علی صولتی، خبرنگار گروه جامعه: یکشنبه، 22 خرداد خبر یک مورد فوتی بر اثر ابتلا به تب‌کریمه کنگو در استان خوزستان مخابره شد. به نقل از رئیس مرکز بهداشت خوزستان «چند روز پیش یک زن باردار از شادگان به بیمارستان امام‌خمینی(ره) اهواز اعزام شد که متوجه شدیم به تب‌کریمه کنگو مبتلاست و درنهایت به دلیل وضع‌حمل دچار خونریزی شده و جان خود را از دست داد.» به گفته همین منبع یک مورد دیگر ابتلا به تب کریمه کنگو در منطقه عین دو اهواز شناسایی شد که به‌موقع زیر درمان قرار گرفت و حال عمومی وی خوب است. رئیس سازمان دامپزشکی نیز در برنامه صبح بخیر ایران از ۱۳ مبتلا به تب‌کریمه کنگو در کشور تا سه روز گذشته خبر داد. پیش‌تر در همین صفحه به نقل از مسعود مردانی، متخصص بیماری‌های عفونی نوشتیم؛ «سالانه ۵۰ تا ۱۵۰ مورد ابتلا به تب کریمه کنگو در کشور داریم. مطمئنا تعداد واقعی مبتلایان نسبت به آمارهای اعلامی بیشتر است.» حال با گرم‌شدن هوا و گسترش شیوع این بیماری با مصطفی نوری‌زاده، عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی علوم‌پزشکی تهران گفت‌وگویی داشتیم تا درخصوص اهمیت این بیماری، راه‌های پیشگیری از ابتلا و درمان آن اطلاع بیشتری داشته باشیم.
مصطفی نوری‌زاده، عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد علوم‌پزشکی تهران در گفت‌وگو با «فرهیختگان» منشا و ماهیت این ویروس را اینگونه توضیح می‌دهد: «بیماری تب‌کریمه کنگو بیماری جدیدی نیست. عامل این بیماری نایرو ویروس‌ها هستند که یک RNA دارند که سه‌تکه است. ساختار ویروس به‌گونه‌ای است که داخل ویروس ماده ژنتیکی که از جنس RNA هست را دارند و در اطراف ویروس یک پوشش لیپیدی وجود دارد که اطراف آن هم پروتئین‌های سطحی ویروس است، پس عامل این بیماری نایروویروس است. همان‌طور که گفتم تب‌کریمه کنگو بیماری جدیدی نیست. این بیماری در سال ۱۹۴۴ در ابتدا در کریمه اوکراین شناسایی شده بود و بعد یک تب خونریزی‌دهنده آمد که در سال ۱۹۵۶ در کنگو دوباره دیده شد. درنهایت در سال ۱۹۶۹ متوجه شدند این دو بیماری یکی بوده و با هم تفاوتی ندارند و به همین دلیل نیز نام آن تب کریمه کنگو است.»
در گرمای تابستان مراقب تب کریمه کنگو باشید
عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد علوم پزشکی تهران درباره نحوه انتقال این بیماری می‌گوید: «این بیماری توسط کنه هیالوما انتقال پیدا می‌کند. اولین انتقال از حیوان به انسان است یعنی اگر یک حیوانی آلوده باشد پشه با گزشی که روی آن حیوان انجام می‌دهد، انتقال این ویروس از حیوان به پشه یا کنه انجام شده و آن پشه تا پایان عمرش میتواند ناقل باشد و گزشی که بر انسان‌ها انجام می‌دهد میتواند آنها را نیز آلوده کند. انسان‌ها نیز می‌توانند یکدیگر را آلوده کنند. انتقال این بیماری در تابستان بیشتر است؛ چراکه وقتی دما بالاتر می‌رود کنه‌های هیالوما بیشتر می‌شوند و درنتیجه انتقال بیماری به‌راحتی صورت می‌گیرد. این بیماری معمولا در دام‌ها و پستانداران دیده می‌شود و در پرنده‌ها کمتر یافت می‌شود اما در خانواده پرنده‌ها نیز شترمرغ ابتلای بیشتری نسبت به سایر پرندگان دارد. این موضوع به این دلیل اهمیت دارد که در اخبار دائما خطر از ناحیه دام‌ها پوشش داده می‌شود. این درحالی است که از گوشت شترمرغ نیز استفاده می‌شود و باید به اینگونه هم حساسیت لازم وجود داشته باشد. راه دیگر انتقال بیماری اینگونه است که حیوانات بیشتر با گزیده شدن مبتلا می‌شوند، سپس آنکه می‌توانند بیماری را به انسان‌ها منتقل کنند و در نوبت بعدی راه انتقال انسان به انسان میتواند از طریق خون، ترشحات بدن، مخاط و استفراغ باشد. پس چنانچه در خانواده‌ها فردی مبتلا شود، آن فرد حتما باید در قرنطینه قرار بگیرد و وسایلش جدا از افراد دیگر باشد.»
علائم این بیماری بسته به نحوه انتقال متغیر است
به گفته این پزشک، تب کریمه کنگو علائم مختلفی دارد اما راه تشخیص آن سخت نیست: «علائم این بیماری هم تب، لرز، اسهال و استفراغ است و مهم‌ترین عارضه میتواند بدن‌درد به‌خصوص در پشت پا و ناحیه گردن باشد. یکی از علائم بسیار مهمی که این بیماری میتواند در انسان ایجاد کند، حساسیت به نور و با گذشت زمان ترس از نور است. به‌طوری‌که نور فرد را بسیار آزار می‌دهد. اینها علائم بالینی این بیماری هستند اما راه‌های شناسایی این بیماری میتواند تست آنتی‌بادی باشد. معمولا بعد از روز ششم بیماری که سطح آنتی‌بادی نسبت به این ویروس میتواند در بدن بیشتر باشد و وجود آنتی‌بادی در خون فرد، مبتلاشدن فرد را نشان دهد. اما بهترین راه تشخیص تست پی‌سی‌آر است، همان ریل تایم پی‌سی‌آر برای این بیماری نیز قابل‌استفاده است. اگر ابتلای فرد از طریق گزش هیالوما باشد یک تا سه روز پس از گذشت از ابتلا علائم ظاهر می‌شوند اما اگر انتقال از انسان به انسان باشد معمولا پنج تا 6 روز بعد علائم ظاهر می‌شوند. بعد از علائم اولیه با گذشت زمان فرد امکان دارد در زیر پوستش یک‌سری خون‌مردگی‌هایی ببیند که میتواند شروع خونریزی داخلی زیر پوستی را نشان دهد. رفته‌رفته اگر فرد درمان نشود این خونریزی‌ها بیشتر شده و در گوارش، روده، معده و حتی در مغز فرد مبتلا این خونریزی‌ها میتواند رخ دهد و به‌دنبال آن احتمال فوت نیز هست.»
احتمال فوت از طریق تب کریمه کنگو در دنیا، 4 برابر ایران است
نوری‌زاده درباره احتمال فوت از طریق تب کریمه کنگو و راه‌های درمان این بیماری می‌گوید: «احتمال فوت فرد در این بیماری چیزی حدود ۳۰ درصد است اما اگر تعداد مبتلایان از سال ۹۶ تا امروز را نگاه کنیم در کشور ما تاکنون ۳۴ نفر بر اثر این بیماری فوت شده‌اند و نسبت فوتی به این بیماری حدودا 7.6 درصد در ایران است. این بیماری در مناطق مختلف از ایران در سال‌های مختلف دیده شده و همان‌گونه که گفتیم بیماری جدیدی نیست. برای درمان معمولا از یک آنتی‌وایرال یا یک آنتی‌ویروسی به نام ریباویرین استفاده می‌شود که درکنار آن از داروهای ضدانعقاد خون نیز استفاده می‌شود. یکی از علائمی که فرد میتواند داشته باشد که پیشرفت یا بهبودی بیماری را می‌توان با آن کنترل کرد، سطح آنزیم‌های کبدی است. در بیمار مبتلا آنزیم‌های ast و alt بالا می‌رود، خون در ادرار فرد دیده می‌شود، مقدار بیلی‌روبین در بدن فرد بالا می‌رود و اگر فرد به آن درمان‌ها جواب دهد با نرمال شدن این فاکتور‌ها آرام‌آرام بهبودی حاصل می‌شود. خونریزی‌ها و خون‌مردگی‌هایی که ایجاد شده آثارشان معمولا یک ماه بعد از بیماری از بین می‌رود. بیشتر افرادی که بهبودی در آن حاصل شده احتمال دارد چهار یا پنج ماه ریزش موی شدید داشته باشند و افرادی که بهبود می‌یابند تا پنج سال خون‌شان میتواند حاوی آنتی‌بادی این بیماری باشد. تب کریمه کنگو مثل آبله میمون یک بیماری نیست که توانایی تبدیل شدن به پاندمی را داشته باشد و مثل کرونا انتقال هوابرد ندارد و مطمئنا تنها راه اطلاع از طریق تماس نزدیک است، بنابراین جای نگرانی نیست.»
واکسن این بیماری محدود اما در دسترس است
نوری‌زاده در ادامه درباره واکسن‌های موجود برای این بیماری گفت: «تا امروز واکسنی از طرف WHO و FDA علیه این بیماری تایید نشده. اما در دنیا دو واکسن وجود دارد، یک واکسن از بلغارستان و یک واکسن از ترکیه. واکسن بلغارستانی یک واکسن ویروس غیرفعال است که پلتفرم تولیدش شبیه واکسن‌های سینوفارم، برکت و فخرا است و در افراد محدودی هم استفاده شده است. واکسنی مشابه با همین پلتفرم در ترکیه تولید شده که به اخذ مجوز FDA نیز اقدام کرده و منتظر نتیجه است. اثربخشی واکسن ترکیه‌ای ۸۰ درصد گزارش شده است. تا به حال واکسنی علیه این بیماری تاییدیه نگرفته اما مطالعاتی وجود دارد. شاید بعضی‌ها بپرسند چرا مطالعات واکسن در این بیماری نسبتا کم است، پاسخ این است که این بیماری، خیلی بیماری ترسناکی نیست و ما هرسال شیوع آن را در کشور داریم اما با تعداد کم. علاوه‌بر آن در واکسن‌هایی که در فاز مطالعاتی تولید شده‌اند خیلی‌هایشان تست تاکسیکولوژی یا همان سمیت واکسن را پشت‌سر نگذاشته‌اند یا تست‌شان موفقیت‌آمیز نبوده است.»
مراقبت بیشتر در تماس با دام‌ها، بهترین راه پیشگیری از تب کریمه کنگو است
به گفته این پزشک بهترین راه جلوگیری از انتقال این بیماری، پیشگیری است که این مهم با روش‌های ذیل به سادگی قابل اجراست: «برای پیشگیری بهترین راه این است که افرادی که در خطر شیوع بیماری هستند، مثل دامداران یا افرادی که بیشتر با دام سروکار دارند مثل دامپزشکان و قصابان بهتر است تا حد امکان وقتی با دام برخورد دارند از دستکش استفاده کرده و علائم‌شان چک شود و درصورت مشکوک بودن خود را قرنطینه کنند. در محل‌هایی که دام نگهداری می‌شود باید دائما آفت‌کشی صورت بگیرد تا کنه در آن محیط نباشد. برای خانواده‌ها نیز بهترین راه پیشگیری این است که از ضدعفونی‌کننده‌ها استفاده کنند. ضدعفونی‌کننده‌هایی که دو درصد استیک اسید یا سرکه داشته باشند یا هیپوکلریت یا وایتکس یک درصد میتواند این ویروس را از بین ببرد. در انسان‌ها خطر ابتلا بیشتر از راه گوشت‌های آلوده است اما اتفاق خوب آن است که این ویروس اگر نیم‌ساعت در دمای ۵۶ درجه قرار بگیرد، کاملا از بین می‌رود و این یعنی گوشت‌های مورد استفاده باید کاملا خوب پخته شوند. مهم‌ترین عامل از بین بردن ویروس این است که ما زمانی که دامی را ذبح می‌کنیم بلافاصله آن را مصرف نکنیم، حدودا ۲۴ ساعت بعد ذبح که گوشت دام اصطلاحا در جمود نعشی حالت اسیدی به خود می‌گیرد که به‌خاطر سلول‌های عضلات است، استفاده کنیم زیرا موجب می‌شود این ویروس از بین برود. به همین دلیل می‌گویند گوشت را تازه تازه استفاده نکنید و حداقل یک روز در دمای مثبت چهار درجه یا همان دمای یخچال نگهداری کرده و روز بعد استفاده شود. چنانچه این پیشگیری‌ها به‌طور کامل رعایت شود، مبتلا نمی‌شویم.»