در محرم امسال چند ویژه برنامه روی آنتن رفت که رویکردی متفاوت به مقوله عاشورا داشته‌اند. مثل «حسینیه معلی»، «با حسین حرف بزن»، «تکیه» و... .
«نشان ارادت» هم تلاش کرده است نگاهی تازه به موضوع داشته باشد. این برنامه که حالا به فصل چهارم رسیده است، در هر قسمت میزبان چهره‌های آشنا می‌شود. آنها به سوالات مجری (سیدحسین متولیان) که مخاطب فقط صدای او را می‌شنود، پاسخ می‌دهند و از احساس خود به امام‌حسین(ع) می‌گویند. در فصل جدید «نشان ارادت» به شکل ویژه به مناسک عزاداری اقوام هم پرداخته می‌شود. با پویان هدایتی تهیه‌کننده این برنامه گفت‌وگو کردیم.
با یک سوال کلیشه‌ای شروع می‌کنیم. ساخت برنامه مناسبتی آن هم درباره امام‌حسین(ع) با دیگر برنامه‌های تلویزیونی تفاوتی هم دارد؟
شما به‌عنوان روزنامه‌نگار بی‌منظور سوالی را مطرح نمی‌کنید. (با خنده) واقعیت این است که وقتی نام امام‌حسین(ع) می‌آید، دل همه‌مان می‌لرزد. پس طبیعی است که اگر آدم خلوص نداشته باشد، به نتیجه مطلوب برای کاری که مد نظر دارد، نخواهد رسید. شاید این حرف تعبیر به شعار شود اما به نظر من این جذاب‌ترین حرف شعاری است که باید مدام تکرار کنیم. مگر در طول تاریخ جز این بوده که نیاکان ما با فریاد کار هیاتی کرده اند؟ مگر همین حالا ما وظیفه‌ای جز این داریم که در رثای ابا عبدالله‌الحسین(ع) کاری کنیم که همه دنیا متوجه این شخصیت خاص تاریخ شوند؟
ولی هر کاری به‌ویژه برای امام‌حسین(ع) نیازمند ظرافت هنرمندانه است.
بله و در برنامه‌سازی تلویزیون این ضرورت بیشتر اهمیت می‌یابد. نمی‌دانم «نشان ارادت» چقدر موفق بوده ولی ما همه تلاش‌مان را برای ساخت یک برنامه درخور صرف کردیم. همان‌طور که موقع ساخت برنامه‌های قبلی مثل «حب‌الحسین» و «حس مشترک» دنبال یک کار ویژه و متفاوت بودیم.
اصلا ساخت «نشان ارادت» براساس چه نیازی از سوی مخاطب شکل گرفت؟
مردم کشور ما با هر فرهنگ و مرام، وجوه مشترک زیادی دارند. یکی از شاخص‌ترین آنها عشق به اهل بیت (ع) است. نیاز به گفتن نیست که در دهه محرم حتی در مناطقی که چند خانواده کنار هم زندگی می‌کنند، شاهد برگزاری عزاداری هستیم. این ظرفیتی مثال‌زدنی است تا یک برنامه تلویزیونی از آن بهره ببرد و بتواند انعکاسی از حس مشترک و نشان ارادت مردم در بیان عشق به امام‌حسین(ع) باشد.
و چرا مثل خیلی از برنامه‌های تلویزیون، سراغ چهره‌های مطرح رفتید؟ نمی‌شد از ظرفیت همین مردم استفاده کرد؟
روزی که ایده ساخت «نشان ارادت» را با دوستان ستاد توسعه و بازسازی عتبات عالیات مطرح کردیم، چند گزینه پیش رو داشتیم. آن زمان فضا به‌گونه‌ای بود که برخی هنرمندان به خاطر نداشتن اطلاعات کافی، نقدهایی درباره فعالیت ستاد در کربلا مطرح می‌کردند. در‌حالی‌که فعالیت‌های ستاد عتبات نه‌تنها باعث خروج ارز از کشور نشده که زمینه ایجاد اشتغال را هم فراهم کرده و همین منجر به ارزآوری هم شده است. به واسطه ماموریت ستاد عتبات خیلی‌ها در داخل کشور مشغول کار هستند ولی این نکته در نقد برخی هنرمندان مغفول مانده بود. این دست نقدها یک سوءتفاهم هم ایجاد می‌کرد که انگار هنرمندان و چهره‌های مطرح با دستگاه سیدالشهدا(ع) مخالف هستند. ما تصمیم گرفتیم از خود هنرمندان و دیگر چهره‌های آشنا برای رفع این سوءتفاهم استفاده کنیم. آنها در برنامه «نشان ارادت» از حس و حال خود درباره عاشورا، امام‌حسین(ع) و اصحاب ایشان می‌گویند و همین نشان می‌دهد همه در این بارگاه سر تسلیم و ارادت فرو می‌آوردند.
در این چهار فصل چند چهره مطرح در «نشان ارادت» حاضر شده‌اند؟
حدود 140 نفر.
با دستمزد آنها چه می‌کنید؟
ای کاش این اجازه از میهمان‌ها را داشتم تا رقم دستمزد آنها را بگویم. بله، آن هم در «نشان ارادت» مثل خیلی از برنامه‌های دیگر دستمزد دریافت می‌کنند اما بلااستثنا تخفیف می‌دهند و هزینه‌شان خیلی خیلی کمتر از برنامه‌های دیگر تلویزیون است.
به هنرمندان می‌گویید که مقابل دوربین اشک بریزند؟
نه؛ واقعا نه. اتفاقا ما سوالات را هم در اختیار آنها قرار نمی‌دهیم. می‌گوییم یک برنامه است با این ویژگی و اگر قلبا مایل هستید، تشریف بیاورید. تا قبل از آغاز پخش صحبت از مسائل معمول است و تعمدا آنها را از فضای برنامه دور می‌کنیم. اگر دقت کنید، غالب آنها در شروع برنامه لبخند بر لب دارند اما هرچه پیش می‌رود، متوجه حال دگرگون آنها می‌شوید. هر آنچه از اشک و احساسات می‌بینید، واقعی است و میهمان در جایی اصلا دوربین را از یاد می‌برد. اگر جز این باشد مخاطب پی به باسمه‌ای بودن موقعیت می‌برد و هدفی که برنامه دنبال آن است، محقق نمی‌شود. این را هم اضافه کنم که ما از میهمان‌ها می‌خواهیم حرف دل‌شان را بزنند. اگر بگویند مثلا چه بگویم، هیچ توصیه‌ای نمی‌کنیم و اجازه می‌دهیم مجری آرام آرام او را آماده کند. در این مدت هم پیش آمده است که یک میهمان حرف‌های احساسی و معرفتی دلچسبی زده اما گریه نکرده. ما هم هیچ اصراری بر این مساله نداشته‌ایم.
دعوت از نمایندگان اقوام یکی از اتفاق‌های خوب سری جدید «نشان ارادت» است. فکر می‌کنید اتفاقی که باید رقم خورده؟
من خود گیلانی هستم و در هر برنامه‌ای که با آن همکاری داشتم، از ظرفیت اقوام استفاده کرده‌ام. ایران رنگین‌کمانی از آیین‌ها، گویش‌ها و فرهنگ‌های جذاب است که هر کدام از ما که رسانه در اختیار داریم باید به تقویت آن کمک کنیم. پیرو همین، در فصل چهارم «نشان ارادت» بخشی را به حضور نمایندگان اقوام اختصاص دادیم تا درباره مناسک عزاداری خود توضیح دهند و مقابل دوربین مراسم ویژه خود را اجرا کنند. تاکیدمان هم این بود که حتما با پوشش مخصوص خود حاضر شوند. علاوه‌بر این، از تعزیه‌خوان‌های سراسر کشور هم دعوت کردیم. می‌دانید که تعزیه در هر منطقه شکل و شمایل خاص خود را دارد که بخشی از این تفاوت را در اجرای هنرمندان در «نشان ارادت» متوجه شده‌اید. معتقد نیستم حق مطلب ادا شده اما «نشان ارادت» به اندازه توان خود در این باره وظیفه‌اش را انجام داده است.
تصمیم به گسترش این بخش در فصل بعدی را دارید؟
حتما. اتفاقا این خواسته ستاد عتبات هم هست. ما این‌بار بنا داریم به شهرهای مختلف برویم و این بخش را در قالب یک مراسم ویژه به سرانجام برسانیم. در این مراسم چهره‌های بنام هر استان حضور دارند؛ مثل صاحبان هیئات، خادمان، مداحان و ذاکران اهل‌بیت(ع)، نمایندگان سازمان عتبات عالیات، مسئولان استان‌ها و عاشقان ابا عبدالله‌الحسین(ع). از یک چهره مطرح مثل بازیگران، ورزشکاران و... که در استان خود صاحب محبوبیت هستند هم استفاده می‌کنیم. بعد از برپایی مراسم، گزارش آن در قالب مستند در برنامه «نشان ارادت» پخش می‌شود.
یک برنامه وقتی به فصل‌های دوم، سوم و... می‌رسد هم انتظار از آن بالا است و هم کار سازندگان سخت‌تر می‌شود. راهکار شما برای پرهیز از یکنواختی چیست؟
به نکته درستی اشاره کردید که اتفاقا دغدغه ما هم هست. سال پیش که برنامه به پایان رسید از دوستان ستاد عتبات و مسئولان شبکه دو پرسیدم آیا مایل به ساخت ادامه «نشان ارادت» هستید یا نه. جواب‌شان مثبت بود و ما در تحریریه ایده‌های مختلفی را مطرح کردیم و با میلاد جوادی (مجری طرح و مشاور تهیه‌کننده) و محمدعلی بای (کارگردان) به راهکارهایی رسیدیم. درنهایت تصمیم بر این شد که شاکله برنامه حفظ شود و ایده‌هایی مثل حضور اقوام را هم اجرایی کنیم. در این فصل به مخاطبان برنامه هم توجه جدی شده است. خیلی پیامک به برنامه ارسال شده که خواهان دریافت سوغاتی از کربلا مثل مهر، تسبیح، انگشتر و... هستند. در این فصل دوستان ما در برنامه با آنها تماس گرفتند و هدایای متبرک را برایشان ارسال کردند. آنها از اینکه یک برنامه تلویزیونی به خواسته‌شان توجه کرده است، متعجب بودند. از این دست ایده‌ها هست و اگر قرار بر ساخت سری جدید «نشان ارادت» باشد حتما اجرایی خواهند شد.
تعامل با مخاطب اتفاقی است که به پویایی برنامه‌ها کمک می‌کند. این مساله را حلقه مفقوده کنونی تلویزیون نمی‌دانید؟
چرا و پیرو همین است که رئیس محترم صداوسیما در بدو فعالیت خود کانال ارتباطی مستقیم برای ارسال نظرات و دیدگاه‌های مردم ایجاد می‌کند. تجربه سال‌ها فعالیت در تلویزیون درس مهمی برای من داشته و اینکه نباید برنامه‌ها، یکسویه عمل کنند. برعکس، مخاطب باید عنصر فعال در برنامه‌سازی باشد و برنامه‌ساز نظرات آنها را دخیل بداند. دوستان در برنامه‌های مختلف از این دست تلاش‌ها داشته‌اند اما معتقدم کافی نیست و باید اشکال متنوع و متعددی برای رسیدن به نقطه مطلوب در پیش گرفت.
باتوجه به حساسیت‌های برنامه‌سازی برای امام‌حسین(ع) توصیه‌ها و سختگیری‌های مدیریتی لطمه‌ای به کار شما نزد؟
در چند برنامه‌ای که با موضوع محرم و امام‌حسین(ع) ساخته‌ام، توصیه‌ها در حد معمول و عرف رایج بوده است. نه دوستان در ستاد عتبات سختگیری داشتند و نه دوستان در تلویزیون. حتی آقای بامروت نژاد، مدیر جدید شبکه دو براساس فصل‌های قبلی موافقت خود با ساخت سری جدی «نشان ارادت» را اعلام کرد و مانعی پیش روی ما قرار نداد. اتفاقا نکاتی که ایشان و همچنین آقای یوسف افضلی (معاون فرهنگی و مشارکت‌های مردمی ستاد توسعه بازسازی عتبات عالیات) بیان کردند، در فصل جدید به کمک ما آمد. طبیعتا کسانی که مشغول برنامه‌سازی هستند، از حساسیت‌ها اطلاع دارند و می‌دانند شیوه مطلوب کدام است. ضمن تشکر از همراهی دوستان، امیدوارم «نشان ارادت» توانسته باشد گوشه از اهدافی را که دنبال آن است برآورده کرده باشد. در عین حال معتقدم برنامه‌سازی برای سیدالشهدا(ع) باید توام با ایده‌های نو باشد که اتفاقا این زمینه فراهم است و مدیریت تلویزیون از آن استقبال می‌کند.