فرهیختگان: با هدف بررسی آخرین تحولات رخ‌داده در آخرین دور مذاکرات با سیدمصطفی خوش‌چشم، کارشناس مسائل بین‌الملل به گفتوگو پرداخته‌ایم. خوش‌چشم معتقد است مسائل اختلافی باقی‌مانده اگرچه از نظر کمّی گستردگی زیادی ندارند اما از نظر کیفی، بسیار بااهمیت و تعیین‌کننده هستند. این کارشناس مسائل بین‌الملل همچنین درخصوص جنگ روانی شکل‌گرفته ازسوی طرف غربی برای تحمیل خواسته‌های خود به مذاکره‌کنندگان کشورمان می‌گوید فشار رسانه‌ای و جنگ روانی، همواره یکی از ابزارهای طرف غربی در مواجهه با ایران بوده است. اولتیماتوم‌های ادعایی رسانههای آنان نیز ازسوی نماینده اتحادیه اروپا در مذاکرات تکذیب شد. در ادامه متن این گفتوگو را می‌خوانید.
مسائل اختلافی باقی‌مانده کم‌تعداد اما بسیار تعیین‌کننده
سیدمصطفی خوش‌چشم درخصوص آخرین تحولات شکل‌گرفته در مذاکرات، این‌طور توضیح داد: «همان‌طور که می‌دانید مذاکرات در بازه زمانی اواخر بهمن‌ماه و اوایل اسفندماه برقرار بود و ایده‌ها میان طرفین ردوبدل می‌شد. هرگاه روند گفت‌وگوها با مشکل مواجه می‌شد، با ابتکار عمل طرف ایرانی و با ارائه راه‌حل‌های متعدد تداوم می‌یافت و طرفین در این خصوص فعال بودند اما بخشی از موضوعات در حوزه «تحریم‌ها»، «تضامین»، «پرونده‌های ادعایی آژانس» و یکی دو مورد دیگر باقی مانده بود. در همان زمان بود که طرف اروپایی یک اولتیماتوم چندروزه مبنی‌بر اینکه ایران باید نظر نهایی را بدهد، صادر کرد. نکته جالب‌توجه آنکه مسائل باقی‌مانده به لحاظ کمی کم‌تر از پنج درصد موارد را شامل می‌شدند؛ اما به لحاظ کیفی باید گفت غالب منافع اقتصادی ایران در گرو حل شدن این موضوعات و دریافت امتیازات مرتبط با آنهاست. نکته دیگر در حوزه تحریم‌ها آنکه صدها فرد، شرکت و نهاد همچنان در لیست تحریم‌ها باقی مانده‌اند. اگر ما به‌دنبال توافق هستیم، هدف‌مان بهبود وضعیت اقتصادی است و این بهبود در چهار حوزه قابل دسته‌بندی است؛ یک مورد تسهیل واردات، صادرات و تجارت خارجی است. به این معنا که اگر این صدها شرکت و نهاد در لیست تحریم‌ها باقی بمانند، می‌توان گفت تحریم صرفا روی کاغذ برطرف شده است و بازیگران مختلف عملا به بهانه‌های گوناگون ساختار تحریمی را حفظ می‌کنند.»
آمریکا بارها اولتیماتوم صادر کرده اما رسانههای خودشان هم آن را جدی نمی‌گیرند
این کارشناس مسائل بین‌الملل همچنین افزود: «حوزه دیگری که ایران مطالبات خود درخصوص آن را پیگیری می‌کند بحث «تضامین» است. یک بخشی از منفعت دیگر ما از توافق احتمالی همین مورد است. سرمایه‌گذاران خارجی رسمی اعلام کردهاند اگر تضمینی داده نشود برای سرمایه‌گذاری به بازار ایران برنخواهند گشت؛ چراکه تجربه نشان داده آمریکا بی‌مسئولیت است و به‌راحتی از برجام خارج می‌شود. مسائل مرتبط دیگری هم هست که با توجه به این مسائل بوده که ایران به‌هیچ‌عنوان زیر بار پذیرش اولتیماتوم‌های چندروزه نرفته و به همین دلیل، مذاکرات ادامه پیدا کرده است. از آن تاریخ تا الان اتفاقاتی رخ داده است، ازجمله اینکه طرف غربی به‌ویژه آمریکایی‌ها، از ابتدای مذاکرات تابه‌حال بیش از 24 نوبت اولتیماتوم صادر کردهاند که مذاکرات پایان خواهد یافت و این مساله تاکنون نیز ادامه داشته اما این اولتیماتوم‌ها دیگر حتی برای رسانههای خود آنان نیز قابل اعتنا نیست. اگرچه سعی می‌کنند به تیم‌های مذاکراتی خود کمک کنند تا اولتیماتوم‌ها باورپذیرتر شود، کارشناسان خود آنها هم اعتقاد راسخ دارند که هیچ اولتیماتومی در کار نیست و مورا هم بعد از اینکه بلومبرگ یک اولتیماتوم 72ساعته بدون پشتوانه صادر کرد، به تکذیب این مساله پرداخت و گفت مذاکرات به مدت زمان نامشخصی ادامه دارد و نمی‌شود پایانی برای آن متصور بود.»
جنگ روانی غربی‌ها از مدت‌ها قبل وجود داشته و در آینده نیز ادامه خواهد داشت
خوش‌چشم همچنین درباره جنگ روانی شکل‌گرفته از سوی رسانههای غربی گفت: «در طول اسفند و شروع دور جدید مذاکرات روش طرف اروپایی و آمریکایی این بود که مذاکرات را در این جنگ اراده‌ها متوقف کرده و سعی کند با جنگ روانی، فشار روی ایران را بیشتر کند. در جنگ روانی به دروغ اعلام کردند که سپاه تنها مشکل باقی‌مانده است تا بتوانند با ایجاد دوقطبی‌سازی در ایران، تهران را دچار انفعال کنند. به‌دنبال آن هم با استفاده از اقداماتی نظیر جنگ ادراکی، استفاده از اهرم اسرائیل برای اقدامات تروریستی و خرابکارانه، تشدید تحریم‌ها، دستور به توقیف محموله نفتی ایران، اعمال فشار سیاسی از طریق صدور قطعنامه در شورای حکام آژانس، مداخله ارزی برای بی‌ثبات‌سازی بازار و همین‌طور به صف‌کشی منطقه‌ای درصورت عدم توافق تهدید کردند و هدف آنها هم از این اقدامات، وادار کردن ایران به توافق بود. تهدید آخر که حاصل سفر بایدن به منطقه بود نیز آنقدر بدون پشتوانه بود که مصر، عربستان و اردن موضعی مخالف در قبال آن اتخاذ کردند. درنهایت پس از اعمال همه این فشارها توقع داشتند در مذاکرات دوحه نتیجه فشارها را بگیرند که موفق نشدند. در‌مقابل ایران، مجدد پیشنهادهای خود را روی میز گذاشت تا مشخص شود این طرف غربی است که با لجاجت مذاکرات را متوقف کرده و طرف ایرانی همواره در طول چهار ماه گذشته ابتکار عمل‌های جدید ارائه کرده تا مذاکرات از وقفه بیرون بیاید.
طرف آمریکایی در ادامه باز هم به‌صورت غیرواقعی اعلام کرد در دوحه هیچ حرف تازه‌ای زده نشده است اما چند هفته پس از آن زمانی که با مقاومت ایران مواجه و متوجه شدند به‌زودی در هفته‌های آینده پیش‌خرید نفت در دنیا شروع می‌شود و قیمت‌ها به‌خاطر تقاضای روزافزون بالا خواهد رفت و این امر متعاقبات امنیتی، سیاسی و اقتصادی حتی در جابه‌جایی قدرت در کشورهای غربی را به‌دنبال دارد، اولین عقب‌نشینی را نشان دادند و روی همان پیشنهادهای دوحه تعامل کردند و پاسخ دادند. بعد از آن پنج روز مذاکره در وین برگزار شد و ما در تمامی این حوزه‌های باقی‌مانده به بحث پرداختیم و در بعضی حوزه‌ها پیشرفت‌های نسبی رخ داد و در بعضی حوزه‌ها مثل مساله آژانس نیز که مهم‌ترین مساله محسوب می‌شود، پیشرفت‌های کمتری رخ داد.
درمجموع همین‌قدر که طرف اروپایی بعد از چهار ماه جنگ اراده مجبور به عقب‌نشینی شده و پذیرفته براساس ایده‌های ما در دوحه تعامل کند، این یک پیشرفت به حساب می‌آید. همچنین در بعضی حوزه‌ها ما پیشرفت‌های نسبی داشته‌ایم اما درمجموع هنوز روند پیشرفت در مذاکرات کند است و مهم‌ترین مساله باقی‌مانده مساله آژانس است که طرف غربی قصد دارد آن را به‌عنوان یک شمشیر تهدید همواره بالای سر ما نگه دارد. هر توافقی برای بیرون آمدن از زیر فشار است اما طرف غربی می‌خواهد ایران ضمن پذیرفتن توافق زیر فشار بماند.»
ایران همواره از پیشنهادهای اروپا استقبال کرده و تعاملی سازنده با مورا داشته
این کارشناس مسائل بین‌الملل همچنین گفت: «واکنش ایران به پیشنهادهای اروپا همواره تعامل سازنده بوده و در زمینه آژانس هم ایران ایده‌های خودش را ارائه کرده است. اکنون سه کشور اروپایی باید پاسخ بدهند اما متاسفانه آنها مذاکره‌کنندگان ارشد خود را به وین نفرستاده‌اند؛ چراکه می‌دانستند مهم‌ترین مساله بحث آژانس است و اتفاقا به آنها ارتباط زیادی دارد و هم اقدام به صدور بیانیه علیه ایران کردند. بارها درطول 10 ماه گذشته طرف غربی به این روش‌ها پرداخته و هربار مجبور به عقب‌نشینی شده است. این‌بار هم وضعیت همین است. وقتی مورا می‌گوید مذاکرات تحت هر شرایطی ادامه دارد و نمی‌گوید تا کی کاملا مشخص است که طرف اروپایی و غربی از زمستان سرد و نبود انرژی بسیار در هراس است. طرف غربی به‌خوبی می‌داند از این لحظه به بعد کم‌کم جایگاه و وزن فشارهای اعمالی روی دو طرف تغییر می‌کند، به شکلی که با گذشت زمان در هفته‌های آتی فشار بر طرف غربی زیادتر خواهد شد، آن هم در شرایطی که ایران توافق را به‌عنوان محور سیاست خارجی خودش برنگزیده و در طول یک‌سال گذشته علی‌رغم انتقادهای موجود نسبت به عملکرد دولت در حوزه‌های گوناگون دولت سیزدهم توانسته تجارت خارجی خود را بدون وجود برجام بیش از 20 درصد افزایش دهد، آن هم در شرایطی که تحریم‌های حداکثری آمریکا هنوز باقی مانده است. همچنین وقایع مختلفی از جنگ اوکراین گرفته تا افزایش تنش‌ها در تنگه تایوان درجهان درحال رخ‌دادن است و این وضعیت را برای طرف غربی به‌مراتب وخیم‌تر می‌کند. بنابراین طرف غربی می‌داند که اگر قرار باشد بیشترین امتیاز را بگیرد این آخرین فرصت اوست، به همین دلیل هم جو رسانه‌ای را به راه انداخته‌اند تا با استفاده از فشار افکار عمومی ایران را به انفعال برده و مجبور به پذیرش خواسته‌های خود کنند ولی موفق نشدند. اگر رفتار صهیونیست‌ها درطول چند هفته اخیر و سکوت مطلق آنها درطول مذاکرات را نگاه کنیم به وضوح متوجه می‌شویم این پروژه در راستای منافع آنها بود؛ چراکه رژیم‌صهیونیستی طرفدار یک توافق حداکثری برای خود و غرب است، به این معنی که ایران تحت فشار بماند و توافق هم انجام شود. این بهترین حالت برای طرف غربی است اما ایران قطعا تا حصول همه خواسته‌های خودش مذاکره را ادامه می‌دهد.»
زمستان در راه است و غربی‌ها نیازمند توافقند
در ادامه گفتوگو از سیدمصطفی خوش‌چشم در رابطه با شبهه احتمال شکست مذاکرات پرسیدیم. وی در پاسخ به این سوال گفت: «هیچ‌کدام از طرفین نمی‌توانند به‌دنبال شکست مذاکرات احیای برجام باشند. هردو به مذاکره ادامه خواهند داد و ایران هم قطعا تا حصول همه درخواست‌های مشروع خود تن به توافق نخواهد داد؛ چراکه بهره‌مندی از بیشترین انتفاع پایدار اقتصادی در گرو همین امتیازات بوده و عقب‌نشینی از آن غیرممکن است.» خوش‌چشم در ادامه پیرامون تاثیر بحران انرژی در اروپا روی نتیجه مذاکرات وین افزود: «چیزی که طرف‌های غربی به‌دنبال آن هستند این است که چندین ماه نفت ما به اروپا صادر شود تا آنها زمستان را پشت‌سر بگذارند. در این میان شاید چندین ماه هم پول نفتی که ما به اروپا صادر کردیم در کشورهای غربی بلوکه شود و در پایان زمستان نیز آنها به‌جای پرداخت مطالبات خود با استفاده از پرونده‌های آژانس مجددا اعمال فشار روی ما را از سر خواهند گرفت تا هرچه بیشتر ایران در حوزه‌های هسته‌ای و موشکی امتیاز بدهد. بنابراین ایستادگی و مقاومت ایران کاملا منطقی و به‌حق بوده و انتفاع اقتصادی از برجام را دنبال می‌کند؛ توافقی که در آن انتفاع اقتصادی وجود نداشته باشد بلااستفاده است.» این کارشناس مسائل بین‌الملل در پایان سخنان خود را این‌گونه جمع‌بندی کرد: «توافقی که هم زمان بخواهد ایران را زیرفشار نگه دارد بدترین نوع توافق است، خصوصا که یک‌بار پیش از این آژانس پرونده‌های قبل از سال 2015 را بسته است و آمریکا با وجود پایبندی کامل ایران به تعهداتش با بی‌قانونی از برجام خارج شد و اروپا نیز در غیاب آمریکا جبران نکرد، با وجود این ایران 14 ماه تعهدات یکجانبه خود را انجام داد و حتی یک‌سال بعد هم اجرای تعهدات را یک‌باره متوقف نکرد و آنها را تدریجا کاهش داد.»
آژانس به ابزار دست آمریکا برای اعمال فشار بر ایران تبدیل شده
خوش‌چشم همچنین در پایان با تاکیدی دوباره بر کارکرد سیاسی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای طرف غربی گفت: «متاسفانه آژانس به ابزار دست طرف غربی تبدیل شده است. با خلف‌وعده و نقض‌عهد، توافق مستقل خود در شب برجام با ایران در زمینه بسته‌شدن همه پرونده‌های قبل از 2015 را به‌ناگهان کنار گذاشت و با ادعاهای واهی رژیم صهیونیستی، پرونده‌هایی راجع‌به همان فعالیت‌های قبل از 2015 را مجددا گشود. یعنی درکنار نقض عهد طرف آمریکایی، آژانس هم نقض‌عهد و خلف‌وعده کرده و تبدیل به ابزاری برای مقابله با ایران شده است. اگر آژانس ابزار طرف غربی نبود، پرونده‌های سه‌گانه باقی‌مانده قطعا باید تا پایان خردادماه امسال بسته می‌شد. علی‌رغم اینکه ایران همه جواب‌ها را تا آخر اسفندماه به آژانس ارائه کرده بود، آژانس هرازچندگاهی به‌عنوان ابزار جنگ ترکیبی طرف غربی وارد عمل می‌شد و می‌توان گفت برای غربی‌ها بیشتر یک ابزار سیاسی است. بنابراین حال که آژانس ابزار سیاسی سه کشور غربی و آمریکاست، این سه کشور نمی‌توانند خودشان را از مسئولیت‌هایی که در این زمینه دارند مبرا و جدا نشان دهند.»