سیدسجاد قوامی، خبرنگار و پژوهشگر: نصیحت امیرالمومنین(ع): امیرالمومنین وقتی که از اداره حکومت فارغ میشد به بازار کوفه میآمد و میفرمود: «ای مردم از خدا بترسید وکیل و وزن را تمام بپیمایید و طریق داد را در آن ملاحظه کنید و چیزهای مکیل و موزون را به مردمان کم ندهید و در زمین فساد نکنید.»
یکی از مواردی که این روزها بسیار شاهد هستیم کمفروشی در معاملات و کالاهای مصرفی و ضروری مردم است. کتاب سعادتبخش الهی در بسیاری از آیات مردم را بهطور جدی از آلودهشدن و نزدیکشدن به مال حرام نهی میکند، در قرآن مجید صریحا وعده عذاب به شدیدترین بیان داده شده و یک سوره از قرآن مجید (سوره مطففین) به این موضوع اختصاص داده و میفرماید: «ویل بر کمفروشان است (عتاب و شدت و محنت برای کمفروشان است) آنانکه چون از مردم میستانند و پیمانه را برای خود تمام و به زیادتی میگیرند و هرگاه برای مردم ترازو و پیمانه میکنند کم میکنند (و به ایشان ضرر میزنند) آیا کمفروشان گمان ندارند که پس از مردن برای روز بزرگی برانگیخته میشوند؛ روزی که مردم به پا خواهند ایستاد برای امر پروردگار عالمیان» (سوره مطففین، آیه یک تا پنج).
کمفروشی یا تطفیف
تطفیف یا کمفروشی کالاهای موزون و مکیل حرام است. دلیل ذکر آن در کتاب مکاسب گریززدن است به این جهت که یکی از اعمال حرام در بیع کمفروشی است یا به این جهت است که اشخاصی، کمفروشی را در مقام توزین کالا، شغل خود قرار دادهاند. تطفیف موضوعا در کالاهای مکیل و موزون است. اگرچه تطفیف در کالاهای عددی همچون تخممرغ و متری مانند پارچه حکما حرام است. البته احکام زیادی درخصوص مصادیق و انواع کمفروشی وجود دارد. پیشنهاد میکنم حتما مطالعه بفرمایید.
ترکفعل مدیران مصداق کمفروشی!
کمفروشی در مشاغل هم مصداق دارد، مانند کارمندی که در ساعت اداری به کارهای شخصی خود میپردازد یا انجام امور مربوط به اربابرجوع را به دلیل واهی به تاخیر میاندازد. معضلی که متاسفانه مصدایق فراوانی در جامعه ما پیدا کرده و این امر باعث ایجاد مشکلات فراوانی برای مردم و ساختار اداری کشور شده است.
بهنظرم شاید یکی از مصادیق ترکفعل را میتوان کم فروشی خدمات مدیران و مجریان در نظر گرفت. مدیر یا کارمندی که بهجای انجام امور محوله به امور شخصی خود رسیدگی میکند یا بهطور مثال کارمندانی که بهجای هم ساعت خروج و ورود را ثبت میکنند، بدون اینکه کاری انجام دهند حقوق دریافت میکنند. فرقی بین یک مدیر ارشد یا وزیر با یک کاسب معمولی در کمفروشی نیست، ولی مقدار آسیبی که هر کدام به جامعه میزنند، متفاوت است. اگر تلاش کنیم این معضل را ریشهکن کنیم قسمت قابلتوجهی از مشکلات اقتصادی قابلبهبود است. رسولاکرم(ص) میفرماید: «عبادت کردن با حرامخواری، مانند بنا (کردن خانه) روی ریگ است.»
میان دو کوه از آتش
پیغمبر اکرم(ص) میفرماید: «هرکس در کیل و وزن خیانت کند فردا او را به قعر دوزخ درمیآورند و در میان دو کوه آتش جایش میدهند و به او میگویند این کوهها را وزن کن و او همیشه به این عمل مشغول است.»
مالک دینار میگوید: «مرا همسایهای بود بیمار شد. به عیادتش رفتم در کار جاندادن بود. بانگ میزد که دو کوه آتش قصد من میکنند. گفتم ای مرد این محض خیال است که به تو مینماید، گفت نه چنین است بلکه حق است، زیرا که مرا دو مکیال (پیمانه) بود؛ یکی ناقص و دیگری زائد، به ناقص میدادم و به زائد میگرفتم و این عقوبت آن است. کمدادن به شماره هم حرام است: در حکم کمدادن بکیل و وزن، کمدادن به شماره است، چیزهایی که مانند پارچه و زمین به ذرع و متر داد و ستد میشود کمدادنش هم به شماره است یک سانتیمتر هم که کم بدهد.»
کمفروشی مصداق بارز جرائم اقتصادی
یکی از مصادیق جرائم اقتصادی، جرم مربوط به کمفروشی و تقلب است که غالبا توسط واحدها و بنگاههای اقتصادی خرد یا کلان بهطور وسیع یا سازمانیافته بهمنظور کسب سود بیشتر میتواند واقع شود. کمفروشی در همه موارد با توجه به عنصر مجرمانه خود جرم محسوب میشود و در بعضی موارد کمفروشی میتواند مجازاتهای بسیار سنگینی را در بر داشته باشد. مجازات کمفروشی به شرح ذیل است:
متخلف علاوهبر الزام به پرداخت خسارت واردشده به خریدار یا مصرفکننده در مرتبه اول به دوبرابر مبلغ کمفروشی، در مرتبه دوم به چهار برابر مبلغ کمفروشی جریمه میشود.
در مرتبه سوم به 6 برابر مبلغ کمفروشی جریمه میشود و علاوهبر پرداخت جریمه پارچه یا تابلو بر سردر محل کسب بهعنوان متخلف صنفی به مدت دو هفته نصب میشود.
در مرتبه چهارم به هشتبرابر مبلغ کمفروشی جریمه میشود و پارچه یا تابلو بر سردر محل کسب بهعنوان متخلف صنفی بهمدت یک ماه نصب میشود.
در مرتبه پنجم و مراتب بعدی به 10برابر مبلغ کمفروشی جریمه میشود و به مدت دو ماه پارچه یا تابلو بر سردر محل کسب بهعنوان متخلف صنفی نصب میشود. همچنین به مدت 6 ماه پروانه کسب وی تعلیق و محل کسب تعطیل میشود.
با توجه به اینکه طبق آموزههای قرآنی کمفروشی نهی شده است و علاوهبر آن به موجب قانون نیز برای مرتکبان کمفروشی مجازات تعیین شده است باید مسئولان مربوطه هرچه سریعتر با برخورد قانونی با این منکر و پدیده غیرقانونی، از تضییع حق مردم جلوگیری کرده و نسبت به برخورد با متخلفان اقدام کنند؛ برخوردی که سبب جریتر شدن افراد نشده و موجبات پیشگیری از وقوع جرم کمفروشی را نیز فراهم آورد.
این یادداشت ادامه دارد... .
منابع:
قرآن کریم، کتب اسلامی و مقالات