روزهای ابتدایی تیرماه بود که خانه نوآوری و فناوری ایران(IHIT) یا نمایشگاه دائمی کالا و خدمات دانش‌بنیان، به‌عنوان یکی از طرح‌های ملی با مشارکت معاونت علمی‌وفناوری ریاست‌جمهوری در محل نمایشگاه بین‌المللی با هدف گسترش امر صادرات محصولات فناورانه و نوآورانه داخلی افتتاح شد. از اصلی‌ترین اهداف ایجاد این نمایشگاه می‌توان به معرفی محصولات صادراتی دانش‌بنیان به هیات‌های تجاری داخلی و خارجی و رشد روند صادراتی محصولات دانش‌بنیان اشاره کرد. این خانه نوآوری و فناوری، به‌عنوان مسیری برای تعامل بهتر و مثبت‌تر با جهان راه‌اندازی شده است تا مسیری برای برقراری ارتباط میان بازرگانان با فعالان اکوسیستم فناوری و نوآوری باشد. در این نمایشگاه بیش از ۸۰۰ کالا از ۳۵۰ شرکت دانش‌بنیان به نمایش گذاشته شد. ارتقای زیرساخت‌های سخت‌افزاری از طریق ایجاد نمایشگاه کالاها و دستاوردهای دانش‌بنیان، تامین فضای کار اختصاصی، تامین فضای کار اشتراکی و اتاق‌های جلسات B2B و همچنین توانمندسازی صادراتی شرکت‌های دانش‌بنیان از طریق ارائه خدمات نرم‌افزاری شامل تحقیقات بازار، بازاریابی، اخذ استانداردها و مجوزهای فروش، ازجمله اقدامات انجام‌شده در این مجموعه است. باید اشاره کرد که پیش از این، خانه‌های نوآوری و فناوری (iHiT) در کشورهای کنیا، سوریه، چین و روسیه نیز ایجاد شده بودند. محمدمهدی آقارفیعی، معاون توسعه بازار بینالملل شرکت‌های دانش‌بنیان در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درخصوص روند فعالیت این مجموعه، محصولات دانش‌بنیان عرضه‌شده در آن، تاثیر این نمایشگاه بر گسترش روند صادرات و تبادلات فناوری و نوآوری، چشم‌انداز فعالیتی خانه نوآوری و فناوری ایران در گسترش تعاملات بین‌المللی و... سخن گفت. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.
عرضه 840 محصول دانش‌بنیان در خانه نوآوری و فناوری ایران
روند بازدید هیات‌های تجاری خارجی از خانه نوآوری و فناوری ایران به چه صورت است؟
مبادی ورودی خاصی به ایران برای بازدید از این مجموعه وجود دارد که بخشی از طریق وزارت امورخارجه، بخشی از طریق سازمان توسعه- تجارت و بخش دیگر نیز از طریق کارگزاران معاونت علمی‌وفناوری هماهنگ می‌شود. برخی نیز از طریق هماهنگی جلسات B2B میان شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی و خارجی صورت می‌گیرد که پس از جلسات، از این مجموعه هم بازدید می‌شود. فرمی برای بازدید از مجموعه تهیه شده و در سایت صندوق توسعه صادرات و تبادل فناوری قرار دارد؛ البته گاهی حضور هیات‌های تجاری خارجی برای حضور در مجموعه ناگهانی خواهد بود که در این‌صورت، فرمی برای رابط تیم‌های بازدیدکننده علمی ارسال شده و بنابر آن در مجموعه حاضر خواهند شد.
چه تعداد محصول دانش‌بنیان از چند شرکت در این نمایشگاه عرضه شده است؟
درحال حاضر، 840 محصول از 334 شرکت دانش‌بنیان و خلاق برای بازدید هیات‌های تجاری داخلی و خارجی در خانه نوآوری و فناوری ایران عرضه شده است.
ایجاد تعامل فناورانه، نوآورانه و دانشگاهی ایران در فضای بینالملل
بازدید هیات‌های خارجی از این نمایشگاه دائمی چه تاثیراتی بر گسترش روابط فناورانه ایران با دیگر کشورها خواهد داشت؟
اصلی‌ترین تاثیری که این بازدیدها دارد آشنا شدن دیگر کشورها با توان و ظرفیت فناورانه و پیشرفت تکنولوژی ایران است. کاری که در مجموعه انجام داده‌ایم، علاوه‌بر جمع‌آوری محصولات دانش‌بنیانی که قابلیت صادرات داشته یا رکورد ملی داشته، تلاش کرده‌ایم به‌صورت بخش‌به‌بخش تمامی صنایع را تحت‌پوشش مجموعه قرار بدهیم، حتی صنایع خلاقی که در بحث انتقال فناوری و فرهنگ مورد استفاده قرار می‌گیرد. وقتی تیم‌های خارجی از خانه نوآوری و شرکت‌های مستقر در آن بازدید می‌کنند، متوجه خواهند شد ایران در تمامی صنایع پیشرفت داشته و به تکنولوژی روز دنیا هم نزدیک است، پس خواهند فهمید که ایران توان رقابت با کشورهای آمریکایی و اروپایی را دارد و این، نکته مثبتی برای ایران است؛ درنتیجه به توان فناورانه داخلی کشور اعتماد کرده و آن اعتماد موجب می‌شود تعاملاتی را در مباحث دانشگاهی، فناوری و نوآوری و مباحث تجاری و بازرگانی با ایران ایجاد کنند.
بازدید بیش از 100 هیات خارجی از نمایشگاه دائمی کالا و خدمات دانش‌بنیان
با توجه به یک سالی که از افتتاح مجموعه می‌گذرد، چه تیم‌هایی از این نمایشگاه بازدید کرده و چه بازخوردهایی نسبت به این توان فناورانه داخلی داشتند؟
در یک سال گذشته میزبان حدود 100 هیات خارجی بودیم. هیات‌های خارجی‌ای که بخشی از آنها دولتی بوده و بازرگانان مرتبط با آنها پس از بازدید برای تعامل به این نمایشگاه فرستاده شدند. بخشی دیگر نیز هیات‌های بازرگانی بودند که از مجموعه بازدید کردند. نکته جالب‌توجه این است که یک‌سری از این هیات‌ها به‌صورت عمومی و بخشی به‌صورت خصوصی از این نمایشگاه بازدید کرده و بسیار نیز از این توان داخلی کشور استقبال کردند. قطعا جریانات و تعاملات بهتری در بازدید آن هیات‌های خارجی بازرگانی که به‌صورت تخصصی در خانه نوآوری و فناوری ایران حضور پیدا کردند، شکل گرفته است. به‌طور مثال حدود چهار ماه پیش در حوزه تجهیزات پزشکی، تعاملاتی با هندوستان داشته و در پی آن دو دستگاه در حوزه پزشکی به هندوستان صادرات کردیم.
با توجه به اینکه ایران در حوزه تجهیزات پزشکی، دارای فناوری‌های روز دنیاست و اکثر محصولات آن نیز دارای استانداردهای اروپایی برای فعالیت در تمام نقاط دنیا هستند، تجمع این شاخص‌ها کنار هم موجب شده در حوزه تجهیزات پزشکی صادرات خوبی با دیگر کشورها داشته باشیم. حتی بخش تجهیزات پزشکی این نمایشگاه نیز مورد استقبال بسیاری از هیات‌های تجاری خارجی قرار گرفته و حتی منجر به انعقاد تفاهمنامه‌هایی در این حوزه شده است. به‌طور مثال سه هفته گذشته، هیات تجاری از افغانستان در حوزه تخصصی دارو و تجهیزات پزشکی یک تفاهمنامه همکاری MOU با ایران منعقد کردند تا شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی در بحث تامین داروی گیاهی و تجهیزات بتوانند با آن کشور طرف قرارداد، تعامل داشته باشند.
تحریم؛ مانع اصلی بر سر راه تبادل فناوری و نوآوری ایران در فضای بینالملل
با توجه به بازدید هیات‌های خارجی از خانه نوآوری و فناوری ایران، روند صادرات محصولات دانش‌بنیان چه‌اندازه گسترش پیدا کرد؟
جریان صادرات محصول، بحث یک روز و دو روز نیست، بلکه جریان زمان‌بری است؛ آن هم با توجه به بحث تحریم‌ها. نکته مهم در جریان این بازدیدها، این است که بسیاری از کشورها ازجمله کنیا که چندین‌بار از این نمایشگاه بازدید کرده است، معتقدند ایران، کشور بسیار مناسبی برای تبادل فناوری، صادرات محصولات دانش‌بنیان و... است؛ اما چون ایران درگیر تحریم‌ها بوده و جریان انتقال مالی بسیار سخت انجام می‌شود، هزینه تمام‌شده و قیمت نهایی محصول برای دیگر کشورها، بسیار گران خواهد شد و بسیاری از کشورها ضمن تمایل به انجام تعامل، این روند را سخت قبول کرده و می‌ترسند؛ البته که ایران توانسته در برخی کشورها همچون کنیا که آمریکا و رژیم‌صهیونیستی بر آن نظارت دارند، نفوذ پیدا کرده و یک شعبه آ‌ی‌هیت فعال در این کشور داشته باشد.
چطور می‌توان چالش‌های بر سر راه صادرات محصولات ایرانی به دیگر کشورها را برطرف کرد؟
اصلی‌ترین مساله، بحث تحریم‌هاست. یکی از اقداماتی که برای برطرف‌شدن این مشکل ایجاد شده، راه‌اندازی شعبه‌های خانه نوآوری و فناوری ایران(IHIT) در کشورهای مختلف است تا موانع برطرف شده و انتقال‌های مالی تسهیل شود.
راه‌اندازی شعب خانه فناوری و نوآوری ایران در 6 کشور
شعبه‌های خانه نوآوری و فناوری ایران درحال‌حاضر در چند کشور راه‌اندازی شده است؟
نمایشگاه دائمی کالا و خدمات دانش‌بنیان ایرانی درحال‌حاضر در کشورهای کنیا، چین، روسیه، سوریه و ترکیه راه‌اندازی شده و در عراق نیز در دست تاسیس است.
راه‌اندازی خانه نوآوری و فناوری، کریدوری برای صادرات محصولات دانش‌بنیان ایرانی
خانه نوآوری و فناوری ایران چطور می‌تواند در راستای تحقق شعار سال نقش‌آفرینی کند؟
اصلی‌ترین نقش‌آفرینی در بحث نمایشگاهی است. بیشترین تبادل اقتصادی که می‌تواند میان کشورها رقم بخورد، در نمایشگاه‌هاست. نمایشگاه می‌تواند کریدوری برای جلسات B2B و ایجاد قراردادهایی میان شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق ایرانی با دیگر کشورها باشد. به‌طور مثال در نمایشگاه ایران‌فارما(نمایشگاه دارو) چند پاویون شرکت‌های خارجی در آن حضور خواهند داشت که شرکت‌های ایرانی با خارجی می‌توانند قراردادهایی را منعقد کنند. ایجاد این نمایشگاه دائمی کالای دانش‌بنیان، یکی از بزرگ‌ترین اقدامات دولت دوازدهم است که کریدوری برای صادرات و توسعه محصولات دانش‌بنیان کل کشور ایجاد کرده است. محصولات شرکت‌های دانش‌بنیانی که در این نمایشگاه عرضه شده است، یا توان صادرات دارند یا رکورد صادراتی داشته‌اند؛ به این معنا که خود شرکت‌ها صادرات داشته و در این رویداد هم حاضر شده‌اند. حال دلیل حضورشان در این نمایشگاه چیست؟ حضور شرکت‌هایی همچون «سیناژن» و «لاهیج» که خود به چند کشور صادرات دارند، به این دلیل است که صادرات خود را توسعه بدهند.
نمی‌خواهیم بگوییم این مجموعه اتفاقات بزرگی را رقم زده است، اما همین جریانات کوچک در کنار هم، اتفاقات بزرگی را ایجاد می‌کند و موجب می‌شود شرکت‌های بزرگی مثل «مپنا» برای عرضه محصولات‌شان در این نمایشگاه قرارداد ببندند تا شناخته‌شدن این مجموعه به آن نیز کمک کند. خانه نوآوری و فناوری ایران، کریدور صادراتی است که برای شرکت‌ها و هیات‌های خارجی بازدیدکننده جذاب است. تلاش کرده‌ایم فضای بین‌المللی‌ای را از لحاظ عرضه محصولات های‌تک و خود سازه این مجموعه ایجاد کنیم تا موردتوجه بازدیدکنندگان قرار بگیرد.
پس براساس این، چشم‌انداز فعالیتی خانه نوآوری و فناوری ایران را بر گسترش صادرات محصولات مثبت می‌بینید؟
قطعا که مثبت است؛ البته شناخته‌شدن چنین نمایشگاه‌هایی زمان‌بر است. از جریان صادرات صحبت می‌کنیم، شرکتی که شناخته شده و قرار است پروسه صادرات آن به‌صورت دائمی انجام شود. حدود دو سال زمان می‌برد که دیده شده و محصول آن در کشور مقصد عرضه شود. بنابراین در آینده اتفاقات خوبی می‌افتد، حتی درتلاش هستیم این فضا را گسترش بدهیم. طبق گفتمانی که میان معاون علمی‌وفناوری ریاست‌جمهوری با وزیر صمت صورت گرفت، قرار است این فضا در دیگر حوزه‌ها نیز گسترش پیدا کند.
لزوم گسترش تعاملات فناوری و نوآوری ایران در فضای بینالملل
برنامه‌ریزی مشخصی برای افزایش بازدید هیات‌های تجاری خارجی از خانه نوآوری و فناوری ایران(IHIT) در سال جاری دارید؟
یکی از اقداماتی که در دست انجام داریم، ارتباط با وزارت امورخارجه برای آموزش رایزن‌های ایرانی به سایر کشورهاست و آموزش این رایزن‌ها در این نمایشگاه انجام شد تا آنها در فضای کارگاهی با این فضا آشنا شوند. همچنین تلاش کرده‌ایم با مبادی ورودی‌های کشور مثل وزارت امورخارجه و سازمان توسعه- تجارت و اتاق‌های مشترک با دیگر کشورها ارتباط بگیریم و از طریق این تعامل‌ها، رایزن‌های اقتصادی دیگر کشورها را آورده و از طریق آنها ارتباط میان دو کشور در امر صادرات فناوری و نوآوری را گسترش بدهیم. هر اندازه از توانایی‌ها و ظرفیت‌های فناورانه و نوآورانه ایران صحبت کنیم، شاید آن‌طور که باید برای جلب‌توجه دیگر کشورها جذاب نباشد، اما وقتی این پتانسیل فناورانه داخلی کشور را با چشم‌های خودشان می‌بینند، نگاه‌شان متفاوت شده و می‌گویند باورمان نمی‌شد ایران چنین تکنولوژی‌های به‌روزی دارد؛ چراکه در خارج از ایران، آن‌قدر خبرهای مسمومی منتشر می‌شود که دیدگاه آنها را نسبت به ایران و توانمندی‌هایش تخریب می‌کند. ایران امنیت و تکنولوژی‌های به‌روز و بالایی دارد و این نیازمند شکل‌گیری ارتباط میان ایران و دیگر کشورهاست که این امر درحال انجام است.یکی دیگر از اقداماتی که در این‌راستا انجام می‌شود، این است که معاونت علمی‌وفناوری یک‌سری کارگزارانی دارد که در برخی کشورها فعالیت می‌کنند و یک‌سری کارگزار هم دارد که در برخی حوزه‌ها مشغول کار هستند. در این نمایشگاه نیز تلاش کرده‌ایم هر بخشی را دست یک بروکر بدهیم که در آن حوزه تخصص داشته و به شرکت‌های دانش‌بنیان کمک کند و بخش صادراتی‌شان را فعال کرده یا توسعه بدهد. استقرار آنها نیز موجب شده در بازدید هیات‌های تجاری از محصولات، درصورت تمایل برای صادرات و خرید محصولات، این کارگزاران مشاوره‌های حقوقی و صادراتی به شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی ارائه کرده، جلسات B2B میان دو کشور را برگزار کنند و روند صادراتی انجام شود.
حمایت از صادرات شرکت‌های دانش‌بنیان در نمایشگاه دائمی کالا و خدمات دانش‌بنیان
روند حمایتی خانه نوآوری و فناوری ایران از شرکت‌های ایرانی برای تعامل با کشورهای خارجی به چه صورت است؟
بهره‌برداری این مجموعه توسط صندوق توسعه صادرات و تبادل فناوری که از صندوق‌های معاونت علمی‌وفناوری است، اداره شده و تمامی شرکت‌های فعال در این نمایشگاه زیرمجموعه این صندوق فعالیت می‌کنند. این صندوق، صندوق توسعه صادرات برای محصولات دانش‌بنیان است؛ یعنی اگر شرکت‌های خارجی تمایلی به کالاهای ایرانی داشته و خواهان انعقاد قرارداد باشند و آن شرکت توانایی مالی صادرات نداشته باشد، صندوق حمایت‌های لازم را برای صادرات محصول خواهد داشت. همچنین در دو ماه گذشته، چندین نشست صادراتی با کارگزارانی که در کشورهای مختلف کار می‌کنند، برگزار کردیم. ماه گذشته نیز نشست چین را با کارگزار شعبه چین برگزار کردیم؛ اینکه تبادل فناوری در آن کشور با چه موانعی همراه است و چه اقداماتی می‌توان برای این شرکت‌های دانش‌بنیان انجام داد.
درحال توانمندسازی فعالیت‌های شرکت‌ها هستیم، فعالیت‌هایی را در راستای حمایت و پشتیبانی از شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی انجام می‌دهیم تا اتفاقات خوبی رقم بزنیم؛ چراکه بسیاری از شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق در جریان صادرات محصولات نبوده و در این مسیر فعالیت نداشتند؛ یعنی گاه یک‌سری از این شرکت‌ها توان فعالیتی صادرات محصول را دارند؛ اما مسیر انجام آن را بلد نیستند که آنها را در این مسیر همراهی می‌کنیم. همچنین یک استودیوی تولید محتوا و برنامه برای شرکت‌های دانش‌بنیان داریم که می‌توانند به‌صورت رایگان در راستای معرفی محصولات‌شان از آن استفاده کنند؛ یعنی حمایت‌هایی برای ساخت تیزر، طراحی پوستر و... ، فضاهای مختلفی است که تلاش کرده‌ایم برای شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق ایجاد کنیم تا زمانی که می‌خواهند محصولات خود را به دیگر کشورها صادر کنند، به‌راحتی انجام بدهند، یعنی به‌گونه‌ای باشد که پکیجینگ محصول برای آن کشور خارجی مقصد جذاب و جالب‌توجه باشد. البته یکی دیگر از اقدامات ما، خدمات شعب در کشور است و محصولات شرکت‌ها را برحسب نیاز شعب خارجی برای عرضه معرفی می‌کنیم تا در آنجا معرفی شوند.
در این رابطه بیشتر بخوانید:
فرصت دور زدن تحریم‌ها با دانش بنیان‌ها (لینک)
حیرت سنگالی‌ها از توانمندی دانش‌بنیان‌های ایران (لینک)
* حسین جهانی