سارا طاهری، خبرنگار:حتما به‌عنوان دانشجو یا استاد گذرتان به مجلات علمی افتاده است یا شاید هم درباره انتشار مقالات در مجلات شنیده‌اید. «مجلات علمی» بسترهای مهمی هستند که به محققان کمک میکنند آثار خود را در ابعادی وسیع دراختیار دیگران قرار دهند. اما آنچه مهم است کیفیت این مجلات است. بی‌شک تمام محققان و پژوهشگران می‌خواهند مقالات خود را در مجله‌ای چاپ کنند که ارزشمندتر از سایر مجلات باشد، زیرا مجلات باکیفیت‌تر، در پایگاه‌‌های داده‌ای علمی نمایه شده و امکان کشف مقالات با موضوعات متنوع را فراهم می‌کند. برهمین اساس مسئولان دانشگاه آزاد تلاش کرده‌اند در این عرصه پیشتاز باشند و بستر مجلات باکیفیتی را برای محققان خود فراهم کنند تا آنها برای چاپ مقالات خود سراغ ژورنال‌های بی‌کیفیت نروند. یکی از این مجلات نانوساختار در شیمی است که توسط دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرقدس منتشر می‌شود.آنطور که دیروز خبر رسید نشریه نانوساختار در شیمی (JNSC) برای سومین سال پیاپی بالاترین ضریب اثربخشی مجلات علمی کشور را کسب کرده است. Web of Science (WOS) یک پایگاه اطلاعاتی علمی است که هر سال گزارش استنادی نشریات (Journal Citation Reports) را منتشر می‌کند. سی‌ام ژوئن امسال، یکی از نشریات دانشگاه آزاد موفق شد که بالاترین ضریب اثربخشی تاریخ علمی کشور را از آن خود کند.Journal of Nanostructure in Chemistry با ضریب اثربخشی IF=8 (Impact Factor) نشریه‌ای است که برای سال سوم این مقام را به خود اختصاص داده است. اما آنچه مهم است، تعداد نشریات ایرانی است که دارای اثربخشی هستند. 156 نشریه از ایران در JCR 2022 گزارش شده‌اند که در این فهرست تنها 41 نشریه دارای ضریب اثربخشی (IF) هستند که نشریه واحد شهر قدس در بین این 41 نشریه مقام اول را به خود اختصاص داده است. نکته دیگر قابل‌توجه اعضای تحریریه این نشریه هستند؛ امید مرادی، مدیر مسئول این نشریه به «فرهیختگان» می‌گوید حدود 70 درصد اعضای هیات‌تحریریه مجله از کشورهای آمریکا، استرالیا، انگلستان، دانمارک، فرانسه، چین، مالزی و... هستند و مابقی آنها از دانشگاههای ایران هستند. 75 درصد مقالات چاپشده در مجله هم از کشورهای پیشرو در فناوری نانو هستند که آمریکا، چین، استرالیا، مالزی، آلمان، ایتالیا و ... ازجمله این کشورها و البته مابقی از واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی و دانشگاههای دولتی هستند. براساس رتبه‌بندی حوزه موضوعی WOS، مجله نانو ساختار در شیمی در علوم مواد و شیمی، به ترتیب جزء 20 درصد و 21 درصد مجلات برتر دنیا با رتبه کیفی Q1 است. مرادی می‌گوید مجله دانشگاه آزاد واحد شهر قدس علاوه بر اینکه توانسته است رتبه برتر در کل نشریات علمی کشور را برای سه سال از آن خود کند، در موضوع نانو هم دارای رتبه اول در کشورهای خاورمیانه و جهان اسلام، رتبه سوم در آسیا و رتبه 16 در جهان است.
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرقدس:
مجله واحد شهرقدس با مشارکت محققان 70 کشور جهان منتشر می‌شود
عبدالله قاسمی‌پیربلوطی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرقدس در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درخصوص جزئیات این نشریه گفت: «بیش از 10 سال است که این مجله توسط انتشارات اشپرینگر چاپ می‌شود؛ از آنجایی که تعداد تقاضا برای چاپ این مجله زیاد بوده است، ابتدا از فصلنامه به دو ماهنامه تبدیل و حالا قرار است به ماهنامه تبدیل شود.»
او با بیان اینکه فعالیت این نشریه از سال 91 آغاز شد، اضافه کرد: «یکی از مهم‌ترین اقداماتی که باعث شد این نشریه برای سه‌سال پیاپی بالاترین ضریب اثربخشی مجلات علمی کشور را کسب کند، توجه به کیفیت این نشریه بود. از نویسنده‌هایی در این مجله استفاده کردیم که دارای h index بالا بوده و در بهترین مجلات مقاله چاپ کرده بودند.»
پیربلوطی با اشاره به اینکه تاکید بر کیفیت مقالات چاپشده در این نشریه از دیگر نکاتی بود که مدنظر قرار گرفت، تصریح کرد: «به‌عبارت بهتر اجازه چاپ هر مقاله‌ای در این نشریه را ندادیم و به هیچ عنوان به‌دنبال گرفتن پول برای چاپ مقالات نبوده‌ایم تا صرفا منابع مالی یا بحث انتفاعی مجله را پیش ببریم. مهم‌ترین موضوعی که در بحث چاپ این نشریه به آن پرداخته شد درخصوص تخصصی بودن آن بود.»
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرقدس خاطرنشان کرد: «در این نشریه از نویسندگانی استفاده کردیم که اچ ایندکس‌های(h index) بالایی داشتند. آخرین شماره این مجله مربوط به تاریخ 22 آگوست 2022 است. آخرین مقالاتی که در این نشریه چاپ شده بیشتر در نانوپارتیکل‌هاست که کاربردهای آن در مباحث پزشکی است. به طور مثال آخرین مقاله‌ای که در این نشریه چاپ شد درخصوص کارکرد نانوپارتیکل در ترمیم زخم به‌عنوان یک دارو بود. به عبارت بهتر ما در حوزه‌های مختلف نانوتکنولوژی در علوم چه صنعت و چه داروسازی و... مقاله‌های مختلفی را دریافت کردیم.»
او در پاسخ به این سوال که فاکتورهای انتخاب این مقالات چیست؟ توضیح داد: «برای انتخاب این مقالات ادیتورهای تخصصی گذاشتیم؛ این ادیتورها نقش مهمی دارند و در حوزه پزشکی، مهندسی، مهندسی شیمی و .. فعالیت کرده و مقالات را دریافت میکنند. این ادیتورها، افراد سرشناس بین‌المللی هستند که h index بالایی داشته و ارزیابی‌ها را انجام داده و برای داورهای تخصصی ارسال می‌شود و درنهایت بعد از ارزیابی‌های پیچیده و بعد از چندین اصلاحات که مدنظر داوران است کامنت‌ها توسط نویسندگان انجام شده و مقاله مورد‌نظر چاپ می‌شود.»
پیربلوطی با بیان اینکه نویسندگانی از 70 کشور حضور دارند، اضافه کرد: «از این 70 کشور آمریکا دارای رتبه اول و آلمان، فرانسه، انگلیس و کانادا و استرالیا در رتبه‌های بعدی قرار گرفته‌اند. درصد ریجکت مقالات ما نیز بسیار بالاست؛ از آنجایی‌که محدودیت چاپ داریم، تعداد زیادی از مقالات دریافت شده ولی باید مقاله دارای کیفیت بالایی باشد که در این عرصه رقابت انتخاب شود. در سال بالای 10هزار مقاله دریافت می‌شود که از این تعداد درنهایت 10 تا 15 درصد مقالات امکان چاپ در نشریه واحد شهر قدس را دارند.»
او اظهار کرد: «در سال 2021 حدود 227هزار مقاله ما توسط خوانندگان و دانشگاههای مختلف دانلود شده‌اند که عدد بسیار بزرگی است. برای اعضای هیات‌تحریریه نیز تلاش کرده‌ایم تا تمام کشورهای آسیا، اروپا، اقیانوسیه و آمریکا حضور داشته باشند.»
امید مرادی، دانشیار گروه شیمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرقدس و مدیرمسئول مجله نانوساختار در شیمی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» گفت: «مجله نانوساختار در شیمی از سال 2010 فعالیت خود را آغاز کرد و اشپرینگر ناشر بین‌المللی نیز از سال 2012 شروع به چاپ این مجله کرد؛ این مجله به زبان انگلیسی است و از سال 2016 نیز موفق شد جزء مجلات ISI قرار بگیرد. همچنین سال 2020 ضریب اثربخشی (IF) را اخذ کردیم.»
مرادی ادامه داد: «در (IF) جزء مجلات اول ایران یعنی بالاترین مجله ایران شناخته شدیم؛ برای سال 2022 مجله موفق به اخذ ایمپکت فاکتور 8 شد که توسط پایگاه اطلاعاتی علمی Web of Science (WOS) منتشر شد.»
مدیرمسئول مجله نانوساختار در شیمی:
سومین نشریه نانویی آسیا هستیم
مدیرمسئول مجله نانوساختار در شیمی گفت: «در این سه سال بین تمام نشریات ایرانی (دانشگاه آزاد اسلامی و دانشگاههای دولتی) که دارای ضریب اثربخشی هستند و در پایگاه Web Of Science هستند ما بالاترین اثر ضریب‌بخشی را به دست آورده و حتی سال قبل نیز در زمینه فناوری نانو بین کشورهای جهان اسلام و خاورمیانه نیز رتبه اول را به دست آوردیم. همچنین رتبه سوم در آسیا و رتبه شانزدهم را درکل دنیا به خود اختصاص دادیم.»
او در پاسخ به این سوال که جایگاه این نشریه در دانشگاه کجاست، گفت: «جایگاه نشریات بسیار حائزاهمیت است زیرا جایگاه رتبه مجلات، باعث ارتقای رتبه دانشگاه‌ها در رنکینگ‌های بین‌المللی می‌شود. از آنجایی‌که در نشریات، مقالات افراد و محققان مختلف به چاپ می‌رسد و مقالات برای افراد و مجله دارای امتیاز هستند، بنابراین مهم است که بتوانیم جایگاه علمی را در نشریات ارتقا داده و مجله‌ای داشته باشیم که در سطح بین‌المللی و ملی جایگاه بالایی داشته باشد.»
دانشیار گروه شیمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرقدس تصریح کرد: «مجله نانوساختار در شیمی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهر قدس نیز از نظر کیفی جزء مجلات Q1 یعنی جزء 25 درصد مجلات برتر دنیا قرار گرفته است. ما در زمینه علاقه‌مندی علوم، در رشته علوم و شیمی به ترتیب رتبه 20 و 21 درصد مجلات برتر دنیا را به خود اختصاص دادیم. این نشان می‌دهد جایگاه علمی نشریات بسیار مهم بوده و از این نظر نیز تلاش کرده‌ایم در دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهر قدس به این هدف رسیده و یک مجله خوب در سطح ملی و بین‌المللی داشته باشیم.» او با بیان اینکه مجله نانوساختار در شیمی با ایمپکت فاکتور 8 جایگاه اول بین تمام مجلات را به خود اختصاص داده است، توضیح داد: «بعد از آن مجله دانشگاه علوم پزشکی کرمان با ضریب اثربخشی 4.967 رتبه دوم ایران و بعد از آن دانشگاه علوم پزشکی تهران با ضریب اثربخشی 4.088 رتبه سوم را به خود اختصاص داده‌اند. مهم‌ترین ویژگی مجله نانوساختار در شیمی واحد شهر قدس، زمینه فناوری نانو است. علوم نانو جزء علوم جدید و بین‌رشته‌ای محسوب می‌شود و این درحالی است که مجلات دیگر این قابلیت را ندارند و تنها در یک زمینه تخصصی کار میکنند.»
مرادی خاطرنشان کرد: «ما در فناوری نانو که در حوزه شیمی است، مقالاتی در رشته‌های مرتبط با علم شیمی نیز چاپ می‌کنیم و بیشتر با دامنه مقالاتی که در این زمینه چاپ می‌شوند مرتبط هستیم. این موضوع نشان می‌دهد علم جدید و دانشی که بر پایه علوم بین‌رشته‌ای طراحی شده درحال افزایش است و تعداد مخاطبانی که می‌خواهند مقاله چاپ کنند و افرادی که در این زمینه فعالیت میکنند رو به افزایش است. در تمام دنیا و کشورهای پیشرفته می‌خواهند در زمینه فناوری نانو سرمایه‌گذاری کرده و محققان بیشتری را به کار گرفته و مقالات بیشتری را به چاپ برسانند و مقالات علمی خود را در این زمینه ارتقا دهند.»
او تصریح کرد: «این نشریه هم بین نشریات دانشگاه آزاد و هم تمام نشریات وزارت علوم و وزارت بهداشت نیز رتبه اول را به خود اختصاص داده است.»
دانشیار گروه شیمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرقدس در ارزیابی از وضعیت مجلات دانشگاه آزاد نسبت به مجلات سایر دانشگاه‌ها گفت: «تا چند سال گذشته فقط یک نشریه دارای ضریب اثربخشی در دانشگاه آزاد وجود داشت ولی درحال حاضر ما چهار مجله از دانشگاه آزاد داریم که دارای ضریب اثربخشی بوده که رتبه اول متعلق به نشریه نانوساختار در شیمی است و سه مجله نیز درحال افزایش هستند که این نشان می‌دهد سیاست و رویکرد دانشگاه آزاد در قبال مجلات بسیار علمی و قابل‌تحسین است، زیرا این مجلات توانستند در مدت 10 تا 12 سال رشد خوبی را داشته باشند.»
مدیرمسئول مجله نانوساختار در شیمی معتقد است: «یکی از فاکتورهای تاثیرگذار در رنکینگ‌های بین‌المللی، مجلاتی است که در مجامع بین‌المللی نمایه شدند. مانند مجله نانو ساختار در شیمی که در Web of Science (WOS) دارای ضریب اثربخشی 8 است.»
او در خصوص مهم‌ترین چالش‌ها در فضای نشریات علمی در کشور نیز توضیح داد: «یکی از مواردی که محققان یا دانشجویان تحصیلات تکمیلی با آن سروکار دارند این است که وقتی می‌خواهند مقالات خود را به چاپ برسانند متاسفانه با بی‌عدالتی‌هایی رو‌به‌رو می‌شوند و بدون اینکه داوری شوند از مرحله داوری خارج می‌شوند. این موضوع باعث می‌شود محققان، اساتید و دانشجویان تحصیلات تکمیلی ما برای چاپ مقالات خود مدت‌زمان زیادی را صرف کرده و در پروسه‌های داوری معطل شوند. این نشریات متعلق به دانشگاه آزاد اسلامی است و رویکردی که داشتیم این بود که در ابتدا نشریه را به‌صورت فصلنامه آماده کرده یعنی مقالات در چهار شماره در سال به چاپ می‌رسید و برای سال 2022 به‌صورت دو ماهنامه چاپ شده و برای سال آینده نیز این نشریه به صورت ماهنامه به چاپ می‌رسد.»
مرادی اشاره کرد: «علت این است که بتوانیم مقالات بیشتری را از محققان و دانشمندان بین‌المللی و داخل کشور به چاپ برسانیم.»
او در ادامه در پاسخ به این سوال که پیشنهاد شما برای چاپ مقالات بیشتر در مجلات چیست؟ گفت: «اگر از نشریات حمایت ویژه انجام شود دانشجویان و محققان تمایل بیشتری برای چاپ مقالات خود در این نشریات پیدا میکنند. یکی از دلایلی که باعث می‌شود دانشجویان ما به سراغ نشریاتی که کیفیت و اثربخشی زیادی ندارند، بروند این است که تعداد نشریات کم بوده و تعداد مقالاتی که توسط این مجلات چاپ می‌شوند نیز پایین است. اگر از سوی نهادهادی دولتی مانند معاونت علمی ریاست‌جمهوری و وزارت علوم حمایت شود دانشجویان و محققان برای چاپ مقالات خود در این مجلات تشویق می‌شوند.»
دانشیار گروه شیمی دانشگاه آزاد واحد شهر قدس تاکید کرد: «متاسفانه این نهادها از نشریات دانشگاه آزاد حمایت نمی‌کنند، زیرا معتقدند دانشگاه آزاد یک دانشگاه غیردولتی است و برای حمایت از آن بودجه‌ای در نظر نمی‌گیرند. این درحالی است که در مجامع بین‌المللی این رویکرد وجود ندارد. معتقدم اگر نهادهای دولتی بتوانند از نشریات دانشگاه آزاد حمایت کنند این نشریات سرعت رشد و کیفیت بیشتری پیدا کرده و می‌توانند کیفیت خود را در مجامع بین‌المللی حفظ کنند.»
مرادی تصریح کرد: «از وزیر محترم علوم و معاونت علمی ریاست‌جمهوری درخواست می‌کنم نشریات دانشگاه آزاد را نیز مورد حمایت مادی و معنوی قرار دهند. یک نشریه باید کیفیت خوبی داشته باشد تا بتواند در سطح ملی و بین‌المللی نمایه‌سازی شود. یعنی نمی‌توانیم بگوییم تعداد زیادی نشریه داشته باشیم بدون اینکه به کیفیت آنها توجه کنیم. الان مجلاتی در دانشگاه آزاد وجود دارند که هنوز تاییدیه وزارت علوم را دریافت نکرده و نتوانسته‌اند در نمایه‌های بین‌المللی نمایه شوند. بنابراین باید کیفیت و کمیت را در نظر داشته و وجه بین‌المللی را در این نشریات مدنظر قرار دهیم.»