علی صولتی، خبرنگار گروه جامعه: جمعه سی‌ام اردیبهشت، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی آمار جدید ابتلا به ویروس کرونا را این‌طور اعلام کرد: «در این بازه زمانی بر پایه جدیدترین نتایج آزمایش‌های کرونا در کشور ۲۲۸نفر مبتلای جدید شناسایی شد که با احتساب این تعداد، مجموع مبتلایان به کرونا در کشور تا امروز به هفت‌میلیون و ۲۲۹هزار و ۵۸۲نفر رسیده است. از تعداد بیماران بستری در کشور تاکنون هفت‌میلیون و ۳۰هزار و ۳۵۵نفر بهبود یافته و از بیمارستان ترخیص شده‌اند. در ۲۴ساعت گذشته ۹بیمار مبتلا به کرونا جان خود را از دست دادند که با احتساب این آمار از ابتدا تاکنون ۱۴۱هزار و ۲۶۲نفر در کشور بر اثر بیماری کرونا جان باخته‌اند. از شمار مبتلایان شناسایی‌شده، ۴۷نفر بستری‌های بیمارستان به‌شمار می‌روند و ۷۰۶نفر از مبتلایان کرونا در بخش مراقبت‌های ویژه بستری هستند.» طبق آمار اعلامی وزارت بهداشت درمورد وضعیت شیوع کرونا در کشور، احتمالا موج جدیدی از بیماری را شاهد نخواهیم بود اما سوال این است که آیا قصه کرونا در ایران تمام شده و شاهد پایان وضع اپیدمی در کشور خواهیم بود؟ آیا لازم نیست نگران ادامه چرخه انتقال کووید در کشور باشیم و مجاز هستیم ماجرا را تمام‌شده بدانیم؟ پاسخ هرچه باشد لازم است بدانیم کرونا و سویه‌هایش دیگر تنها نگرانی نظام سلامت کشورهای جهان نیستند. طبق اعلام رویترز، وزارت بهداشت فرانسه اولین مورد مشکوک به آبله میمون در منطقه ایل‌دو فرانس پاریس را شناسایی کرده است. آبله میمون، بیماری‌ای شبیه به آبله انسانی است و در بسیاری از مناطق جهان سال‌هاست که ریشه‌کن شده اما در سال‌های اخیر و درست پس از همه‌گیری ویروس کرونا، نشانه‌های شیوع این ویروس حالا بیشتر مشاهده می‌شود و این ویروس حالا به دردسر این روزهای کشورهای اروپایی، آمریکا و کانادا تبدیل شده است. علاوه‌بر نگرانی‌ها پیرامون شیوع این بیماری خطرناک که ظاهرا درمانی هم ندارد، با فرا رسیدن فصل گرما خبر جدید ابتلای پنج نفر از هموطنان‌مان به بیماری تب کریمه کنگو، موجی از نگرانی را در نظام سلامت کشور و افکارعمومی به‌راه انداخته است. اسدی، مشاور سازمان دامپزشکی دراین‌باره گفته است: «از ابتدای سال تاکنون پنج نفر به بیماری تب کریمه کنگو مبتلا شده‌اند که یک نفر آنها فوت کرده است. همچنین یک نفر مشکوک به این بیماری است. مردم از کشتار دام در محل‌های غیرمجاز خودداری کنند و درصورت کشتار ضمن رعایت موارد بهداشتی و استفاده از دستکش، لاشه را به‌مدت ۲۴ساعت در دمای چهار درجه نگهداری کنند.»
کرونا احتمالا یک عقب‌نشینی تاکتیکی کرده و منتظر است تا به ما شبیخون بزند
حمید سوری، اپیدمیولوژیست به‌تازگی در توصیف وضعیت کرونایی کشور گفته است: «خوشبختانه وضعیت موجودمان، وضعیت نسبتا مطلوبی است و نشان‌دهنده این است که یک افول نسبی در سطح جامعه ایجاد شده است، اما این افول فقط مختص کشور ما نیست و اکثر کشورهای دنیا، کمابیش این شرایط را دارند. اگر بخواهیم وضعیت کشورمان را هم با سایر کشورها مقایسه کنیم، باید به فاکتورهایی مانند زمان واکسیناسیون انبوه، سطح ایمنی جامعه و چرخش ویروس و... توجه کنیم.» با این حال این ویروس‌شناس ضمن توصیف مثبتی از شرایط حال حاضر کرونا در ایران، در ادامه گفت: «به‌نظر می‌رسد ویروس کرونا یک آتش‌بس یک‌طرفه اعلام کرده و مشخص نیست که این آتش‌بس تا چه زمانی ادامه یابد. مداخلاتی که ما در سطح کلان انجام دادیم، عمدتا بر پایه واکسیناسیون استوار بوده و شواهد بین‌المللی نشان می‌دهد حتی کشورهایی که پوشش واکسیناسیون‌شان از ما بیشتر بوده، مجددا بازگشت پیک و اپیدمی را داشتند؛ به‌نحوی که این روند رو به افزایش است؛ به‌طوری که در هفته گذشته حدود ۳۰کشور روند افزایشی داشتند و در این هفته این تعداد به ۴۰کشور رسید. این روند افزایشی نگرانی‌ها را تشدید می‌کند و هیچ تضمینی وجود ندارد که کشور بعدی، کشور ما نباشد. منظور از آتش‌بس یک‌طرفه کرونا، این است که ما سیاست‌های موثر آنچنانی به‌عنوان یک بسته پیشگیرانه درمقابل اپیدمی نداشتیم که انتظار داشته باشیم وضعیت اپیدمی در پاسخ به مداخلات ما باشد. آنچه اکنون می‌بینیم، آتش‌بس یک‌طرفه ویروس است و خود ویروس احتمالا یک عقب‌نشینی تاکتیکی کرده و منتظر است تا به ما شبیخون بزند. وقتی دو طرف باشد، به این معناست که مداخلات ما موثر بوده و ویروس شکست خورده است، اما ما سیاست‌های کلان موثری نداشتیم و فقط واکسیناسیون انجام دادیم. واکسیناسیون هم یک بخشی از بسته‌های پیشگیرانه و کنترل و مدیریت اپیدمی است.»
در شرایط افول ویروس، مراقب باشیم آمار گول‌مان نزند
این ویروس‌شناس در رابطه با مخاطراتی که می‌تواند ما را در مواجهه با کرونا در شرایط کنونی به خطر بیندازد، گفت: «آنچه اکنون برای رنگ‌بندی استفاده می‌شود، میزان بستری به‌ازای هر ۱۰۰هزار نفر جمعیت است که کاملا اشتباه است. در واریانت دلتا که شدت بیماری و بستری‌ها بالا بود، نقص رنگ‌بندی کمتر خودش را نشان می‌داد، اما در اُمیکرون که نسبت شدت ابتلا در آن پایین است، این رنگ‌بندی می‌تواند تصویر اشتباه و گمراه‌کننده‌ای را ارائه کند. در کشورهای مختلف از شاخص‌های متعددی استفاده می‌کنند. به‌عنوان مثال بسیاری از کشورهای اروپایی بین ۲۰ تا ۲۱شاخص را برای رنگ‌بندی شهرها استفاده می‌کنند تا بتوانند سطح خطر را به‌درستی بسنجند. نمی‌توان براساس یک متغیر بگوییم که فلان شهر بی‌خطر یا کم‌خطر است، زیرا منطق رنگ‌بندی، سطح‌بندی خطر بوده و اینکه براساس سطح خطر سیاست‌های مناسب را اتخاذ و اولویت‌بندی کنید. وقتی معیار اشتباه باشد، پیام اشتباه دریافت می‌شود؛ به‌طوری که جایی که اولویت دارد، ممکن است بدون اولویت تعریف شود و برعکس.» نقص در رنگ‌بندی شهرها البته تنها مخاطره پیش‌روی کشور در مواجهه با کرونا نیست. به گفته این ویروس‌شناس، خطر کم‌شماری در روزهای افول این بیماری نیز می‌تواند ما را بار دیگر به دردسر بیندازد. وی دراین‌باره گفت: «در عین حال از آنجایی که تعداد تست‌های روزانه‌مان برای کرونا بسیار محدود است و تعداد مرگ‌ها هم براساس تست مثبت اعلام می‌شود، ممکن است خطایی از این بابت وجود داشته باشد و منجر به کم‌شماری شود؛ به‌طوری که عده‌ای به‌دلیل کرونا فوت کنند، اما از آنجایی که تعداد تست کم است و این افراد با تست مثبت نبوده‌اند، جزء آمار حساب نشوند. متاسفانه در زمینه میزان تست به‌ازای یک‌میلیون نفر جمعیت، رتبه ۱۱۸ را در دنیا داریم. به‌طور متوسط هر ایرانی تا به‌حال شش‌دهم بار تست شده است. حال این میزان را با دانمارک مقایسه کنید که هر دانمارکی در این دوره به‌طور متوسط ۲۲بار تست شده است. باید توجه کرد میزان تست هم باید براساس مطالعات بومی هر کشور انجام شود. ممکن است ۲۲بار برای هر نفر برای جامعه خودشان خوب باشد، اما این‌طور نیست که الزاما برای کشور ما هم خوب باشد و باید مطالعه کنیم.»
تعداد واقعی مبتلایان نسبت به آمارهای اعلامی بیشتر است، درمان بیماری در دست بررسی است
گفتیم که از ابتدای سال تاکنون پنج مورد ابتلا به این بیماری در کشور دیده شده است. مسعود مردانی، متخصص بیماری‌های عفونی در اظهارنظری در رابطه با آمار اعلام‌شده از مبتلایان به تب کریمه کنگو در سال جدید گفته است: «سالانه ۵۰ تا ۱۵۰مورد ابتلا به تب کریمه کنگو در کشور داریم. مطمئنا تعداد واقعی مبتلایان نسبت به آمارهای اعلامی بیشتر است، به این دلیل که افراد با داشتن علائمی مانند بدن‌درد و تب، فکر می‌کنند به کرونا مبتلا شدند. این ویروس با توجه به شرایط بین ۳۰ تا ۵۰درصد ممکن است موجب مرگ‌ومیر شود. از ابتدای تشخیص این بیماری که در سال۷۸ بود تاکنون، استان‌های سیستان‌و‌بلوچستان، خراسان‌جنوبی، کرمان و اصفهان بیشترین موارد ابتلا به این بیماری را داشتند.» مردانی همچنین درباره منشأ این بیماری گفت: «شیوع تب کریمه کنگو در اردیبهشت بیشتر می‌شود. این ویروس در کنه‌هایی که روی پوست گوسفند و گاو هستند، فعال است. در فصل بهار این کنه‌ها از محل اختفای خود بیرون می‌آیند. این بیماری بسیار آلوده‌کننده است. افراد در تماس با اعضای خونی و فرآورده‌های خونی آلوده از انسان یا حیوان آلوده یا گزش کنه مبتلا می‌شوند. این بیماری مسری است. ویروس به‌راحتی از افراد مبتلا قابل انتقال به دیگران است. به همین دلیل مبتلایان به این بیماری باید به‌صورت کامل ایزوله شوند. فرد مبتلا در ابتدا بدن‌درد و سردرد دارد. پس از آن کم‌کم خونریزی دماغ اتفاق می‌افتد. بعد از آزمایش‌ها مشخص می‌شود پلاکت و گلبول‌های سفید خون به مقدار چشمگیری کاهش پیدا کرده است. خوشبختانه داروی مناسب برای این بیماری در کشور وجود دارد. داروی آن به‌صورت خوراکی و تزریقی در همه مراکز درمانی کشور پیدا می‌شود. دستورالعمل برخورد با بیماران مبتلا به تب کریمه کنگو نیز به تصویب رسیده است که درحال بازنگری آن هستیم.» دستورالعمل جدید البته هنوز مشخص نیست اما تا امروز درمان انعقاد درون‌رگی منتشر به‌همراه داروی ضدویروس ریباویرین، درمان این بیماری است.
دامداری‌ها، قصابی‌ها و کشتارگاه‌ها منشأ اصلی بیماری هستند
مجید همتی، رئیس اداره بهداشت و مدیریت بیماری‌های دامی اداره‌کل دامپزشکی استان کرمانشاه نیز درباره سابقه و منشأ این بیماری در ایران در گفت‌وگویی گفته است: «تب خونریزی‌دهنده کریمه کنگو برای اولین‌بار در منطقه کریمه مشاهده و چندسال پس از آن در کنگو شناسایی شد و با توجه به همراه بودن بیماری با تب و خونریزی به نام «تب خونریزی‌دهنده کریمه کنگو» مشهور شده است. با وجود اینکه احتمال بروز این بیماری در همه ایام سال وجود دارد، اما با فرا رسیدن فصل گرما و افزایش فعالیت کنه‌ها، احتمال شیوع بیماری که جزء بیماری‌های مشترک بین انسان و دام است، بالا می‌رود. دامداران، دامپزشکان، قصاب‌ها و کارگران کشتارگاه‌ها بیشتر در معرض خطر این بیماری هستند. این افراد در زمان کار باید ضمن رعایت نکات بهداشتی، از لباس کار، دستکش و چکمه مناسب استفاده کنند و سلاخان و کارکنان کشتارگاه نیز باید حین کار از خوردن و آشامیدن پرهیز کنند. نگهداری گوشت گرم به مدت 24ساعت در یخچال سبب از بین رفتن ویروس بیماری تب خونریزی‌دهنده کریمه کنگو می‌شود، چون با گذشت این زمان مقداری از PH گوشت کاهش یافته و این رخداد منجر به از بین رفتن ویروس می‌شود. برای پیشگیری از شیوع بیماری ضروری است که ذبح دام‌ها در کشتارگاه‌های مجاز انجام شده و لاشه دام زمان لازم را در سردخانه برای غیرفعال شدن عامل احتمالی بیماری سپری کند. دامداران در این فصل از سال باید حداقل دوبار با فاصله 15روز سم‌پاشی را انجام دهند. از ابتدای سال تاکنون 2500لیتر سم رایگان توسط گروه‌های جهادی در مناطق کم‌برخوردار و محروم استان به‌ویژه در مناطق پرخطر اورامانات که در سنوات گذشته کانون‌هایی از بروز بیماری را در آنجا داشتیم، توزیع شده است.»
راه‌های انتقال ویروس آبله میمون
علیرضا ناجی، ویروس‌شناس و عضو کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا درباره منشأ ویروس آبله میمون می‌گوید: «سرنخ زیادی وجود ندارد که افراد از کجا به ویروس آبله میمون مبتلا شده‌اند. این نگرانی نیز وجود دارد که ویروس ممکن است به‌طور وسیع و خاموش در جامعه و احتمالا از طریق یک مسیر جدید انتقال منتشر شود. آبله میمون یک عفونت ویروسی نادر است و شبیه به آبله انسان. اولین‌بار در سال1958 در میمون‌هایی که برای تحقیق نگهداری می‌شدند، کشف شد. اولین مورد آبله میمون در انسان در سال1970 ثبت شد. در قبل این بیماری معمولا به غرب و مرکز آفریقا تعلق داشته و موارد بیماری در سایر مکان‌های جغرافیایی با سفر به آفریقا مرتبط بوده است. این ویروس می‌تواند از گاز گرفتن حیوان آلوده یا تماس با خون، مایعات بدن یا زخم و ضایعات آن منتقل شود. تصور می‌شود که توسط جوندگانی مانند موش و سنجاب پخش می‌شود ولی همچنین ممکن است با خوردن گوشت حیوان آلوده که به‌درستی پخته نشده است به این بیماری مبتلا شوید. انتقال بین انسان‌ها بیشتر از طریق قطرات تنفسی بزرگ صورت می‌گیرد. از آنجایی که این قطرات نمی‌توانند فاصله زیادی را طی کنند، تماس چهره‌به‌چهره طولانی‌مدت، مورد نیاز است. ویروس همچنین می‌تواند از طریق مایعات بدن، مواد ضایعه یا تماس غیرمستقیم با مواد ضایعه وارد بدن شود. مقامات بهداشتی اشاره کرده‌اند برخی از موارد عفونت‌های اخیر ممکن است از طریق تماس جنسی منتقل شوند. سازمان جهانی بهداشت همچنین گفت درحال بررسی است که بسیاری از موارد گزارش‌شده افرادی هستند که به‌عنوان همجنس‌گرا یا دوجنس‌گرا شناخته می‌شوند.»
آبله میمون چه بر سر انسان می‌آورد؟
ناجی در ادامه صحبت‌هایش در توضیح اینکه این ویروس موجب بروز چه آسیب‌هایی در بدن انسان می‌شود، گفت: «این ویروس در انسان باعث تب، بدن‌درد، بزرگ شدن غدد لنفاوی و درنهایت «آبله» یا تاول‌های دردناک پر از مایع روی صورت، دست‌ها و پاها می‌شود. طبق گفته سازمان جهانی بهداشت، دوره کمون (فاصله از عفونت تا شروع علائم) آبله میمون معمولا از 6 تا 13روز است اما می‌تواند بین 5 تا 21روز باشد. یکی از انواع ویروس آبله میمون می‌تواند کشنده باشد و 10درصد از افراد آلوده را می‌کشد. خوشبختانه ورژنی که درحال حاضر در انگلیس وجود دارد ملایم‌تر است و میزان مرگ‌ومیر آن کمتر از یک درصد است. موارد بیماری معمولا طی دو تا چهار هفته برطرف می‌شود. درحال حاضر درمان خاصی برای آبله میمون وجود ندارد. بیماران معمولا باید در یک بیمارستان تخصصی بستری شوند تا عفونت گسترش نیابد و درمان‌های علامتی صورت پذیرد.»
این ویروس درمانی ندارد، باید برای تهیه واکسن دست بجنبانیم
آن‌طور که از اخبار و اظهارنظرها پیداست، ظاهرا این ویروس درمان مشخصی ندارد، اما ناجی درباره واکسن احتمالی این ویروس گفت: «برای کنترل شیوع آبله میمون می‌توان از واکسن آبله، سیدوفوویر، گلوبولین ایمنی واکسینیا استفاده کرد. مرکز مبارزه با بیماری‌های آمریکا با توجه به اطلاعات موجود درمورد مزایا و خطرات واکسیناسیون آبله و استفاده از دارو برای پیشگیری و مدیریت آبله میمون و سایر عفونت‌های ارتوپاکس ویروس دستورالعمل‌هایی دارد. یکی از واکسن‌های موجود برای آبله میمون، JYNNEOSTM است که همچنین به‌نام Imvamune یا Imvanex شناخته می‌شود که برای جلوگیری از آبله میمون و آبله در ایالات‌متحده مجوز دریافت کرده است. از آنجایی که ویروس آبله میمون ارتباط نزدیکی با ویروس ایجادکننده آبله دارد، واکسن آبله نیز می‌تواند افراد را از ابتلا به آبله میمون محافظت کند. اطلاعات حاصل از آفریقا نشان می‌دهد واکسن آبله حداقل «هشتاد و پنج» درصد در پیشگیری از آبله میمون موثر است. اثربخشی JYNNEOSTM دربرابر آبله میمون از یک مطالعه بالینی درمورد ایمنی‌زایی JYNNEOS و داده‌های اثربخشی از مطالعات حیوانی به‌دست آمد. واکسن ACAM2000 که حاوی ویروس زنده واکسینیا است، مجوز ایمن‌سازی در افرادی را دارد که حداقل 18سال دارند و در معرض خطر ابتلا به عفونت آبله هستند. چنانچه این واکسن به‌طور گسترده استفاده شود، می‌تواند در افرادی که در معرض آبله میمون قرار دارند محافظت ایجاد کند. واکسن آبله درحال حاضر در دسترس عموم مردم نیست. درصورت ادامه شیوع آبله میمون، ممکن است دستورالعمل‌هایی تدوین شوند تا مشخص شود چه کسانی باید واکسینه شوند. به‌نظر می‌رسد ما هم باید دست بجنبانیم.»