرح کنم، به‌طور مثال شرکت دانش‌بنیانی داریم که با تکنولوژی و نوآوری، توانسته مصرف oore در پهپاد را ۶۰ درصد کاهش دهد. از حاکمیت هم چیزی نمی‌خواهد و می‌گوید از منفعتی که من برای شما ایجاد می‌کنم، ۱۰ درصدش را به من بدهید. برای همین می‌گویم ما حسی به بهره‌وری نداریم و بهره‌وری و نوآوری را جدا نمی‌دانیم و در دنیا اثبات شده است.»
او خاطرنشان کرد: «اینکه در اقتصاد نان چقدر ضایعات داریم از کاشت و داشت و برداشت و... بماند. من معتقدم در حوزه بهره‌وری باید تغییر نگاه اتفاق بیفتد. اینکه این تغییر اتفاق بیفتد یا خیر نباید انتظار داشت که تغییر موضع داشته باشیم. در زیست‌بوم نوآوری و فناوری نهالی ایجاد شده و انتظار می‌رود در GDP کشور نقشی داشته باشند که بتوانند اقتصاد کشور را دانش‌بنیان کنند. بخش عظیمی از اقتصاد کشور دولتی است و شرکت دانش‌بنیان و نوآفرین نوآور اگر نتواند با دستگاه‌های حاکمیتی ارتباط بگیرد و بستر برایش فراهم نباشد، قبلا فرار مغزها داشتیم و ممکن است درحال‌حاضر فرار شرکت‌های فناور داشته باشیم.»
رئیس مرکز توسعه فناوری‌های راهبردی معاونت علمی‌وفناوری ریاست‌جمهوری با تاکید بر اینکه در جمهوری اسلامی نیاز به مدیر خطرپذیر داریم، اضافه کرد: «زمانی شرکت‌های خوبی داشتیم که محصولی برای صنعت تولید کرده بودند و از اروپا نیز استاندارد کسب کرده بودند، اما نمی‌توانست محصول خود را بفروشد حتی شرکت‌های خارجی نمی‌گذاشتند وارد سهم فروش محصولات شوند.»
او در همین خصوص ادامه داد: «شورای‌عالی امنیت ملی مصوبه‌ای داد که تولید بار اول مجاز باشد با ترک تشریفات مناقصه قرارداد ببندند. در بحث حاکمیت باید تغییر فرهنگ و رویکرد را داشته باشیم. در کشور قانون دانش‌بنیان را داشتیم و این قانون حداقلی بود که بر شروع توسعه زیست‌بوم فناوری شکل گرفت و به‌مرور نیاز به تکامل داشت. قانون جهش اقتصاد دانش‌بنیان که ابلاغ شد؛ این قانون در حوزه بهره‌وری چند ماده به‌خصوص دارد. آنجا قوانینی آمده که به‌نظر می‌رسد یکی از گل‌های سورنا ستاری بوده است. این موضوع می‌تواند به شرکت‌های خصوصی و دانش‌بنیان کمک کند که با حاکمیت از در مطالبه‌گری وارد شود.»
ذوالفقاری خاطرنشان کرد: «همزمان شعار سال داشتیم که مقام‌معظم‌رهبری امسال را در حوزه دانش‌بنیان قرار دادند و دستگاه‌های اجرایی پای کار آمدند؛ آیین‌نامه‌ای را مصوب کردیم که بخش‌های بسیاری در حوزه بهره‌وری و صنعت حملونقل دیده شده است.»
او در مورد اهمیت بهره‌وری گفت: «در تعیین اولویت‌ها بهره‌وری باید جزء شاخص‌ها باشد، همچنین توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان موجود اولویت باشد، برای اینکه بتوانیم نقشی که شرکت‌ها بازی می‌کنند و بهره‌وری را بالا ببریم تا پول بخش خصوصی راحت‌تر سرمایه‌گذاری شود. مثلا در بحث دارو اقلامی داریم که ارزبری دارند و در حوزه بیوتکنولوژی نیز پیشرفت‌های خوبی داشته‌ایم ولی در مواردی که نیاز به فناوری و نوآوری داشت، مغفول ماند. زمانی به حاکمیت گفتیم این بخش از داروهای ایرانی را به ۷۰ درصد قیمت برند خارجی بخرد. این محاسبه اقتصادی ساده است و سرمایه‌گذار آمده و وارد بازار می‌شود، چون نیاز حاکمیت است.»
او در پایان تاکید کرد: «من به این رویداد امیدوارم و با توجه به انرژی‌ای که گذاشته شده است، معاونت علمی نیز از ایده‌های نوآورانه حمایت می‌کند و امیدواریم زودتر وارد طرح‌ها شویم و بتوانیم اثراتش را به‌زودی در حملونقل کشور ببینیم.»