سیدمهدی طالبی، خبرنگار گروه بین‌الملل: محمدابراهیم رئیسی امروز عازم نیویورک مقر سازمان ملل است. او قرار است طی چند روز آینده در مجمع عمومی سازمان ملل سخنرانی کند. گفته می‌شود تلاش اصلی رئیس‌جمهور ایران در این سفر بر تحقق «نظم عادلانه بین‌المللی از طریق چندجانبه گرایی اقتصادی» متمرکز است.
عامل بنیادی بسیاری از اتفاقات مخرب جهان یکجانبه‌گرایی اقتصادی و تسلط دلار بر جهان است. آمریکا با چاپ دلار بی‌پشتوانه بودجه لازم برای جنگ‌افروزی و گسترش جهانی دستگاه نظامی‌اش را فراهم کرده و با تحریم کشورهای دیگر آنها را برای تسلیم شدن دربرابر تصمیماتش تضعیف می‌کند.
از این رو «ایجاد نظام عادلانه بین‌المللی از طریق چندجانبه‌گرایی اقتصادی» شعار اصلی رئیس‌جمهور در نیویورک قرار گرفته است؛ موضوعی که در مقابل تحریم قرار داد.
بااین‌حال فارغ از چنین ایده‌ای لازم است رئیس‌جمهور در دیگر بخش‌ها اشاراتی به موضوعات مهم جهانی و همچنین موضوعات مرتبط با ایران داشته باشد. سخنرانی او جایگاه مهمی در تنظیم سیاست کشورهای دیگر دربرابر ایران دارد و از این جهت اتفاقی با پیامدهای بلندمدت است. هرچند بسیاری از موضوعات قابل‌پیش‌بینی در سخنرانی رئیس‌جمهور مطرح خواهند شد اما رئیسی باید قادر باشد با شناخت موقعیت، با عبارات و روندی متناسب با شرایط در جهت اتخاذ مواضع تهران گام بردارد. در ادامه تلاش شده به‌صورت کوتاه ضمن اشاره به موضوعاتی که احتمالا در سخنرانی رئیس‌جمهور مطرح خواهند شد، نکاتی به وی پیشنهاد شود.
مسائل مهم جهان
رئیس‌جمهور ایران باید در سخنرانی خود در سازمان ملل بتواند فارغ از مباحث مهم مرتبط با کشور، با شناسایی مهم‌ترین موضوعات جهانی، نظرات تهران درباره آنها را شفاف سازد. مزیت این موضوعات باعث می‌شود که رئیس‌جمهور نیازی به زمینه‌سازی طولانی برای تشریح اصل قضیه نداشته باشد و نظرات خود را در زمینه‌ای که برای جامعه جهانی قابل فهم‌تر است مطرح کند.
1. جنگ در اوکراین
با حمله روسیه به ساختارهای ناتو در خاک اوکراین، این جنگ به یک معضل بزرگ جهانی تبدیل شد. مجمع عمومی سازمان ملل درحالی برگزار خواهد شد که تعداد روزهای آغاز جنگ از 200 عبور کرده است. جنگ اوکراین بیش از 10 میلیون آواره در داخل و خارج از این کشور داشته است و به گرانی انرژی و مواد غذایی دامن زده است.
جنگ اوکراین به‌همراه پیامدهایش یکی از مهم‌ترین موضوعات نشست مجمع عمومی خواهد بود که رئیس‌جمهور ایران باید درباره آن مواضع کشور را به‌درستی بیان کند. تهران هرچند به‌طور رسمی بارها از جنگ و آلام آن برای غیرنظامیان ابراز انزجار کرده است اما معتقد است عامل اصلی راه‌اندازی این جنگ، کشورهای غربی هستند. تلاش این کشورها برای تبدیل اوکراین به پایگاهی علیه روسیه دلیل اصلی حمله مسکو به این کشور بود. پایان جنگ در اوکراین و آغاز گفت‌وگوهای صلح بدون توجه به چنین ریشه‌ای عملا امکان‌پذیر نیست زیرا مقصر دانستن یک جانبه روسیه که از سوی کشورهای غربی تبلیغ می‌شود، صرفا به گسترش جنگ منجر می‌شود.
2. بازار انرژی
التهاب در بازار انرژی با جنگ اوکراین به اوج رسیده است اما این مساله فراتر از جنگ اوکراین دلایل دیگری نیز دارد. حتی پیش از جنگ اوکراین و در شرایطی که قیمت نفت به سطوح بالای 80 دلار رسیده بود، ایران همچنان به‌دلیل تحریم‌های یکجانبه آمریکا قادر به صادرات کامل نفت و گاز خود نبود.
رئیس‌جمهور ایران باید بر نقش آمریکا در افزایش قیمت انرژی اشاره کند. واشنگتن برای آنکه بتواند بازارهای انرژی ایران در حوزه نفت و بازارهای روسیه در حوزه گاز را تصاحب کند به قیمت سخت‌ترکردن زندگی مردم جهان حتی مردم کشور خود، صادرات انرژی توسط تهران و مسکو را تحریم کرده است.
3. تغییرات اقلیمی
تغییرات آب‌وهوایی در سال‌های اخیر همواره بحث ثابت نشست‌های بین‌المللی بوده است به‌گونه‌ای که حتی خارج از چهارچوب‌های سازمان ملل نیز نشست‌های بزرگی برای بررسی و توافق برای مدیریت و کنترل تبعات آن برگزار شده است. به‌نظر می‌رسد اقدامات تقابل‌جویانه غرب در جهان عامل اصلی خارج‌شدن تغییرات اقلیمی از اولویت‌های اصلی است که باید در نشست مجمع عمومی شفاف شود.
4. لزوم ساماندهی مهاجران
مهاجران به‌دلیل وقوع جنگ در سوریه و سپس لیبی منجر به یک معضل بزرگ جهانی شده‌اند. باید توجه داشت تسلیحات خارج‌شده از این دو جنگ نیز به بی‌ثباتی در محیط پیرامونی آنها منجر شد، به‌گونه‌ای که در سال 2014، داعش که شرق سوریه را دراختیار داشت در حمله‌ای موفق به اشغال یک‌سوم عراق شد. در لیبی نیز بروز جنگ باعث انتقال نیروها و تجهیزات به کشورهایی مانند مالی شده و جنبش‌های جدایی‌طلبی در آن را از قدرت برخوردار کرد. چنین مسائلی نیز به گسترش دوچندان بحران مهاجرت منجر شدند.
رئیس‌جمهور با توجه به تبعات ویرانگر مهاجرت‌های ناشی از این بحران‌ها که مباحث مطرح جهانی هستند، باید با اشاره به جنگ در اوکراین از استانداردهای دوگانه موجود در ارتباط با سوریه انتقاد کند. لزوم توقف کارشکنی‌های طرف‌های بین‌المللی برای بازگشت آوارگان سوری نکته مهمی در این‌خصوص است.
مسائل مهم مرتبط با ایران
در کنار موضوعات بین‌المللی که به‌طور غیرمستقیم به ایران مربوط می‌شوند، در حوزه دوم، رئیس‌جمهور به آن‌دسته از موضوعاتی می‌پردازد که به‌طور مستقیم با کشور مرتبط هستند. با این‌حال در این حوزه نیز باید پرونده‌هایی مورد اشاره قرار گیرند که هرچند ایران در آنها تحت فشار قرار دارد اما به‌طور همزمان حوزه بازی‌اش نیز به‌شمار می‌روند.
1. حمایت غرب از براندازان
حضور رئیس‌جمهور ایران در نیویورک اغلب با میتینگ‌ها و تظاهرات مخالفان ایران از جمله سلطنت‌طلبان و منافقین همراه است. رئیس‌جمهور ایران باید بدون بزرگنمایی از چنین اقدامات خیابانی کم‌اثری، به توضیح دقیق شرایط بپردازد.
رئیسی می‌تواند خطاب به حامیان این گروه‌های تروریستی که به آنها پناه داده‌اند بگوید نظام سلطنت در ایران به‌طور کامل با نظام مردمسالاری دینی جایگزین‌شده و کشور شاهد عقبگرد به ارتجاع نخواهد بود.
از سوی دیگر جنایات سازمان منافقین علیه ایران مانند هزاران ترور صورت‌گرفته توسط این سازمان تشریح شود و رئیس‌جمهور از حامیان غربی آنها به صراحت بخواهد حمایت از تروریست‌ها را متوقف کنند زیرا آنها نسبتی با مردم ایران ندارند.
برخی از افرادی که گذران زندگی‌شان از طریق جذب بودجه‌های ضد‌ایرانی صورت می‌گیرد، سفر رئیس‌جمهور به نیویورک را زمانی مناسب برای برجسته‌سازی خود جهت جذب بودجه می‌دانند. پس از یک دوره افزایش بودجه براندازان، به دنبال سیاست فشار حداکثری به‌نظر می‌رسد با محدودشدن این سیاست، از میزان بودجه اختصاص‌یافته به براندازان نیز کاسته شده باشد. از این‌رو بخش‌هایی از آنان برای خودنمایی جهت باقی‌ماندن در چرخ بهره‌گیری از بودجه، احتمالا جایگاه ویژه‌ای برای سفر اخیر رئیس‌جمهور به نیویورک قائل‌بوده و به نمایش حداکثری توانایی‌های خود خواهند پرداخت.
2. تاکید بر توانایی ساخت سلاح هسته‌ای و نبود اراده‌ای جهت تولید آن
ایران از سوی غرب متهم‌شده که خواهان ساخت تسلیحات هسته‌ای است. یک راه مناسب برای زدودن این دیدگاه از افکار عمومی جهانی تاکید بر دسترسی ایران به فناوری ساخت سلاح ولی عدم‌اراده برای تولید آن است. این سخنان دو‌وجهی و از روی اقتدار باید به ذکر این نکته همراه باشد که ایران پس از گذشت دو دهه از پرونده هسته‌ای خود، هزینه چندبار هسته‌ای‌شدن را پرداخته اما با وجود توانایی به‌سمت آن گام‌برنداشته است.
3. لزوم بازگشت آمریکا به برجام
آمریکا به همراه تروئیکای اروپایی تلاش دارند ایران را عامل به سرانجام‌نرسیدن مذاکرات احیای برجام معرفی کنند. رئیس‌جمهور با اشاره مجدد و کامل به خروج آمریکا از برجام در سال 2018 باید تاکید کند بایدن نیز با وجود شعارهایش نه‌تنها تمایلی به بازگشت ندارد بلکه از ژست حضور در مذاکرات قصد دارد توافق را با ضربه‌ای دیگر مواجه سازد.
رئیسی باید اشاره‌ای کوتاه به تاریخچه برجام نیز داشته باشد و روایتی از صبر یک‌ساله ایران در اجرای کامل برجام ارائه دهد. او باید برای کشورهای دیگر شفاف سازد ایران درحالی توافق را به‌طور کامل اجرا می‌کرد که آمریکا با نقض عهد درحال اجرای فشار حداکثری علیه ایران بود. از این‌رو تهران اهرم فشار دیگری جز تعدیل تعهدات‌هسته‌ای و توسعه برنامه هسته‌ای خود برای بازگرداندن آمریکا به توافق ندارد.
4. تاکید بر لزوم رفع تحریم‌های ظالمانه
تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه ایران با تضعیف توانایی‌های اقتصادی کشور باعث‌شده مردم تحت تنبیه واشنگتن قرار گیرند. در این شرایط حتی شرکت‌های دارویی به‌دلیل تحریم‌های یکجانبه آمریکا قادر به ارائه دارو به ایران نیستند.
اشاره به تحریم‌های ظالمانه و ضد حقوق بشری آمریکا باید جایگاهی مهم در سخنرانی رئیس‌جمهور داشته باشد زیرا برای جبهه داخلی ایران نیز روشنگر است.
5. تقبیح شدید اشغالگری رژیم‌صهیونیستی
رژیم‌صهیونیستی در سال‌های اخیر تلاش کرده است با فشارهای سنگین آمریکا از طریق فرآیند صلح ابراهیم، خود را صلح‌طلب معرفی کرده و روابطش را با دیکتاتوری‌های منطقه گسترش دهد. رئیس‌جمهور باید با برجسته‌ساختن اشغالگری رژیم‌صهیونیستی به قیام بومیان فلسطین حتی در سرزمین‌های 1948 اشاره کند؛ موضوعی که ضمن اشاره به اشغالگری صهیونیست‌ها بر ناکام‌ماندن این رژیم برای تامین امنتیش تاکید دارد.
6. تاکید بر مخاصمه‌جویی رژیم‌صهیونیستی
رژیم‌صهیونیستی با ساخته‌وپرداخته‌کردن اتهاماتی علیه ایران تلاش دارد تهران را جنگ‌طلب معرفی کند درحالی که ایران هربار پس از تهدیدات این رژیم، تهدیداتی را متوجه تل‌آویو می‌کند.
مقامات رژیم‌صهیونیستی درحالی که از تسلیحات هسته‌ای برخوردارند ایران را به تلاش برای ساخت چنین سلاح‌هایی متهم می‌کنند به‌گونه‌ای که حتی برخی از مقامات این رژیم مانند بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسبق این رژیم ایران را به استفاده از تسلیحات هسته‌ای تهدید کرده است. از سوی دیگر مقامات صهیونیست علنا به انجام ترور و خرابکاری در ایران اعتراف کرده‌اند.
7. تاکید بر حق سرنوشت مردم فلسطین
رئیس‌جمهور باید بار دیگر بر حق تعیین سرنوشت مردم فلسطین و داشتن کشور در سرزمین‌شان تاکیدکرده و به حق بازگشت فوری آوارگان فلسطینی به سرزمین مادری‌شان اشاره کند. ایران پیشتر نیز خواهان برگزاری همه‌پرسی از ساکنان بومی فلسطین برای تصمیم‌گیری درباره کشورشان شده بود.
8. عبور از جهان تک‌قطبی
به‌دلیل خیزش مجدد قدرت‌های جهانی مانند چین و روسیه درکنار ظهور قدرت‌های منطقه‌ای جدید، دیگر نظام تک‌قطبی در جهان وجود ندارد. جهان از تک‌قطبی عبور کرده و تلاش قطبی که پیشتر بر جهان مسلط بوده برای زنده نگاه‌داشتن یاد آن دوران منجر به درگیری‌هایی در جهان می‌شود مانند آنچه در اوکراین درگرفته و آنچه در تایوان در آستانه رخ‌دادن است.
جایگاه مجمع عمومی در سازمان ملل
مجمع عمومی سازمان ملل بین پنج نهاد این سازمان فراگیرترین آنهاست و به معنای کامل جهانی به‌شمار می‌رود. چهار نهاد دیگر این سازمان شامل شورای امنیت، شورای اقتصادی و اجتماعی، دبیرخانه و دیوان بین‌المللی دادگستری هستند. اعضای این نهادها کمتر از تعداد کشورهای جهان بوده و معمولا تعداد مشخصی از دولت‌ها در آن عضویت دارند. به‌عنوان نمونه شورای امنیت سازمان ملل تنها 15 عضو دارد.
وظایف مجمع عمومی
وظایف مجمع عمومی براساس منشور ملل متحد بحث و ارائه توصیه‌هایی در مورد موضوعات مربوط به صلح و امنیت بین‌المللی ازجمله خلع‌سلاح، توسعه جهان، حقوق بشر، حقوق بین‌الملل و داوری مسالمت‌آمیز است. همچنین وظیفه دارد اعضای غیردائم شورای امنیت و دیگر نهادها مانند شورای حقوق بشر را انتخاب کند. انتصاب دبیرکل سازمان ملل که براساس توصیه شورای امنیت صورت می‌گیرد با نظر مجمع است. این مجمع با شورای امنیت برای انتخاب قضات دیوان بین‌المللی دادگستری همکاری می‌کند.
این نهاد فراگیر درکنار مشارکت در انتصابات و انتخاب کشورهای عضو در دیگر نهادهای سازمان ملل، باید گزارش تمام ارگان‌ها سازمان ملل متحد را نیز بررسی کند. از سوی دیگر وضعیت پرداخت حق عضویت کشورهای عضو و بودجه‌بندی سازمان هم در حیطه وظایف مجمع عمومی است.
اهمیت مصوبات
رای‌گیری‌های مجموع عمومی درباره امور معمول صرفا با اکثریت ساده و رای 50 درصدی مورد تصویب قرار می‌گیرد اما برای اموری که از اهمیت بالایی برخوردارند و همچنین موضوعات مرتبط با انتخاب اعضای نهادهای سازمان ملل و تصویب بودجه این سازمان نیاز به اکثریت دو سوم آراست. مصوبات مجمع در حوزه بودجه برای اعضا الزام‌آور است اما در دیگر حوزه‌ها حالت توصیه‌ای دارد.
اعضا و ریاست مجمع
درحال‌حاضر 193 کشور در سازمان ملل عضویت دارند و از حق رای برخوردارند. این تعداد شامل تمام کشورهایی که خود را مستقل می‌دانند نمی‌شود. تایوان تا دهه 1970 کرسی چین را در اختیار داشت اما پس از آنکه آمریکا با دولت مستقر در پکن به تفاهم رسید، کرسی این کشور که تا آن موقع در اختیار تایپه بود، در اختیار مقامات حزب کمونیست چین قرار گرفت. از آن دوره تاکنون تایوان در سازمان ملل متحد عضویت ندارد. همچنین تعدادی دیگر از جمهوری‌های خودخوانده مانند اوستیای‌جنوبی و آبخازیا که از گرجستان اعلام استقلال کرده‌اند به‌همراه تعداد دیگری از موارد مشابه، به‌دلیل عدم رسمیت بین‌المللی جایی در سازمان ملل نداشته‌اند. در این میان تنها کشورهای فلسطین و واتیکان ناظر غیرعضو سازمان ملل هستند که می‌توانند در جلسات مجمع عمومی شرکت کرده و به بیان دیدگاه‌های خود بپردازند اما نمی‌توانند به قطعنامه‌های این مجمع رای بدهند.
ریاست مجمع
مدت‌زمان ریاست مجمع عمومی یک‌ساله است و رئیس آن از طریق رای‌گیری در این مجمع تعیین می‌شود. شیوه رای‌گیری برای انتخاب رئیس نیز حالت منطقه‌ای دارد و هرسال میان پنج دسته «گروه آفریقایی»، «گروه آسیا و اقیانوسیه»، «گروه اروپای شرقی»، «گروه آمریکای لاتین و کارائیب» و «گروه اروپای غربی و سایرین» درحال گردش است. فرد انتخاب‌شده توسط دسته‌ای که دارای سهمیه سالانه است به ریاست مجمع می‌رسد.
در اجلاسیه سال 2022 چابا کروشی از مجارستان و دسته «گروه اروپای شرقی» ریاست مجمع را برعهده دارد. او بیش از 40 سال دیپلمات بوده و به‌عنوان مدیر پایداری محیط‌زیست در دفتر ریاست‌جمهوری مجارستان فعال است. پیش از مجارستان کرسی ریاست در اختیار مالدیو از دسته «گروه آسیا و اقیانوسیه» بود و براساس گردش برای سال 2023 دبیر مجمع از دسته «گروه آمریکای لاتین و کارائیب» خواهد بود.