صبح دیروز نمایندگان مجلس ماده۳ طرح دوفوریتی «شفافیت قوای سه‌گانه» را به تصویب رساندند. همچنین همزمان با تصویب ماده3، سایر موارد را هم مورد بررسی قرار دادند. تعدادی از نمایندگان نیز به‌دنبال اعمال اصلاحاتی بر چند ماده خاص بودند. یکی از این مواد، مستثنی‌کردن برخی موضوعات از شفافیت آرای نمایندگان بود که در جلسه روز گذشته نمایندگان اصلاح شد. خبرگزاری مجلس شورای اسلامی، مصوبه دیروز را مساوی با تعیین‌کردن «چگونگی شفافیت آرای مجمع تشخیص نظام، هیات‌وزیران، شوراهای اسلامی شهر و روستا» درکنار شفافیت آرای نمایندگان مجلس عنوان کرد. دراین‌باره با اقبال شاکری، نماینده مردم تهران در مجلس و از موافقان طرح شفافیت قوای سه‌گانه گفت‌وگو کرده‌ایم. شاکری معتقد است نمایندگان از ابتدا، پیگیر به‌نتیجه رساندن دو موضوع اصلی بودند که یکی از آنها همین طرحی بود که روز گذشته ماده3 آن به تصویب صحن رسید.
دغدغه نمایندگان از ابتدای شکل‌گیری مجلس، «شفافیت» و «معیشت مردم» بود
اقبال شاکری درباره آن دو موضوع اصلی که به گفته وی، از ابتدای شکل‌گیری مجلس دغدغه تعداد زیادی از نمایندگان بود؛ این‌گونه توضیح داد: «خیلی واضح و روشن بگویم، بحث شفافیت از قبل هم در مجلس، حداقل بین نمایندگان شورای ائتلاف تهران به‌طور جدی مطرح بوده است، منتها به‌طور کلی دو بحث جدی مطرح بود؛ یکی شفافیت و دیگری مسائل اقتصادی مردم. در این مدت به اتفاق نمایندگان شورای ائتلاف تهران، به‌شدت مسائل پیرامون این دو حوزه را دنبال می‌کردیم. تعدادی از نمایندگان، شاید بیشتر دانشگاهیان و جوانان، پیگیر این مسائل بودند. یکی همین طرح شفافیت بود و دیگری مسائل اقتصادی مرتبط با معیشت مردم. ازجمله آن موارد هم می‌توان به مساله اشتغال، معیشت و مسکن اشاره کرد. درمورد شفافیت هم مردم از همان ایام سوال می‌کردند. درحال حاضر هم همین‌طور است. آرای نمایندگان در برخی طرح‌های خاص که لازم است افراد مطابق با منافع بلندمدت ملی و کشوری نظر بدهند باید معلوم باشد. اینکه چه کسی درباره آن طرح‌های خاص چه نظری داده است؛ از موافق گرفته تا مخالف و ممتنع باید شفاف باشد. یکی این مساله بود که محدود به چند اتفاق خاص می‌شد. مثلا اشاره به لایحه یا طرح‌های خاصی که در مجلس ارائه می‌شود داشت، چون درباره بقیه موارد باید گفت مجلس از حیث شفافیت، شاید شفاف‌ترین دستگاه حال‌حاضر در کشور محسوب شود. به این دلیل که ما از صبح تا ظهر که در مجلس هستیم، جلسات به‌صورت مستقیم پخش می‌شود. همه هم از مصوبات جلسات مطلع می‌شوند. نه‌تنها در مجلس فعلی این‌گونه بوده، بلکه در مجالس قبلی هم شاهد چنین چیزی بوده‌ایم. با وجود این اما آرای نمایندگان به‌صورت جداگانه اعلام نمی‌شد. اگر خاطرتان باشد، این طرح از ابتدا هم با عنوان «شفافیت آرای نمایندگان» مطرح شده بود، بنابراین بحث بر سر آن بود که آرا باید در برخی مواقع علنی باشد و به‌صورت شفاف نیز اطلاع‌رسانی شود. ما هم از ابتدا با این موافق بودیم. نکته دوم هم مربوط به کمیسیونها می‌شد؛ چه کمیسیون‌های اصلی و چه کمیسیون‌های ویژه. به این صورت که مباحث مطرح‌شده در جلسات این کمیسیونها (به‌ویژه در موارد خاص) مثل صحن علنی به‌طور عمومی پخش شود؛ نکته دیگر هم آنکه اگر در این جلسات رای‌گیری می‌کنند، این آرا به‌صورت شفاف ارائه شود. من فکر می‌کنم این دو مورد، موضوعات اصلی مرتبط با بحث شفافیت آرا بود.»
چرا مجلس به‌سراغ شفاف‌شدن تصمیمات دستگاه‌های اجرایی رفت؟
شاکری همچنین درباره باور نمایندگان به لزوم تسری شفافیت به قوای دیگر گفت: «حین رسیدگی به طرح شفافیت آرا، این بحث بین نمایندگان شکل گرفته بود که چطور ما به‌سراغ شفاف‌کردن تصمیم‌گیری‌ها در دستگاه‌های دولتی نمی‌رویم؟ دستگاه‌های دولتی که بودجه‌هایی دراختیار دارند، تصمیمات‌شان بر زندگی مردم اثرگذار است و معیشت جامعه به برخی از آنها ارتباط دارد اما همزمان با اینها، کسی هم کاری به شفاف‌بودن یا نبودن‌شان نداشته است. نکته قابل‌توجه آنکه تاثیر رای نمایندگان بر زندگی مردم، نسبت به آن مساله ناچیز است. رای نمایندگان بیشتر جهت‌گیری افراد را نشان می‌دهد. درنهایت، این بحث بودجه و تصمیمات دستگاه‌های اجرایی بود که کم‌کم در مجلس مطرح شد. البته درباره شفافیت، کلیات آن یک‌بار به صحن آمد و البته به‌نظرم موضوع خاصی نبود که رای نیاورد، یعنی واقعا این‌طور نبود که مجلس نخواهد به آن رای دهد. بحث‌هایی در مجلس رخ داد و درنتیجه آن، رای نیاورد و به کمیسیون بازگشت. در این بازگشت به کمیسیون بود که همزمان بحث «شفافیت دستگاه‌های اجرایی» نیز بیش از قبل مورد توجه نمایندگان واقع شد و احتمال مطرح‌شدن آن قوت گرفت.»
شفافیت باید به سایر قوا تسری پیدا کند تا تصمیمات در معرض دید عموم قرار گیرد
نماینده مردم تهران در مجلس همچنین درباره اهداف نمایندگان از مطرح‌کردن موادی که روز گذشته در مجلس به بحث گذاشته شد، این‌طور گفت: «نظر خیلی از نمایندگان این بود که بحث شفافیت باید به سایر قوا تسری پیدا کند. درنتیجه، در کمیسیون دراین‌باره بحث شد و شفافیت قوای سه‌گانه از آن بیرون آمد که از نظر من، شفافیت آرای نمایندگان هم در دل این طرح، علی‌الخصوص در ماده3 وجود دارد.
حالا باید بنشینیم و جزئیات را دقیق مورد بررسی قرار دهیم، چون شاید مثلا شخصی یا نماینده محترمی نکته‌ای درباره مواد آن داشته باشد. به‌نظر من، آن موارد در طرح فعلی گنجانده شده و همزمان در این خصوص به دستگاه‌های مختلف نیز پرداخته شده است. امروز، ماده3 این طرح که مهم‌ترین ماده طرح شفافیت قوای سه‌گانه محسوب می‌شد رای آورد. یک بند خیلی مهم آن هم که برخی موقعیت‌ها را استثنا کرده و این مجوز را داده بود که نماینده می‌تواند آرا را به‌صورت مخفی و جلسه را به‌صورت غیرعلنی نگه دارد، به‌خوبی اصلاح شد. با پیشنهاد یکی از نمایندگان محترم قرار شد حتی آنجایی هم که قرار است آرا منتشر نشود، خود مجلس تصمیم بگیرد، یعنی کمیسیون به صحن پیشنهاد دهد و صحن باشد که به آن رای می‌دهد، نه کمیسیون.
حالا درباره اینکه احتمال دارد این مصوبه مثلا در بررسی‌های شورای نگهبان با ابهاماتی مواجه شود باید گفت در آنجا می‌شود تصمیم‌های دیگری در این خصوص گرفت. مجلس باید بررسی کند تا برای زودتر به‌نتیجه رسیدن و ابلاغ آن چه اقداماتی انجام دهد، ولی به‌نظر من درحال حاضر با وجود این طرح، «شفافیت حداکثری» مطرح شده است، یعنی خیلی از نهادها و دستگاه‌هایی که تاکنون روشن و قابل دسترسی نبوده‌اند و اطلاعات‌شان موجود نبوده است مشمول این موارد می‌شوند. نهادهایی مثل صندوق‌های توسعه‌ای، صندوق‌های خیریه‌ای، سمن‌ها، شوراهای عالی که توسط قانون تصویب شده است، صندوق‌های بازنشستگی و به‌طور کلی آنهایی که منافع عمومی را دربرمی‌گیرد. این طرح دیگر تنها محدود به ادارات دولتی نمی‌شود، به مجمع تشخیص مصلحت نظام و شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز تسری پیدا کرده است. به‌نظرم محدوده خوب و قابل‌قبولی را دربرگرفته است، یعنی اگر این اتفاق بیفتد، همه در تصمیم‌گیری‌هایشان خود را در معرض افکارعمومی می‌بینند یا اطلاعاتی که دارند باید در معرض عموم قرار گیرد. این باعث می‌شود بسیاری از تصمیم‌های ناپخته، غیرکارشناسی و جهت‌دار از کشور حذف شود.»
قانون اساسی این مجوز را داده تا نهادهای زیرنظر رهبری هم تاحد ممکن شفاف شوند
اقبال شاکری درباره استثنائاتی که شامل نهادهایی مثل بنیاد مستضعفان، ستاد اجرایی فرمان حضرت‌امام و آستان قدس رضوی شده است، گفت: «همان‌طور که می‌دانیم و در تاکیدات رهبر انقلاب دیده و شنیده‌ایم، ایشان همواره بر لزوم مورد بررسی و بازرسی قرار گرفتن این نهادها که زیرمجموعه رهبری محسوب می‌شوند تاکید داشته‌اند. ما باید قبول کنیم اگر داریم براساس قانون اساسی کار می‌کنیم، چهارچوب کار ما نیز باید قانون اساسی باشد. وقتی قانون اساسی که با رای ملت تصویب شده جزء اسناد بالادستی ما قرار دارد و برای نظام‌های حاکمیتی ما ترتیباتی قرار داده است، پس ما باید قانون اساسی را رعایت کنیم. بنابراین آن موضوعات و قانون‌های مرتبط تا جایی مورد توجه قرار می‌گیرد که اصول قانون اساسی را نقض نکند و زیرپا نگذارد. ما این ملاحظات را هم در نظر گرفته‌ایم، یعنی حداکثر نفوذ قانون شفافیت. همان‌طور که عرض کردم با مشئی که از رهبر انقلاب سراغ داریم، ایشان به‌عنوان یک رهبر عالم و عادل موضوعات مرتبط را مورد بررسی قرار می‌دهند و حتما خود ایشان ترتیباتی برای اینکه حسابرسی دقیقی از این نهادها انجام شود، درنظر گرفته‌‌اند.»
استثنائات ذکرشده در طرح، پیش از تصویب، با پیشنهاد برخی نمایندگان اصلاح شد
شاکری در پایان درباره استثنائاتی که در مفاد طرح شفافیت قوای سه‌گانه درباره برخی رای‌گیری‌ها ازجمله موارد صنفی و محلی گفت: «همان‌طور که پیش‌تر گفتم آن نکته اصلاحیه خورد. به اتفاق تعداد دیگری از نمایندگان گفتیم آنها هم باید در صحن مطرح شود. صرفا کمیسیون نمی‌تواند نظر دهد. کمیسیون باید نظرش را آماده کرده و به صحن برساند. این صحن است که باید نظر دهد که این اطلاعات منتشر شود یا نه. از این لحاظ می‌توان گفت خیلی بهبود پیدا کرد. قبلا خیلی معلوم نبود چه مرجعی و کجا باید این مساله را تعیین‌تکلیف کند. آن مورد صنفی، حرفه‌ای یا تخصصی‌اش باز بود و مشخصا معلوم نبود ولی الان همه‌اش به صحن مجلس برگشت. پیشنهاد خوب امیرآبادی این مساله را حل کرد.»
در این رابطه بیشتر بخوانید:
تصمیمات ملی مجلس شفاف می‌شود، منطقه‌ای نه (لینک)
شفافیت قوای سه‌گانه؛ عقبگرد مجلس در رسیدن به شأن ملی (لینک)
طرح شفافیت قوای سه‌گانه، کامل‌ترین طرح ممکن است (لینک)