سیدمهدی طالبی، خبرنگار گروه بین‌الملل: روز گذشته سه قدرت اروپایی در بیانیه‌ای مشترک اعلام کردند ایران مقصر ناکام ماندن گفت‌وگوها پیرامون احیای توافق هسته‌ای است. در این بیانیه که محتوای آن تقریبا تکراری به شمار می‌رود، تهران متهم شده که یک فرصت حیاتی را برای احیای برجام از دست داده است. به گزارش فارس به نقل از وبگاه وزارت امور خارجه آلمان، در بیانیه سه کشور اروپایی که روز شنبه منتشر شد، آمده است: «اوایل ماه اوت بعد از یک سال و نیم مذاکره، هماهنگ‌کننده برجام متونی را ارائه کرد که بازگشت ایران به پایبندی به تعهدات برجامی و بازگشت آمریکا به توافق را میسر می‌کند.»
این بیانیه می‌افزاید: «در این بسته نهایی، هماهنگ‌کننده تغییراتی ایجاد کرد که ما را به منتهای انعطاف‌پذیری قابل انجام رساند. متاسفانه انتخاب ایران این بود که این فرصت حیاتی دیپلماتیک را مغتنم نشمرد. ایران در عوض به تداوم برنامه هسته‌ای خود فراتر از توجیه غیرنظامی ملموس ادامه داد.» این ادعاها درحالی صورت می‌گیرد که مواضع ایران در پاسخ دوم خود به آخرین بسته پیشنهادی اتحادیه اروپا، تفاوتی با رویکرد اصلی و همیشگی تهران نداشته و موضوع جدیدی به شمار نمی‌آید.
گره کار کجاست؟
ایران خواهان بسته شدن پروندهای مرتبط با ادعای پیشین درباره ابعاد نظامی فعالیت‌های هسته‌ای خود است. براساس توافق هسته‌ای سال 2015، تمام پرونده‌های ادعایی مزبور که مربوط به پیش از سال 2003 هستند، باید بسته شوند. ریشه این پرونده‌ها که با نام پی‌ام‌دی شناخته شده و ایران آنها را «مطالعات ادعایی» می‌نامد، به اتهام سرویس‌های جاسوسی غربی علیه ایران بازمی‌گردد. این اتهامات اثبات‌نشده می‌گویند ایران طی سال‌های پیش از 2003 توسط بخش‌های نظامی خود و تحت هدایت برخی از فرماندهای نظامی و صنعتی به دنبال ساخت تسلیحات هسته‌ای بوده است.
علی‌رغم این ادعاها اما تمام پرونده‌های مفتوح در این باره پس از توافق هسته‌ای بسته شد اما کشورهای غربی تفسیر دیگری دارند.
آنها می‌گویند طبق توافق، تنها آن‌دسته از پرونده‌های هسته‌ای مربوط به پیش از سال 2003 بسته می‌شوند که پیش‌تر باز و در حال پیگیری بوده‌اند. براساس این تفسیر، یافت شدن شواهد دیگری از فعالیت‌های هسته‌ای پیش از سال 2003 می‌تواند مبنایی برای گشوده شدن پروندهای جدید و پیگیری آژانس باشند؛ موضوعی که امکان بهانه‌ای مجدد برای اخلال در توافق هسته‌ای یا خروج مجدد از آن را فراهم آورد. باید توجه داشت دونالد ترامپ رئیس‌جمهور سابق آمریکا در سال 2018 با استناد به پرونده‌های ادعایی افشاشده درباره فعالیت‌های سال 2003 از برجام خارج شد. پرونده‌هایی که گفته می‌شد طی عملیات جاسوسی توسط رژیم‌صهیونیستی از انباری در تورقوز آباد کشف شده است. ایران نگران است باقی ماندن سایه این تفسیر ناصواب بر سر برجام، بار دیگر پس از احیای توافق به بهانه‌ای برای اخلال در اجرای آن و حتی خروج مجدد آمریکا از آن تبدیل شود. از این رو تهران تاکید دارد در متن توافق بایستی ضمانت شود تمام پرونده‌های ادعایی علیه ایران بسته خواهند شد.
در بیانیه اروپا چه مواردی درباره پرونده‌های مفتوح آمده؟
موضع ایران در اصرار بر بسته شدن پرونده‌های ادعایی درباره ابعاد نظامی برنامه هسته‌ای موضوع جدیدی به حساب نمی‌آید. ایران پیش‌تر در جواب نخست خود به بسته پیشنهادی اروپا نیز آن را مورد تاکید قرار داده بود. با این وجود مقامات قاره سبز سعی کرده‌اند در پیش‌زمینه‌ای از فعالیت‌های رسانه‌های فارسی زبان وابسته به جبهه غربی، درخواست تهران را جدید توصیف کرده و آن را مانع از احیای توافق جا بزنند. تروئیکای اروپایی در بیانیه خود با گرفتن ژستی قانونمدارانه ادعا کرده‌اند: «هنگامی که در حال نزدیک‌تر شدن به یک توافق بودیم، ایران مسائل جداگانه‌ای را دوباره باز کرد که به تعهدات الزام‌آور قانونی تحت معاهده منع گسترش سلاح‌های اتمی (NPT) و توافق پادمانی انجام شده با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مربوط است.» در ادامه بیانیه ادعاهای تروئیکای اروپایی آمده است: «در ماه ژوئن، شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با رأی اکثریت قاطع قطعنامه‌ای را تصویب کرده و از ایران خواست که اقداماتی فوری برای پاسخ دادن به سوالات بی‌جواب آژانس انجام دهد. سه ماه بعد، طبق تایید مدیرکل آژانس در جدیدترین گزارش خود، ایران هیچ گامی در این زمینه برنداشته است.»
سه کشور اروپایی عضو برجام افزوده‌اند: «موضع ما روشن و استوار است. ایران باید به‌طور کامل و بدون تأخیر و با حسن نیت با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همکاری کند. برعهده ایران است که پاسخ‌های فنی موثقی را به سوالات آژانس درباره محل تمامی مواد هسته‌ای در قلمرو خود فراهم کند. برجام به هیچ شکلی نمی‌تواند برای رها شدن ایران از تعهدات الزام‌آور قانونی استفاده شود که برای رژیم جهانی عدم گسترش تسلیحات اتمی ضروری هستند.»
تروئیکا، در موقعیت تهدید نیستی!
مقامات عالیرتبه قاره سبز طی هفته‌های اخیر به‌شدت درباره کمبود انرژی در این کشور هشدار داده‌اند. بوریس جانسون نخست‌وزیر سابق انگلیس که تا روز سه‌شنبه هفته گذشته در قدرت بود، چند روز پیش از ترک نخست‌وزیری به مردم کشورش توصیه کرد تا با خرید کتری‌های برقی جدید از هزینه‌های انرژی خود بکاهند. این توصیه شاید به دلیل ضربه‌ای باشد که او از گرانی انرژی خورد. او به طرز اسفناکی به یکی از قربانیان گرانی انرژی در جهان پس از جنگ اوکراین تبدیل شد. جانسون زمانی قدرت را تحویل لیز تراس نخست‌وزیری بعدی انگلیس داد که آخرین آمارها از تورم بی‌سابقه 1, 10 درصدی در این کشور حکایت دارد.
امانوئل مکرون رئیس‌جمهور فرانسه نیز به مردم کشورش گفته «عصر فراوانی‌ها به پایان رسیده است» و آنها باید خود را برای کاهش مصرف انرژی و دیگر خدمات آماده کنند.
کشورهای گرفتار اروپایی در این میان دو راه بیشتر پیش روی خود ندارند. یا آنکه چشم خود را بر امنیت قاره سبز بسته و با ادامه واردات انرژی از روسیه دستگاه نظامی این کشور را برای پیشروی در اوکراین تقویت کرده و امتیازات بیشتری به مسکو بدهند یا آنکه به برجام بازگردند؛ موضوعی که ضمن افزایش عرضه انرژی به بازار می‌تواند امنیت اروپا را نیز تقویت کند. با این حال آنها به زعم خود راه هوشمندانه‌ای را در پیش گرفته‌اند تا ضمن کسب دستاوردهایی مانند افزایش امنیت و کاهش قیمت انرژی امتیاز بلندمدتی به ایران ندهند.
این کارها جواب نمی‌دهد
با وجود اظهارات بی‌سابقه و صریح مقامات اروپایی درباره کمبود انرژی در اروپا به‌ویژه طی ماه‌های آتی، رسانه‌های فارسی زبان بیگانه طی هفته‌ها و روزهای اخیر تلاش کردند با انتشار گزارش‌هایی از سوی برخی کارشناسان ادعا کنند که اروپا کمبود انرژی نداشته و ایران نباید خود را به ضعف قاره سبز دلخوش کند. همراستا با این رسانه‌ها برخی از همپالگی‌های داخلی آنها نیز با ژستی مغرورانه با تکذیب تلویحی اظهارات رئیس‌جمهور فرانسه و نخست‌وزیر سابق انگلیس، بر امنیت انرژی اروپا تاکید کردند.
پس از این فضاسازی‌ها که به‌منظور ملتهب ساختن افکار عمومی ایران و ایجاد اشتباه محاسباتی در تهران صورت گرفت حالا سه کشور اروپایی در بیانیه‌ای شدیداللحن تلاش کرده‌اند هراسی را در ایران برانگیزند.
کمتر از یک سال قبل تهدیدات غرب در وضعیتی به‌مراتب بهتر از شرایط کنونی چندان معتبر نبودند به‌گونه‌ای که بارها از سوی مقامات بلندپایه غربی از جمله جیک سولیوان مشاور امنیت ملی آمریکا اعلام شد که تنها چند هفته برای احیای برجام فرصت باقی مانده است. اگر در شرایط مناسب‌تر پیشین این تهدیدات ناکارآمد بودند در وضعیت فعلی نیز که اروپا نیازمند انرژی ایران و البته رضایت تهران برای انتقال انرژی از منطقه به قاره سبز است بازی‌های نخ‌نمای قدیمی دردی از آنها دوا نمی‌کند.