معین احمدیان دبیر گروه فرهنگ: مدیر مرکز تولیدات مستند و تلویزیونی سوره درباره پخش آثار تولیدشده در این مرکز می‌گوید صداوسیما فرصتی برای ماست و تا برای پخش یک برنامه تلویزیونی با شبکه‌ای به توافق نرسیم زیر بار تولید آن نمی‌رویم؛ چراکه بهدنبال پر کردن آرشیو نیستیم و همچنین بیت‌المال صدقه نیست که پول آن را خرج کنیم.
مرکز تولیدات مستند و تلویزیونی سوره در سال 93 تاسیس شد و محسن یزدی که ایده راه‌اندازی این مرکز را داده بود، به‌عنوان مدیر مرکز منصوب شد. ناگفته نماند که پیش از این مستند در سازمان سینمایی حوزه هنری پیگیری می‌شد و به‌نوعی زیر سایه فیلم‌های داستانی قرار داشت. کارهای خوبی هم تا پیش از تاسیس یک مرکز مجزا ساخته شد؛ اما چون مسئولیت این سازمان کار داستانی بود، مسئولان برای تمرکز روی کار مستند به این نتیجه رسیدند که باید فضای مستقلی ایجاد کنند.
با خداحافظی محسن یزدی، اردیبهشت سال 98 یاسر فریادرس به‌عنوان مدیر مرکز تولیدات مستند و تلویزیونی سوره انتخاب و پس از ایشان اواخر دی‌ماه 1400 این مسئولیت به امیر مهریزدان واگذار شد.
اگر بخواهیم نگاهی کوتاه به فعالیت‌های مرکز تولیدات مستند و تلویزیونی سوره داشته باشیم باید بگوییم که این مرکز از زمان شروع فعالیت خود تاکنون توانسته است بستر جدیدی را برای معرفی استعدادهای جوان در این عرصه باز کند و فرصتی در اختیارشان قرار بدهد تا بتوانند خود را محک بزنند. این مرکز از همکاری با مستندسازان حرفه‌ای نیز غافل نمانده و کارهایی تولید کرده است که گاه با حضور در جشنواره‌های مختلفی ازجمله جشنواره «سینماحقیقت» علاوه‌بر نامزدی در بخش‌های مختلف، موفقیت‌هایی را کسب کرده‌اند.
به‌عنوان مثال، سال 1400 فیلم‌های مستند «هیچ‌کس منتظرت نیست» و «من زنده برگشتم» که محصول مرکز مستند سوره هستند، برای نمایش در بخش مسابقه ملی پانزدهمین جشنواره «سینماحقیقت» انتخاب و به ترتیب نامزد دریافت جایزه بهترین موسیقی و بهترین کارگردانی فیلم مستند کوتاه شدند. همچنین جایزه معاونت اجتماعی ناجا؛ ناجی هنر به «هیچ‌کس منتظرت نیست» رسید. «هیچ‌کس منتظرت نیست» همچنین در بخش مستند چهلمین جشنواره فیلم فجر نیز حضور پیدا کرده بود. علاوه‌بر این مستند «زمزمه‌های گمشده در دوردست» نیز که سال 99 برای نخستین‌بار در بخش مسابقه مستند زیر ذره‌بین سی‌وهشتمین جشنواره جهانی فیلم فجر رونمایی شد، در بخش خارج از مسابقه نمایش‌های ویژه پانزدهمین جشنواره «سینماحقیقت» به نمایش درآمد.
مرکز تولیدات مستند و تلویزیونی سوره تنها به تولید آثار سینمایی و مستندهای تک‌قسمتی اکتفا نکرده و مجموعه مستند نیز ساخته است که از آن جمله می‌توان به برنامه «ضد» به تهیه‌کنندگی و کارگردانی محسن کریمیان اشاره کرد. این مجموعه مستند که تازه‌ترین محصول مرکز مستند سوره و شبکه مستند سیماست، به نقد موضوعات جاری در سبک زندگی مدرن می‌پردازد و مخاطب را نسبت به نفوذ عمیق این نوع سبک زندگی آگاه می‌کند.
همچنین این مرکز در دوره جدید مدیریتی خود تلاش دارد، با جدیت بیشتری به‌سمت ساخت برنامه‌های تلویزیونی حرکت کند تا بتواند آثاری جدید و باکیفیتی تولید کند، به همین منظور در اولین گام سراغ ساخت سه برنامه تلویزیونی با عنوان «مامان‌ها» به تهیه‌کنندگی سیدمجتبی حسینی، «به روایت فرزند» کاری از مهران عباسی و «گفت‌وگو با نویسندگان» به تهیه‌کنندگی مصطفی پورمحمدی رفته است.
«ترجمان دردها» به تهیه‌کنندگی جواد یقموری و مهدی امینی، «حال خوب» کاری از مهدی شامحمدی، «سینمای ایران پس از انقلاب» به تهیه‌کنندگی شهرام میراب‌اقدم و «ضد» به کارگردانی محسن کریمیان که به‌زودی با سروشکلی جدید وارد فاز تولید خواهد شد، عنوان چهار مجموعه مستند و «نوفل‌لوشاتو» به کارگردانی علی صدری‌نیا، مستندی درباره پرتره مرحوم امیرحسین فردی به کارگردانی محسن کریمیان، «کاپرا کجاست؟» کاری از مهدی انصاری، «شریعت علی» به کارگردانی محمدحسن یادگاری، «کلاس مرگ» به کارگردانی آرش دهقانی و «تصویر یک تاریخ» به کارگردانی وحید کاظمی ازجمله مستندهای تک‌قسمتی هستند که هم‌اکنون مراحل تولید خود را در مرکز تولیدات مستند و تلویزیونی سوره پشت‌سر می‌گذارند.
رویکرد و اهداف مرکز تولیدات مستند و تلویزیونی سوره در دوره مدیریتی جدید بهانه‌ای شد تا با امیر مهریزدان، مدیر این مرکز که چهارماه است فعالیت خود را آغاز کرده است، به گفت‌وگو بنشینیم که متن آن را در ادامه می‌خوانید.
آقای مهریزدان چهارماه از انتصاب شما به‌عنوان مدیر مرکز تولیدات مستند و تلویزیونی سوره می‌گذرد. ابتدا برایمان بگویید رویکرد این مرکز در دوره مدیریتی جدید با چه تغییراتی همراه بوده است؟
اگر بخواهم گزارشی درباره فعالیت چهارماهه خود ارائه بدهم، بی‌انصافی است از دوستانی نام نبرم که پیش از ما زحمت کشیدند. من هیچ پروژه‌ای را به اسم خود و همکارانم ثبت نمی‌کنم؛ چراکه وقتی به‌عنوان مدیر مرکز مستند سوره منصوب شدم، با حجم جالب‌توجهی خروجی ازجمله مستند «هیچ‌کس منتظرت نیست» به کارگردانی محسن اسلام‌زاده که در جشنواره سینماحقیقت درخشیده و مستند «من زنده برگشتم» اثر مجتبی حیدری که حاصل پیگیری‌های یاسر فریادرس، مدیر پیشین مرکز مستند سوره بوده است، مواجه شدم. اما اینکه ما در این چهار ماه چه کاری انجام داده‌ایم، باید بگویم سعی کردیم به‌سمت ساخت برنامه‌های تلویزیونی با جدیت بیشتری حرکت کنیم تا آثاری جدید و باکیفیت تولید کنیم.
موضوعی در دوران مدیریت شما قرار است موردتوجه قرار بگیرد که پیش از این کمتر به آن اهمیت داده شده است؟
جهان اسلام ازجمله موضوعاتی است که کمتر به آن توجه شده اما قرار است ما به‌صورت ویژه به آن توجه کنیم. براساس این بهدنبال این هستیم که به‌صورت جدی روی موضوع فلسطین کار کنیم؛ در همین راستا با یک تیم پژوهشگر صحبت کردیم و تیم تولید نیز مستقر شده است که امیدوارم تا پایان سال بتوانیم به مجموعه‌ای باکیفیت با موضوع فلسطین و جهان اسلام برسیم.
برنامه سال جدید مرکز تولیدات مستند و تلویزیونی سوره چیست و این مرکز تمرکز خود را روی تولید چه آثاری و بیشتر با چه موضوعی گذاشته است؟
خط خوبی را که دوستان پایه‌گذاری کردند و ما هم بهدنبال آن هستیم، تولید اثر فاخر است که برای این موضوع باید زیرساخت‌های لازم را فراهم کنیم. در این مسیر، مستندسازان حرفه‌ای که با فضای گفتمان انقلاب اسلامی آشنا و با مرکز مستند سوره در ارتباط هستند، کم نداریم. طبعا باید همکاری با این عزیزان را حفظ کرده و توسعه دهیم.
یکی از برنامه‌هایمان برای امسال این است که فضای داکیودرام که ترکیبی از مستند و درام است، موردتوجه و تولید قرار گیرد. اما سیاستی که از قبل بوده و ما شاید ادامه ندهیم، ساخت مستند چندقسمتی است که ممکن است روی کیفیت اثر بگذارد. سعی بر آن است که در فضای مستند، مستندهای فاخر سینمایی تولید کنیم و کارهای چندقسمتی را در قالب برنامه تلویزیونی تولید کنیم. در برنامه تلویزیونی هم علاوه‌بر نوآوری و کلیشه‌شکنی، دنبال برنامه‌هایی هستیم که قابل تکثیر باشند و بتوانیم تا سال‌ها تولید آنها را ادامه دهیم.
همچنین سعی داریم در فضای تولید، دست به‌سمت خود مستندسازان دراز کنیم و از طریق انتشار فراخوان برای مستندسازانی که در موضوعات اعلامی ما مشتاق به همکاری هستند، زمینه تولید را فراهم کنیم. تا هم انحصارزده نشویم و هم امکان بهره‌مندی از توانایی‌ها و سلیقه‌های مختلف مستندسازان جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی را داشته باشیم.
در حکم انتصاب شما 6 مسئولیت برایتان تعریف شده بود که یکی از آنها تمرکز بر حوزه‌های موضوعی فرهنگ و هنر و گنجینه‌های محتوایی تاریخ شفاهی و ادبیات پایداری حوزه هنری از طریق اتصال و ارتباط با اجزای مربوطه در حوزه هنری انقلاب اسلامی است. درباره این مسئولیت برایمان توضیح دهید.
حوزه هنری به‌عنوان یکی از پیشگامان ثبت تاریخ شفاهی و مشخصا در حوزه دفاع مقدس بر تارک فرهنگ ما می‌درخشد و انتشارات سوره مهر که زیرمجموعه این نهاد است، انبوهی از سوژه‌ها را به رشته تحریر درآورده و تبدیل به کتاب کرده است. از این گنجینه در حوزه هنری نمی‌توان به‌راحتی گذشت و باید کارهایی در این زمینه انجام شود. در همین راستا دغدغه ما در مرکز تولیدات مستند و تلویزیونی سوره این است که بهدنبال ساخت برنامه تلویزیونی در فاصله یک هفته مانده به مناسبت نباشیم. به‌طور مثال این روزها مشغول کار روی برنامه‌ای ویژه هفته دفاع مقدس هستیم که سوژه‌های ویژه‌ای دارد و دوستان ادبیات پایداری حوزه هنری در معرفی سوژه‌ها کمک شایانی به تیم تولید برنامه می‌کنند. همچنین بهدنبال آن هستیم که در فضای پیشرفت و دستاوردهایی که کشورمان داشته است، یک برنامه تلویزیونی جدی و جالب‌توجه بسازیم و شاید بتوانیم قول بدهیم که یکی از داکیودرام‌های مرکز مستند در این فضا ساخته خواهد شد. افرادی که پیشرفت در جمهوری اسلامی را به‌ویژه در عرصه علم رقم زده‌اند، به هیچ‌وجه راحت به آن نرسیده‌اند. روایت داستان آنها انگیزه‌بخش است و حس خوبی را به مخاطب منتقل می‌کند.
ناگفته نماند که ما در برنامه تلویزیونی بهدنبال این نیستیم که دو نفر در یک دکور عجیب‌وغریب روبه‌روی یکدیگر بنشینند و گفت‌وگو کنند. تلاش داریم در این فضا نیفتیم و به همین دلیل خود را به دردسر هم انداخته‌ایم؛ چراکه نمی‌خواهیم مثل بقیه باشیم بلکه قصد داریم ساختارهای کلیشه‌ای را بشکنیم و مخاطب را فارغ از شوآف‌های رسانه‌ای با برنامه درگیر کنیم.
هم‌افزایی با مراکز و نهادهای فرهنگی فعال جبهه انقلاب در حوزه مستند و برنامه تلویزیونی یکی دیگر از مسئولیت‌هایی است که به شما سپرده شده. آیا هم‌اکنون پروژه‌ای را در مشارکت با دیگر نهادها در دست تولید دارید؟
درباره همکاری با تلویزیون که باید بگویم صداوسیما فرصتی برای ماست و تا برای پخش یک برنامه تلویزیونی با شبکه‌ای به توافق نرسیم زیر بار تولید آن نمی‌رویم؛ چراکه بهدنبال پر کردن آرشیو نیستیم و همچنین بیت‌المال نیز صدقه نیست که پول آن را خرج کنیم.
در فضای خارج از صداوسیما نیز با دوستان‌مان در موسسه روایت فتح و همچنین مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی تعامل داریم و پیگیر تعریف پروژه‌های مشترک هستیم. تعامل و ارتباط با دوستان‌مان در خانه مستند نیز همچنان ادامه دارد؛ اگرچه درحال‌حاضر پروژه مشترکی نداریم. البته من معتقدم تعامل نباید به‌‌گونه‌ای باشد که کار مشارکتی با هم بسازیم بلکه باید تقسیم کار کنیم. به‌عنوان مثال اگر شبکه مستند روی موضوع حکومت پهلوی متمرکز است ما در تولیدات مستند و تلویزیونی سوره کمتر به‌سمت این موضوع می‌رویم. درحقیقت من تقسیم کار را درست می‌دانم و اگر در این مسیر حیطه کاری هرکدام از ما مشخص باشد، اتفاقات بهتری رخ خواهد داد.
نگاه مرکز تولیدات مستند و تلویزیونی سوره به جشنواره «سینماحقیقت چیست» و چقدر این جشنواره برای این مرکز اهمیت دارد؟ هم‌اکنون آثاری برای این جشنواره در دست تولید هستند یا نه؟
ما بنایمان بر این است که فیلمی را فقط براساس اینکه مناسب جشنواره است، تولید نکنیم؛ چراکه رسالت ما این نیست. البته زمانی که مستندی می‌سازیم به اینکه چقدر شانس دیده‌شدن در جشنواره‌های معتبر را برای ما ایجاد می‌کند، فکر می‌کنیم اما اینکه یک‌‌سری خواسته‌ها و مطالبات را کنار بگذاریم و اثری جشنواره‌پسند تولید کنیم، این‌گونه نیست. از سوی دیگر چون بهدنبال اثر فاخر هستیم، می‌توانیم به این امیدوار باشیم که در جشنواره‌ها دیده و بدان توجه می‌شود.
جشنواره «سینماحقیقت» هم شاید به لحاظ اعتبار برای مستندسازان جذاب‌تر است اما جشنواره‌های دیگر هم هستند که می‌توان به آن توجه داشت؛ چراکه به دیده شدن فیلم کمک می‌کند اما درنهایت باید بگویم مخاطب برای ما نسبت به حضور در جشنواره اولویت دارد.
مرکز تولیدات مستند و تلویزیونی سوره آیا بین سینما و رسانه ملی برای نمایش آثارش تفاوت قائل است؟
به نظر می‌رسد اگر از اکران خصوصی و سینمایی یک مستند شروع کنیم و سپس به نمایش آن در تلویزیون برسیم، کار بیشتر دیده می‌شود. در مواقعی برعکس این اتفاق هم تجربه شده است؛ اما مهم این است که به برنامه‌ای برسیم تا بدانیم که بهترین حالت دیده‌شدن هر مستندی چیست. برای ما جذاب‌ترین حالت، پرمخاطب‌ترین حالت است. معتقدیم هر کجا فرصت پخش مناسب و قابل تبلیغ فراهم شود به دیده‌شدن اثر کمک می‌کند؛ چه سینما، چه تلویزیون و چه سایر روش‌های انتشار. البته گاهی جشنواره‌ها محدودیت‌هایی قائل می‌شوند که باید برای گذشتن از آن فیلمسازان را قانع کنیم. مانند جشنواره «سینماحقیقت» که بنا دارد فیلم‌هایی را که از قبل اکران شده‌اند در جشنواره نپذیرد.