این روزها خبرهای متعددی از مجلس منتشر می‌شود؛ از گزارش فساد فولادمبارکه تا تکذیب این گزارش توسط نمایندگان. گذشته از اینها، موارد دیگری چون مشخص نبودن نتیجه بسیاری از طرح‌های مجلس همچون شفافیت، نشان از کند‌شدن ضربان مجلس یازدهم در عمر باقی مانده خود است. برای بررسی علت عدم‌انسجام مجلس در کارکرد خود با ناصر ایمانی، کارشناس مسائل سیاسی به گفت‌وگو پرداختیم که در ادامه می‌خوانید. در آغاز این موردبحث قرار گرفت که در دوسال گذشته آیا اقدامات مجلس دارای کلان ایده و استراتژی بوده است یا خیر. ایمانی در این‌باره معتقد است: «برای بررسی عملکرد مجلس، صرف‌نظر از اینکه مجلس هدف‌گذاری داشته یا نداشته، باید عملکردش را با جهت‌گیری‌های مجلس در مسائل خاص کشور مانند اقتصاد، سیاست خارجی، مسائل اداری کشور و نظارت بر دولت‌ها بسنجیم. درحال حاضر باید ببینیم ما یک خط پررنگی را در یک یا چند زمینه در مجلس مشاهده می‌کنیم یا خیر؟ اگر بخواهیم خوشبینانه نگاه کنیم، باید بگوییم این خط کلی از ابتدای مجلس بوده و توانسته در دو یا سه عرصه به نتیجه برسد اما اگر بخواهیم واقع‌بینانه نگاه کنیم، مجلس با اینکه کلان‌ایده‌ای نداشته اما روی مواردی حساس بوده است. درمجموع هم ما با درنظر گرفتن هردو حالتی که گفتم، کلان‌ایده‌ای مشاهده نمی‌کنیم. البته این بدین‌معنا نیست که مجلس اقدامات مثبتی نداشته، ولی اگر بخواهیم بگوییم مجلس یک استراتژی کلی در دو سال گذشته در حرکت‌های کلی خود داشته است و به موفقیت در این استراتژی رسیده، خیر اینطور نیست. مجلس نه‌تنها یک استراتژی مشخص بلکه حتی استراتژی غیرآشکار که آن را دنبال کند، نداشته است.»
روزمرگی مجلس
در ادامه این گفت‌وگو به این پرداختیم که آیا فقدان کلان‌ایده مدیریتی در مجلس موجب روزمرگی شده است؟ چراکه مجلس عملا برخی طرح‌های کلیدی مانند شفافیت را تا مسیری جلو می‌برد اما به نتیجه نمی‌رساند. این کارشناس مسائل سیاسی در این‌باره توضیح می‌دهد: «نداشتن استراتژی در هر مجموعه‌ای حتی در یک بنگاه اقتصادی کوچک، مساوی با روزمرگی است. طبیعتا همین‌طور است. اینکه مجلس در ابتدای شروع به کار خود پرشور است [در همه مجالس به این‌صورت بوده است] چراکه نمایندگان تازه بر صندلی‌های سبز مستقر شده‌اند، ایده‌هایی از قبل در ذهن‌شان بوده و وعده‌هایی در انتخابات داده‌اند، اما بعد از آنکه از ابتدای مجلس فاصله می‌گیرند، این شور کم‌رنگ می‌شود.»
در ادامه این صحبت ایمانی، سوال کردم یعنی چون نمایندگان در ابتدای شروع به کار مجلس، استراتژی بلندمدت تعیین نکردند، در سال‌های پایانی مجلس از شعارها و وعده‌های خود فاصله گرفته‌اند؟ علت چنین اتفاقی چیست؟ چراکه تعداد قابل‌توجهی از نمایندگان تجربه حضور در دوره‌های قبل را دارند و این مساله که دچار شور ابتدای مسئولیت می‌شوند در آنها صدق نمی‌کند.
او در پاسخ تاکید می‌کند: «بله، فقدان کلان‌ایده به فاصله گرفتن از وعده‌ها منجر می‌شود و در ادامه بگویم هر مجلس ما حدود 70 درصدش جدید است، این آمار است. بنابراین تنها 30 درصد نمایندگان باتجربه هستند و ضرورت استراتژی را درک می‌کنند. اما درمورد اینکه می‌گویید علت این تعیین نکردن استراتژی چیست؟ من یک علت به شما می‌گویم و آن هم این است که مجالس ما از لحاظ توان کارشناسی، فنی، علمی و مدیریتی قوی نیستند و متاسفانه مشاهده می‌شود که هر دوره شرایطش بدتر از دوره قبل می‌شود.»
ایمانی ادامه می‌دهد: «این نمایندگانی که وارد مجلس می‌شوند خیلی تقصیری ندارند بلکه اقتضائات نظام انتخاباتی ما این‌گونه است. باید در نظام انتخاباتی ما تدابیری اندیشیده شود تا نمایندگان فهم مدیریت کلان کشور را داشته باشند. شما نظام انتخاباتی کنونی را درنظر بگیرید، فردی در یک حوزه انتخاباتی کوچک [یا بزرگ] چون مشهور است می‌تواند با 10 یا 20 هزار رای به‌عنوان نماینده مجلس انتخاب شود. همین‌گونه افراد به عنوان نماینده مجلس در کمیسیون‌های تخصصی مانند برنامه و بودجه حضور پیدا می‌کنند و می‌خواهند برای بودجه سالانه کشور برنامه‌‌ریزی کنند. شما می‌دانید که حتی بین اقتصاددانان، کسانی که اقتصاد خرد می‌دانند اصلا وارد بحث‌های کلان اقتصادی نمی‌شوند. بودجه کشور هم در مقوله اقتصاد کلان و تخصیص بودجه‌ها برنامه یک‌ساله کشور به لحاظ مالی است. نماینده‌ای که بدین‌صورت انتخاب می‌شود و می‌خواهد برای بودجه کشور تصمیم بگیرد، با یک تجربه کمی مانند مدیریت آموزش‌وپرورش یک حوزه می‌خواهد در کمیسیون تخصصی اظهارنظر کند. همه این مواردی که گفتم را درنظر بگیرید، مشخصا نتیجه‌اش معلوم است.» این کارشناس مسائل سیاسی می‌افزاید: «همچنین مثال دیگری می‌زنم و شما را به یک کمیسیون فوق‌تخصصی به نام کمیسیون کشاورزی ارجاع می‌دهم. شما نگاه کنید در کمیسیون کشاورزی ما همین الان چند نفر فرد متخصص در کشاورزی وجود دارند؟ شاید نزدیک به صفر. شما دیگر نمی‌توانید از کمیسیون کشاورزی انتظار داشته باشید که بخواهد نظرات کارشناسی و طرح‌های پخته در حوزه کشاورزی بدهد.» او در نتیجه‌گیری خود از روند فعلی مجلس می‌گوید: «واقعیت مطلب این است که از این مجلس، بیش از خروجی‌ای که تاکنون داشته، دیگر نمی‌توانید خروجی‌ای ببینید. اگر انتظار دیگری داشته باشید، شما باید سطح توقع‌تان را اصلاح کنید.»
طرح‌های سلبی بهارستان
پرسش دیگری که در این گفت‌وگو مطرح شد این بود که چرا طرح‌ها بیشتر حالت سلبی پیدا کرده و آیا این ناشی از دچار شدن مجلس به روزمرگی است؟
ایمانی در پاسخ می‌گوید: «بله، طرح‌ها حالت سلبی پیدا کرده چون مجلس توانایی کارشناسی قوی ندارد.»
او ادامه می‌دهد: «می‌دانید که مرکز پژوهش‌ها دچار چه تغییر و تحولی شد. سیر مرکز پژوهش‌هایی که داشتیم را نگاه بکنید، متوجه این مساله می‌شوید؛ از ریاست محمدجواد لاریجانی و توکلی در مرکز پژوهش‌های مجلس به وضعیت کنونی مجلس یازدهم رسیده‌ایم که در عرض دو سال عمر مفید خود دوبار رئیس آن تغییر کرده است. ایده اصل تشکیل چنین نهادی به‌عنوان بازوی کارشناسی مجلس درست بود ولی اکنون ما اثری از خروجی مرکز پژوهش‌ها در مصوبات مجلس نمی‌بینیم. مسئولان رده‌بالای کشور نیز راضی از عملکرد مرکز پژوهش‌های مجلس نبودند، همین الان هم اثری از گزارش‌های متقن و کارشناسی مرکز پژوهش‌ها برای استفاده نمایندگان مجلس نمی‌بینید. این ضعف بزرگی است در مجلس ما که ریشه‌اش برمی‌گردد به همان نکته‌ای که در ابتدا گفتم. به نظرم هر موقع مسئولان عالی‌رتبه نظام تصمیم بگیرند تغییری در سیستم ورود به مجلس ایجاد کنند تا نمایندگانی با قدرت کارشناسی قوی‌تر وارد پارلمان شوند، آن وقت بخش مهمی از این مسائل نیز حل می‌شود.»
سرنوشت طرح‌های مبهم
ایمانی ادامه می‌دهد: «در ماه‌های گذشته شاهد موارد مبهم متعددی در مجلس بوده‌ایم مانند مساله تفکیک وزارت صمت. دولت اعلام کرد به‌دنبال تفکیک وزارت صمت است و این کار را قرار است از مجلس پیگیری کند. بنده به‌عنوان فردی که رسانه‌ای هستم و اخبار را پیگیری می‌کنم نفهمیدم سرنوشت این موضوع چه شد؟ آیا طرح تفکیک همچنان در دولت است یا اکنون در مجلس بررسی می‌شود؟ چون بعضی می‌گفتند مجلس از اول خود به‌دنبال تفکیک وزارت صمت بوده است و نیاز به فرستادن طرحی جدید از سوی دولت نیست؟ اگر فرض کنیم دولت طرح فرستاده به مجلس، آیا الان در مجلس پیرامون آن بحث کارشناسی صورت می‌گیرد یا نمایندگان این طرح را از دستور خارج کرده‌اند؟ سرنوشت طرح تفکیک وزارت صمت به وزارت بازرگانی و صنعت مبهم است و معلوم نیست مجلس و دولت چه‌کار می‌خواهند کنند، از این موارد مبهم در مجلس یازدهم کم نداریم.»
در این رابطه بیشتر بخوانیم:
در جست‌و‌جوی کلان‌‌پروژه بهارستان(لینک)
پروژه تشکیل وزارت بازرگانی فعلا منتفی است(لینک)