روزنامه «فرهیختگان» در تاریخ 1401/06/16 در گزارشی با عنوان «معمای بحران مسکن»، به بررسی سناریوهای مختلف تداوم بحران مسکن پرداخت. وزارت راه و شهرسازی طی جوابیه‌ای، تاکید کرده که وضعیت بازار مسکن در ایران به‌زودی ساماندهی خواهد شد. آنچه در ادامه می‌آید، متن کامل جوابیه وزارتخانه مذکور به گزارش «فرهیختگان» است.
متن جوابیه
وزارت راه و شهرسازی به‌منظور ایجاد تعادل و ثبات نسبی در بازار مسکن و همچنین اجرای قانون جهش تولید مسکن و توسعه و ساماندهی بازار استیجار، طرح نهضت ملی مسکن را در دستورکار قرار داده است که امید می‌رود با اجرای این طرح، مشکلات مربوط به حوزه مسکن تا حدود زیادی مرتفع شود. وزارت راه و شهرسازی اعلام کرد: از آغاز طرح نهضت ملی مسکن تاکنون برای ساخت یک میلیون و ۶۶۶ هزار و ۶۷۳ واحد مسکونی زمین تامین کرده است که روند تامین زمین ادامه دارد. همچنین براساس آمار ارائه‌شده تا ۲۵ مردادماه ۱۴۰۱، ساخت یک میلیون و ۵۹۲ هزار و ۸۲۴ واحد مسکونی آغاز شده است. تامین زمین مورد نیاز نهضت ملی مسکن در سه قالب احداث شهر جدید و شهرک، بازنگری طرح‌های جامع شهری و توسعه سکونت‌گا‌ها شهری موجود در قالب الحاق به محدوده انجام می‌گیرد، که در سال گذشته (۱۴۰۰) به میزان بیش از ۳۵۱۱ هکتار تخصیص زمین صورت پذیرفت. در سال جاری (۱۴۰۱) نیز تامین زمین به میزان بیش از ۷۸۰۷ هکتار در سه قالب فوق‌الذکر انجام پذیرفته است و همچنان درحال اقدام است.
همچنین به‌منظور استفاده از ظرفیت زمین و ساخت سازندگان و متقاضیان دارای زمین (خود مالکین) جهت افزایش تولید و سرمایه‌گذاری در بخش مسکن، تسهیلات موضوع ماده (۴) طرح نهضت ملی مسکن به متقاضیان خود مالک نیز پرداخت می‌شود که در این راستا تاکنون از برای بیش از 350 هزار واحد مسکونی از متقاضیان ثبت‌نام شده که بانک‌ها برای ارائه تسهیلات بیش از 47 هزار واحد از این نوع قرارداد مشارکت مدنی امضا کرده‌اند.
یادآوری می‌شود حسب اطلاعات طرح جامع مسکن طی ۵ سال گذشته باید سالانه حدود ۹۰۰ هزار واحد مسکونی تامین می‌شد. این در شرایطی است که براساس اطلاعات منتشرشده طی سال‌های مذکور صرفا به میزان ۵۰ درصد این میزان، تولید مسکن در کشور صورت پذیرفته است و بازار مسکن در شرایط فعلی با عدم تعادل شدید بین عرضه و تقاضا مواجه شده است. از این‌رو و همچنین متاثر از بی‌ثباتی‌های روی‌داده در شرایط کلان اقتصادی طی سال‌های گذشته، قیمت مسکن و اجاره‌بها به میزان قابل‌توجهی افزایش یافته است... مجموعه این شرایط، عموم خانوار به‌خصوص خانوار موجود در دهک‌های پایین درآمدی را در تامین مسکن با مشکل مواجه نموده است. اقدامات صورت‌گرفته در زمینه اجرای طرح نهضت ملی مسکن به شرح زیر است:
1- تهیه و ابلاغ برنامه تامین مسکن استان‌ها
نیازسنجی زمین و مسکن به تفکیک شهری و استانی برای تولید سالانه مسکن انجام پذیرفت و به استان‌ها و دستگاه‌های اجرایی متولی ابلاغ گردید. این نیازسنجی مطابق با نیاز به مسکن خانوار در مقیاس شهر، با لحاظ شاخص‌های نیاز انباشته به مسکن، ازدواج، طلاق، مرگ‌ومیر، نیاز به نوسازی واحدهای موجود و همچنین تعداد خانه‌های خالی قابل‌عرضه به بازار باتوجه به آمار و اطلاعات اخذشده از مرکز آمار ایران و سایر مراجع مربوطه محاسبه شده است.
2- طراحی و ایجاد زیرساخت پالایش و نظارت بر پیشرفت پروژه‌ها
باتوجه به اینکه نیاز به بستری شفاف برای ثبت‌نام و پالایش دقیق و سهل متقاضیان بود، سامانه‌ای طراحی شد که هم امکان ثبت‌نام فراهم گردد و هم به صورت برخط تمام مشخصات پروژه‌ها، تامین زمین، متقاضیان و اتصال تسهیلات بانک‌ها و نظارت بر پیشرفت پروژه‌ها به‌طور همزمان قابل رویت و پیگیری باشد. ثبت‌نام متقاضیان مسکن در قالب فازهای نهضت ملی مسکن (طی ۷ مرحله و از طریق اعلام عمومی)، طرف‌های تفاهم (شامل وزارت آموزش و پرورش، سازمان صداوسیما، وزارت جهاد کشاورزی، وزارت کشور، وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، سازمان راهداری، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، وزارت فرهنگ و ارشاد، سازمان بهزیستی، کمیته امداد، انجمن تالاسمی) و خود مالکین انجام شده است.
3- اقدامات و دستاوردها
الف- ثبت‌نام بیش از پنج‌ونیم میلیون متقاضی مسکن در سامانه.
ب- اتصال وب سرویسی سامانه نهضت ملی مسکن به سامانه املاک و مستغلات وزارت صمت (سامانه کد رهگیری)، سامانه ملی املاک و اسکان کشور و سازمان ثبت اسناد و املاک.
ج- اخذ بیش از ۱۲ میلیون استعلام استفاده از تسهیلات دولتی.
د- افتتاح غیرحضوری حساب برای بیش از ۵۰۰ هزار متقاضی.
ه - ثبت اطلاعات ۱۵۶۷۵ قطعه زمین به ظرفیت بیش از 1.5 میلیون واحد مسکونی.
4- پالایش متقاضیان
در راستای بررسی شرایط متقاضیان حسب ماده (۱) آیین‌نامه اجرایی قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن، سابقه مالکیت و عدم استفاده از امکانات دولتی (فرم بند ج) به‌صورت سیستمی و از طریق سامانه مربوطه صورت می‌پذیرد و پس از آن متقاضیان واجد شرایط جهت بررسی سابقه سکونت، اخذ و بررسی مدارک مورد نیاز از طریق سامانه مذکور به دستگاه‌های متولی اجرای طرح نهضت ملی مسکن معرفی می‌شوند.
5- ایجاد بانک زمین
به‌منظور گردآوری و ساماندهی اطلاعات اراضی دولتی جهت تامین زمین مورد نیاز اجرای طرح جهش تولید مسکن، اطلاعات مربوط به اراضی سازمان ملی زمین و مسکن، شرکت عمران شهرهای جدید و شرکت بازآفرینی شهری ایران در بانک اطلاعاتی زمین ثبت و همچنین آن دسته از اراضی دولتی که در اختیار سایر دستگاه‌ها قرار دارد توسط ادارات کل راه و شهرسازی شناسایی شده و در این بانک جانمایی و درج شد.
6- شروع عملیات اجرایی و پیشرفت پروژه‌ها
باتوجه به فرآیند صدور پروانه و مشکلات و موانع موجود، پس از احصا زمین، عملیات اجرایی در سریع‌ترین زمان ممکن شروع شد.
7- پیگیری پرداخت تسهیلات بانکی طرح نهضت ملی مسکن
الف- پیگیری تامین تسهیلات مورد نیاز براساس قانون جهش تولید مسکن برای پروژه‌های طرح نهضت ملی مسکن از محل اعتبارات تبصره ۱۸ قانون بودجه ۱۴۰۰ تا سقف ۳۶۰ هزار میلیارد تومان در سال۱۴۰۰، همچنین هماهنگی برای پرداخت تسهیلات ساخت و نوسازی مسکن وفق مفاد ماده (۴) قانون جهش تولید مسکن.
ب- وفق ماده (۴) قانون جهش تولید مسکن، شبکه بانکی می‌بایست ۲۰ درصد از تسهیلات پرداختی خود را برای پرداخت تسهیلات ساخت مسکن اختصاص دهند که این رقم حسب تبصره (۱۸) قانون جهش تولید مسکن سال ۱۴۰۰، در سال ۱۴۰۱ حداقل ۶۰۰ هزار میلیارد تومان بوده است. برای پرداخت این تسهیلات توسط بانک‌های عامل، وزارت راه و شهرسازی با پیگیری از بانک مرکزی ج. ا. ا و با همکاری این بانک نسبت به تدوین و ابلاغ دستورالعمل‌های مورد نیاز تسهیلات و همچنین ایجاد سامانه مربوطه جهت معرفی سازندگان به بانک‌های عامل اقدام نموده است.
ج- پیگیری افزایش سقف تسهیلات طرح نهضت ملی مسکن از ۱۰۰ میلیون تومان به میزان ۴۵۰ میلیون تومان برای شهر تهران، ۴۰۰ میلیون تومان برای سایر کلانشهرها، ۳۵۰ میلیون تومان برای مراکز استان، ۳۰۰ میلیون تومان برای سایر مناطق شهری و ۲۰۰ میلیون تومان برای مناطق روستایی به ازای هر واحد و همچنین افزایش دوره بازپرداخت از ۱۲ سال به ۲۰ سال. (مجموع دوران مشارکت مدنی و فروش اقساطی)
پیش از تصویب و ابلاغ قانون جهش تولید مسکن و اجرای طرح نهضت ملی مسکن، سقف تسهیلات ساخت مسکن در طرح‌های حمایتی ۱۰۰ میلیون تومان و با دوره بازپرداخت ۱۲ ساله بوده است، لکن پس از تصویب و ابلاغ قانون مذکور به‌منظور افزایش اثربخشی تسهیلات ساخت مسکن و کاهش سهم آورده متقاضیان و حمایت از تولید مسکن توسط بخش خصوصی، سقف تسهیلات به مبالغ فوق‌الذکر با دوره بازپرداخت ۲۰ساله افزایش یافت.
8- اقدامات دیگر انجام‌شده برای افزایش تولید و عرضه مسکن
الف- برگزاری سه جلسه شورای عالی مسکن برای تسریع سیاستگذاری در راستای تسهیل و تسریع در اجرای قانون جهش تولید مسکن، طرح مسائل و مشکلات این حوزه و اتخاذ تصمیمات لازم در برخی موارد برای رفع مشکل.
ب- اعلام فراخوان برای تدوین طرح جامع مسکن به تمامی دانشگاه‌ها، اساتید و قطب‌های علمی کشور و همچنین اعلام عمومی از طریق مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی وزارت متبوع، انتخاب مشاور و تدوین پیش‌نویس شرح خدمات طرح جامع مسکن.
9- مالیات بر خانه‌های خالی و سامانه اسکان و املاک
براساس اطلاعات مرکز آمار در سال ۱۳۹۵، تعداد ۲ میلیون و ۱۲۳ هزار واحد مسکونی خالی در مناطق شهری و حدود ۴۶۳ هزار واحد مسکونی خالی در مناطق روستایی وجود داشته است و براساس همین گزارش ۳۰ هزار روستا خالی از سکنه شده است. متاسفانه مرکز آمار از سال ۹۵ تا الان آمار جدیدی از خانه‌های خالی اعلام نکرده است اما به دلیل افزایش قیمت‌ها، ارزش افزوده‌ها و اینکه تعداد پروانه‌های ساختمانی در سال‌های اخیر نصف شده است، لذا ما در وزارت راه و شهرسازی معتقدیم که درحال حاضر حتما این تعداد خانه خالی در مناطق شهری ما وجود ندارد و وارد بازار عرضه و تقاضا شده‌اند. برای اولین بار سامانه‌هایی همچون سامانه اسکان و املاک ایجاد شد که اطلاعات بیش از ۷۳ میلیون شهروند را دارا است و بزرگ‌ترین بانک اطلاعاتی کشور محسوب می‌شود. کد پستی و کد ملی حدود 12 میلیون خانوار متصل شده است، که این امر بیانگر آن است هدف قانون در راستای قانون مالیات بر خانه‌های خالی تحقق یافت و این امر برای اولین بار در تاریخ امور مالیاتی کشور محقق شد. ۶۷ درصد از خانه‌های خالی شناسایی شدند و به امور مالیاتی معرفی شدند که این امربه نوبه خود اقدامی عظیم محسوب می‌شود.
امین کیانی - سرپرست مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی