اسماعیل والی، خبرنگار: نظام رتبه‌بندی معلمان طبق سند بنیادین آموزشوپرورش قرار بود به راهکاری برای تقویت انگیزه ارتقای شغلی در معلمان براساس نظام معیار اسلامی تبدیل شود اما بعد از گذشت 11 سال از تصویب این سند، آنقدر این طرح را جرح و تعدیل کرده‌اند که حاصلی جز احساس بی‌ارزش بودن برای معلمان و ناامیدی آنها نداشته است.
محمود احمدی‌نژاد پاییز سال 1390 به‌عنوان رئیس‌جمهور و رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی، پای سندی را امضا زد که نظام رتبه‌بندی معلمان یکی از بندهای آن بود. این شورا بعد از برگزاری 15 جلسه _اسفند سال 1389 تا مهر سال 1390_ سند تحول بنیادین آموزشوپرورش را تصویب و ابلاغ کرد.
«کارآمد، اثربخش، یادگیرنده، عدالت‌محور و مشارکت‌جو، برخوردار از مربیان و مدیران مومن، تعالی‌جو و تحول‌آفرین»؛ اینها برخی از ویژگی‌های تدوین‌شده در چشم‌انداز سند تحول بنیادین آموزشوپرورش برای نظام تعلیم و تربیت رسمی است که طبق قرار اولیه باید تا سال 1404 محقق شود.
سند تحولی که خاک می‌خورد
«سند تحول بنیادین آموزشوپرورش»، 23 هدف عملیاتی دارد که برای هر هدف، راهکارهای متعددی تعیین شده است. درمجموع 123 راهکار برای تحقق این اهداف در نظر گرفته شده است که یکی از این راهکارها (راهکار 2-10) ایجاد نظام رتبه‌بندی معلمان است.
11 سال بعد از ابلاغ سند تحول بنیادین و درحالی‌که کمتر از سه سال به زمان در نظر گرفته‌شده برای رسیدن به چشم‌انداز این سند مانده؛ راهکار ایجاد نظام رتبه‌بندی در آستانه اجرایی‌شدن قرار گرفته است.
قانون رتبه‌بندی معلمان بهمن سال 1400 (10 سال بعد از ابلاغ سند تحول بنیادین) در مجلس شورای اسلامی و بعد از چند‌بار رفت‌وبرگشت بین مجلس و شورای نگهبان به تصویب رسید. آیین‌نامه اجرایی این قانون نیز پنج‌ماه بعد از تصویب آن، در روزهای گذشته توسط دولت ابلاغ شد.
البته مقدمات کار هنوز به پایان نرسیده و باید منتظر شیوه‌نامه‌ای ماند که قرار است توسط سازمان اداری و استخدامی و وزارت آموزشوپرورش تهیه شود. معلمان براساس این شیوه‌نامه حائز یکی از رتبه‌های پنج‌گانه خواهند شد؛ شیوه‌نامه‌ای که تاکنون نسخه‌های متعددی از آن به‌صورت غیر‌رسمی منتشر شده است.
مغایرت آیین‌نامه با قانون مجلس
آیین‌نامه اجرایی دولت در یک بند مهم با قانون مصوب مجلس مغایر است. مطابق ماده 3 قانون رتبه‌بندی، معلمان باید براساس شایستگی‌های عمومی، تخصصی، حرفه‌ای و تجربه در یکی از رتبه‌های پنج‌گانه قرار گیرند. طبق این قانون همه معلمان حداقل در رتبه آموزشیار معلم قرار می‌گیرند اما آیین‌نامه اجرایی دولت شرط حضور در رتبه آموزشیار معلم را کسب امتیاز آن رتبه می‌داند.
در ماده پنج آیین‌نامه اجرایی دولت آمده است: «مشمولانی که پس از ارزیابی نخست، حداقل امتیاز لازم برای احراز رتبه آموزشیار معلم را کسب نکنند، از تاریخ عدم احراز رتبه، برای مدت یک‌سال به آنها فوق‌العاده رتبه آموزشیار معلمی پرداخت خواهد شد. این دسته از مشمولان می‌توانند در فرصت یک‌ساله با کسب امتیاز لازم و ارزیابی مجدد در یکی از رتبه‌ها قرار گیرند.»
مغایرت آیین‌نامه و قانون به همین‌جا ختم نمی‌شود؛ تبصره دوم ماده پنج، همه افراد جدیدالاستخدام را از مزایای رتبه‌بندی محروم کرده است. براساس این تبصره، افراد جدیدالاستخدام تا دو سال در نظام رتبه‌بندی قرار نمی‌گیرند و بعد از آن هم فقط درصورتی که امتیاز مربی معلم (رتبه 2) را کسب کنند، در رتبه‌بندی قرار می‌گیرند.
محرومیت 150هزار معلم از رتبه‌بندی
آموزشوپرورش در سال گذشته از طریق آزمون استخدامی، 25هزار نیروی جدید استخدام کرد؛ در سال جاری نیز 34 هزار نفر در روند استخدام قرار دارند. عباس نجار، رئیس مرکز برنامه‌ریزی منابع انسانی و امور اداری وزارت آموزشوپرورش اسفند سال گذشته در مصاحبه‌ای از استخدام 55 هزار نیروی حق‌التدریسی در سال گذشته و مجوز استخدام 36 هزار نیروی حق‌التدریسی دیگر خبر داد.
جمع این افراد جدیدالاستخدام به 150هزار نفر می‌رسد. تکلیف معلمانی که در سال گذشته و امسال بعد از فارغ‌التحصیلی از دانشگاه فرهنگیان به جمع معلمان مدارس اضافه می‌شوند هم مشخص نیست که آیا آموزشوپرورش آنها را هم جدیدالاستخدام به حساب می‌آورد یا نه؟
بدین‌ترتیب معلمان جدیدالاستخدام که کمترین حقوق دریافتی را دارند؛ از حداقل افزایش حقوق نظام رتبه‌بندی هم محروم شده‌اند. یکی از نمایندگان مجلس که خود را طراح رتبه‌بندی می‌داند؛ در ابتدا از کف حقوق هشت‌میلیونی برای معلمان در سال 1400 و بعدها هفت‌میلیونی گفته بود. با آیین‌نامه صادرشده از سوی دولت کف حقوق معلمان جدیدالاستخدام همان پنج‌میلیون و 600 هزار تومان که حداقل حقوق تعیین‌شده توسط وزارت کار است، باقی می‌ماند. با این تفاوت که برای کارکنان دیگر سازمان‌ها و شرکت‌ها اصل حقوق به این مبلغ رسیده است اما برای معلمان بندی با عنوان «تفاوت تطبیق» به حکم حقوقی اضافه شده است.
براین اساس در سال‌های آینده با افزایش حقوق معلمان از میزان تفاوت تطبیق کم می‌شود و درعمل مبلغی به حقوق معلمان تازه استخدام‌شده اضافه نمی‌شود.
علاوه‌بر خلف‌وعده صورت‌گرفته، معلم‌های تازه استخدام‌شده بعد از گذشت دوسال بازهم برای قرار‌گرفتن در نظام رتبه‌بندی با مشکلی جدی مواجه هستند. طبق آیین‌نامه اجرایی دولت، این افراد بعد از گذشت دوسال باید امتیاز رتبه دو (مربی‌معلم) را کسب کنند و حتی درصورت کسب امتیاز رتبه یک (آموزشیارمعلم) بازهم در نظام رتبه‌بندی قرار نمی‌گیرند.
معلمان؛ ناامیدتر از همیشه
در 11 سال گذشته نظام رتبه‌بندی معلمان، توسط دولت‌های مختلف جرح و تعدیل زیادی شده است. طرحی که در ابتدا قرار بود براساس آن حقوق معلم، معادل 80 درصد هم‌رتبه خود در سیستم دانشگاهی برسد؛ امروز به‌جایی رسیده که حداقل 150 هزار معلم را از رتبه‌بندی محروم می‌کند.
در قانون رتبه‌بندی مصوب مجلس، اصل طرح به طور کلی کنار گذاشته شد. این قانون درواقع طرح رتبه‌بندی را به قانونی برای افزایش حقوق معلمان تبدیل کرد تا حقوق معلمان به کف حقوق دیگر سازمان‌های دولتی نزدیک شود که آن هم توسط دولت و با‌واسطه شورای نگهبان وتو شد. کف حقوقی که تازه کلی شرط‌وشروط برای آن گذاشته شده است.
بعد از همه این جرح‌و‌تعدیل‌ها، بازهم دولت کوتاه نیامده و عده زیادی از معلمان را از دریافت همین حداقل حقوق هم محروم کرده و تیر آخر را بر جسم بی‌جان طرح رتبه‌بندی معلمان شلیک کرده است. محروم‌کردن معلمان جوان و تازه‌استخدام از دریافت حداقل حقوقی که برای گذران زندگی در شرایط اقتصادی امروز لازم است؛ نه طرحی برای ارتقای مقام و منزلت معلم است و نه انگیزه‌ای برای رشد و ارتقا ایجاد می‌کند. این قانون و این آیین‌نامه اجرایی ثمره‌ای جز ناامید‌کردن بیش از پیش معلمان در پی نخواهد داشت.