ندا اظهری، مترجم: آموزش عالی دنیا به‌دنبال توسعه هرچه بیشتر راه‌هایی است که بتواند علاوه‌بر اینکه دانشجویان خود را برای آینده و ورود به بازار کار آماده ‌کند، مسیرهای مختلفی را برای رسیدن به این هدف پیش‌روی دانشگاه‌ها قرار دهد. سیستم آموزشی‌ای که در دانشگاه‌های دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرد، گاهی دچار نقص‌ها و مشکلاتی است و زمانی‌که مدتی در کلاس‌های دانشگاهی موردآزمون و خطا قرار می‌گیرد، ایرادهای آن مشخص شده و دولت‌ها دست به اصلاح آنها می‌زنند و تلاش می‌کنند با تغییراتی جزئی تا اساسی، آن را به سیستمی تبدیل کنند که در دل آن، دانشجویان بتوانند بالاترین بهره‌مندی را داشته باشند. برخی کشورهای دنیا دست به اعمال تغییراتی در بخش‌هایی از نظام آموزش عالی زده‌اند تا در حد امکان بتوانند به بهبود وضعیت و کیفیت آموزشی کمک کنند.

تغییرات چالش‌برانگیز در بلژیک

سیستم آموزش عالی بلژیک قرار است به‌زودی دستخوش تغییر و تحولاتی شود که نظام آموزشی را پربازده‌تر می‌کند. تغییرات چالش‌برانگیز در سیستم آموزش عالی باعث خواهد شد دانشجویان مجبور شوند تمام واحدهای درسی خود را که از سال اول و دوم دانشگاه باقی مانده به اصطلاح پاس کنند و بدون واحد باقی‌مانده از سال‌های گذشته وارد سال سوم تحصیلات دانشگاهی خود شوند. سیستم آموزش عالی بلژیک بر پایه آموزش، پژوهش و ارائه خدمت به جامعه استوار است. تحصیلات دانشگاهی در بلژیک غالبا از سوی دو جامعه دانشگاهی «فلمیش» و «فرانسوی» اداره می‌شود. در این میان، دانشجویانی که به زبان آلمانی تحصیل می‌کنند، بیشتر در دانشگاه‌های فرانسوی تحصیل می‌کنند. سیستم آموزش عالی فلمیش بلژیک از 18 موسسه آموزشی تشکیل شده‌ است که به‌طور دولتی بودجه‌های خود را تامین می‌کنند. این تعداد شامل پنج دانشگاه و 13 کالج دانشگاهی با ابعاد متوسط است که در آن معمولا به زبان هلندی صحبت می‌کنند. آنچه دولت بلژیک به‌تازگی به تغییر درآن پرداخته، نوع سیستم آموزشی است که درمورد دانشجویان در این دانشگاه به چشم می‌خورد. در بلژیک، سیستم آموزش عالی به‌گونه‌ای طراحی شده است که به دانشجویان این اجازه داده می‌شود تا واحدها و دروسی را انتخاب کنند که پیش‌نیازشان را در سال نخست پاس نکرده باشند. این امکان باعث می‌شود بیش از یک دانشجو از هر چهار دانشجو که در کالج یا دانشگاه ثبت‌نام می‌کنند، بدون کسب نمره قابل‌قبول در آن درس وارد سال‌های بالاتر شوند. این موضوع موجب می‌شود تنها یک‌سوم دانشجویان موفق به کسب مدرک تحصیلی مقطع کارشناسی از دانشگاه طی سه سال تحصیلی شوند. اما به گزارش universityworldnews، به‌دنبال اعمال تغییرات و اصلاحات اساسی در این سیستم آموزش عالی، دانشجویانی که تحصیلات دانشگاهی خود را در سال 2024- 2022 آغاز می‌کنند، باید طبق قانون جدید، تمام واحدهای دانشگاهی خود را در سال اول و دوم و پیش از ورود به سال سوم آموزش دانشگاهی با موفقیت پشت‌سر بگذرانند. در این قانون جدید آمده است چنانچه دانشجو موفق نشود آن واحد درسی را با موفقیت پشت‌سر بگذارد، قادر نخواهد بود در ترم جدید دانشگاه ثبت‌نام کند و از ادامه تحصیل باز می‌ماند. کارشناسان بر این باورند که شاید این طرح جدید با مقبولیت زیادی روبه‌رو نشود اما این امر کاملا به‌نفع دانشجویان تمام می‌شود، به‌طوری که بسیاری از دانشجویان به این دلیل که نمی‌توانند واحدهای درسی سال‌های گذشته را طی کنند، از کسب مدرک نهایی کارشناسی از دانشگاه بازمی‌مانند. این طرح در راستای تسهیل کسب مدرک دانشگاهی از سوی دانشجویان انجام می‌شود.

  تسهیل ورود دانشجو به مقطع ارشد در دانشگاه‌های چین

دانشگاه‌های برتر چین تلاش می‌کنند مدت استاندارد چهارساله کارشناسی را که در سیستم آموزش عالی این کشور برقرار است، کوتاه‌تر کنند. این اصلاحات درحالی صورت می‌گیرد که کارشناسان آموزش عالی سعی می‌کنند همچنان استعدادهای برتر مقاطع کارشناسی را در دانشگاه‌ها حفظ کنند. دانشگاه «پکینگ» که یکی از برترین دانشگاه‌های طراز اول چین به شمار می‌رود، به‌تازگی طرحی را موسوم به «3+X» ارائه داده است که براساس آن، دانشجویانی که بهترین نمرات دانشگاهی را کسب می‌کنند قادر خواهند بود بلافاصله بعد از پایان سال سوم مقطع کارشناسی، وارد مقطع کارشناسی‌ارشد شوند و بین تحصیلات دانشگاهی آنها وقفه‌ای رخ ندهد. در این طرح، X می‌تواند سال‌های دوم یا سوم برای مقطع ارشد یا سال‌های چهارم و پنجم برای مقاطع دکتری باشد. کارشناسان این طرح براین باورند که این طرح به مرور نیاز به بالغ‌شدن دارد اما به‌تنهایی نوعی شیوه خلاقانه در آموزش کارشناسی‌ارشد به شمار می‌رود. آنها اجرای این طرح جدید را به‌منظور اصلاح نظامی پیشین، نوعی شرایط «برد -برد» عنوان کرده‌اند. در این طرح، دانشگاه می‌تواند دانشجویان برتر و استعدادهای خود را حفظ کند که درعوض به بهبود کیفیت کار دانشجویان فارغ‌التحصیل کمک می‌کند و آنها قادر خواهند بود یک‌سال از عمر دانشجویی خود را به پژوهش‌های بیشتر اختصاص دهند. دانشگاه‌های برتر چین به‌دنبال راه‌هایی هستند تا مسیر تحصیل دانشجویان از مقطع کارشناسی به کارشناسی‌ارشد را تسهیل کنند. دوره کارشناسی‌ارشد می‌تواند فرصتی بی‌نظیر را برای تحصیل دانشجویان مقطع کارشناسی فراهم کند. در این راستا، دانشگاه «شینهوآ» که از برترین دانشگاه‌های چین محسوب می‌شود، به‌تازگی اعلام کرده قرار است شیوه انعطاف‌پذیری را برای ارتباط بین واحدهای مقاطع کارشناسی و ارشد در نظر بگیرند اما هنوز جزئیاتی از آن بیان نشده است. از آنجایی‌که دانشجویان بیشتر جذب دانشگاه‌هایی با جایگاه برتر می‌شوند، اجرای این طرح می‌تواند برای انتخاب موسسه و مرکز آموزشی موردنظر آنها موثرتر واقع شود. این طرح همچنین باعث رشد رقابتی بین دانشگاه‌ها از نظر کسب شهرت، نتایج آکادمیک و دانشجویان بااستعداد می‌شود. این رقابت حتی باعث می‌شود دانشجویان بیشتری از برترین دانشگاه‌های چین فارغ‌التحصیل شوند و این‌گونه حتی می‌توانند تحصیلات تکمیلی و ارشد خود را نیز در دانشگاه‌های داخلی ادامه دهند و فارغ‌التحصیل شوند.

 روسیه؛ خروج از«بلونیا» و طراحی  سیستم آموزش عالی جدید

به‌دنبال جنگ روسیه و اوکراین و مناقشاتی که به وجود آمده و تحریم‌هایی که علیه این کشور اعمال شده، روسیه قرار است از توافقنامه استاندارد آموزش عالی در سراسر اروپا خارج شود و به‌طور بالقوه مانع از پیشرفت شغلی دانشجویان روسی در اروپا شود. وزیر علوم و آموزش عالی این کشور اعلام کرده است که این کشور چهارچوب شناخته‌شده بین‌المللی موسوم به «فرآیند بولونیا» را با سیستم جدیدی که برای برآورده کردن منافع ملی طراحی شده، جایگزین خواهد کرد. این سیستم موسوم به «بلونیا» باید به‌عنوان دولت قبلی تلقی شود، اگرچه چهارچوب زمانی برای خروج روسیه از استاندارد اروپایی هنوز مشخص نشده است. البته آینده از آن سیستم‌های آموزشی آینده است که باید براساس تمایلات اقتصاد ملی و حداکثر فرصت‌ها برای هر دانشجو تامین شود. «فرآیند بلونیا» که درحال‌حاضر در 49 کشور دنیا به رسمیت شناخته می‌شود ابتدا در سال 1999 ارائه شد، استانداردی جهانی را برای آموزش عالی در کل اروپا ارائه می‌دهد. روسیه به‌طور داوطلبانه این فرآیند را در سال 2003 امضا کرد و این طرح جایگزین را در سال 2009 به‌عنوان مدرک تخصصی دوران شوروی با یک سیستم آموزشی شامل مدرک چهارساله لیسانس مدرک اختیاری دوساله فوق‌لیسانس جایگزین کرد.  اما از قرار معلوم این طرح از دو ماه قبل دستخوش تغییراتی شده است اما با اعمال محدودیت‌ها بر روسیه از سوی اروپا، رفته‌رفته فاز جدایی روسیه از چهارچوب‌های اروپا به گوش می‌رسد. کار تا جایی پیش رفت که حتی دبیر شورای امنیت روسیه، خواستار بازگشت این کشور به نظام دوران شوروی سابق شد که باعث شده بود این کشور بهترین الگوی آموزشی داخلی در جهان لقب بگیرد. کارشناسان بر این باورند که تنها در این شرایط است که روسیه می‌تواند با موفقیت با تهدیدها و چالش‌ها روبه‌رو شود. پیش از این دانشگاهیان و تحلیلگران سیاسی نسبت به پیامدهای خروج روسیه از «فرآیند بلونیا» هشدار داده بودند. به‌دنبال این اتفاق، دانشجویان روسی دیگر قادر به ورود به دانشگاه‌های اروپایی بعد از کسب مدرک کارشناسی یا مدرک تخصصی نخواهند بود و حتی با ورود به مقطع دکتری به‌دنبال یافتن شغل به‌راحتی گذشته نخواهند بود. برخی کارشناسان بر این باورند که سیستم آموزش عالی شوروی در مقایسه با استاندارد اروپایی، از انعطاف‌پذیری کمتری برخوردار بوده و ضعیف‌تر است. اما در قیاس باید گفت که سیستم بلونیا موثرتر بوده و طرفداران بیشتری دارد. این سیستم، این فرصت را به دانشجویان می‌دهد تا جست‌وجوی خود را حین مطالعه تنظیم کنند و مهارت‌های خود را درصورت نیاز به‌طور نامحدودی به‌کار گیرند.
ازاین‌رو، کارشناسان روسی بر این باورند که این کشور باید سیستم آموزش عالی جدیدی را براساس بهترین شیوه‌های اعمال‌شده در روسیه راه‌اندازی کند. قانونگذاری ارشد روسیه یادآور شده است که در نظرسنجی تلگرامی که به‌تازگی درمورد سیستم آموزش عالی روسیه انجام گرفته، نظرات بیش از 413 هزار نفر مورد بررسی قرار گرفته و مشخص شده 90درصد از آنها عنوان کرده‌اند که سیستم آموزش عالی فعلی نیاز به تغییر دارد.

  تدارک ایرلندی‌ها برای سیستم آموزش عالی متحد

دولت ایرلند درنظر دارد یک سیستم آموزشی و پژوهشی به هم پیوسته‌تر، با سیاست‌های جدید تعیین‌شده را راه‌اندازی کند که به دانشجویان و دانشگاهیان اجازه می‌دهد راحت‌تر بین سازمان‌های آموزشی و سیستم‌های دانشگاهی در حرکت باشند و کارهای خود را انجام دهند. این سیستم قرار است در قالب پلتفرمی ارائه شود که به‌عنوان بخشی از مجموعه‌ای از اعلامیه‌های دولتی درمورد آینده آموزش عالی در ایرلند منتشر می‌شود. پس از مدت‌ها انتظار، چهارچوب بودجه سطح سوم دولت و استراتژی تحقیق و نوآوری هر دو مشخص شد. بدون پیشبرد رویکری واحد، دستیابی به آموزش‌های بیشتر، منسجم‌تر و تکمیلی‌تر و ادامه تحصیل، آموزش و پژوهش در مقاطع کارشناسی، فوق‌لیسانس، دکتری و فوق‌دکتری دشوار خواهد بود. هدف این پلتفرم ارائه فرصت‌های یادگیری و توسعه بیشتر به فراگیران، دانشجویان و محققان است و برداشته شدن موانع موجود در سیستم فعلی باید گسترش یابد. هدف این طرح علاوه‌بر افزایش همکاری بین موسسات آموزش عالی، توسعه دوره‌های کارآموزی و ادغام آن با دوره‌های دیگر جهت یادگیری مادام‌العمر عنوان شده است. از دیگر اهداف این طرح می‌توان به رشد برابری، تنوع و دربرگیری در آموزش بیشتر و عالی‌تر اشاره کرد. این طرح علاوه‌بر تامین بودجه برای افزایش مشارکت گروه‌هایی با نمایندگان کم، ایجاد سیستم‌های منطقه‌ای واحد از طریق اشتراک زیرساخت‌ها و مشارکت‌های منطقه‌ای بین موسسات آموزشی، تمرکز بر ارائه مهارت‌های موردنیاز جامعه به افراد را نیز ایجاد می‌کند. این بخش همچنین یک پلتفرم را مخصوص مشاوره آنلاین فعال کرده است که در آن ذی‌نفعان می‌توانند نظرها و پیشنهادهای خود را درمورد خط‌مشی این پلتفرم ارائه دهند.  از اولویت‌های کلیدی با راه‌اندازی این پلتفرم، ایجاد مسیرهای بهتر در آموزش عالی است. کارشناسان عنوان کرده‌اند که این سیستم باید صرف‌نظر از اینکه دانشجو وارد تحصیلات تکمیلی، عالی یا حرفه‌ای تحقیقاتی می‌شود، به استعدادهای آنها و انگیزه‌های فرد پاسخ داده و اطمینان دهد در هر گامی که برمی‌دارد، یک قدم به جلو پیش رود. این به معنای همکاری بیشتر آموزش عالی برای ایجاد طرح‌های سطح سوم مشترک، کالج‌های آموزش عالی و اختصاص فضاهای بیشتر به دانشجویان تحصیلات تکمیلی و افزایش دسترسی آنها به آموزش‌های بیشتر و دوره‌های پاره‌وقت است. در این پلتفرم، برنامه‌های آنلاین در رشته‌های مهارتی در اولویت دولت قرار دارد. این امر همچنین به معنای توسعه مشاوره و راهنمایی شغلی هدفمند ازجمله استفاده از ابزارهای آنلاین و دسترسی تلفنی و اینترنتی به متخصصان باتجربه و تقویت و ارتقای یک پرتال برای مشاغل متمرکز خواهد بود. در قالب این پلتفرم، دانشجویان باید در مرکز توجه همه کارها قرار گیرند و این کار، مسیر هموار آنها را تضمین می‌کند. این امر همچنین به اقتصاد کشور هم کمک می‌کند تا کمبود مهارت‌های جالب‌توجهی که که کشور با آن مواجه است، برطرف شود.