سیامک خاجی، خبرنگار گروه ورزش: اگر دیدارهای اخیر آرسنال و پاری‌سن‌ژرمن را دیده باشید بعید است توجه‌تان به یکی از تبلیغاتی که روی پیراهن این دو تیم نقش بسته جلب نشود. روی آستین بازیکنان این دو باشگاه یک تبلیغ جالب وجود دارد که هواداران و تماشاگران را تشویق به سفر به رواندا می‌کند؛ کشوری آفریقایی که پس از سال‌ها جنگ و خونریزی به‌نظر می‌رسد درحال رشد و تبدیل شدن به کشوری درحال توسعه است. اما این تمام ماجرا نیست و پشت‌پرده‌های زیادی زیر این تبلیغ قرار دارد. البته این نخستین‌بار نیست که دولت‌های کشورهای مختلف برای ترغیب مردم و توریست‌ها به سفر و بازدید از کشور خود دست به چنین تبلیغاتی می‌زنند. پیش از این آذربایجان و به‌خصوص شهر باکو، مالزی و چند کشور دیگر روی لباس باشگاه‌های مختلف اروپایی تبلیغاتی را انجام دادند، به این امید که بتوانند صنعت توریسم خود را گسترش داده و از این طریق درآمدهای هنگفتی را نصیب مردم و خزانه خود کنند.
نسل‌کشی تاریخی
رواندا کشوری در شرق قاره آفریقا با جمعیتی حدود 13میلیون نفر است که توانسته در سال‌های اخیر شرایط بهتری از نظر اقتصادی و پیشرفت‌های اجتماعی و فرهنگی برای خود ایجاد کند. عمده درآمد این کشور از صادرات قهوه، چای و چرم تامین می‌شود و با سرعتی که در پیشرفت داشته به آنها لقب سنگاپور قاره آفریقا را داده‌اند. رشد اقتصادی رواندا در این سال‌ها شتاب بسیار زیادی گرفته و درصورت ادامه این روند می‌تواند در سال‌های آینده به یکی از کشورهای موفق آفریقایی در عبور از عقب‌افتادگی و حاضر بین کشورهای توسعه‌یافته تبدیل شود.
شاید دیدن تبلیغ این کشور روی لباس دو باشگاه معتبر اروپایی در ابتدا برای بسیاری سوال‌برانگیز باشد اما وقتی به شرایط اخیر رواندا نگاه می‌کنیم متوجه می‌شویم چرا آنها به‌سراغ چنین سرمایه‌گذاری گسترده‌ای رفته‌اند. رواندا البته با یکی از بزرگ‌ترین نسل‌کشی‌های تاریخ بشر و قرن بیستم نیز شناخته می‌شود. براثر جنگی خونین در سال1994 و در عرض کمتر از 100روز حدود یک‌میلیون نفر از مردم این کشور جان خود را از دست دادند تا یکی از وقایع دردناک تاریخ بشریت شکل بگیرد. رواندا شامل دو قبیله هوتو و توتسی می‌شود که در آن سال هواپیمای رئیس‌جمهور این کشور که از اعضای قبیله هوتو بود با یک موشک زمین به هوا مورد اصابت قرار گرفت. کشته‌شدن او باعث شد تندروهای هوتو به توتسی‌ها حمله کرده و آنها را قتل‌عام کنند. البته توتسی‌ها بالاخره اوضاع را در دست گرفتند و با میانجی‌گری‌های بین‌المللی اوضاع به شرایط عادی برگشت اما صدها هزار نفر در جریان این 100روز جان خود را از دست دادند.
با گذشت سال‌ها از این واقعه تلخ، دولت تلاش کرده با برنامه‌های اقتصادی، اوضاع مملکت را بهتر کند و رفتن به‌سراغ فوتبال یکی از این برنامه‌ها بوده است. این روزها روی آستین لباس بازیکنان، تجهیزات تمرینی و همچنین تابلوهای تبلیغاتی درطول مسابقات خانگی تبلیغ Visit Rwanda دیده می‌شود. دولت این کشور برای اینکه بتواند توریست‌ها را برای بازدید از کشور خود ترغیب کند به‌سراغ دو باشگاه محبوب اروپایی رفته و گفته می‌شود با قراردادی 10میلیون پوندی با آنها به توافق رسیده است تا صنعت گردشگری این کشور را تبلیغ کنند. این کشور با وجود پیشرفت‌هایی که در سال‌های اخیر داشته همچنان یکی از 20کشور فقیر دنیا محسوب می‌شود و رئیس‌جمهور این کشور نیز ازجمله حاکمانی است که به مستبدبودن و دیکتاتوری شهرت یافته است. پل کاگامه از سال2000 زمام امور را در این کشور در دست دارد و در آخرین انتخابات در سال2017 با عدد عجیب 99درصد آرا مجددا به‌عنوان رئیس‌جمهور انتخاب شد. همین پشتوانه آرا باعث شده با خیالی راحت مشغول اسپانسری و حمایت مالی از کشورهای مختلف شود و از طرف دیگر به نهادهای داخلی کشور خود نیز پاسخگو نیست.
شاید یکی از دلایلی که او تصمیم به سرمایه‌گذاری در آرسنال گرفته این است که خود از هواداران پرشور و سرسخت این تیم انگلیسی است و البته توئیت‌هایش پس از شکست توپچی‌ها در هفته نخست این فصل برابر برنتفورد و انتقاد از شرایط باشگاه باعث شد نامش بیش از قبل مطرح شود. او به‌شدت از شرایط اداره باشگاه انتقاد کرده و گفته بود هواداران تیم لایق این وضعیت نیستند.
پشت‌پرده این تصویر زیبا
با این حال پشت این تصویر هواداری و اینکه رواندا کشوری بسیار زیبا و پر از جاذبه‌های طبیعی است اما جنبه تاریک ماجرا را نباید فراموش کرد و آن اینجاست که برخی هواداران معتقدند باشگاه‌ها نباید بدون درنظر گرفتن جنبه‌های منفی این قرارداد را امضا می‌کردند. کاگامه که سابقا رهبر یکی از گروه‌های چریکی این کشور بوده به‌دلیل ایجاد ثبات و رشد اقتصادی در رواندا پس از جنگ داخلی و آن نسل‌کشی مورد تمجید قرار گرفته است، اما ازسوی دیگر نهادهای حقوق بشری معتقدند در پس پرده این کشور با تهدید، ارعاب و مرگ‌های مرموز و سرکوب مخالفان مواجه است که باعث شده در این زمینه مورد انتقادهای زیادی قرار گیرد.
در این زمینه تحقیقات گسترده‌ای درحال انجام است و حتی دولت بریتانیا از یک سازمان محلی به‌نام ملت آفریقای شرقی خواسته تحقیقاتی درباره بازداشت، شکنجه و حتی مرگ مخالفان دولت رواندا انجام دهد تا مشخص شود که آیا واقعا چنین فضای ترسناکی در این کشور حاکم است یا در این زمینه بیش از حد اغراق شده.
یکی از مواردی که باعث شد حساسیت‌ها به این کشور افزایش یابد اتفاقی بود که در سال2020 رخ داد و پل روسساباگینا (هتل‌دار سابق که اقدامات انسان‌دوستانه او در جریان نسل‌کشی سال1994 باعث زنده ماندن بیش از هزار نفر از آوارگان شد و این داستان الهام‌بخش یک فیلم مشهور هالیوودی به‌نام هتل رواندا نیز شد) که در دبی برای سفر به بوروندی سوار هواپیما شد، ساعاتی بعد ناگهان خود را در فرودگاه شهر کیگالی، پایتخت رواندا دید. دولت کاگامه مدعی شد برای دستگیری او حکم بین‌المللی قضایی دارد که در 9مورد با اتهام تروریستی و ارتباط با جبهه آزادی‌بخش ملی مجرم شناخته شده است. البته او و خانواده‌اش بارها این اتهامات را رد کردند. مدافعان حقوق بشر نیز معتقدند این رفتارها و کاری که با روسساباگینا انجام شده است با انگیزه‌های سیاسی همراه بوده و آنها نگرانند که دولت رواندا بدون محاکمه عادلانه این فرد را ناپدید کرده و به‌نوعی از شر او خلاص شوند.
در سپتامبر سال2021 روسساباگینا و 20نفر دیگر در دادگاه رواندا محاکمه و به جرم ارتباط با تروریست‌ها به 25سال زندان محکوم شد. بنیادهای مختلف دفاع از حقوق بشر آن محاکمه را نمایشی خواندند و خواستار دخالت نهادهای بین‌المللی در این زمینه شدند. ازسوی دیگر دختر روسساباگینا که در تلاش است پدرش را از زندان آزاد کند از دو باشگاه آرسنال و پاری‌سن‌ژرمن که با دولت این کشور قرارداد همکاری دارند، خواسته اقدامات کاگامه را محکوم کرده و برای رهایی او از بند تلاش کنند.
در دنیای ورزش اصطلاحی به‌نام «شست‌وشوی ورزشی» وجود دارد و زمانی گفته می‌شود که از ورزش به‌عنوان ابزاری برای مشروعیت‌بخشیدن یا بهبود شهرت یک فرد، گروه، شرکت یا دولت استفاده می‌شود و معمولا کشورهای ثروتمند از طریق حمایت مالی از تیم‌ها یا رویدادهای ورزشی تلاش دارند چهره‌ای خوب از خود به نمایش بگذارند. درست شبیه اتفاقی که در ماه‌های اخیر در باشگاه نیوکاسل رخ داده است و مالکان عربستانی با خرید این تیم تلاش دارند وجهه حقوق‌بشری خود را در دنیا بهتر کنند.
درحالی‌که اکثر مردم رواندا در فقر به‌سر می‌برند، چنین سرمایه‌گذاری‌های عجیب در ورزش باعث نگرانی‌های بین‌المللی شده است و بسیاری از تحلیلگران معتقدند آنها برای شستن شهرت خود دست به این کار زده‌اند.
درخواست از دو باشگاه برای فشار روی دولت
کانیمبا، دختر روسساباگینا در این مورد می‌گوید: «این دقیقا همان کاری است که دولت رواندا انجام می‌دهد و با پشتیبانی از visit rwanda به‌دنبال این است که نقض حقوق‌بشر در این کشور را پنهان کند و کشور را به‌گونه‌ای نشان دهد که اصلا برخوردی با مخالفان انجام نمی‌شود و خبری از سرکوب نیست. ورزش یکی از بهترین راه‌ها برای انحراف افکار عمومی از این شرایط است و آنها به‌خوبی می‌دانند می‌توانند با این کار رفتارهای غیرانسانی خود را پنهان کنند. با این حال دو باشگاه آرسنال و پاری‌سن‌ژرمن باید بدانند با ارتباط با این رژیم دیکتاتوری که به آزادی‌بیان و حقوق قانونی افراد احترام نمی‌گذارد تاریخ و شهرت خود را زیرسوال می‌برند و محبوبیت آنها به‌راحتی به خطر می‌افتد.»
کانیمبا معتقد است که دولت رواندا تظاهر می‌کند همه‌چیز خوب است و می‌خواهد توجهات را از جنایات خود منحرف کند تا با خیالی آسوده‌تر افراد بیشتری را قربانی کند. از زمان بستن این قرارداد آرسنالی‌ها بارها از این کشور آفریقایی بازدید کرده‌اند و حتی داوید لوئیز، مدافع سابق برزیلی این تیم در این کشور یک فیلم تبلیغاتی نیز ضبط کرده بود. لوئیز با گوریل‌های کوهستانی این کشور عکس یادگاری گرفت و با لباس آرسنال به دیدار رئیس‌جمهور کاگامه رفت. او در این فیلم می‌گوید: «من به دوستان توصیه می‌کنم حتما به رواندا سفر کنند و تعطیلات خود را در این کشور بگذرانند.»
درحالی‌که آرسنالی‌ها توجهی به شرایط زندانیان سیاسی این کشور ندارند، روسساباگینا تنها 5 دقیقه در هفته با خانواده خود تلفنی صحبت می‌کند که البته موضوعات این گفت‌وگو هم محدود و با نظارت مقامات است. کانیمبا می‌گوید: «این تنها راه ارتباطی ما با پدر است. از طرفی خوشحالیم که با او صحبت می‌کنیم اما از سوی دیگر این تماس‌ها ترسناک هستند؛ چراکه بارها می‌شنویم که او را تحت‌فشار قرار می‌دهند و وقتی ما می‌خواهیم اطلاعاتی از پرونده‌اش به او بدهیم، تلفن را از او می‌گیرند و مشخص است که نمی‌خواهند او در این مورد آگاه شود. متاسفانه می‌دانیم تحت‌شکنجه هم قرار دارد اما تلاش ما این است که با کمک نهادهای بین‌المللی زمینه آزادی او را فراهم کنیم. در این باره با پارلمان اروپا، پارلمان بلژیک، کنگره آمریکا و پارلمان بریتانیا صحبت کرده‌ایم اما هنوز قدم مثبتی برداشته نشده است. با این حال همه ما امیدواریم او را دوباره در خانه ببینیم.»
او در ادامه درباره شرایط زندگی در رواندا می‌افزاید: «در این کشور هیچ‌کس اجازه صحبت درباره مسائل سیاسی را ندارد و شما نمی‌توانید درباره کشور حرفی منفی بزنید. مردم می‌ترسند و می‌دانند که مخالفت با حکومت چه تاوان سختی دارد. در رواندا به هیچ‌عنوان دموکراسی وجود ندارد. در ماه‌های اخیر چندین خبرنگار به جرم انتقاد از دولت راهی زندان شده‌اند.»
در این شرایط دو باشگاه آرسنال و پاری‌سن‌ژرمن از سوی برخی هواداران خود تحت‌فشار قرار دارند تا برای مهیا کردن شرایط آزادی روسساباگینا و سایر زندانیان سیاسی این کشور تلاش کنند. افشاگری‌هایی که در این مدت درباره دولت رواندا انجام شده، باعث شده فوتبال‌دوستان نگاه دیگری نسبت به آنها پیدا کنند و حالا این دو تیم مشهور فشار زیادی را حس می‌کنند. کانیمبا با اشاره به اینکه هر دو باشگاه در این باره مسئولیت‌هایی دارند، ادامه می‌دهد: «وقتی شما با چنین دولتی قرارداد می‌بندید و پول دریافت می‌کنید مسئول برخی چیزها هم هستید. شما نمی‌توانید فقط به فکر درآمدزایی خود باشید و در چنین مواقعی در مقابل آنچه به مردم این کشور لطمه می‌زند، ساکت باشید. به‌خصوص آرسنال که روابط بسیار نزدیک‌تری دارد و بارها در این کشور جشن برپا کرده است. آنها باید دولت را تحت‌فشار قرار دهند و اطمینان حاصل کنند که شرایط به‌زودی بهتر می‌شود.»
خانواده روسساباگینا تلاش زیادی داشته‌اند که با مدیران و سران باشگاه آرسنال ارتباط برقرار و از آنها درخواست کمک کنند اما هنوز این باشگاه انگلیسی پاسخی به این خواسته نداده است. روزنامه میرر انگلیس از باشگاه آرسنال در این زمینه توضیح خواسته که یکی از سخنگویان باشگاه در پاسخ می‌گوید: «از زمانی که همکاری ما با دولت رواندا در سال 2018 آغاز شد، تلاش کردیم تا فرهنگ و میراث این کشور را به دنیا معرفی و آنجا را به‌عنوان مقصدی مناسب برای گردشگری تبدیل کنیم. یک‌سال پس از شروع این همکاری، درآمد گردشگری رواندا 17 درصد و حضور گردشگران اروپایی 22 درصد افزایش یافته است. این اتفاق باعث رشد اقتصادی کشور شده و هزاران نفر را از فقر نجات می‌دهد. اصلی‌ترین تمرکز ما روی این مسائل است، چون رواندا به‌دنبال بهبود شرایط اقتصادی خود است.» میرر با باشگاه فرانسوی هم تماس گرفته اما پاسخی از جانب آنها دریافت نکرده است.