نرگس چهرقانی، خبرنگار گروه سیاست: اقدامات هفته‌های اخیر طرف غربی و آمریکایی، تاثیرات مستقیم و منفی روی مذاکرات احیای برجام داشته؛ از گزارش‌های مخرب آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گرفته تا صدور قطعنامه علیه ایران. با این حال، طرف غربی و آمریکایی سعی می‌کند با فضاسازی رسانه‌ای، روی تاثیرات منفی خود بر مذاکرات سرپوش بگذارد و درخواست‌های حقوقی ایران ازجمله لغو همه تحریم‌ها را علت عقبگرد مذاکرات عنوان کند. در همین راستا در گفت‌وگویی که با امیرعلی ابوالفتح، کارشناس مسائل بین‌الملل داشتیم به بررسی آخرین وضعیت مذاکرات پرداختیم.
وزارت خارجه ایران می‌گوید یک پکیج سیاسی و ابتکار جدید روی میز قرار دادیم و طرف آمریکایی این ابتکار را پذیرفت، اما بر تصویب قطعنامه هم تاکید داشت. این پکیج سیاسی و ابتکار جدید شامل چه مواردی می‌شود؟
اگر وزارت خارجه ایران گفته پکیج ایران پذیرفته شده، حتما پذیرفتند. اما ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا دوشب گذشته ادعا کرد ایران بسته‌ای ارائه داده که در آن خواسته‌های فرابرجامی وجود دارد. آمریکا می‌گوید ایران اصرار دارد سپاه پاسداران از فهرست تروریستی وزارت خارجه آمریکا خارج شود. از نظر آمریکا این خواست ایران، یک خواسته فرابرجامی است، چون آنها معتقدند موضوع تروریست قلمداد‌کردن سپاه ارتباطی به برنامه‌‌های هسته‌ای ندارد و موضوعی متفاوت از برجام است و ایران هم نباید روی این قضیه اصرار کند. درحالی که جمهوری اسلامی ایران تاکید دارد ایالات‌متحده باید تمامی تحریم‌ها و اقداماتی که بعد از هشت می 2018، روز اعلام خروج آمریکا از برجام در دولت ترامپ انجام داده را کنار بگذارد. حالا این تحریم‌ها شامل سپاه بشود یا نشود، مساله ایران نیست بلکه مساله ایران این است که همه تحریم‌های بعد از خروج از برجام باید لغو شود. به‌عبارت بهتر، ایران معتقد است خارج‌کردن سپاه از فهرست تروریستی عمل به تعهدات برجامی است، اما ایالات‌متحده می‌گوید اصرار ایران درخواست فرابرجامی است. آمریکا ادعا می‌کند گره مذاکرات این مساله است، درصورتی‌که هنوز موضوعات بسیار دیگری در مذاکرات وجود دارند که پرونده آنها باز است.
پس طرف غربی و آمریکایی می‌خواهند با ادعای فرابرجامی‌بودن درخواست‌های بحق ایران، مشکلات و پرونده‌های باز مذاکرات برجام را به مساله سپاه تقلیل دهند. خب در این مساله سوالی که وجود دارد این است که الان پرونده‌های باز در مذاکرات چه مواردی هستند که آمریکا از اشاره به آنها خودداری می‌کند؟
ببینید پرونده‌های باز در مذاکرات موضوعات متنوعی را شامل می‌شود، از کم‌اهمیت و قابل‌حل شروع می‌شود تا مسائل مهم و غیرقابل‌حل. برای مثال، یکی از مواردی که هنوز پرونده‌اش باز است، رعایت یا اجرای خواسته‌های آژانس است. آمریکایی‌ها مدعی‌اند ایران به همکاری با آژانس تن نمی‌دهد و تا زمانی‌که آژانس رضایت نسبی از همکاری با ایران نداشته باشد، رسیدن به تفاهم یا توافق امکان‌پذیر نیست. یا مورد دیگری که ادعا می‌کنند این است که ایران گام‌هایی را در برجام برداشته که بازگشت ایران به تعهدات برجامی، به منزله عمل به برجام نیست. یعنی ایران برای راه‌اندازی سانتریفیوژهای نسل جدید، قابلیت‌های خودش را نشان داده و یاد گرفته چگونه سانتریفیوژهای جدید را مستقر و استفاده کند، برهمین مبنا حتی اگر این سانتریفیوژها کم شود یا احیانا نابود شود، دانش راه‌اندازی سانتریفیوژهای جدید در ذهن ایرانیان وجود دارد و آن دانش را نمی‌توان نابود کرد و به برجام 2015 برگرداند. به‌عبارت ساده‌تر، می‌گویند می‌شود امکانات و ظرفیت مادی را از ایرانیان گرفت اما ظرفیت علمی آنها قابل بازگشت به عقب نیست. این برخی از ادعاها و دغدغه طرف آمریکایی و غربی است. ایران هم دغدغه‌هایی دارد، ازجمله راستی‌آزمایی و تضمین. بالاخره باید مشخص باشد عمر هر توافقی چقدر است. الان جمهوری‌خواهان در آمریکا قسم خوردند که هر توافقی با ایران را به هم می‌زنند. بایدن هم حتی در مواجهه با این پرسش که آیا می‌تواند تضمین کند حداقل تا پایان دولت خودش توافق به قوت خودش باقی بماند؟ پاسخ واضحی نداده و مشخص نیست ایران اگر وارد توافق شود، ذخایر اورانیوم خودش را از بین ببرد، توافق چند ماه دوام می‌آورد. ضمن اینکه دغدغه ایران برداشتن تحریم‌ها هم هست. ایران از آمریکا می‌خواهد که از ارعاب و وحشت نظام اقتصادی جهان درقبال ایران دست بردارد. تا زمانی‌که نظام جهانی احساس نکند که آمریکا با ایران در مسیر مدیریت تنش هست، خیلی از سرمایه‌گذاران ترجیح می‌دهند به بازار ایران نزدیک نشوند، حتی اگر تحریم‌ها برداشته شود. سرمایه‌گذاران خارجی به‌دلیل سابقه‌ای که دولت آمریکا در برخورد با سرمایه‌گذاری آنها در ایران دارد یا این شرکت‌ها را تحریم می‌کند یا جریمه می‌کند، اینها مجبور می‌شوند سرمایه‌هایشان را از ایران خارج کنند و متحمل خسارت‌هایی می‌شوند، از این جهت اکراه دارند که به ایران نزدیک شوند. ممکن است که درخصوص تجارت گشایش‌هایی صورت بگیرد اما بحث سرمایه‌گذاری خارجی رخ نمی‌دهد، تا زمانی‌که اطمینان داشته باشند آمریکا می‌خواهد در میان‌مدت به توافق پایبند بماند.
اینکه مذاکرات به بن‌بست رسیده یا ایران خواسته‌های فرابرجامی دارد یا اقدامات تقابلی ایران، مسیر مذاکره را دشوارتر می‌کند، گزاره‌هایی هست که از جانب طرف غربی و آمریکایی مکررا مطرح می‌شود. این‌گونه گزاره‌ها به چه منظوری مطرح می‌شود؟ آیا مذاکرات ادامه خواهد داشت؟
طرفین مذاکره تلاش می‌کنند خودشان را به‌عنوان همراه با توافق معرفی کنند و طرف مقابل را مقصر جلوه دهند. زورآزمایی است. این ادعاها مطرح می‌شود و ماه‌هاست دارند این صحبت‌ها را مطرح می‌کنند. از این زمان‌ها زیاد تعیین کردند و عملی نشده است. مثلا خیلی جدی مطرح کردند که اگر تا فوریه توافق نشود، به سراغ موارد دیگری می‌روند، چند ماه از این قضیه گذشت اما هیچ اتفاقی نیفتاد.
درست است که مذاکرات به‌صورت فیزیکی یا مستقیم در جریان نیست، اما همان‌طور که حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران گفت، با پیام‌هایی که بین طرفین مذاکره‌کننده ردوبدل می‌شود، مذاکره پیش می‌رود. بنابراین مذاکرات شکست نخورده ولی طرف غربی و آمریکایی دارد فشار وارد می‌کند تا اراده ایران را ضعیف کند.
فکر می‌کنید بعد از انتخابات کنگره آمریکا، وضعیت مذاکرات به چه سمتی برود؟ چون گفته می‌شود دولت بایدن به‌خاطر عدم‌همراهی کنگره با ایران توافق نمی‌کند.
بعد از انتخابات ریاست‌جمهوری 2020 آمریکا، مشخص شده انتخابات خیلی نقش پررنگی در روند مذاکرات ندارد، چون با اینکه دولت در آمریکا تغییر کرد، مذاکرات به نتیجه‌ای نرسید. البته اگر در انتخابات کنگره آمریکا، جمهوری‌خواهان برنده شوند، شرایط دشوارتر می‌شود. الان هم که حزب دموکرات یعنی هم‌حزبی‌های بایدن کنگره را در دست دارند، چندان گشایشی حاصل نشده است. تعدادی از این دموکرات‌ها حتی تندتر از جمهوری‌خواهان هستند. از این جهت، باید نگاه به مذاکره تغییر کند ولی این اتفاق نیفتاده است.
در این رابطه بیشتر بخوانید:
منطقه بهانه است PMD نشانه است (لینک)
ایران در مقابله با فشار آمریکا دست برتر را دارد (لینک)