زهرا رمضانی- راضیه فلاح - مریم طیبی نظری، گروه دانشگاه: دعوا بر سر تامین نیروی انسانی مورد نیاز نظام سلامت مربوط به امروز و دیروز نیست، سال‌هاست عده‌ای از فعالان این بخش معتقدند باید با افزایش ظرفیت پزشکی نه‌تنها به داد سلامت مردم رسید، بلکه فشار کاری را از روی جامعه پزشکی کم کرد. در طرف دیگر هم عده‌ای این کار را نه‌تنها راه‌حل رفع مشکلات این حوزه نمی‌دانند، بلکه عملا تحقق آن را با توجه به شرایط زیرساختی کشور غیرممکن هم اعلام می‌کنند، اما واقعیتی که همچنان پابرجاست و باید فکر اساسی برای آن شود، تامین پزشک مورد نیاز کشور است. طبق آماری که اخیرا سازمان سنجش در ارتباط با تعداد داوطلبان کنکور ۱۴۰۱ منتشر کرده، بیشترین متقاضیان با ۳۹ درصد از جمعیت کل مربوط به گروه علوم‌تجربی بوده‌اند. هرچند سال‌هاست صف اول ورود به دانشگاه‌ها را داوطلبانی تشکیل می‌دهند که خواهان پزشک شدن هستند و در یک کلام چالش اصلی تحصیل در مراکز آکادمیک نیز مختص رشته‌های پرطرفدار است. این مولفه نشان می‌دهد از یک‌سو پزشک شدن آینده خوبی را پیش‌روی داوطلبان می‌گذارد و از سوی دیگر نیز وضعیت نیروی انسانی مورد نیاز نظام سلامت به‌گونه‌ای است که به جمعیت قابل‌توجهی از آنها نیاز دارد. یکی از نکاتی که اهمیت افزایش ظرفیت پذیرش را بیشتر می‌کند، خستگی کادر درمان در دوران کرونایی است، اتفاقی که باعث افزایش تمایل به مهاجرت در میان کادر درمان شده است، اما به‌نظر می‌رسد تصمیم جدید شورای‌عالی انقلاب فرهنگی مبنی‌بر افزایش ۲۰درصدی پذیرش دانشجوی پزشکی به‌صورت سالانه می‌تواند بخشی از این چالش‌ها را جبران کند؛ هرچند حرکت به‌سمت افزایش پزشکی با تاخیر زیادی در کشور صورت گرفته و قرار است از امسال شاهد افزایش جذب 1600 داوطلب در این حوزه باشیم، اما اختلاف‌نظر‌ها میان مخالفان و موافقان همچنان ادامه دارد.
موافقان افزایش ظرفیت پزشکی چه می‌گویند؟
جالب اینجاست که در شرایط فعلی انتشار خبرهای گاه‌وبیگاه مربوط به حوزه پزشکی لزوم تغییر در شرایط فعلی را گوشزد می‌کند که شاید یکی از آنها انتشار تعرفه پزشکی برای هرسال باشد. این میزان در سال 1401 هرچند با تعرفه‌های پیشنهادی فاصله زیادی دارد، اما قطعا ویزیت 69 هزار تومانی برای پزشکان و دندانپزشکان عمومی، 104 هزار تومانی برای متخصص و 132 هزار تومانی برای فوق تخصص و فلوشیب آن هم در شرایط اقتصادی و حواشی که هرساله در این زمینه ایجاد می‌شود، نشان وجود انحصار در این حوزه است. هرچند صف‌کشی موافقان و مخالفان مقابل یکدیگر در این زمینه هیچ‌گاه تمام نخواهد شد، اما در این میان باید به این مساله توجه شود که هرکدام از آنها مسائل مختلفی را به‌عنوان ادله خود مطرح کرده‌اند. مجلس و برخی دولتی‌ها به‌دلیل شرایط موجود نظام سلامت موافق افزایش هستند و درمقابل وزارت بهداشت و پزشکان با مطرح کردن موضوعاتی مانند نبود زیرساخت‌های لازم، عدم توانایی دانشگاه‌ها در افزایش تعداد دانشجویان ورودی و... در زمره مخالفان قرار می‌گیرند، جالب اینکه برخی از مخالفان خود به شرایط خاص کشور در این حوزه اذعان دارند. در این بین شاید بتوان تمام ادله موافقان این طرح را در گزارش کمیسیون اصل ۹۰ درخصوص روند پیگیری و تصویب افزایش ظرفیت رشته‌های پزشکی خلاصه کرد. نکته قابل‌توجه در این گزارش تاکید بر اصل ۲۹ قانون اساسی است، اصلی که براساس آن برخورداری از خدمات بهداشتی- درمانی و مراقبت‌های پزشکی از مهم‌ترین حقوق افراد است و یکی از تعهدات حاکمیت به‌شمار می‌رود، مولفه‌ای که به‌دلیل وجود انحصار در این زمینه در وضعیت خوبی قرار ندارد.
این گزارش، به‌وجود آمدن بازار انحصاری در ارائه خدمات سلامت به‌ویژه در بخش خدمات تخصصی، کاهش کیفیت خدمات درمانی، افزایش خطا‌های پزشکی در اثر فشار بالای کاری و نبود نیروی جایگزین، صف‌های طولانی انتظار برای دریافت خدمات و همچنین توزیع نامتوازن پزشک در کشور را از تبعات کمبود پزشک اعلام کرده است؛ موضوعاتی که نشان می‌دهد در صورت اجرای درست افزایش ۲۰ درصدی ظرفیت پزشکی طی سال‌های آینده و خودبه‌خود قابل‌حل خواهد بود.
یکی از نکات قابل‌توجه که مجلسی‌ها به آن اشاره کرده‌اند، وجود اسناد بالادستی است؛ اسنادی که در صورت اجرای آن، امروز نه‌تنها شرایط کشور در حوزه بهداشت و درمان به‌گونه‌ای دیگر رقم می‌خورد، بلکه طبیعتا زیرساخت‌هایی که یکی از اصلی‌ترین دلیل مخالفت با افزایش ظرفیت پزشکی مطرح می‌شود هم به مراتب رشد قابل‌توجهی پیدا می‌کرد، از سوی دیگر با نگاهی به سرانه پزشک در کشور و مقایسه آن با کشور‌های پیشرو به‌راحتی می‌توان به این نتیجه رسید که نه‌تنها ایران در این زمینه فاصله معناداری با کشور‌های مطرح دارد، بلکه مخالف با مصوبه افزایش ۲۰ درصدی پذیرش دانشجوی پزشکی و سنگ‌اندازی در این مسیر، تبعات جبران‌ناپذیری را برای کشور به‌همراه خواهد داشت.
آمار‌های نگران‌کننده از سرانه پزشک در کشور
یکی دیگر از مولفه‌هایی که دلیلی برای موافقت مجلسی‌ها با افزایش ظرفیت پزشکی مطرح شد، سرانه پزشک است. آمار‌هایی که حاکی از وضعیت نگران‌کننده در حوزه سلامت کشور است. به‌عبارت دیگر سرانه پزشک در ایران به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر یک پزشک است، درحالی‌که این میزان در کشور‌های پیشرو به ۳۰۰ تا ۵۰۰ پزشک می‌رسد، وضعیت زمانی بدتر می‌شود که قرار باشد پای پزشکان متخصص به میدان بیاید؛ چراکه تنها ۵۴ پزشک متخصص به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر در کشور وجود دارد، رقمی که برای کشور‌های پیشرفته به ۲۰۰ تا ۳۰۰ پزشک می‌رسد. هزینه‌های گزاف دندانپزشکی هم نشان می‌دهد که وضعیت ایران در این حوزه نه‌تنها تعریفی ندارد، بلکه در نقطه قرمز هم قرار دارد. به زبان آمار به ازای هر ۱۰۰ هزار ایرانی تنها ۳۲ دندانپزشک داریم، درحالی‌که این میزان در کشور‌های پیشرو به ۸۰ دندانپزشک می‌رسد.
دسترسی به پزشک خانم به‌خصوص پزشکان متخصص یکی دیگر از مولفه‌هایی است که لزوم افزایش ظرفیت پزشکی را بیش از پیش می‌کند. مساله‌ای که در گزارش کمیسیون اصل ۹۰ هم به آن اشاره شده و نشان‌دهنده لزوم پذیرش دانشجوی دختر بیشتر در رشته‌هایی مانند زنان و زایمان، جراحی کلیه و مجاری ادراری، پزشکی قانونی، رادیولوژی و سونوگرافی است. نکته قابل‌تامل اینکه آمار‌های این حوزه به‌معنی واقعی فاجعه‌بار است. به‌طوری که به‌ازای هر یک میلیون زن، 1/5 متخصص اورولوژی خانم، سه‌متخصص پزشک قانونی خانم و به‌ازای هر ۱۰۰ هزار زن، سه‌متخصص رادیولوژیست خانم و 1/5 پزشک جراح خانم وجود دارد.
وقتی برای درمان باید راهی تهران شد!
محور بعدی مورد اشاره در کمیسیون اصل ۹۰ به مساله جغرافیای حضور پزشکان است؛ همان چالشی که باعث‌شده بخش اعظمی از مردم مجبور شوند برای درمان راهی پایتخت کشور شوند؛ چراکه نمی‌توانند درمان تخصصی بسیاری از بیماری‌های خود را در شهر و حتی استان خودشان انجام دهند. از سوی دیگر این مساله نشان می‌دهد عدالت در توزیع پزشک رعایت نشده، اتفاقی که قطعا یکی از دلایل آن همان کمبود پزشک است. در چنین شرایطی طبیعتا پزشکان ترجیح می‌دهند در تهران طبابت کنند که از امکانات بیشتری برخوردار است، تا اینکه بخواهند در شهر دورافتاده در یکی از استان‌های کم‌برخوردار به فعالیت بپردازند. کافی است نگاهی به آمار‌هایی بیندازیم که توسط سازمان نظام پزشکی منتشر شده، آن وقت است که شرایط بغرنج دسترسی به پزشک در استان‌های مختلف قابل لمس می‌شود. به‌عبارت دقیق‌تر ۳۷ درصد از پزشکان متخصص کشور درحالی در تهران متمرکز شده‌اند که تنها ۱۱ درصد جمعیت کشور را شامل می‌شوند و در چنین شرایطی پیدا کردن پزشک متخصص در دیگر استان‌ها به‌ویژه مناطق محروم به یکی از دغدغه‌های اصلی بیماران مبدل شده است.
زنگ خطر پیری جمعیت برای کادر درمان به صدا درآمده است
یکی دیگر از نگرانی‌هایی که موافقان افزایش ظرفیت پزشکی مطرح می‌کنند، حرکت کشور به‌سمت پیری جمعیت است، موضوعی که باعث می‌شود سال ۱۴۳۰، جمعیت افراد مسن کشور به سه‌برابر امروز برسد؛ اتفاقی که به معنی افزایش بیماری‌های قلبی و عروقی، دیابت، سرطان و... خواهد بود و این به معنی افزایش هزینه‌ها به شبکه بهداشت و فشار کاری چندبرابر این نظام سلامت است. طبیعتا از امروز باید فکری برای تامین نیروی انسانی این بخش شود.
نبود زیرساخت‌های لازم بهانه‌ای برای مخالفت با افزایش ظرفیت پزشکی
هرچند آمار‌ها نشان می‌دهد تعلل این چندسال در افزایش ظرفیت پزشکی هم تاثیر خود را در نظام سلامت گذاشته، اما همچنان عده‌ای با مطرح کردن بحث کیفیت و نبود زیرساخت‌های لازم با تصمیم شورای‌عالی انقلاب فرهنگی مخالفت می‌کنند. آنها با طرح این موضوع که صرف افزایش تعداد ورودی‌ها به رشته‌های پزشکی نمی‌توان مشکلی از کادر سلامت حل کرد، بر این مساله که در کشور زیرساخت‌های لازم برای این مهم وجود ندارد، پافشاری می‌کنند.
رضا لاری‌پور، سخنگوی سازمان نظام پزشکی کشور در گفت‌وگو با «فرهیختگان» با تاکید بر اینکه تربیت دانشجو در رشته پزشکی با سایر رشته‌ها متفاوت است، گفت: «برای عوامل تعیین‌کننده در کیفیت تدریس و تربیت دانشجو در این رشته به استاد و تعداد تخت باید توجه کرد، به‌عبارتی زیرساخت‌ها عامل تعیین‌کننده در کیفیت هستند.»
یکی از نکات جالب مطرح‌شده در صحبت‌های این مقام مسئول، رد آمار‌های مربوط به پایین بودن سرانه پزشک در کشور است. او در این باره گفت: «آمار منتشرشده مبتنی‌بر مسائل علمی نیست، زیرا درمان یک تیم است و پزشک لیدر تیم، بنابراین نمی‌توان با بالا بردن تعداد پزشک انتظار بهبود نظام سلامت را در کشور داشت، بر فرض تعداد پزشک بالا برود، وقتی مابقی تیم افزایش نداشته باشد، عملا اتفاقی نخواهد افتاد.»
رابطه معکوسی بین افزایش کمیت و کاهش کیفیت وجود ندارد
هرچند این مسئول سازمان نظام پزشکی تاکید بر افزایش کمی پزشکان را مشکلی برای کشور مطرح کرده، اما درمقابل منصور کبگانیان، عضو شورای‌عالی انقلاب فرهنگی این مهم را رد می‌کند. او در گفت‌وگو با «فرهیختگان» گفت: «پایین آمدن کیفیت را قبول ندارم، هیچ رابطه معکوسی بین کمیت و کیفیت وجود ندارد، دلیلی هم ندارد با بالا رفتن کمیت کیفیت پایین بیاید. اتفاقا رقابت باعث می‌شود کیفیت بالاتر برود.»
او تصریح کرد: «برخلاف تبلیغی که درباره سرانه پزشک در کشور صورت می‌گیرد، واقعیت این است که سرانه پزشک با توجه به جمعیت کشور بسیار پایین بوده، به‌طوری‌که در شهرستان‌ها مردم برای گرفتن خدمات پزشکی باید به شهر‌های بزرگ یا حداقل به مراکز استان‌ها بیایند. این خطری است برای آینده کشور و به‌نوعی برگشت به همان شرایط قبل از انقلاب است.»
عضو شورای‌عالی انقلاب فرهنگی در همین زمینه گفت: «قطعا اگر نتوانیم تغییری در این شرایط ایجاد کنیم، ممکن است مانند گذشته مجبور شویم پزشکان را از کشور‌های دیگر چون پاکستان و هند وارد کنیم. نباید این مساله را نادیده گرفت که طبق مطالعات تطبیقی صورت‌گرفته بین کشورمان با کشور‌های اطراف، سرانه پزشک در ایران حتی از کشور‌های مجاور مثل تاجیکستان هم پایین‌تر است و نمی‌توان به‌راحتی از این مساله عبور کرد.»
ظرفیت بالقوه دانشگاه آزاد اسلامی در راستای تربیت پزشک
درست است که وضعیت کادر سلامت کشور به‌ویژه پزشکان عمومی و متخصص در شرایط نامناسبی قرار دارد، اما نباید این مساله را هم نادیده گرفت که صرف اعمال افزایش ورودی به رشته‌های پزشکی نمی‌توان این خلأ را پر کرد؛ چراکه قطعا تربیت پزشک نیازمند بستر‌هایی است که امکان استفاده از ظرفیت کلی آموزش عالی را محدود می‌کند. به‌عبارت دیگر لزوم حضور دانشجویان پزشکی در بیمارستان‌ها و فراهم کردن شرایط تحقق آن، کاری نیست که بتوان یکباره و ظرف یک‌سال آن را اجرایی کرد و سخت‌ترین بخش آن هم تامین تخت‌های بیمارستانی است. همان نقطه‌ای که دلیل اصلی مخالفت با مصوبه شورای‌عالی انقلاب فرهنگی و تداوم انحصار پزشکی در کشور محسوب می‌شود. در این میان اما دانشگاه آزاد اسلامی ظرفیت بالقوه زیادی در کشور برای تحقق تربیت باکیفیت دانشجوی پزشکی در اختیار دارد؛ مولفه‌ای که می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در برون‌رفت کشور از وضعیت فعلی در این حوزه داشته باشد. به‌عبارت دیگر وجود 11 دانشکده علوم پزشکی و 10 بیمارستان آموزشی در کشور نشان می‌دهد این دانشگاه درحال‌حاضر بیش از ۴۰ درصد بار آموزش پزشکی کشور را به‌دوش می‌کشد. قطعا اگر متولیان آموزش پزشکی در کشور بخواهند شرایط موجود در این حوزه را تغییر دهند، می‌توانند از زیرساخت‌های موجود در دانشگاه آزاد اسلامی بهره بگیرند، از سوی دیگر این دانشگاه با توجه به ماهیت غیردولتی می‌تواند با سرعت بیشتری خود را با شرایط کشور منطبق کند.
رئیس علوم‌پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی استان تهران:
مطالبات دانشگاه محقق شود افزایش ظرفیت دور از انتظار نیست
علیرضا خوشدل، رئیس علوم‌پزشکی دانشگاه آزاد استان تهران که درحال حاضر سه بیمارستان آموزشی و درمانی در اختیار دارد، در گفت‌وگو با «فرهیختگان» با تاکید بر اینکه هم موافقان و هم مخالفان تا حدی ادله درستی در حوزه تربیت پزشک دارند، گفت: «از یک‌سو در طول ۳۰ سال گذشته دانشگاه‌ها توانسته‌اند تعداد قابل‌قبولی را در رشته‌های پزشکی، دندانپزشکی، پرستاری و... آموزش دهند، از سوی دیگر تعداد افرادی که در این حوزه‌ها به فعالیت مشغولند بسیار کم هستند. به بیان دیگر کمبود افراد در این حوزه‌ها به خوبی در بخش درمان مشهود است و نیاز مردم را رفع نمی‌کند.»
او با بیان اینکه بخشی از فارغ‌التحصیلان پزشکی در حوزه خود فعالیت نمی‌کنند، ادامه داد: «یکی از مشکلاتی که کشور با آن درگیر است و باید به‌طور ویژه به آن رسیدگی شود؛ عدم‌فعالیت فارغ‌التحصیلان رشته‌های پزشکی و مهاجرت این افراد به خارج از کشور است. باید اقدامات و شرایطی برای نگهداشت این افراد در رشته‌های پزشکی فراهم شود؛ چراکه قطعا وقتی شخص فارغ‌التحصیل از یک رشته‌ای در زمینه تخصص خود مشغول به کار و فعالیت نمی‌شود؛ یک بازی دوسر باخت برای کشور به وجود می‌آید.» رئیس علوم‌پزشکی دانشگاه آزاد استان تهران در همین زمینه افزود: «کشور هم هزینه تربیت این افراد را از دست داده و هم جای خالی افراد متخصص به سادگی پر نخواهد شد. از سوی دیگر نمی‌توان از کمبود فعلی نیروی متخصص در حوزه درمان و پزشکی و مشکلاتی که برای مردم پیش آمده؛ نیز چشم‌پوشی کرد. بنابراین هردو دیدگاه درست می‌گویند و مساله مهم اینکه درکنار افزایش نیروی متخصص نباید از حفظ آنها نیز دست برداشت.»
خوشدل به نقش دانشگاه آزاد درحل مشکل کمبود زیرساخت‌های لازم برای تربیت نیروی پزشک اشاره کرد و اظهار داشت: «با توجه به دسترسی خوبی که دانشگاه آزاد به اعضای هیات‌علمی دارد؛ از نظر آموزش می‌تواند کمکی برای افزایش ظرفیت دانشجویان در این حوزه باشد. در اصل این دانشگاه به‌عنوان یکی از مجریان مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی، از منظر معلمی می‌تواند آموزش‌های لازم را در این خصوص داشته باشد. اما این آموزش مشروط به فضای آموزشی مانند کلاس درس، کارگاه، آزمایشگاه و به‌خصوص بیمارستان برای آموزش است. اگر دولت کمک و مساعدت لازم را با دانشگاه آزاد داشته باشد، حتما نقش پررنگی در این خصوص خواهیم داشت.»
او افزود: «دانشگاه آزاد ظرفیت‌های بالقوه‌ای دارد که می‌توان از آنها به خوبی استفاده کرد، اما با توجه به آنکه این دانشگاه از بودجه دولتی برخوردار نیست باید این ظرفیت‌ها فعال شود. به بیان دیگر اگر مسئولیت تربیت نیروی انسانی برعهده دانشگاه آزاد است؛ باید یک شرایط مقرون به‌صرفه‌ای برای دانشگاه به وجود بیاید. برای مثال فعال‌کردن یک فضای آزمایشگاهی فعالیتی هزینه‌بر است. زمانی‌که بودجه‌ای از دولت دریافت نشود؛ باید این هزینه به‌نحوی جبران شود. بنابراین تامین هزینه‌های مربوط مشروط به کمک دولت است. اگر مطالبات دانشگاه آزاد توسط دولت انجام شود؛ این امر خارج از تصور نیست.»
رئیس دانشگاه آزاد استان زنجان:
نیازمند هم‌افزایی دانشگاه‌های آزاد و دولتی برای رفع کمبود پزشک هستیم
احمد نقیلو، رئیس دانشگاه آزاد استان و واحد زنجان با اشاره به شرایط کشور در حوزه تربیت نیروی پزشک گفت: «در اکثر مواقع در همه حوزه‌ها افرادی که انحصارطلب هستند؛ مخالف افزایش ظرفیت در آن حوزه مشخص هستند. در اصل ترس از بین رفتن انحصار و موقعیتی که برای خود به وجود آورده‌اند باعث می‌شود با رفع‌انحصار مخالفت کنند. در هر زمانی نیز که انحصار در هر زمینه بود؛ مبارزه و مخالفت برای شکستن آن انحصار نیز بوده است. برای مثال این انحصارطلبی در زمان تاسیس واحدها و دانشگاهی جدید نیز دیده شده است. مخالفان افزایش دانشگاه‌ها همان تعداد دانشگاه را برای کشور کافی می‌دانستند. درحال حاضر، انحصار در این امر برای کل کشور شکسته شده و رقابت بین دانشگاه‌ها به وجود آمده است.»
او اظهار داشت: «درخصوص افزایش ظرفیت دانشجویان رشته پزشکی نیز همان داستان درحال تکرار است. به عقیده من این شکست انحصار خیلی دیر نیز می‌خواهد انجام شود. اگر نیاز به هیات‌علمی تامین شود چرا نباید افزایش دانشجو در رشته‌های پزشکی داشته باشیم؟ با تکمیل هیات‌علمی و دیگر زیرساخت‌ها می‌توان این افزایش را به خوبی انجام داد. درحال حاضر نیاز کشور بیشتر از تعداد دانشجویان این رشته‌هاست و با سدی به‌عنوان ظرفیت به‌نوعی مشکل کشور در این زمینه باقی خواهد ماند. یک هم‌افزایی بین دانشگاه‌های دولتی و آزاد لازم است تا کمبود کشور در این حوزه را از بین ببرند.»
نقیلو با اشاره به کمبود زیرساخت‌ها در این حوزه و نقش دانشگاه آزاد برای جبران این کمبود، تصریح کرد: «در هر واحد دانشگاه آزاد دانشکده‌های متفاوتی در حوزه رشته‌های پزشکی وجود دارد. بالطبع در دانشگاه زنجان نیز رشته‌های مامایی و پرستاری وجود دارد. با توجه به کمبودهای زیرساختی این دو رشته در استان و ظرفیت‌هایی که در استان برای جبران این کمبودها وجود دارد؛ به‌راحتی می‌توان این مشکلات را در مدت زمان مشخصی از بین برد.»
رئیس دانشگاه آزاد واحد زنجان ادامه داد: «تنها مساله‌ای که باید در این خصوص جدی گرفته شود؛ همراهی بین دانشگاه و دیگر مراجع ذی‌صلاح است. برای مثال اگر همراهی بین دانشگاه علوم پزشکی استان و دانشکده مامایی و پرستاری دانشگاه آزاد استان به وجود بیاید و دانشجویان دو رشته را با کادر درمان خود آموزش دهند، هیچ مشکلی برای دانشگاه ما نیست.»
او درخصوص زیرساخت‌های موجود در دانشگاه آزاد برای افزایش ظرفیت، گفت: «خوشبختانه دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه آزاد واحد زنجان به‌تازگی به‌روز‌رسانی شده و این مهم در حوزه افزایش و تکمیل کتاب‌های موجود در کتابخانه و تهیه مکان مناسب برای کلاس‌ها و آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌ها صورت گرفته است. مقداری از مسائل و مشکلات بسیار کوچک نیز هنوز وجود دارد که قطعا در آینده رفع خواهد شد. همچنین پس از ابلاغ دستور افزایش دو نفر به تعداد اعضای هیات‌علمی واحد، این امر انجام می‌شود و مراحل پایانی‌اش را طی می‌کند.»
نقیلو افزود: «دلیل اصلی وضعیت امروز کشور در حوزه پزشکی آن است که وزارت بهداشت با این حوزه دستوری برخورد می‌کند؛ درحالی‌که اگر ظرفیت دانشجو را در این رشته‌ها آزاد می‌گذاشتند؛ مانند دیگر بازارهای عرضه و تقاضا این قسمت نیز خودش را براساس نیاز کشور هماهنگ می‌کرد. همان‌گونه که درحال حاضر این امر انجام می‌شود. اگر از ابتدا نیز علوم‌پزشکی اجازه به افزایش ظرفیت دانشجو می‌داد، امروز در همه دانشگاه‌های دانشگاه آزاد رشته‌های پزشکی، دندانپزشکی و پیراپزشکی درحال تدریس بود. به‌عقیده من کمبودی که امروز در کشور وجود دارد به علت مخالفت علوم‌پزشکی با افزایش ظرفیت‌ها حتی در دانشگاه آزاد بوده است.»
رئیس دانشگاه آزاد واحد زنجان خاطرنشان کرد: «ما در دانشگاه آزاد استان پس از نامه از سازمان مرکزی اقدامات لازم برای افزایش ظرفیت را انجام داده‌ایم. درمورد افزایش اعضای هیات‌علمی، تامین کتاب‌های تخصصی و مکان‌های موردنیاز نیز اقدامات لازم انجام گرفته و در فراخوان علوم پزشکی سال 1400 نیز شرکت کرده‌ایم تا بتوانیم جذب اعضای هیات‌علمی را به درستی انجام دهیم.»
رئیس دانشگاه آزاد استان گیلان:
زیرساخت‌های دانشگاه آزاد برای تربیت پزشکی در وضعیت قابل‌قبولی قرار دارد
محمد دوستدار، رئیس دانشگاه آزاد استان گیلان و واحد رشت با اشاره به کمبود کادر درمان در سال‌های قبل از انقلاب در کشور، گفت: «در آن برهه، نیروی متخصص برای رشته‌های پزشکی و پیراپزشکی بسیار کم بود و به‌نوعی کشور دچار کمبود کادر درمان بود. درنتیجه از کشور‌هایی مانند فیلیپین، هندوستان و پاکستان پزشک و کادر درمان برای فعالیت در بیمارستان‌ها، خانه‌های بهداشت و بهورزی‌ها به کشور وارد می‌کردیم؛ اما امروز با همه کمبودها شرایط بهتری داریم.»
او افزود: «هرچند اقدامات زیادی در این خصوص انجام شده، اما باز هم کشور در مقایسه با شاخص‌های جهانی و بین‌المللی بسیار فاصله دارد. برای رسیدن به شاخص‌های جهانی باید بیشتر نیروی متخصص تربیت کنیم تا بتوانیم پاسخ مناسبی برای این نیاز داشته باشیم. در زمان شیوع ویروس کرونا در کشور، بار دیگر کمبود کادر درمان در رشته‌های پزشک متخصص، پزشک عمومی، پرستاری و پیراپزشکی خودنمایی کرد.»
رئیس دانشگاه آزاد واحد رشت به حجم بالای داوطلبان برای تحصیل در رشته‌های پزشکی اشاره و تصریح کرد: «بین جوانان، متقاضیان زیادی برای تحصیل در رشته‌های پزشکی وجود دارد. با توجه به نیازی که در کشور وجود دارد و علاقه جوانان برای تحصیل در این رشته‌ها دانشگاه‌ها باید برای تربیت نیروی متخصص در این حوزه دست به کار شوند و اقدامات لازم را آغاز کنند. قطعا این آمادگی در استان گیلان وجود دارد و اگر وزارت بهداشت با درخواست دانشگاه این استان موافقت کند؛ می‌توانیم ظرفیت فعلی را تا دوبرابر در رشته‌های پیراپزشکی افزایش دهیم.»
دوستدار گفت: «خوشبختانه در دانشگاه آزاد در بحث تربیت پزشک نیازمند مولفه‌های مختلفی هستیم که ازجمله آن می‌توان به وضعیت استاد، آزمایشگاه و بیمارستان‌هایی که دانشجویان بتوانند در آنها دوره‌های لازم عملیاتی را بگذرانند؛ اشاره کرد. البته باید به این مساله هم اشاره کنم که درحال حاضر دانشگاه آزاد از نظر ابنیه و ساختمان مشکلی ندارد و امکان جذب اساتید هم فراهم است. در حوزه بیمارستانی هم این دانشگاه دارای ظرفیت‌هایی است اما باید با بیمارستان‌های بخش خصوصی، تامین اجتماعی و ارتش به یک تفاهمی رسید تا در این زمینه به کمک کشور بیایند.»
او با تاکید بر اینکه با توجه به شرایط فعلی دانشگاه آزاد در کشور و ظرفیت‌های بالای این دانشگاه به جرات می‌توان گفت زیرساخت‌ها در این دانشگاه بسیار عالی است، خاطرنشان کرد: «قطعا امکان توسعه این زیرساخت‌ها با توجه به ماهیت دانشگاه آزاد به‌مراتب آسان‌تر از دولتی‌ها خواهد بود.»
رئیس دانشگاه آزاد استان فارس :
پتانسیل دانشگاه کمک مناسبی برای تربیت پزشک است
ظرفیت‌های دانشگاه آزاد در بحث پزشکی تنها در تهران متمرکز نیست؛ اتفاقی که دست این دانشگاه را برای تربیت پزشکان در استان‌هایی که کیلومتر‌ها از تهران فاصله دارند هم باز گذاشته است و تا حدی این اطمینان‌خاطر را ایجاد می‌کند که می‌توان افزایش پذیرش دانشجو در دیگر استان‌ها را هم با حفظ استاندارد‌های لازم آموزشی دنبال کرد. محمدرضا قائدی، رئیس دانشگاه آزاد استان فارس و واحد شیراز درخصوص کمبود رشته‌های پزشکی در حوزه سلامت، گفت: «درحال حاضر و به‌طور نسبی تربیت کمی نیروی انسانی در حوزه علوم پزشکی قابل‌قبول است. اما تربیت کیفی دانشجویان در این زمینه نباید قربانی افزایش و رشد کمی شود. اغلب این دانشجویان از نخبگان جوان جامعه هستند و در آینده بسیار نزدیک باید وارد سیستم درمانی کشور شده و به‌نوعی با جان انسان‌ها سروکار داشته باشند. این یک مساله بسیار مهمی است و باید به آن توجه کرد. نباید از کنار این مساله به سادگی رد شد.»
او با بیان اینکه نظارت وزارت بهداشت و دبیرخانه شورای آموزش پزشکی عمومی به‌عنوان یک عامل کنترل‌کننده در این زمینه به خوبی انجام می‌شود، تصریح کرد که در چند سال اخیر نیز توانسته‌اند با اعتباربخشی به قسمت‌های درونی و بیرونی برای حوزه‌های آموزشی کیفیت تربیت نیروی انسانی را به استاندارد‌های موردنیاز نزدیک‌تر کنند.
رئیس دانشگاه آزاد واحد شیراز درباره نقش این دانشگاه در راستای جبران کمبودهای زیرساختی کشور برای تربیت پزشک ادامه داد: «درحال حاضر دانشگاه‌ها قبل از اعمال افزایش ظرفیت برای رشته‌های پزشکی با کمبود فضای آموزشی به‌خصوص در عرصه‌های بالینی مواجه هستند. اگر این افزایش ظرفیت در دانشگاه آزاد نیز اعمال شود باید همراه با افزایش فضا‌های آموزشی چه در قسمت نظری و کلاس‌های درس و چه در قسمت عرصه‌های بالینی انجام شود.»
قائدی بیان داشت: «خوشبختانه دانشگاه آزاد و به‌ویژه در استان فارس از ظرفیت‌های بالقوه زیادی در این حوزه برخوردار است و قطعا درصورت به‌کارگیری درست و بجا از امکانات موجود و با توجه به ظرفیت بالقوه، دانشگاه آزاد می‌تواند کمک بسیار مناسبی برای سیستم آموزش و درمان وزارت بهداشت باشد.»
او اظهار داشت: «به جز امکانات بالقوه زیادی که در دانشگاه‌های آزاد کشور وجود دارند و باید این امکانات را به فعلیت رساند، زیرساخت‌های موردنیاز برای استانداردسازی آموزش در گروه‌های علوم‌پزشکی و به‌خصوص تامین عرصه‌های بالینی را نیز باید در این فضا فراهم کرد. افتتاح بیمارستان امام‌علی(ع) شهر کازرون یک مثال بسیار خوب و مناسب برای این موضوع است. بازگشایی این بیمارستان در این شهر، یک کمک بسیار خوب برای دانشگاه آزاد واحد کازرون به حساب می‌آید.»
رئیس دانشگاه آزاد واحد شیراز تصریح کرد: «اگر بخواهیم در این عرصه به‌طور جدی وارد شویم؛ باید پیگیر راه‌اندازی بیمارستان‌ها یا حتی استفاده از بیمارستان‌های زیرمجموعه نهاد‌های دیگر بود. چون اصل آموزش برای گروه‌های علوم پزشکی در عرصه‌های بالینی انجام می‌شود و کلاس‌های درس تئوری به‌تنهایی به‌منظور تامین فضای آموزشی موردنیاز برای رشته‌های علوم پزشکی کافی نیست.»
قائدی خاطرنشان کرد: «به‌روز کردن و افزایش امکانات کارگاه‌های مهارتی بالینی یا همان «skill lab» می‌تواند برای تامین پیش‌نیاز‌های ضروری آموزش مهارت‌های عملی به دانشجویان مفید و مثمرثمر به حساب بیاید. مساله مهم دیگر نیز تامین هیات‌علمی موردنیاز برای رعایت سرانه هیات‌علمی به نسبت تعداد دانشجو‌هاست. باید در فراخوان‌های جذب هیات‌علمی این مورد به‌طور ویژه و خاص درنظر گرفته شود.»