کیانا تصدیق مقدم، خبرنگار:هشتمین جشنواره و نمایشگاه نوشت‌افزار ایرانی‌اسلامی «ایران‌نوشت» از تاریخ یکم تا ۱۸ شهریورماه برگزار شد. برای بازدید از این نمایشگاه به کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در خیابان حجاب تهران رفتیم. این نمایشگاه بعد از دو سال تعطیلی مدارس به خاطر بیماری کرونا برگزار شده و به همین سبب جمعیت قابل‌توجهی برای خرید نوشت‌افزار به آنجا آمده بودند. در این نمایشگاه غرفه‌های کوچکی وجود داشت که محصولات نوشت‌افزار با برندهای ایرانی مختلف به فروش می‌رسید. بعضی از این وسایل با کاراکترهای محبوب تولید شده‌بودند و بالطبع نوشت‌افزارهایی هم بودند که بین جمعیت محبوب نبودند. شاید یکی از نقدهایی که می‌شد به این نمایشگاه گرفت، کوچک بودنش برای جمعیت حاضر در آنجا بود. البته بین خریداران زمزمه‌هایی از مسائل دیگر هم شنیده می‌شد، آن هم اینکه عده‌ای می‌گفتند کیفیت اجناس تولیدشده در سال ۹۸ که سال قبل از تعطیلی کرونایی بود، بهتر از امسال بود. البته از دست پر تعدادی دیگر هم می‌شد فهمید که رضایت خاطر داشتند. موضوع دیگر این بود که بعضی از برندها که در هفت دوره قبلی نمایشگاه بودند، امسال به دلایل مختلفی محصولات‌شان را ارائه نداده بودند. برای اطلاعات بیشتر از تغییرات نمایشگاه در دو سالی که گذشت، سراغ مهدی یوسف‌وندی، مدیرعامل «خانه خلاق و نوآوری تم» و برگزارکننده نمایشگاه رفتیم و با او صحبت کردیم که در ادامه می‌خوانید.
نمایشگاه بعد از دو سال تعطیلی برگزار شد. روند کار رضایت‌بخش بود؟
وقفه دوساله نمایشگاه به دلیل بیماری کرونا و تعطیلی مدارس بود. یعنی اگر هم امکان برگزاری آن توسط ستاد کرونا تایید می‌شد به‌خاطر اینکه مدارس باز نبود، برگزاری‌اش معنایی نداشت. به‌خاطر تصمیمی که دولت گرفت و مدارس را باز کرد اتفاق خوبی افتاد؛ اینکه صنعت نوشت‌افزاری که به‌شدت در دو سال ضربه خورده‌بود، جان دوباره گرفت. الان تقریبا می‌توان گفت بعد از دو سال‌وخرده‌ای از آخرین باری که نمایشگاه برگزار شد، همه تولیدکنندگان را دورهم دیدیم. تفاوت جدی که بین محصولات الان با سه سال پیش داریم این است که کیفیت محصولات به‌شدت بالا رفته زیرا خیلی از تولیدکنندگان به این فکر افتادند که الان بازار داخلی کمتر از ظرفیت تولیدکنندگان است و تصمیم گرفتند کیفیت را افزایش دهند و درنتیجه کالاهای خوبی ارائه دادند.
وجه‌تمایز نمایشگاه سال ۱۴۰۱ با سال ۹۸ چه بود؟
یکی از وجوه‌تمایز نمایشگاه ۱۴۰۱ با نمایشگاه سال ۹۸ تنوع و کیفیت بالاتر محصولات است. حتی برخی از تهیه‌کنندگان صادرات هم داشتند. از طرف دیگر هم نمایشگاه سه سال تعطیل بوده و مردم علاقه‌مند به حضور هستند و شاید بیش از ۱۰۰ هزار خانواده تا الان به اینجا مراجعه کرده‌اند. این حداقل آماری است که غرفه‌ها به ما نشان می‌دهند، تقریبا از هر پنج نفری که وارد غرفه می‌شوند دو نفر خرید می‌کنند. بنابراین می‌توان گفت تعداد مراجعان خوب بود. البته این را هم باید بگویم که به همان اندازه که تعداد مراجعه‌کنندگان بالا رفته، سبد خرید بزرگ نشده است. مشخص است مردم از نظر مالی توان کمتری دارند و توان خرید نوشت‌افزار با این قیمت‌ها را ندارند. به نسبت کالاهایی که از سال ۹۸ تاکنون گران شده‌اند نوشت‌افزار کمترین افزایش را داشته است؛ مثلا در مسکن افزایش چندبرابری داشتیم و در مواد غذایی برخی از اقلام تا ۱۵-۱۰ برابر افزایش قیمت داشت، در نوشت‌افزار این اتفاق نیفتاده است و بسیار کمتر تورم داشتیم. تعداد اقلامی که در سبد هر فرد در سال ۹۸ بود با تعداد اقلام در نمایشگاه کنونی را مقایسه می‌کنیم، آن هم مقایسه ریالی، می‌بینیم افراد در سال ۹۸ به‌طور میانگین تقریبا ۲۰۰ هزار تومان خرید می‌کردند و قاعدتا با این تورم چندبرابری باید الان یک‌ونیم تا دو میلیون تومان خرید کنند. ولی الان میانگین خرید ریالی غرفه ما حدود ۴۰۰ هزار تومان است و این نشان می‌دهد توان مردم کاهش یافته است. یک اتفاق خوب هم افتاده که تنوع جنس‌های در اختیار مردم زیاد است، یعنی با همان ۴۰۰ هزار تومان تقریبا از همه جنس‌ها از غرفه و نمایشگاه می‌توان جنس خوب ایرانی و باکیفیت خرید. بنابراین این سه ویژگی تفاوت بین نمایشگاه امسال با سه سال پیش است؛ اولا اینکه کالاهای جدیدی در بازار آمده که آن زمان نبود، ثانیا به‌خاطر عدم برگزاری در سه سال اخیر تعداد مراجعان افزایش یافته است، ثالثا مشخصا سبد خرید مردم کوچک‌تر شده است.
در این دو سالی که نمایشگاه برگزار نشد ضرری به شما متحمل شد؟
تولیدکنندگان به دودسته تقسیم می‌شوند؛ یک‌دسته تولیدکنندگانی که جریان نقدینگی بسیار ضعیفی داشتند و یک‌دسته تولیدکنندگان بزرگ‌تری که نقدینگی لازم برای هزینه‌های جاری داشتند. تولیدکنندگانی که جریان نقدینگی ضعیفی داشتند یا حذف شدند یا تقریبا در آستانه حذف هستند. بسیاری از تولیدکنندگان خرد را در این دو سال از دست دادیم. در عوض تولیدکنندگان بزرگ، به‌خاطر اینکه توان نقدینگی داشتند، توانستند خود را نگه دارند اما همین نقدینگی باعث شده نقدینگی آنها کوچک‌تر شود، به همین‌خاطر تیراژ تولیدی تولیدکنندگان بزرگ هم بسیار پایین‌تر از سال ۹۸ است و الان به‌شدت کمبود جنس در بازار داریم. هرمقدار جنس تولید می‌شود در لحظه فروش می‌رود چون نیاز مردم بالاست. مردم سه سال لوازم‌التحریر نخریدند و آخرین نوشت‌افزار در خانه به‌خاطر اینکه خرداد و اردیبهشت مدارس را باز کردند مصرف شد و هیچ نوشت‌افزاری در منازل نیست. مردم همه نیاز به نوشت‌افزار دارند اما تولیدکنندگان توان تولید را ندارند. علاوه‌بر اینکه تولیدکنندگان خردی که قسمتی از بار تولید را بردوش می‌کشیدند تقریبا حذف شدند و تعداد کمی باقی ماندند. تولیدکنندگان بزرگ‌تر توان تولید گذشته را ندارند و با ظرفیت کمتر دست به تولید می‌زنند و درنتیجه جنس کمتری در بازار موجود است. البته برای این موضوع پیشنهاد من این است به‌جای اینکه فروش نوشت‌افزار در پایان‌شهریور تمام شود تا وسط‌های آبان ادامه یابد. الان فردی چندقلم را خریداری کرده و وسط آبان دوباره برای خرید می‌آید. تفاوت امسال با سالیان گذشته در این است که فصل نوشت‌افزار طولانی‌تر است. البته هم مردم توان خرید کمتری دارند و هم تولیدکنندگان توان تامین نیاز بازار را ندارند و مجبور هستند این پارت را تولید کنند و پارت بعدی را وقتی پول پارت اول آمد ادامه دهند.
بعضی از برندها که اتفاقا در سال‌های گذشته طرفدار زیادی داشتند امسال در نمایشگاه نیستند، دلیل این غیبت چیست؟
نمایشگاه ایران‌نوشت ظرفیت فول دارد و به‌صورت سنتی در سالن کانون پرورش فکری کودک و نوجوان برگزار می‌شود، این سالن یک ظرفیت محدود با ۶ هزار نفر ظرفیت دارد. سالیان اول غرفه‌های خالی داشتیم و این اواخر غرفه‌ها پربود و الان باید افراد را گلچین کرد که بتوانند وارد شوند. برندهای بزرگ مثل آزاده و... که الان در نمایشگاه نیستند راضی نمی‌شوند که یک غرفه ۱۲ متری به آنها بدهیم. همه غرفه‌های اینجا ۱۵-۱۲ متری است و غرفه بزرگ نداریم. البته فکر می‌کنم بزرگ‌ترین غرفه ۶۰ متر است، درحالی‌که کوچک‌ترین غرفه نمایشگاه بین‌المللی مصلی ۶۰ متر است. یکی از دلایل عدم حضور برخی برندها این است که ما جا نداشتیم ولی تقاضا بود. اگر جای نمایشگاه در مصلی بود و به هر برندی ۳۰۰-۲۰۰ متر جا می‌دادیم و همه حضور داشتند. دلیل دیگر که برخی از برندها نیستند این است که به‌خاطر حجم زیادی که این برندها دارند، تولید آنها پاسخگوی نیاز مشتریان نیست، به‌خاطر شرایط نقدینگی عملا حضور در نمایشگاه برای آنها علی‌السویه شده بود، باشند یا نباشند مهم نبود. خیلی از برندها این‌طور نیامدند. با برخی از مدیران برندها آشنا هستم و پرسیدم گفتند دوست داریم حضور داشته باشیم ولی هرچه تولید می‌کنیم، فروش می‌رود و چیزی برای نمایشگاه نداریم و نیروها شلوغ هستند و وقت ندارند. اگر سال آینده اعضای هیات‌مدیره ایران‌نوشت یک تصمیم منطقی و درست بگیرند و نمایشگاه را به فضای بزرگ‌تر مثل مصلی ببرند مطمئن هستم مصلی کامل پرمی‌شود و مردم راحت‌تر می‌توانند حضور داشته‌باشند و این گرما و این فشردگی در این مکان وجود نخواهد داشت، کما اینکه برخی تقاضا داشتند حضور داشته‌باشند اما وقتی می‌دانند مکان‌ها حداکثر ۲۰ متر است حضور پیدا نکردند. اگر مکان بزرگ‌تر شود شک ندارم نمایشگاه ایران‌نوشت مکانی بزرگ و تبلیغاتی برای تمام برندهای ایرانی می‌شود که محصول ایرانی با محتوای سالم تولید می‌کند. البته این را هم بگویم که خیلی‌ها در این نمایشگاه هستند که عضو مجمع نیستند مثل پنتر، کیان، کنگو. اینها عضو مجمع نیستند ولی غرفه دارند. مجمع گاردی نسبت به این ندارد که برندی بیاید یا نیاید ولی جا نداریم.
اینکه می‌گویید همه نوشت‌افزارها ایرانی و اسلامی هستند به این معنی است که فقط روی جلد دفاتر عکس ایرانی خورده یا مواد اولیه تولیدی هم ایرانی است؟
وقتی می‌گوییم محصولی ایرانی است، یعنی مراحل تولید آن در ایران انجام شده، نه اینکه مواد اولیه در ایران تهیه شده باشد. مثلا خودکارها و ماژیک‌هایی داریم که همه ایرانی هستند، اما بسیاری از مواد اولیه آنها وارداتی است. اینجا برای اولین‌بار لاک غلط‌گیر ایرانی را عرضه می‌کنیم ولی قسمتی از مواد اولیه آن از خارج وارد می‌شود و این موضوع طبیعی است. دفاترمان هم همین‌طور است. کاغذ دفترها عموما خارجی است. ما در حوزه کاغذ بسیار مشکل داریم و نمی‌توانیم کاغذ را تامین کنیم. یک گله‌ای در ایران وجود دارد که می‌گویند بزرگ‌ترین تولیدکننده زعفران دنیا هستیم اما بزرگ‌ترین فروشنده زعفران دنیا نیستیم. بزرگ‌ترین واردکننده خام دنیا اسپانیاست. اسپانیا از ایران می‌خرد و بسته‌بندی می‌کند و می‌فروشد. این باید برای ما باعث خوشحالی باشد که مواد اولیه را از خارج وارد می‌کنیم و ارزش‌افزوده می‌دهیم. این تفکری که زمانی مستقل هستیم که مواد اولیه را خودمان تامین کنیم اشتباه است و در نظام اقتصادی ما و در بین مدیران ما به‌شدت رسوخ یافته که باید در مواد اولیه مستقل شویم. این معنایی ندارد. اینکه در مواد اولیه مستقل شویم مهم نیست، باید توان این را داشت که ارزش‌افزوده به مواد اولیه بدهیم. در گندم مستقل نشویم ولی وارد کنیم و تبدیل به چیزی کنیم و بعد صادر کنیم. در کاغذ که همه می‌خواهند مستقل شویم از کجا می‌خواهند مواد اولیه را تامین کنند؟ مواد اولیه کاغذ از چوب است؛ یا باید درخت‌های شمال را قطع کنیم یا جنگل جدید بکاریم و درختان آن را قطع کنیم که این امکان‌پذیر نیست. چطور می‌خواهیم مستقل شویم؟ این آسیب به محیط‌زیست است. مستقل‌شدن در مواد اولیه باید در موادی باشد که در طبیعت آن کشور وجود دارد. این تفکر درستی است. مستقل‌شدن در تولید حرف درستی است، چه ایرادی دارد مواد اولیه وارد کنیم و در تولید مستقل باشیم. تمایز این دو حرف متاسفانه برای مسئولان شفاف نیست. وقتی صحبت از استقلال در تولید می‌شود گمان می‌کنند باید در مواد اولیه مستقل باشیم و حرف از کاغذ، جوهر و... می‌شود. آمریکا بزرگ‌ترین تولیدکننده موبایل دنیاست. اغلب کیت‌هایش را از کره‌جنوبی و اندونزی و چین می‌گیرد. لزومی ندارد کیت را آمریکا درست کند، می‌گوید کیت را شما درست کنید، من برند اپل را می‌زنم و سود اصلی را می‌برم.
محصولاتی هم دارید که کاملا ایرانی باشند؟
یک‌سری از قیچی‌های پلاسیتکی با مواد اولیه ایرانی تولید شده‌اند. خط‌کش‌هایی هم داریم که همین‌طور است. ورق پ‌پ کاملا ایرانی است حتی آن را صادر هم می‌کنیم.
درصدی وجود دارد که چقدر از اجناس ایرانی است و چه مقدار وارداتی؟
شاید ۸۰-۷۰ درصد مواد اولیه وارداتی است. از نظر من که فعال فرهنگی هستم و زندگی خود را وقف این حوزه کردم، به این افتخار می‌کنم که واردکننده مواد اولیه هستیم و به آن ارزش‌افزوده می‌دهیم و در حوزه نوشت‌افزار و اقلام نظیر آن فعالیت داریم. اینکه محصولی تولید کنیم و کیفیت را بالا ببریم و بعد صادر کنیم خوب است. هند با آن میزان جنگلی که دارد در حوزه کاغذ مستقل نیست و بزرگ‌ترین واردکننده کاغذباطله دنیاست. یعنی آنقدر کاغذباطله از دنیا وارد می‌کند که قابل تصور نیست. صنعت تبدیل کاغذباطله به کاغذبازیافتی صنعت بزرگی است و افراد زیادی در این حوزه کار می‌کنند. هند به این فکر می‌کند که چقدر می‌تواند ارزش‌افزوده به ماده اولیه یا ماده غیرقابل استفاده بدهد و چرا باید به محیط‌زیست خود ضربه بزند.
از کنار بعضی از غرفه‌ها که رد می‌شویم مشخص است که تولیدکننده برای وسایلی که دارد وقت گذاشته و فکر کرده که این کاراکتر را روی دفتر بگذارد، اما به همین اندازه در برخی غرفه‌ها دفترهایی می‌بینیم که شاید فکری روی آن نشده و صرفا می‌خواستند عکسی روی دفتری بزنند. نظر شما درخصوص این تنوع چیست؟
بازار ما آنقدر بزرگ است که جا برای هر نوع سلیقه‌ای وجود دارد. حتی دفتری که ظاهر بی‌کلاسی دارد یک‌سری مشتری دارد. این اصل بازار است. اگر تولیدکننده بخواهد رشد کند باید تغییر داشته باشد. بازار و منطق بازار ماهیت محصولات را عوض می‌کند. آن تولیدکننده‌ای که می‌گویید به محصولاتش فکر نکرده و طرح خوبی بیرون نداده اگر بخواهد رشد کند باید تغییر کند در غیر این‌صورت حذف می‌شود. الان تولیدکنندگانی داریم که سال‌هاست یک نوع دفتر می‌زنند. یک نوع دفتر خاص را می‌زند و حاضر نیست این را تغییر دهد و می‌گوید این محصول مشتری دارد و به اندازه مشتری تولید می‌کنم. این تولیدکننده بسیار محترم است. اما اگر همین تولیدکننده بگوید می‌خواهم بازارم را بزرگ‌تر کنم باید محصول را تغییر دهد. این از نظر من عیب نیست و کاملا طبیعی است که انواع کیفیت‌ها در بازار از نظر طرح و رنگ و... وجود داشته باشد.
خیلی‌ها وقتی از نمایشگاه بیرون می‌آمدند، نظرشان این بود که نمایشگاه سال ۹۸ کیفیت بهتری داشت. اگر بخواهیم در نظر بگیریم این دو سال تعطیلی نبود و نمایشگاه امسال را با سال ۹۸ مقایسه کنید، به نظر شما پیشرفت داشته یا خیر؟
تفاوت سال ۹۸ نسبت به امسال این بود که پشت سرهم یک‌سری اتفاقات در چندسال افتاده بود و استمراری به‌وجود آورده بود و مردم هر لحظه رشد را لمس کرده بودند. وقتی من به‌عنوان فعال صنعت نمایشگاه امسال را با سال ۹۸ مقایسه می‌کنم رشد ویژه‌ای در کیفیت و تنوع محصولات می‌بینم، متوجه می‌شوم در ۳-۲ سال اتفاقات خوبی افتاده است. ضعف امسال نمایشگاه کوچک بودن آن و توان خرید پایین مردم است. فکر می‌کنم نارضایتی مردم بیشتر از اینکه به‌خاطر کیفیت محصولات باشد به‌خاطر عدم توان خرید است.
چه چالش‌هایی در برگزاری نمایشگاه داشتید؟
بزرگ‌ترین چالش، امکانات بیش ازحد ضعیف این ساختمان برای برگزاری نمایشگاه است. این ساختمان فضای مناسب برگزاری نمایشگاه نیست. میزان جمعیتی که می‌آیند زیاد است و غرفه‌ها نیاز به زیرساخت بهتری دارند. اینجا پارکینگ سالن بوده است. ما الان داریم از پارکینگ برای نمایشگاه استفاده می‌کنیم. اولین چالش همین است. یک مشکل دیگر اینکه نمایشگاه در طرح است. همه وسایل نقلیه عمومی از نمایشگاه دور است. مصلی، مترو و بی‌آرتی دارد، ۴-۳ پارکینگ بزرگ دارد. یک یا دو خط بی‌آرتی وجود دارد و دسترسی مصلی به‌عنوان یک مکان فرهنگی خیلی بهتر است. اینجا واقعا بد است.
برای بهبود وضعیت نمایشگاه برای سال ۱۴۰۲ چه خواسته‌ای دارید؟
خواسته ما درباره نمایشگاه این است که سال بعد حتما باید در مصلی برگزار شود. اصلا و ابدا نباید به جایی غیر از مصلی فکر شود. ظرفیت نمایشگاه کانون برای ایران‌نوشت پرشده و الان سرریز شده است. این مکان اذیت می‌کند و باید عوض شود. به نظرم نمایشگاه سال آینده باید یک ویژگی مثبت داشته باشد که تا الان اتفاق نیفتاده است. درکنار این نمایشگاه که عرضه عمومی است و مردم خرید می‌کنند باید حتما یک‌سری جلسات و کارگروه‌های تخصصی مخصوص صنعت نشر و نوشت‌افزار داشته باشد. یکی از ضعف‌های دیگر این نمایشگاه این است که نتوانسته این‌کار را انجام دهد. به نظر من ایران‌نوشت اگر بتواند در سال آینده به‌صورت تخصصی صاحبان این صنایع را گردهم جمع کند و جلسات و کارگاه‌هایی را ترتیب دهد که به رشد صنعت نشر کمک کند، نه‌تنها برای آنها فروش ایجاد می‌کند بلکه آموزش و رشد و خدمتی مانـــــدگار به صنعت نوشت‌افزار خواهد داشت.