نرگس چهرقانی، خبرنگار گروه سیاست: شاید بتوان از مواضع ضدونقیض رسانه‌های آمریکایی و غربی در مذاکرات هسته‌ای گذشت، اما گذر از مواضع علنی نماینده آمریکا در امور ایران ممکن نیست، علت آن هم روشن است؛ موضع نماینده آمریکا در امور ایران بیش از رسانه‌های آنها، قابل‌توجه و حامل پیام رسمی است. نماینده آمریکا در امور ایران، رابرت مالی از شروع دور هفتم مذاکرات احیای برجام، مواضع ضدونقیضی داشته که البته تناقض این مواضع رفته‌رفته و پس از وقفه در مذاکرات شدت بیشتری هم گرفته است. اخیرا او در تناقضی آشکار از یک طرف به شکست سیاست حداکثری آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران معترف شده، از طرف دیگر بر تداوم چنین سیاست‌هایی [فشار حداکثری] درصورت عدم‌حصول توافق در وین تاکید کرده است. به نظر می‌رسد این‌گونه صحبت‌ها نه‌تنها پیام ممارست و حسن‌نیت آمریکا برای احیای برجام را مخابره نمی‌کند، بلکه پیام استفاده از ابزار تهدید برای تحمیل توافق بد به ایران را می‌رساند. به‌عبارت دیگر، آنها تهدید را ابزاری برای چانه‌زنی و تحمیل توافق دلخواه خودشان به ایران می‌دانند. جالب‌توجه اینجاست که بعد از موضع رابرت مالی در ماه گذشته، ایران دومینووار شاهد تهدیدها و فشارهای نیابتی اقتصادی و نظامی ازقبیل توقیف نفتکش حامل نفت ایران توسط یونان یا بعد از آن ترور حسن صیادخدایی بوده است که البته ایران هم هیچ‌یک از این تهدیدات و خرابکاری‌ها را بی‌پاسخ نگذاشته و حتی برای بازگرداندن موازنه به منطقه، اقدامات بازدارنده نیز انجام داده است. مثلا دو روز گذشته، شاهد توقیف نفتکش‌های یونانی از جانب ایران بودیم یا حتی در همین چند روز اخیر محور مقاومت موفقیت‌هایی را در ضربه به رژیم‌صهیونیستی داشته است. یا حتی در نزدیک‌ترین بازه زمانی، یعنی دیروز در بازدید سرلشکر محمد باقری، رئیس ستاد‌کل نیروهای مسلح از پایگاه پهپادی 313 ارتش جمهوری اسلامی ایران، موشک کروز حیدر رونمایی شد. اگرچه ظاهرا شاید درک ارتباط بین این موارد آسان نباشد اما در ادامه این گزارش قصد داریم برای درک بهتر ارتباط اتفاقات اخیر با هم، به‌طور مفصل به ابعاد هرکدام از این اقدامات بپردازیم.
ابزارهای تهدید آمریکا در مذاکرات
1. در ابتدای این گزارش بازخوانی کوتاهی از آخرین موضع آمریکا در احیای مذاکرات برجام داشتیم. اما برای بررسی دقیق‌تر اتفاقات اخیر نیاز است گذری اجمالی به دیگر مواضع رابرت مالی داشته باشیم. حدودا دوماه پیش، مالی در سخنرانی ویدئویی در کنفرانس بین‌المللی دوحه، پایتخت قطر تاکید کرد که سیاست‌ها و موضع آمریکا در قبال ایران تغییر نکرده و مطمئن نیست توافق هسته‌ای با ایران قریب‌الوقوع باشد. عدم‌تغییر سیاست‌های آمریکا، یک معنی بیشتر ندارد و آن هم عدم‌لغو تحریم‌ها از جانب دولت بایدن است. جالب‌توجه‌تر آنکه به فاصله کمی از این صحبت مالی، یک نفتکش حامل نفت ایران توسط یونان توقیف می‌شود و یونان محموله نفت آن را تحویل دولت آمریکا می‌دهد. این اقدام اگرچه مستقیما توسط خود آمریکا انجام نشد اما نیروهای اقماری آمریکا ازقبیل یونان با تحویل محموله نفت ایران به آمریکا، ثابت کردند هم نیروی اقماری‌اند و هم آمریکا قصد فشار نیابتی اقتصادی بر ایران را دارد تا درنهایت ایران به توافقی دلخواه آمریکا تن دهد.
2. یکی‌دیگر از اتفاقاتی که همدستی آمریکا و رژیم‌صهیونیستی در تهدید ایران را به وضوح نشان می‌دهد، تروری است که اخیرا در تهران انجام شد؛ ترور حسن صیادخدایی. شهید صیادخدایی، از نیروهای مدافع حرم بوده که هفته گذشته درمقابل منزل مسکونی‌اش ترور شد. زمان کمی از ترور نگذشته بود که روزنامه آمریکایی نیویورکتایمز اعلام کرد سران رژیم اسرائیل به مقامات آمریکا درباره دست‌داشتن در ترور شهید صیادخدایی اطلاع داده بودند. براساس گزارش نیویورکتایمز، یکی از مقامات اطلاعاتی آمریکا که خواست نامش فاش نشود، اظهار کرد سران رژیم اسرائیل به آنها اطلاع دادند که هدف از ترور حسن صیادخدایی، هشدار به ایران بوده است. انتشار این اطلاعات از سوی مقامات آمریکا درحالی بود که مقامات رژیم‌صهیونیستی از درز اطلاعات مربوط به این ترور، از سوی مقامات آمریکایی خشمگین شدند و با ابراز غافلگیری از افشای اطلاعات گزارش خود به آمریکا درباره ترور شهید مدافع حرم در تهران، از اقدام واشنگتن در بی‌گناه نشان‌دادن خود انتقاد کردند. با انتقادی که رژیم‌صهیونیستی از آمریکا داشته، به‌سادگی نقش پررنگ آمریکا در این ترور مشخص می‌شود. با این حال، اگر این انتقاد هم نمی‌شد، صرف سکوت آمریکا در قبال چنین تروری، حمایتش از رژیم‌صهیونیستی را مشخص می‌کرد. چون ارتکاب ترور، مغایر منشور ملل متحد، اصول حقوق بین‌الملل و حقوق بنیادین بشر بوده و بی‌تردید مسئول تبعات گسترش ترور در جهان با حامیان تروریست‌ها هم خواهد بود.
پاسخ‌های بازدارنده ایران به اقدامات تهدیدآمیز اخیر
1. ایران، جمعه هفته گذشته دو نفتکش یونانی را در خلیج‌فارس توقیف کرد. این اقدام ایران پس از احضار کاردار سفارت یونان در تهران به وزارت خارجه صورت گرفت. ایران اگرچه این اقدام را در پاسخ به تخلفات یونان از قوانین دریانوردی انجام داد اما مشخصا یکی‌دیگر از اهداف این اقدام، پاسخ قانونی و متناسب جمهوری اسلامی به اقدام دولت یونان [راهزنی دریایی] علیه منافع ایران است. از نکات قابل‌توجه در اقدام اخیر ایران، تعداد بشکه و میزان نفت توقیف‌شده است که پیام‌هایی را در بر دارد. براساس گزارش شرکت ردیابی نفتکش‌ها، تانکر ترکرز هرکدام از این کشتی‌های یونانی حامل یک‌میلیون بشکه نفت بودند، این درحالی است که نفتکشی که حامل نفت ایران بود و توسط یونان توقیف شد، حامل 700 هزار بشکه نفت بود. طبق این گزارش، ایران بشکه‌های نفت بیشتری از یونان توقیف کرد و به نحوی با این محاسبات، نه‌تنها اقدام تنبیهی علیه آمریکا و نیروهای اقماری او انجام شد، بلکه نوعی بازدارندگی نیز درقبال چنین اقدامات مشابهی صورت گرفت. چون به نظر می‌رسد آمریکا قصد داشت با اعمال فشارهای نیابتی زمینه‌ای برای کسب امتیازات غیرقانونی در مذاکرات هسته‌ای فراهم کند.
2. تهدیدات و فشارهای نیابتی آمریکا، ابعاد مختلفی دارد که اخیرا دو بعد اقتصادی و امنیتی آن پررنگ‌تر از دیگر ابعاد دیده می‌شود. ترور شهید صیادخدایی، همان‌طور که پیش‌تر هم اشاره کردیم، در بعد نظامی می‌گنجد. در پاسخ به این‌گونه فشارهای نظامی، ایران با نشان دادن اقتدار نظامی خود، نه‌تنها این‌گونه فشارها را خنثی می‌کند بلکه، به‌نوعی موازنه در منطقه به وجود می‌آورد. از نمونه این اقدامات، رونمایی است که دیروز سرلشکر محمد باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح از موشک کروز حیدر انجام داد. از ویژگی‌های شاخص این موشک، برد 200 کیلومتری، سرعت 1000 کیلومتر بر ساعتی آن در لحظه اصابت به هدف و قابلیت شلیک آن از پهپادهای فطرس و کمان 22 ارتش است. نکته قابل‌توجه این است که موشک کروز حیدر، اولین موشک کروز ایرانی است که قابلیت شلیک از پهپاد را دارد.
ادامه فشارهای آمریکا به چه ختم می‌شود؟
فشارهای نیابتی اخیر آمریکا، برای تحمیل مواضع خود در مذاکرات به ایران، اگرچه ناکام مانده، اما گویا تنها پلنی است که آمریکا در قبال ایران دارد. این‌گونه فشارهای اقتصادی و امنیتی نه‌تنها در راستای تامین زیاده‌خواهی‌های آمریکا در مذاکرات است بلکه تغییر موازنه منطقه را هم دنبال می‌کند. همان‌طور که پیش‌تر به اقدامات متقابل ایران در قبال فشارهای آمریکا هم اشاره کردیم، اقدامات ایران دو پیام اصلی برای آمریکا و متحدانش داشت؛ یک، ثبات موازنه منطقه به‌نفع ایران و دوم شکست فشارهای نیابتی آمریکا. با وجود این، دو پلن بیشتر نمی‌تواند برای آمریکا راه‌گشا باشد، یا از پلن فشار دست بردارد و با دست کشیدن از زیاده‌خواهی، پای توافقی برد-برد را امضا کند یا اینکه به این فشارهای نیابتی ادامه دهد که البته ایران هم در قبال انتخاب هرکدام از این گزینه‌ها توسط آمریکا، اقدام متناسبی خواهد داشت. اگر گزینه اول روی میز قرار بگیرد، متعاقبا ایران بنا به توافقات احتمالی هسته‌ای، تعهدات خود هسته‌ای خود را مطابق قرارداد انجام می‌دهد، اما درصورتی‌که آمریکا گزینه دوم را انتخاب کند و فشارهای نیابتی و غیرنیابتی علیه ایران را ادامه دهد و مذاکرات به نقطه نامطلوب خود برسد، ایران هم طبق رویه‌ای که قبل از شروع مذاکرات داشت، هیچ‌گونه تعهدی در قبال آمریکا نخواهد داشت و به تولید انرژی هسته‌ای صلح‌آمیز ادامه می‌دهد.
در این رابطه بیشتر بخوانید:
بایدن به دنبال تحمیل خواسته‌های حداکثری خود بر ایران است نه توافق (لینک)