فرهیختگان: هفته گذشته لایحه اصلاح قانون بودجه 1401 که در جلسه هیات‌وزیران به تصویب رسیده است به مجلس شورای اسلامی ارسال شد. چالشی‌ترین بخش این اصلاحیه، بند یک قانون بودجه است که طبق آن عملا دولت که موظف بود اقلام اساسی را با قیمت شهریور 1400 به‌دست مصرف‌کننده برساند، دیگر مسئولیتی در این قبال ندارد. گذشته از این مورد، گویا دولت قصد ندارد مابه‌ازای حذف ارز 4200 برای اقلام اساسی را به‌صورت کالابرگ در اختیار مصرف‌کننده قرار دهد و می‌خواهد صرفا به یارانه نقدی اکتفا کند. وحید شقاقی‌شهری، کارشناس مسائل اقتصادی در گفت‌وگوی خود با «فرهیختگان» می‌گوید با اطلاعاتی که الان من دارم، دولت بنا دارد پرداخت یارانه نقدی یعنی 300 هزار تومان به دهک‌های میانی و 400 هزار تومان برای سه‌دهک پایین ادامه بدهد تا بتواند آن زیرساخت‌های کالابرگ را نهایی کند و هنوز هم درون دولت نسبت به پرداخت کالابرگ اجماع وجود ندارد. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.

یکی از اصلاحیه‌های بحث‌برانگیز دولت روی قانون بودجه 1401 این است که دولت می‌خواهد تامین اقلام اساسی -که پیش از این مشمول ارز ترجیحی بودند و پیش‌بینی‌شده بود که با قیمت شهریور 1400 به دست مصرف‌کننده برسد- را کنار بگذارد، یعنی براساس لایحه اصلاحی دولت، عبارت «به ‌قیمت شهریور 1400» درصورت موافقت مجلس، از متن قانون بودجه حذف خواهد شد. تبعات این اقدام از لحاظ اقتصادی و سیاسی چیست؟
اینکه بدیهی است دیگر آن قید باید برداشته می‌شد، چون دولت بحث ساماندهی ارز 4200 تومانی را آغاز کرده و طبیعتا برای آن پنج قلم کالایی که مانده بود، ارز 4200 تومانی را برداشت و جایگزینش فعلا آن 300 و 400 هزار تومانی است که قرار شده ادامه پیدا کند تا آن بحث کالابرگ را نهایی کند. طبیعتا با این ارز 4200 تومان، آن قید عدم‌افزایش قیمت کالاهای اساسی از بین می‌رود.

اکنون بحث کالابرگ چه می‌شود؟ اصلا دولت برنامه‌ای برای اجرایی کردنش دارد؟
با اطلاعاتی که الان من دارم، دولت بنا دارد پرداخت یارانه نقدی یعنی 300 هزار تومان به دهک‌های میانی و 400 هزار تومان برای سه‌دهک پایین را ادامه بدهد تا بتواند آن زیرساخت‌های کالابرگ را نهایی کند و هنوز هم درون دولت نسبت به این مساله اجماع وجود ندارد.

بر سر پرداخت کالابرگ اجماع وجود ندارد؟
بله و ممکن است تا پایان امسال همین بحث پرداخت یارانه نقدی ادامه پیدا بکند تا بتواند افزایش قیمت کالاهای اساسی را برای دهک‌های پایین درآمدی و دهک‌های میانی به‌عنوان جبران حذف ارز 4200تومانی پوشش دهد. این اتفاقی است که از اردیبهشت‌ماه افتاده است.

علت این اقدام خارج از قانون و بعد دوباره قانونی کردنش چیست؟
دولت چاره‌ای نداشت. دولت بنابر اتفاقاتی که در اقتصاد جهانی افتاد، ناچار به انجام این سیاست شد. قیمت گندم و غلات به‌صورت تصاعدی بالا رفت و دولت هم داشت به اینها یارانه می‌داد. در بخشی از آن یک قاچاق معکوس برای کشور رخ می‌داد. بر همین اساس دولت مجبور شد ساماندهی ارز 4200 را در دستورکار خودش قرار بدهد و چون زیرساخت‌های کالابرگ فراهم نبود، تصمیم دولت این بود که مابه‌ازای آن را با پرداخت یارانه نقدی جبران کنند. تازه بسیاری از اطلاعات اقتصادی و پیشنهادهای سیاستی ایران را می‌گوید که پرداخت یارانه نقدی به‌مراتب می‌تواند از کالابرگ بهتر باشد، به شرطی که جامعه هدف درست شناسایی شود.

 اینکه دولت نخواهد کالابرگ اختصاص بدهد، نقض قانون نخواهد بود؟
الان این اصلاحیه را انجام می‌دهند. دیگر می‌دانید که این قیمت‌ها هم با حذف ارز 4200 تومان افزایش پیدا کرده است. طبیعتا اقلام اساسی هم افزایش قیمت دارند.

آیا افکار عمومی چنین افزایش قیمتی را می‌پذیرد؟ بحث بر سر این است.
بحث به نظر من این است که ما چاره‌ای در اقتصاد ایران نداشتیم، یعنی دولت اختیار این کار را نداشت، یک حالت ضرورت و اجبار برایش پیش آمد. وقتی جنگ روسیه و اوکراین اتفاق افتاد، قیمت موادغذایی بشدت بالا رفت و درکنارش قیمت دیگر اقلام هم در اقتصاد جهانی رو به افزایش بود. شما اکنون تورم جهانی را می‌بینید، بالاترین تورم در 40 سال گذشته تورم آمریکاست، تورم اروپا امروز به 8.5 درصد رسیده که بالاترین تورم در اقتصاد اروپاست.
لذا ما درحال‌حاضر در کشورهای مختلف دنیا تورم جهانی را داریم می‌بینیم و یک‌بخشی تورم وارداتی به کشور ما دارد سرایت می‌کند. برای همین دولت مجبور شد دست به ساماندهی ارز 4200 بزند، مشخص هم بود که با حذف ارز 4200 تومان برای این پنج‌قلم کالا، دیگر اقلام هم افزایش قیمت خواهند داشت، چون اجزای اقتصاد به هم متصل هستند و ما در یک فضای بسته‌ای نیستیم که فقط پنج قلم کالا افزایش قیمت پیدا کند و بقیه کالاها افزایش قیمت نداشته باشد. بنابراین دولت ناچار شد این کار را بکند و الان دارد یارانه نقدی می‌دهد و این روند دو، سه‌ماه است که ادامه دارد. ممکن است اصلا دولت در مسیر بررسی کارشناسی خودش به این نتیجه برسد که پرداخت یارانه نقدی به عدالت نزدیک‌تر است و به همین علت، یارانه نقدی را ادامه بدهد و آن کالابرگ را به‌صورت دوره‌ای تحت‌عنوان بسته‌های رفاهی پرداخت کند. در بحث پرداخت کالابرگ هنوز هم دولت درون خود به اجماع نرسیده، چون کالابرگ نیاز به زیرساخت‌های پرداخت و عملا اجرایی شدن دارد. در دولت‌های گذشته هم کالابرگ چون زیرساخت نداشت، نارضایتی فراهم کرد.

در این رابطه بیشتر بخوانید:

بازگشت از وعده قیمت‌های شهریور ۱۴۰۰؟ (لینک)

مجلس در اصلاحیه بودجه 1401 شریک دولت نشود (لینک)

دولت نباید گرفتار چرخه نابودگر طبقه متوسط شود (لینک)