نرگس چهرقانی، خبرنگار گروه سیاست: سه روز پیش دولت برای پیشبرد دپیلماسی اقتصادی و تامین منافع اقتصادی کشور، راهی سمرقند شد. دستاورد این سفر عضویت رسمی ایران در سازمان شانگهای بود و تقریبا همزمان با اعلام این عضویت، خبر به کما رفتن مهسا امینی و برخورد گشت ارشاد با او، در شبکه‌های مجازی دست‌به‌دست می‌شد. در این بین، دستاورد مهمی چون عضویت در شانگهای به حاشیه رفت. اکنون نیز که دولت برای شرکت در هفتاد‌وهفتمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد و تلاش برای تحقق «نظم عادلانه بین‌المللی ازطریق چندجانبه‌گرایی اقتصادی» عازم نیویورک است، سعی کردیم تا در گفت‌وگویی که با محمدصالح مفتاح، کارشناس مسائل سیاسی داشتیم، علل به حاشیه رفتن دستاوردهای مهم دولت را موردبازخوانی قرار بدهیم. در ادامه مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانید.
مفتاح در ابتدای این گفت‌وگو تاکید می‌کند: «تا زمانی‌که به یک‌سری از موضوعات بنیادین که اولویت‌های ذهنی مردم است، توجه نشود، سایر ابعاد فعالیت‌های دولت در زمینه‌های اقتصادی و سیاست خارجی و.. به‌وضوح دیده نمی‌شود.»
او در ادامه به این می‌پردازد که جریان غربگرا در کشور، عموما با دامن زدن به همین مسائل اجتماعی-سیاسی ازجمله موضوع گشت ارشاد یا مطالباتی چون حضور زنان در وزرشگاه، توانسته این موضوعات را محوری جلوه بدهد و دیگر دستاوردهای دولت را به حاشیه ببرد.»
چرا دستاوردهای مهم به حاشیه می‌روند؟
این کارشناس مسائل سیاسی معتقد است رئیسی در یک سال اخیر دستاوردهای مهم اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و.. داشته اما برخی نهادها با رفتارهای سلیقه‌ای این دستاوردها را از متن به حاشیه می‌برند.او همچنین معتقد است: «تا وقتی که جریان منتسب به دولت، تکلیف خودش را با ماجراهایی مانند آزادی‌های اجتماعی-سیاسی مردم روشن نکند و مردم به‌صورت عینی و محسوس این را درک نکنند، بقیه دستاوردهای دولت چه در حوزه امنیت، چه در حوزه معیشت، چه در حوزه بین‌الملل و حفظ استقلال کشور و قدرت بین‌المللی از طرف مردم دیده نمی‌شود. واقعیت این است که ما باید به‌صورت متوازن در همه ابعاد رشد کنیم تا مردم بتوانند دستاوردهای آن را به‌صورت عینی ببینند. اگر امنیت کشور تامین نشود و مردم ناامنی‌های گسترده مشاهده کنند، بقیه دستاوردها زیر سایه این ناامنی محو می‌شود. اگر مردم احساس کنند که آزادی‌ها و مطالبات اجتماعی-سیاسی آنها موردتوجه دولت نیست، به بقیه ابعاد دستاوردهای دولت دقت نمی‌کنند.»
همزمان شدن عضویت در شانگهای و اتفاق ناگوار مهسا امینی
مفتاح در ادامه این گفت‌وگو به سفر اخیر رئیسی به ازبکستان و اتفاقاتی که در ایران رخ داد اشاره‌ای کرد. او معتقد است سفر اخیر رئیسی به سمرقند و عضویت رسمی ایران در سازمان شانگهای، دستاورد بزرگی است که پیش از این در دولت‌های قبل هم مطرح شده بود اما دولت قبل با کم‌کاری این موضوع را پیگیری نکرده بود.
او در اینباره و اهمیت عضویت در شانگهای توضیح می‌دهد: «وزیر امورخارجه دولت قبل گفته بود لازمه پیوستن به شانگهای، پیوستن ایران به FATF است، و دولت قبل از این استدلال‌های موهومی استفاده می‌کرد اما دولت سیزدهم در این زمینه کار بزرگی انجام داد و نگاه خودش را به‌سمت همسایگان و منطقه برگردانده، ظرفیت‌های تازه‌ای را در حوزه بین‌الملل دارد خلق می‌کند اما واقعیت این است که دولت زمانی می‌تواند هم در حوزه بین‌الملل موفق باشد که سرمایه داخلی‌اش به میزان قابل‌توجهی قدرتمند باشد.»
مفتاح معتقد است بااینکه دولت دستاورد بزرگی با عضویت در سازمان شانگهای بدست آورده اما همزمان شدن این مساله با برخورد سلیقه‌ای برخی نهادها مانند نهاد ذی‌ربط گشت ارشاد، بازتاب این دستاورد تضعیف شده است.
او ادامه می‌دهد: «اتفاقاتی مانند فوت مهسا امینی و بعضی رفتارهای سلیقه‌ای در نهادهای دیگر و ادبیاتی که در بعضی مواقع مردم را نادیده می‌گیرد، در تضعیف سرمایه اجتماعی دولت اثرگذار بوده کما اینکه صحبت‌های هفته‌های قبل دبیر ستاد امر به معروف و نهی از منکر، شرایط کشور را به‌گونه‌ای پیش برده که مردم کمتر دستاوردهای دولت را می‌بینند.»
دولت چه کند تا دستاوردهایش حفظ شود؟
در این بین سوالی که پیش آمد این بود که دولت باید چه مجموعه اقداماتی انجام دهد تا هم سرمایه اجتماعی خود را حفظ کند هم دستاوردهای اقتصادی را آن‌گونه که هست به مردم نشان بدهد.
مفتاح در پاسخ به این سوال می‌گوید: «قاعدتا اگر دولت بخواهد از این سرمایه اجتماعی حفاظت و حراست کند، باید دربرابر جریان‌های داخلی که حقوق و آزادی‌های اجتماعی مردم را نادیده می‌گیرند، بایستد. به‌هرحال طبق اصل 113 قانون اساسی، رئیس‌جمهور مسئول اجرای قانون اساسی است، به‌همین دلیل باید از حقوق و آزادی بنیادین مردم حمایت کند. و از رفتارهای سلیقه‌ای، خودسرانه و غیرپاسخگو در نهادهای مختلف جلوگیری شود.»
او ادامه می‌دهد: «رئیس‌جمهور می‌تواند ازطریق وزارت کشور بر فراجا نظارت، مطالبه‌گری یا آن را احضار کند. اینها همه ابزارهایی است که رئیس‌جمهور دراختیار دارد برای اینکه بتواند این موضوع را پیگیری کند. به‌نظرم قوای دیگر کشور هم آمادگی دارند تا هم‌افزایی بایکدیگر داشته باشند. مثلا مجلس به‌صورت کامل آمادگی دارد که به این مساله گشت ارشاد ورود کند، قوه قضائیه هم همین‌طور. به‌هرحال مردم انتظارشان این است که قانون اجرا شود و اگر قانون اجرا شود، امنیت‌شان می‌تواند حفظ بشود.»
گام مثبت دولت برای حفظ سرمایه اجتماعی
مفتاح به اقدام مثبت رئیس‌جمهور در اتفاق ناگوار فوت مهسا امینی نیز اشاره کرد: «تماس تلفنی که دیروز رئیس‌جمهور با خانواده مهسا امینی داشت، اقدام بسیار خوبی است. رئیس‌جمهور در تماس با خانواده مرحوم گفت این دختر را مانند دختر خودم می‌دانم. این کلام خوبی است و امیدوارم مابه‌ازای بیرونی و عینی هم داشته باشد تا مردم واقعا ببینند که رئیس‌جمهور، رئیس‌جمهور همه مردم است و حتی با اینکه بدحجابی یک ناهنجاری است اما به‌هرحال رئیس‌جمهور باید رئیس همه ملت باشد و برای همه پدری، فکر و دلسوزی کند. اگر ما می‌خواهیم حرکتی انجام بدهیم و این دلسوزی را در عمل نداشته باشیم، کار پیش نمی‌‌رود. جملات رئیس‌جمهور نشان‌دهنده این است که این دلسوزی در کلام ایشان وجود دارد و مردم همچنان منتظر نتیجه سایر دستورات رئیس‌جمهور از جمله پیگیری اتفاقات مشهد پیرامون حضور خانم‌ها در ورزشگاه، هستند. الآن مردم منتظرند ببینند این پیگیری‌ها به کجا رسیده و در کجا اثربخش بوده است.»
همچنین یکی دیگر از محورهایی که مردم از دولت انتظار پاسخ دارند، گشت ارشاد مدیران است. مفتاح در پایان دراینباره می‌گوید: «یکی از محورهایی که رئیسی زمان انتخابات مطرح کرد، موضوع گشت ارشاد مسئولان بود. در این زمینه در یک سال اخیر اتفاقات خوبی رخ داده اما هنوز جای کار وجود دارد.»