توحید ورستان، دانشجوی دکتری اقتصاد انرژی: هفته گذشته روزنامه وال‌استریت‌ژورنال اعلام کرد شاهزاده عبدالعزیز بن‌سلمان آل‌سعود، وزیر انرژی عربستان‌سعودی در نشست غیرعلنی به ائتلاف «اوپک‌پلاس» اطلاع داد سعودی نفت بیشتری به بازار عرضه نخواهد کرد. این روزنامه گزارش داد بن‌سلمان در این دیدار گفته است: «مذاکره مجدد درمورد سهمیه تولید به بی‌ثباتی در بازار نفت منجر می‌شود.» قابل ذکر است وزرای ائتلاف اوپک‌پلاس در ابتدای فوریه گذشته توافق کردند سیاست تولید را بدون تغییر در اسفندماه آینده با افزایش ۴۰۰هزار بشکه‌ای در روز به‌صورت ماهانه ادامه دهند.
این موضع وزیر انرژی سعودی، درواقع پاسخی روشن به درخواست جو بایدن مبنی‌بر افزایش تولید نفت ازسوی سعودی است. بنابراین، این پرسش مطرح می‌شود که چرا رئیس‌جمهور ایالات‌متحده این درخواست را از ریاض داشته است؟
افزایش انتقادهای داخلی از بایدن
جو بایدن، رئیس‌جمهور ایالات‌متحده به‌دنبال افزایش مداوم قیمت بنزین و ناتوانی وی در کنترل اوضاع، مورد انتقاد شدید داخلی قرار گرفته است. حتی تعدادی از رهبران صنعت نفت و گاز توافق دارند مدیریت دولت در امور انرژی با درک اندک یا محدود و گاهی اوقات ناآگاهی همراه است. البته مسئولان وعده می‌دهند هر کاری را برای مهار افزایش قیمت بنزین و نفت انجام می‌دهند.
براساس داده‌ها، میانگین هر گالن بنزین معمولی به بالاترین حد خود در هشت‌سال گذشته یعنی 48/3دلار رسیده که نسبت به ۱۲ماه گذشته ۴۰درصد افزایش داشته است.
کارشناسان انرژی در ایالات‌متحده برای توضیح افزایش نرخ بنزین عوامل متعددی مانند مناقشه اوکراین، اعتراضات قزاقستان، ناآرامی در لیبی و حملات به امارات‌متحده‌عربی را بیان می‌کنند. البته این کارشناسان باور دارند در ماه‌های آینده و با افزایش دما، تقاضا برای بنزین افزایش می‌یابد. همچنین با از بین رفتن نگرانی‌ها درمورد سویه اُمیکرون، قیمت نفت‌خام همچنان به افزایش خود ادامه خواهد داد به‌طوری که پیش‌بینی می‌شود قیمت هر بشکه نفت وست‌تگزاس اینترمدیت در اوایل ماه مارس به ۱۰۰دلار برسد، حتی احتمال رسیدن قیمت هر بشکه به ۱۱۰ یا ۱۲۰دلار را غیرمحتمل نمی‌دانند.
دولت آمریکا در تلاش برای مقابله با رشد قیمت بنزین و درنتیجه نرخ تورم، اوپک‌پلاس را برای افزایش و سرعت بخشیدن به تولید بیشتر تحت‌فشار قرار داده و چون این کشورها این درخواست را رد کرده‌اند، بایدن مجبور به خروج ۵۰میلیون بشکه نفت از ذخایر تحت کنترل دولت در تگزاس و لوئیزیانا شده است. البته برخی کشورهای هم‌سود با واشنگتن ازجمله ژاپن، کره‌جنوبی و هند به درخواست بایدن برای خروج نفت از ذخایر خود پاسخ دادند و مقادیر اندکی را وارد بازار کردند.
قول بایدن مبنی‌بر توقف خط لوله نورداستریم2 روسیه درصورت حمله روسیه به اوکراین، تنش‌ها در بازار را افزایش داد. البته بسیاری از کارشناسان باور دارند دقیقا مشخص نیست ایالات‌متحده چگونه خط لوله گاز تکمیل‌شده متعلق به روسیه را متوقف می‌کند که فقط برای شروع عملیات به تایید نهایی آلمان و اتحادیه اروپا نیاز دارد. همچنین 10عضو سنای دموکرات اخیرا نامه‌ای به جنیفر گرانهولم، وزیر انرژی ایالات‌متحده ارسال کرده‌اند تا به‌دنبال محدودیت‌هایی بر توانایی آمریکا برای صادرات گاز طبیعی باشند.
این در زمانی اتفاق می‌افتد که صنعت LNG در ایالات‌متحده نقش پیشرو در تامین گاز مورد نیاز اروپا در این دوره بحرانی را بازی می‌کند. سناتورها بر این باورند که صادرات LNG باعث می‌شود رای‌دهندگان آنها قیمت‌های بالاتری برای گاز در ازای تولید برق و گرمایش خانه خود بپردازند.
فشار بایدن بر سعودی‌ها
ایالات‌متحده آمریکا همچنان فشار بر عربستان‌سعودی را ادامه می‌دهد تا سیاست ائتلاف «اوپک‌پلاس» را برای محدودکردن تولید نفت کنار بگذارد و نفت بیشتری را روانه بازار کند تا قیمت‌ها کاهش یابد. ازسوی دیگر، ریاض هنوز به هیچ‌یک از این فشارها پاسخ نداده و به اتحاد خود با روسیه و سایر اعضای گروه اوپک‌پلاس به سیاست تولید منظم با هدف حفظ ثبات، پایبند است.
قیمت نفت از ابتدای سال تاکنون بیش از ۲۰درصد افزایش داشته است که سود بزرگی نصیب عربستان‌سعودی کرده تا بخشی از خسارات سقوط قیمت در سال۲۰۲۰ را جبران کند.
آخرین فشار آمریکا بر عربستان توسط CNN در ۱۶فوریه۲۰۲۲ رسانه‌ای شد که اعلام کرد کاخ‌سفید دو مقام را به ریاض فرستاده تا برای افزایش تزریق نفت به بازار، فشار بیاورند چون ترس از حمله روسیه به اوکراین باعث افزایش قیمت انرژی شده است. البته همین شبکه تلویزیونی گفت سعودی‌ها به‌دلیل تعهدات خود به توافق «اوپک‌پلاس» دربرابر هرگونه تغییر در تولید مقاومت می‌کنند.
در هفته‌های اخیر بایدن بارها از کشورهای بزرگ تولیدکننده نفت که ظرفیت اضافی دارند خواسته است تولید خود را افزایش دهند تا از بهبود اقتصادی جهانی اطمینان حاصل کنند.
اما ائتلاف نفتی اوپک‌پلاس در بیانیه‌ای اعلام کرد تصمیم دارد برنامه تعدیل تولید را که افزایش 400هزار بشکه‌ای در روز را در ماه مارس پیش‌بینی می‌کند، مجددا تایید کند.
آیا ریاض اوپک‌پلاس را رها می‌کند؟
آیا عربستان‌سعودی می‌تواند به درخواست‌ها و فشارهای آمریکا پاسخ دهد و از اتحاد منسجم با روسیه که بازارهای نفت را از یک فروپاشی بزرگ نجات داد، دست بردارد؟
عامرالشبکی، کارشناس نفت و انرژی به پایگاه خلیج‌‌آنلاین در پاسخ به این سوال می‌گوید: «عربستان در بازار نفت با مشکلات بزرگی مواجه است. اولین مشکل اینکه به توافقی متعهد است که تلاش و زمان زیادی را صرف‌کرده و از زمان ایجاد ائتلاف اوپک‌پلاس تاکنون، یک توافق تاریخی محسوب می‌شود.»
پیش از دستیابی به این توافق، عربستان‌سعودی و روسیه درگیر جنگ قیمتی بودند که علاوه‌بر پیامدهای همه‌گیری کرونا، به سقوط قیمت نفت نیز کمک کرد. بنابراین این توافق پس از مشکلات زیادی ازسوی ریاض، مسکو و کشورهای عضو اوپک‌پلاس منعقدشده، از همین‌رو تمام تلاش خود را برای حفظ توافق انجام می‌دهد.
همچنین تغییر این روند عربستان را درمقابل سایر اعضای ائتلاف اوپک‌پلاس قرار می‌دهد. باید توجه داشت که علاوه‌بر مسکو که با مشارکت ریاض ریاست این ائتلاف را برعهده دارد، اعضای وفادار به روسیه نیز در این ائتلاف وجود دارند. قطعا مسکو با هرگونه تغییر در این طرح به‌نفع آمریکا که منجر به ازهم‌پاشیدگی کامل اوپک‌پلاس و توافق آن می‌شود، مخالفت خواهد کرد. از همین‌رو هیچ امکانی برای پاسخگویی به خواسته‌های آمریکا از طرف سعودی وجود ندارد.
بعد سیاسی اختلاف
علاوه‌بر جنبه اقتصادی امتناع ریاض از افزایش تولید که ناشی از تمایل برای افزایش درآمدهای عمومی خود به‌دلیل قیمت بالای نفت است، عربستان درحال حاضر خود را در حاشیه سیاست‌های دولت کنونی ایالات‌متحده می‌بیند، بنابراین کارشناسان معتقدند این موضوع بر تصمیم عربستان تاثیر می‌گذارد.
جان بی‌آلترمن، مسئول برنامه خاورمیانه در مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی آمریکا درمورد بی‌توجهی آمریکا به عربستان‌سعودی (CSIS) که اخیرا در وبسایت این مرکز منتشر شده، گفته است: «ناامیدی متقابل بین ایالات‌متحده و عربستان‌سعودی در رابطه با روابط دوجانبه وجود دارد. عربستان احساس می‌کند تیم دولت بایدن در ازای آنچه سعودی به ایالات‌متحده ارائه کرد کم‌کاری داشته و از عدم علاقه واشنگتن به تحولات عمیق اقتصادی و اجتماعی شگفت‌انگیز است.»
وال‌استریت‌ژورنال درمورد انتظارات بحران بین مسکو و واشنگتن نوشت تشدید تنش در مناقشه اوکراین، اولین آزمون اتحاد عربستان با روسیه در بخش نفت و یک معضل برای این کشور است. تشدید تنش بین روسیه، اروپا و اوکراین، عربستان را درمقابل دو گزینه قرار داد؛ نخست اینک با تزریق نفت بیشتر برای مهار بازار به غرب کمک کند یا به توافق پنج‌ساله پایبند باشد که می‌تواند در رابطه‌اش با واشنگتن تاثیرگذار باشد.