زهرا رمضانی، خبرنگار گروه دانشگاه: اوضاع‌واحوال بازار مسکن روبه‌راه نیست، فهمیدنش هم نیازی به آمار و ارقام ندارد. این را می‌توان از حال‌وروز جوانان جویای مسکن به‌سادگی فهمید. وضعیتی که محدود به شرایط زندگی دانشجویی هم نیست و حتی زندگی اساتید و کارکنان دانشگاه‌ها را هم با چالش مواجه کرده است. در مقابل دولت تلاش کرده با استفاده از ایده‌ها و فرصت‌های موجود برای حل بحران مسکن برنامه‌ریزی کند. ساخت خوابگاه‌های متاهلی یکی از مسیرهای پیش رو است، هرچند طبق آخرین آماری که از زبان رئیس صندوق رفاه وزارت علوم مطرح‌شده، از 87 هزار دانشجوی متاهل در کشور تنها برای هزار و 500 نفر از آنها خوابگاه متاهلی ساخته‌شده وجود دارد اما حالا و بعد از تصویب قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت از سوی بهارستان‌نشین‌ها، بار دیگر نگاه‌ها به زیرساخت‌های موجود در نظام آموزش عالی برای تامین مسکن موردنیاز دانشجویان متاهل جلب شده است. ماده 7 قانون بر نقش دانشگاه‌ها در تامین خوابگاهها اشاره داشته و دانشگاه‌ها را مکلف کرده تا ۱۰ درصد از درآمدهای اختصاصی و ۱۰ درصد از اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای‌شان را صرف ساخت خوابگاه متاهلی کنند اما روسای دانشگاه‌ها معتقدند نه‌تنها اختصاص این اعتبارات به خوابگاهها تاثیر چندانی نخواهد داشت، بلکه سایر فعالیت‌های فعلی دانشگاه‌ها را هم -که تاکنون به‌وسیله درآمدهای اختصاصی تامین می‌شد- با مشکل مواجه می‌کند.
یکی دیگر از مسیرهای تامین مسکن موردنیاز اهالی دانشگاه‌ها استفاده از ظرفیت‌های قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن است. در این میان اواخر دهه 80 بود که نمایندگان وقت مجلس قانونی را به‌تصویب رسانند که براساس آن همه وزارتخانه‌ها، موسسات و شرکت‌های دولتی باید اراضی خود را به‌صورت رایگان در چهارچوب مکان‌یابی‌های موضوع اختصاص می‌دادند تا از این طریق مشکلی برای ساخت مسکن در کشور وجود نداشته باشد. اکنون دانشگاه‌های مشمول این قانون تلاش دارند با استفاده از این ظرفیت لااقل با بهره‌مندی و اختصاص زمین‌های مازاد دانشگاه برای ساخت مسکن، قدری چالش مسکن اساتید را مرتفع کنند. موضوعی که با توجه به جوانب گسترده آن امروز به یکی از دغدغه‌های امروز روسای دانشگاه‌ها تبدیل شده و در دیدار برخی از آنان با رئیس‌جمهور نیز مطرح شد، اما روند پیگیری آن سرعت چندانی ندارد و در برخی دانشگاه‌ها با وجود پیگیری‌ها هنوز پس از گذشت چندسال مشکلات جایابی مرتفع نشده است.
«فرهیختگان» در شماره امروز با چهار تن از روسای دانشگاه‌های دولتی در نقاط مختلف کشور گفت‌وگو کرده و نظر آنها را نسبت به وضعیت ساخت‌وسازهای مسکن در فضای دانشگاه جویا شده که در ادامه می‌خوانید.
رئیس دانشگاه لرستان:
با 10 درصد درآمد اختصاصی حتی کلنگ ساخت خوابگاه را نمی‌توان زمین زد
علی نظری، رئیس دانشگاه لرستان با بیان اینکه زمین کافی برای ساخت خوابگاه متاهلی در اختیار داریم، گفت: «مشکل اصلی‌مان نبود بودجه برای ساخت‌وساز است. مجموعه خوابگاهی ما از قبل طراحی و در طرح تفصیلی دانشگاه، جایابی آن هم صورت گرفته است و این‌طور نیست که بگوییم هنوز وضعیت زمین موردنیاز برای تامین خوابگاه متاهلی مشخص نشده، اما مساله اینجاست که اختصاص زمین تنها مرحله اول کار است. اگر بودجه موردنیاز تامین نشود، عملا در آن زمین‌ها نمی‌توان کاری از پیش برد.»
او ادامه داد: «اختصاص 10 درصد از درآمدهای اختصاصی برای خوابگاه متاهلی، اصلا رقم قابل‌توجهی نیست و به‌اصطلاح حتی نمی‌توان با این رقم کلنگ ساخت خوابگاه را هم به زمین زد، از این رو نیاز به حمایت جدی سازمان برنامه‌وبودجه داریم و لازم است تا بودجه قابل‌توجهی به این مساله اختصاص پیدا کند. امروز بحث قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت مطرح‌شده و یکی از قشرهایی که می‌تواند کمک ویژه‌ای به جوانی جمعیت کند، دانشجویان متاهل هستند، اما وضعیت فعلی دانشگاه‌ها در حوزه خوابگاه متاهلی باعث شده این قشر هم تمایلی به فرزندآوری نداشته باشند.»
دانشگاه‌ها اولویت دولت برای حمایت از جوانی جمعیت قرار بگیرند
رئیس دانشگاه لرستان بیان داشت: «دولت باید از ردیف بودجه‌ای که برای طرح جوانی جمعیت در نظر گرفته شده، به ساخت خوابگاه متاهلی اختصاص دهد؛ چراکه رفع مشکل این نوع خوابگاه تاثیر بسزایی هم در افزایش ازدواج دانشجویی و هم در بالا رفتن تمایل دانشجویان متاهل به فرزندآوری دارد، یعنی باید به‌سمتی برویم که دانشگاه‌ها اولویت اصلی دولت برای حمایت از جوانی جمعیت قرار بگیرند؛ چراکه جوانان در بهترین سن ازدواج، نشاط و فرزندآوری قرار دارند و نباید از این قشر غافل شد.»
نظری با تاکید بر اینکه امروز بیش از هزار و 100 دانشجوی متاهل داریم، اما هیچ‌خوابگاهی برای اسکان آنها نداریم، تصریح کرد: «متاسفانه ما خوابگاه متاهلی نداریم و در چنین شرایطی امکان اسکان حتی یک زوج دانشجو هم برایمان وجود ندارد؛ در حالی که اگر این مشکل حل شود، یکی از نگرانی‌های اصلی زوجین برای فرزندآوری که همان مسکن است، حل خواهد شد. متاسفانه با بودجه‌هایی که در اختیار داریم و برای این مساله در نظر گرفته شده، عملا نمی‌توان راه به‌جایی برد.»
او بیان داشت: «برای برون‌رفت از وضعیت فعلی نیاز به کمک خیرین و سرمایه‌گذاران هستیم، یعنی اگر فردی بخواهد سرمایه خود را در این حوزه هزینه کند، این آمادگی را داریم که زمین در اختیار آنها بگذاریم تا کارهای ساخت‌وساز را انجام دهند.»
50 درصد اعضای هیات‌علمی جوان با چالش مسکن مواجهند
نظری به مسکن اعضای هیات‌علمی اشاره و تصریح کرد: «درحال‌حاضر چنین شرایطی را برای اساتیدمان نداریم اما در سال‌های دور بین 20 تا 25 خانه‌سازمانی داشتیم که به فروش رسیده و امروز دیگر هیچ‌واحدی برای اساتید نداریم. البته برنامه‌مان این است که بتوانیم زمینی را به این کار اختصاص داده و به‌صورت مشارکتی کار ساخت مسکن اساتید را دنبال کنیم. در همین راستا به‌دنبال فعال کردن تعاونی هستیم تا از این مسیر بتوانیم کار ساخت منزل سازمانی را پیش ببریم، اتفاقی که در گذشته هم وجود داشته و دانشگاه از طریق تعاونی نیازهای مربوط به مسکن اساتید را تامین می‌کرد.»
رئیس دانشگاه لرستان با تاکید بر اینکه بسیاری از کارکنان ما نیز صاحب خانه نیستند و طبیعتا باید برای آنها نیز چاره‌اندیشی شود، خاطرنشان کرد: «تصور می‌کنم بین 50 تا 60 درصد اعضای هیات‌علمی ما به‌ویژه آنهایی که جوان هستند، مسکن ندارند و به همین دلیل شرایط‌مان در این حوزه چندان خوب نیست، هرچند تلاش‌هایی در این زمینه انجام شده، اما با توجه به هزینه بالا برای ساخت هر واحد، باید عنوان کرد این کار نیاز به بودجه قابل‌توجهی دارد که تامین آن هم به‌تنهایی از عهده دانشگاه خارج است.»
رئیس دانشگاه صنعتی اصفهان:
90 میلیارد بدهی داریم، تخصیص درآمد اختصاصی اصلا شدنی نیست
سیدعلی‌محمد میرمحمدمیبدی، رئیس دانشگاه صنعتی اصفهان با بیان اینکه ما نیاز به تاسیس خوابگاه متاهلی جدید نداریم، گفت: «به‌دلیل ساخت‌وسازهای خوبی که در گذشته داشتیم، 10 طبقه خوابگاه متاهلی داریم که هر طبقه 24 واحد دارد، یعنی در عمل 240 واحد خوابگاه متاهلی داریم که حتی کمتر از این میزان متقاضی اسکان در خوابگاه متاهلی را داریم. البته مساله مهم درباره خوابگاه متاهلی این است که ما به زوجین می‌گوییم باید چهارسال در خوابگاه اسکان پیدا کنند، اما عملا 6 تا هفت‌سال این زمان طول می‌کشد.»
8 واحد نیم‌ساخته داریم اما بودجه تکمیل‌شان نیست
او ادامه داد: «متاسفانه بودجه برای توسعه خوابگاه اساتیدمان کم داریم و علی‌رغم اینکه زمین کافی برای این مساله تخصیص پیدا کرده و حتی هشت واحد نیم‌ساخته هم داریم، اما به‌دلیل مشکلات بودجه‌ای نه‌تنها نتوانسته‌ایم این واحدها را کامل کنیم، بلکه امکان ایجاد ساختمان‌های جدید هم وجود ندارد.»
رئیس دانشگاه صنعتی اصفهان گفت:« اینکه عنوان‌شده 10 درصد از درآمد اختصاصی دانشگاه‌ها باید به خوابگاه متاهلی تخصیص پیدا کند، برای دانشگاهی مانند ما که بدهی هم دارد، اصلا شدنی نیست. ما امروز 90 میلیارد تومان بدهی داریم که البته در ابتدای حضورم در این مسئولیت، این میزان 124 میلیارد تومان بوده اما امروز با حمایت‌های وزارت علوم این میزان کاهش یافته، بااین‌حال به‌هیچ‌عنوان توان حمایت‌های مالی از ساخت‌وساز را نداریم.»
میرمحمدمیبدی بیان داشت: «امروز ساخت هر مترمربع نیاز به هشت‌میلیون تومان هزینه دارد، در چنین شرایطی مشخص است که نمی‌توان با چنین بودجه‌هایی کاری برای مسکن اساتید انجام دهیم.»
فقط برای نیمی از اعضای هیات‌علمی توان تامین مسکن داریم
او با بیان اینکه اساتید ما بین 15 تا 20 سال در خانه‌های سازمانی اسکان داده می‌شوند، تصریح کرد: «بودجه 10 درصدی -که از سوی دولت به دانشگاه‌ها تکلیف شده- عملا باید صرف زیرساخت‌ها و تجهیزات آزمایشگاهی شود و نمی‌توان انتظار داشت که بودجه یک بخش دیگر را که اتفاقا جزء ردیف‌های مهم برای دانشگاه‌ها به‌شمار می‌رود، صرف ساخت خوابگاه متاهلی کرد. از این رو وزارت علوم باید بودجه خاصی را برای این مساله اختصاص دهد.»
رئیس دانشگاه صنعتی اصفهان خاطرنشان کرد: «ما امروز بیش از 500 عضو هیات‌علمی داریم که تنها برای نیمی از آنها توانسته‌ایم مسکن تامین کنیم و علی‌رغم اینکه باید برای نیم دیگر هم مسکن سازمانی تامین کنیم، اما درحال‌حاضر 10 تا 12 نفر از اساتیدمان در صف انتظار برای اسکان در این مسکن‌ها قرار دارند و تامین مسکن سازمانی برای دیگر اساتیدمان در اولویت نیست، اما واقعیت این است که همان میزانی را که منتظر اسکان هستند، دیگر نمی‌توانیم پوشش دهیم.»
رئیس دانشگاه شهید بهشتی:
جایابی زمین را 3 سال است دنبال می‌کنیم اما به‌نتیجه نرسیده‌ایم
سعدالله نصیری‌قیداری، رئیس دانشگاه شهید بهشتی با بیان اینکه جایابی زمین برای ساخت مسکن اساتید و خوابگاه متاهلی موضوع جدیدی نیست و سه‌سالی می‌شود که به‌دنبال تحقق این مساله هستیم، گفت: «متاسفانه هنوز به نتیجه‌ای نرسیده‌ایم. بااین‌حال الزام دانشگاه‌ها به تخصیص 10 درصد از درآمدهای اختصاصی‌شان برای ساخت خوابگاه متاهلی تا حدی می‌تواند اثرگذار باشد. درست است که نمی‌توان انتظار داشت این مساله مشکل همه دانشجویان متاهلی که خواهان اسکان در خوابگاه متاهلی هستند را رفع کند، اما این‌طور نیست که بگوییم هیچ‌تاثیری هم نخواهد داشت.» او در همین زمینه ادامه داد: «تصویب این قانون نشان از توجه وزارت علوم به مشکلات موجود در حوزه خوابگاه متاهلی است؛ چراکه متاسفانه وضع نابسامانی را در ارتباط با دانشجویان متاهل شاهد هستیم. به‌عبارت صحیح‌تر دانشجوی مجرد این امکان را دارد که در منازلی با امکانات کمتر هم زندگی کند و می‌تواند سختی‌های این نوع زندگی را تحمل کند، اما این شرایط برای دانشجوی متاهل -به‌ویژه آنهایی که صاحب فرزند هستند- وجود ندارد و لازم است تا ساخت خوابگاه متاهلی در اولویت قرار بگیرد.»
رئیس دانشگاه شهید بهشتی تصریح کرد: «بسیاری از دانشگاه‌های کشور در حوزه خوابگاه متاهلی با مشکل روبه‌رو هستند و درصد اندکی از دانشجویان متاهل ما می‌توانند در خوابگاهها اسکان داده شوند و به همین دلیل لازم است تا شرایط موجود دستخوش تغییر شود.» نصیری‌قیداری خاطرنشان کرد: «ساخت مسکن برای اعضای هیات‌علمی جوان و دانشجویان متاهل کار ساده‌ای نیست و نیاز به همت دولت دارد، قطعا اگر این اتفاق بیفتد، می‌توان کمبودهای فعلی را جبران کرد و شاهد افزایش ظرفیت خوابگاه متاهلی در دانشگاه‌ها باشیم.»
رئیس دانشگاه صنعتی امیرکبیر:
تخصیص درآمد اختصاصی به خوابگاهها فعالیت‌های دانشگاه را مختل می‌کند
سیدحسن قدسی‌پور، رئیس دانشگاه صنعتی امیرکبیر با بیان اینکه اصلا عملی نیست که بخواهیم 10 درصد از درآمد اختصاصی دانشگاه را به ساخت خوابگاه متاهلی تخصیص دهیم، گفت: «ما از قراردادها، تنها می‌توانیم 10 درصد به‌عنوان بالاسری برداریم و مابقی مبلغ به اساتید، مواد اولیه و... اختصاص پیدا می‌کند؛ در چنین شرایطی چطور می‌توانیم برای خوابگاه متاهلی هزینه کنیم؟ تحقق این مساله به‌معنی تعطیل کردن دیگر اموری است که هزینه‌های آن از محل اعتبارات درآمد اختصاصی دانشگاه انجام می‌شود و نمی‌توان انتظار داشت هزینه‌های مربوط به آزمایشگاه و زیرساخت‌های این حوزه را صرف ساخت خوابگاه متاهلی کنیم.»
به مجلس هم گفتیم؛ 10 درصد مشکلی را حل نمی‌کند
او ادامه داد: «در بحبوحه تصویب این قانون در مجلس نامه‌ای را به شورای نگهبان نوشتیم و اعلام کردیم این کار درستی نیست؛ چراکه اصلا اختصاص 10 درصد از این محل نمی‌تواند مشکلی از شرایط موجود را رفع کند، اما متاسفانه این نامه نتیجه‌بخش نبود. بااین‌حال بارها در جلسات متعدد این مساله را بیان کردیم که با چنین برنامه‌هایی نمی‌توان شرایط خوابگاه متاهلی را بهبود بخشید.»
جایابی زمین موردنیاز ساخت‌وساز هنوز نتیجه‌بخش نبوده است
رئیس دانشگاه صنعتی امیرکبیر به جایابی زمین برای خوابگاه متاهلی و مسکن اعضای هیات‌علمی اشاره کرد و گفت: «یکی، دو زمین را در شهریار انتخاب کرده‌ایم اما زمین‌ها آنطور که باید مناسب این کار نبودند و به همین دلیل همچنان درحال رایزنی برای جایابی زمین مناسب هستیم. در این راستا با شهرداری و دیگر ارگان‌ها صحبت‌هایی انجام شده تا بتوانیم زمین مناسبی را برای ساخت مسکن اساتید انتخاب کنیم که از لحاظ دسترسی شرایط قابل‌قبولی را داشته است. همچنین درباره جایابی زمین برای ساخت خوابگاه متاهلی هم اقداماتی صورت گرفته اما هنوز نتیجه‌بخش نبوده است.»
قدسی‌پور در همین زمینه افزود: «با توجه به نیاز بالایی که در دانشگاه‌مان احساس می‌شود، هر اندازه بتوانیم خوابگاه جدید بسازیم، این کار را خواهیم کرد، اما مشکل اصلی‌مان نبود بودجه کافی برای این حوزه است. من معتقدم باید شهرداری، بنیاد نخبگان، وزارت علوم، دانشگاه‌ها و ... همگی وارد میدان شوند تا هرکدام بتوانند با تامین بخشی از بودجه موردنظر، راه را برای ساخت خوابگاه متاهلی هموار کنند، در غیر این صورت با تخصیص 10 درصد از درآمد اختصاصی به این مقوله که جزء فعالیت‌های عمرانی و هزینه‌بر است، نمی‌توان انتظار تغییر جدی را در شرایط موجود داشت.»
قدسی‌پور بیان داشت: «ما درحال رایزنی با دستگاه‌های مختلف هستیم تا بتوانیم مشکلات‌مان را حل کنیم اما واقعیت این است که هنوز به نتیجه خاصی نرسیده‌ایم.»