سیامک خاجی، خبرنگار گروه ورزش: شعار خصوصی‌سازی سال‌هاست که در فوتبال ایران شنیده می‌شود، اما هر بار این اقدام با مشکلات و موانعی روبه‌رو می‌شد که درنهایت طرح واگذاری دو تیم پرطرفدار پایتخت به مردم و عرضه سهام آنها در بورس عقیم می‌ماند. این‌بار اما ظاهرا اقدامات در این زمینه جدی‌تر از قبل در‌حال پیگیری است و اگر‌چه هنوز ایراداتی در طرح مذکور وجود دارد، اما به‌نظر می‌رسد امروز باید شاهد ورود دو باشگاه مطرح فوتبال ایران به بورس و عرضه بخشی از سهام آنها به مردم باشیم. در سال‌های اخیر چنین وعده‌هایی بارها داده شده، اما درنهایت عزم جدی برای عملی کردن آنها وجود نداشته است. حذف ناباورانه سرخابی‌ها از لیگ قهرمانان آسیا و عدم‌اعطای مجوز حرفه‌ای به آنها از سوی AFC سبب شد تا مقامات ورزش ایران به‌صورت جدی‌تر پیگیر این موضوع که یکی از ایرادات اساسی کنفدراسیون فوتبال آسیا در بحث حرفه‌ای بودن است، شوند. مالکیت مشترک یکی از مهم‌ترین ایراداتی بود که به این دو باشگاه گرفته شد و در کنار چندین ایراد دیگر سبب شد تا این دو باشگاه پرطرفدار که در این فصل هم از مدعیان اصلی قهرمانی در لیگ هستند نتوانند در فصل جدید رقابت‌های لیگ قهرمانان که حدود یک ماه دیگر آغاز می‌شود، حضور داشته باشند.
ورود به بورس با فاکتورهای مشخص
باشگاه‌های بزرگ دنیا مدت‌هاست که روند عرضه سهام خود در بورس را آغاز کرده‌اند و فوتبال به‌عنوان یک صنعت بزرگ و سودآور می‌تواند برای کسانی که سهام باشگاه‌ها را خریداری می‌کنند سودده باشد. باشگاه‌ها در این ورزش پرطرفدار از طریق قراردادهای حق پخش تلویزیونی، حمایت‌های هواداران و افزایش ارزش خود از طریق موفقیت‌های ورزشی که به‌دست می‌آورند می‌توانند ارزش خود را افزایش داده و این اتفاق در بخش اقتصادی می‌تواند دستاورد بسیار خوبی برای آنها باشد. عرضه سهام در بورس پیش‌نیازهایی دارد که باشگاه‌های بزرگ دنیا مدت‌هاست به آنها دست یافته‌اند و خریداران به‌خوبی می‌دانند که در چه تیم‌هایی سرمایه‌گذاری بهتر جواب می‌دهد. امضای قرارداد اسپانسری با کمپانی‌های بزرگ همانند نایکی و آدیداس و همچنین فروش حق‌پخش رقابت‌ها به شبکه‌های تلویزیونی درآمد هنگفتی را نصیب باشگاه می‌کند و به این ترتیب ارزش سهام آنها نیز با این افزایش بودجه بالا می‌رود.
جدا از این مسائل باشگاه‌ها معمولا حساب ویژه‌ای روی هواداران خود و هزینه‌هایی که آنها برای تیم خود انجام می‌دهند، دارند و به همین دلیل است که معمولا با عرضه بخشی از سهام خود در بورس به‌دنبال ایجاد مشارکت از این طریق هستند. به‌خصوص هواداران متعصب تیم که حاضرند بخشی از درآمد خود را برای موفقیت تیم خود هزینه کنند و این سرمایه‌گذاری اگر با قهرمانی تیم در جام‌های مختلف همراه باشد بسیار سودآور هم خواهد بود و از سوی دیگر هوادار به این باور می‌رسد که در باشگاه و تصمیم‌گیری‌ها و موفقیت‌های آن شریک است.
اگر‌چه عرضه سهام در بورس ابتدا با عدد مشخص انجام می‌شود، اما فاکتورهای مختلفی در افزایش یا کاهش قیمت سهام تاثیرگذار است و می‌تواند باعث سود یا زیان خریداران شود. یکی از مهم‌ترین موضوعات این است که باشگاه چه میزان دارایی و اموال منقول و غیرمنقول دارد که می‌تواند به‌عنوان پشتوانه مالی از آنها نام برد. هر‌چه میزان این دارایی‌ها بیشتر باشد مسلما ارزش باشگاه هم بالاتر خواهد رفت. مورد بعدی بدهی و سرمایه باشگاه است که معمولا باشگاه‌های بزرگ بدهکار هستند و البته این بدهی‌ها به مرور زمان تسویه می‌شود. مثلا یوونتوس در سال 2017 نزدیک به 280 میلیون یورو بدهی داشت که سال بعد این عدد به 384 میلیون یورو رسید و البته هزینه‌های تیم، خریدهایی جدید و همچنین دستمزدهایی که به بازیکنان پرداخت می‌شود در افزایش یا کاهش این اعداد موثر است.
یکی از مهم‌ترین فاکتورها در بالا و پایین رفتن قیمت سهام، نتایجی است که تیم در طول فصل کسب می‌کند. موفقیت در دیدارهای بزرگ و به‌خصوص قهرمانی در رقابت‌های مختلف نقش تعیین‌کننده‌ای در بالا رفتن ارزش یک باشگاه دارد. یکی از بارزترین نمونه‌ها در این زمینه باشگاه چلسی است که رومن آبراموویچ در سال 2003 با پرداخت 500 میلیون پوند آن را خرید و حالا پس از 19 سال و کسب جام‌های مختلف کمتر از 3 میلیارد پوند آن را نمی‌فروشد.
البته در این میان نباید ارزش بازیکنانی که خریداری می‌شوند یا به فروش می‌رسند را فراموش کرد. برخی باشگاه‌ها مثل دورتموند با خرید ستارههای آینده‌دار به‌نوعی مشغول سرمایه‌گذاری در این زمینه هستند و برخی دیگر نیز برای رسیدن به موفقیت به‌دنبال خرید ستارههای دنیای فوتبال هستند که هر کدام از آنها می‌تواند در بالا رفتن ارزش یک باشگاه اثرگذار باشد.
فاکتور دیگری که می‌تواند در ارزش‌گذاری باشگاه‌ها مهم باشد اتفاقاتی است که برای بازیکنان، مربیان و حتی مدیران باشگاه رخ می‌دهد و همه اینها می‌تواند در افت ارزش باشگاه اثرگذار باشد. ماجراهایی مانند کالچوپولی که در سال 2006 باشگاه‌های ایتالیایی را تحت تاثیر قرار داد یا مثلا اتهامی که به اولی هوینس، مدیر باشگاه بایرن‌مونیخ درباره فرار مالیاتی زده شد و درنهایت مجازات زندان را برای او به‌دنبال داشت نه‌تنها باشگاه‌ها را با مشکلات زیادی مواجه می‌کند، بلکه باعث می‌شود تا سهامداران نیز از این اتفاقات منفی ضرر کنند. به همین دلیل معمولا در باشگاه‌های بزرگ چنین اتفاقاتی به‌شدت مورد توجه قرار گرفته و با جریمه‌های سنگینی همراه است. تازه‌ترین نمونه آن هم مشکلی بود که برای میسون گرینوود، ستاره جوان منچستریونایتد در زمینه ضرب و جرح و آزار نامزدش رخ داد و این باشگاه به‌سرعت او را تا اطلاع ثانوی از حضور در مسابقات و تمرینات محروم کرد تا کمترین صدمه به برند باشگاه وارد شود.
امضای قرارداد با اسپانسرهای بزرگ و سرشناس هم یکی دیگر از مواردی است که می‌تواند باعث شود تا پول بیشتری به حساب باشگاه سرازیر شده و درنتیجه ارزش تیم هم بالاتر برود. تمام این موارد می‌تواند باعث بالا رفتن ارزش سهام و سودده شدن باشگاه‌های فوتبال شود.
نمونه‌های موفق خارجی
منچستریونایتد یکی از باشگاه‌هایی است که بخشی از سهام خود را در بورس عرضه کرده است و نمونه‌ای تقریبا موفق در این زمینه محسوب می‌شود. آنها که سال‌های نخست تاسیس خود در اوایل قرن نوزدهم با مشکلات مالی روبه‌رو بودند به‌تدریج با موفقیت در فوتبال انگلیس توانستند ارزش خود را افزایش داده و درنهایت در سال 1991 برای نخستین‌بار در بورس انگلیس وارد شدند، اما این واگذاری سهام مطابق انتظار پیش نرفت و فقط 6.7 میلیون پوند ارزش باشگاه بالا رفت. در سال 2005 مالکوم گلیزر و خانواده‌اش توانستند با خرید 28.7 درصد سهام این باشگاه به مالک اصلی آن تبدیل شده و ارزش آن را به 800 میلیون پوند افزایش دادند. این باشگاه در همان سال بورس لندن را ترک کرد، اما در سال 2012 سهام این باشگاه به قیمت هر سهم 14 دلار در بورس نیویورک عرضه شد و دو سال بعد برند باشگاه 2.8 میلیارد دلار ارزش‌گذاری شد. در طول یک‌سال اخیر ارزش سهام این باشگاه به بالای 20 دلار هم رسید، اما نتایج نه‌چندان خوب آنها در این فصل سبب شد تا در‌حال حاضر حدود 12 دلار ارزش داشته باشد.
یوونتوس به‌عنوان موفق‌ترین باشگاه ایتالیایی در سال‌های اخیر بخشی از سهام خود را در بورس عرضه کرده و موفقیت‌های سال‌های گذشته این باشگاه سبب شده است تا ارزش این برند با افزایش قابل توجهی همراه شود. با این حال نگاهی به نمودار ارزش سهام این باشگاه افزایش معنی‌داری را در سال 2018 و همزمان با خرید کریس رونالدو توسط بیانکونری نشان می‌دهد که بیانگر ارزش خرید ستاره‌ها است. باشگاه‌های دیگری همچون دورتموند، آرسنال، رم، لاتزیو، بنفیکا، سلتیک، رنجرز و آژاکس هم با ورود به بورس کشورهای خود توانسته‌اند خود را به‌عنوان نمونه‌هایی موفق در این زمینه مطرح کنند.
با این حال نگاهی به شرایطی که دو باشگاه ایرانی دارند و مقایسه آن با نمونه‌های خارجی به‌خوبی گویای تفاوت آشکاری است که ورود آنها به بورس دارد؛ چراکه به‌جز بخش اموال و دارایی‌ها که در آنجا هم چندان قابل قیاس با نمونه‌های خارجی نیستند، در سایر زمینه‌ها این دو تیم شرایط لازم برای درآمدزایی و افزایش ارزش خود را ندارند و حتی موفقیت‌های ورزشی و قهرمانی‌های آنها هم به‌نظر نمی‌رسد بتواند این دو شرکت را که به‌زعم بسیاری زیان‌ده هستند، به سود‌دهی رسانده و خیال خریداران را از یک سرمایه‌گذاری امن در خرید سهام آنها راحت کند. با این حال در مسیر واگذاری باشگاه‌های دولتی به مردم و البته شفاف‌سازی عملکرد باشگاه‌ها قدم مثبتی برداشته شده و باید این اتفاق را به فال نیک گرفت.